Leger van leerlooiers
steeds verder uitgedund
Nieuwe mogelijkheden voor eeuwenoud ambacht in Baarle-Nassau
volgende vlucht
Een overlevingsplan
voor de koekjes
van familie Jamin
PAGINA ZEELAND s
m
i Zandstraat
GldS- Fokker wacht
Wprirrnrt* optimistisch
Smeekens Leder uit Baarle-Nassau, een
bedrijf dat als enige in West-Europa
i (leer-)perkament voor de restauratie van
oude boekwerken fabriceert, vormt een
typisch voorbeeld van innovatie, een
industriële aanpassing aan een nieuwe
tijd op basis van een eeuwenoud ambacht.
Verwacht echter geen hypermoderne
bedrijfsinrichting. Smeekens Leder is
gehuisvest in een verveloze
fabrieksruimte, waarin vader en zoon
Smeekens als enthousiaste hobbyisten
rondscharrelen.
Investeringen
Lampekappen
Concurrentie
IC i i tan, AW J. luiiauiurtl IQ
1.30 u. De rechter en de iSt,en
land van de duivel, a.l.
1UIDDORPE
)e Herberg-14 u. schieting.
iONDAG
CXPOSITIES: ZIE ZATERDAG
JLINGE
)e Troubadour- 20 u. De wonder
lokter, toneel. er"
lOES
Irandtheater - 14, 19 en 21 in
ï.T. a.l. w k
IL'LST
6.15 u. Annie, a.l. 13.45 en 16Ti
Vis je begrijpt wat ik bedoel af
6.15, 18.45 en_ 21.15 u. De viérde
nan, 16 j. 18.45 en 21.15 u. Zwarte
uiter, a.l. 19.15 u. Annie, al iq«
.6.15, 18.45 en 21.15 u. De' vit
ichaard, a.l. 21 u. Reds, a.l. 14 30 f"
8.45 u. Teenagers in love m
ÏZO-14.30 u. schieting.
BE KLINGE
Be Statie-15 u. schieting
KOEWACHT
3.v. Rumste- 15 u. schietine j h
Kind- 14.30 u. schieting. ae
MIDDELBURG
Jitytheater- 14 en 19 u. Annie a 1
11.30 u. Poltergeist, 16 j.
OOSTBURG
Ledeltheater-14 en 20 u. Annie a 1
16.30 u. Love hotel, 18 j.
BSSENISSE
Veren, gebouw-14.30 u. schietin»
rERNEUZEN 6
Luxortheater - 13.30 en 2115
Bugs Bunny, a.l. 18.45 u. De zwar i" i
ruiter, a.l. 16, 18.45 en 21.15 u livl
vierde man, 16 j. 16 u. Annie' 1 ,1
13.30 en 21.15 u. Game of death 'l' l i
VLISSINGEN
Alhambra I - 14 u. Als je begri
vat ik bedoel, a.l. 19 en 21.;
Zuidzande: 9.30 u. Cand. Li
agre.
TEM
Ui
Optl
.Ju. 601
vierde man, 16 j.Alhambra 2-1 4,,
ajors, Sjimmie en het zwaard in„l
Krijn, a.l. 19 en 21.30 u. De red 2
m de linker hand van de du iVef
VOGELWAARDE
l.v. Schaijk-14.30 u. schieting
ZUIDDORPE
5t. Sebastiaan-14.30 u. schieti ng
!9 en woensd. 30 maart: 1' J30
Avondgebed. (Opstandings ;ltPrin
10.30 u. ds. E. Rietveld.
Waterlandkerkje: 11 u. Can d Lia I
gre.
[Jzendijke: 9.30 u. Mevr. Ta almarv-1
ie Ruiter.
Zaamslag: dienst samen mi >t 1 >PP~ I
les Heils. 8 1
GEREFORMEERDE KEF 4 KDIEN-1
3TEN
Aardenburg: 10.30 u. ds H. Valk-1
3eref./Herv.inSt.Baaf; jkerk. T
Breskens: 9.30 en 17 u. df b. Visser
Oostburg: 9.30 u. leesdie nst.
Schoondijke: 10 en 15 u ds. j Pak-
sy.
Axel: 10 en 17 u. ds. a. L .unshof.
Hoek: 10 en 15 u. drs. p. Wulf raat I
Hoogerheide.
Terneuzen: (Noon Istraatkerk)-1
10.30 u. ds. A. Verho og. (Opstan-|
dingskerk): 9 u. ds. A Verhoog, 161
u. Evang. dienst mi et Leger des I
Heils. I
Zaamslag: 10 en 15 1 j. ds. M. Voet I
(H.A.)
GEREFORMEERDE 1 KERK VRIJ
GEMAAKT
Axel: 10 en 15 u. ds.J. Verkade.
Hoek: 10 en 15 u. ds. H.v.d. Berg.
Terneuzen: 10 en 15 u. ds. C. Mewe.
Zaamslag: 9.30 en 1 5 u. ds. j. Borg-1
dorff.
CHRISTELIJKE GEREFOR-1
MEERDE GEMEE ,NTE
Zaamslag: 10 en 15 u. ds. L.vd.
Meij.
DOOPSGEZIND' IE KERK
Aardenburg: gee n dienst.
LEGER DES HE 1ILS
Terneuzen: 10 u. Gez. dienst in
Herv. kerk Zaai 1 inslag. 14.45 u. Staf
band nabij Juli anaziekenhuis. 16 u,
Evangelisatied' ienst in Opstan-
dingskerk.
Vlissingen - E Singelkerk, zat. 19 u]
zond. 10 u.
Souburg - 11 vlartinuskerk. zond.
10.30 u.
Domburg- 1 IVillibrorduskerk- lel
en 3e zondag 18.45 u.
OOST - ZE) IEUWSCH - VLAAN-
DEREN
Clinge - H. Hendrikus. zat. 19 u
zond. 8.30 en 10 a
Hulst - H. 4iVillibrordus. zat. 19ui
zond. 8.30, TO en 11.30 u.Blaauwel
Hoeve. zat. 1.7.15 u.
Graauw - Maria ten Hemelope-J
ning. zat. IJ1 u. zond. 9 u.
St. Janstee n - H. Johannes de Do-1
per. zat. 19 u. zond. 8 en 10 u.
BoschkapcRe - H. Petrus en Pau-
lus. zat. 17 u. zond. 10.30 u.
Westdorpi e:-0. L. Vr. Visitatie, zat I
19 u. zond 8en 10u.
Hengstdi. j k - H. Catharina. zat. 191
u. zond. 9 'u.
Heikant H. Theresia. zat. 19 u.
zond. 10uP L
Klooster -lande - H. Martinus. zat
18.30 u.rond. 9 en 10.30 u.
Koewai ;ht - H. H. Philippus en Ja-
cobus. zat. 19 u. zond. 8.30 en 191
u.Lamf /waarde - H. Cornelis. zat 1
19 u. zc md. 10 a I
Nieuw -Namen - H. Jozef. zat. 17 u-1
zond. 1 ,0.30 u. I
Ossen isse - H. Willibrordus. zat. l' I
u. zon d. 10.30 u. I
Stopp eldijk - H. Gerulphes. zat. ie 1
u. zon ,d. 8 en 10 u. f
Sluis) (til - St. Antonius. zat. 19
zond, 11 u. L
Terh ole - H. Gerardus Majella. zat I
19 u. zond. 8 en 10 u. I
Axel I - H. Gregorius de Grote, zat I
19u, zond. Hu. I
Phil ippine - O. L. Vr. Hemelvaart-
zat. 17 u. zond. 9.30 u.
Sas van Gent - Maria Hemelvaart 1
zat 19 u. zond 9 en 11 u.
Zar idstraat - H. Pastoor van Ars
zon 1 d. 10 u.
Teir -neuzen - H. WilUbrordiW»
nit üitskerk). zat. 19 a zond. 9.1»e' I
10.10 u. Verrezen Christus - maan 1
t.n 1. zat. 19 u. zond. 9.30 en 11 uur- I
H( nek - H. Kruiskerk, zat. 19 u
zo md. 10.30 u. I
Zr riddorpe - H. Maria Hemelvaar
za it. 17 u. zond. 9.45 u.
St randkerken 1
D ishoek - zond. 10 u. OWJ" V,I
VI /estkapelle - zat. 19 u. Zoutelan»
- zat 19 en zond. 10 u. Vrouwenp»'
d er-zat. 19 en zond. 10 u.
e n Zuid-Holland optreedt-1
roorafgaande aan deze verga"
d ,ering is er gelegenheid
v Tagen te stellen aan de eige" I
c' listritctsbestuurder Wim van
IJijk.
f Seriekaarting - Ten bate va" I
c le Vastenactie wordt in v
i Straete morgen een seriekaa
t ;ing gehouden. De opbreng
;n de te houden verloting K°'
vnen ten goede gan de arrrl. I
in Guatemala en de PhiliPPu'
nen.
«S
VfOWAWlV*!! Qp
Door Mathieu Kothuis
BAARLE-NASSAU - „Deze
looierij is alles in mijn leven
geweest. Mijn hele leven heb
ik zorgen gekend, hard ge
werkt. Pas de laatste tien jaar
is het iets beter geworden. Ik
heb ook altijd gezegd: zolang
mogelijk met je eigen geld
werken. Niet te groot willen
worden. Je ziet het nu aan die
grote bedrijven. Een voor een
gaan ze failliet".
Jan Smeekens uit Baarle-Nassau
praat over de leerlooierij alsof het
nog steeds zijn eigen bedrijf is, ter
wijl de zaak feitelijk al jaren geleden
in handen van zijn zoon Jos is overge
gaan. Dat de leerlooierij nog steeds
bestaat is echter vooral te danken aan
deze zakelijke instelling. Jan Smee
kens heeft de bank nooit in de arm
genomen om zijn bedrijf met dure
geldleningen uit te breiden. Hard
werken, lange dagen, het meehelpen
van de kinderen in het bedrijf en
géén vaste krachten in dienst; dat
was het beleid van Jan Smeekens.
„Smeekens Leder" in Baarle-Nas
sau overleefde dankzij die filosofie
want van de meer dan 145 leerlooie
rijen die Noord-Brabant voor de oor
log nog kende zijn er nu nog slechts 40
over, aangesloten bij de Federatie
van Nederlandse Lederfabrikanten.
Grootvader Adriaan Smeekens be
gon al in '35 met de looierij in een ge
bouwtje aan de Chaamseweg in
Baarle. Het bedrijf dat later verder
werd uitgebouwd zit nog op hetzelfde
adres. Vijf jaar geleden werd achter
het bestaande bedrijfspand een nieu
we droogkamer gebouwd. Nieuwe in
vesteringen zijn vooralsnog niet te
verwachten. Volgens de huidige eige
naar, de 32-jarige Jos Smeekens, is de
markt te klein en bovendien ook te
onzeker voor het doen van dure, nieu
we investeringen. Overigens heeft
Jos inmiddels wel alle apparatuur in
huis die vereist is voor de fabrikage
van de produkten die zijn afnemers
vragen.
„Het probleem is dat de markt in
feite zo klein is dat dure apparatuur
niet rendabel is te maken. Apparaten
die misschien hooguit een uurtje, een
half uur per dag nodig zijn kan ik
niet aanschaffen", aldus Jos.
Leerlooierij Smeekens lijkt na een
eerste rondgang meer op een (nog)
niet erkend museum met gereed
schappen en werktuigen van een bij
na uitgestorven ambacht dan op een
bedrijf voor de fabrikage van een he
dendaags en zelfs gewild produkt. De
Vader en zoon Smeekens
houden unieke
perkamentfabriek draaiende
Jan Smeekens spant een soepele huid op een spanrek dat in de droogkamer wordt geschoven.
oude apparatuur voor de leerbewer-
king, de putten waarin de koeiehui-
den werden ontzild en de droogzolder
zijn sinds '35 niet veranderd. Alleen
de huiden komen nu voor het meren
deel gedroogd of als halffabrikaat
binnen. De voorraadzolder is half ge
vuld met huiden, geïmporteerd uit
West-Afrika.
De andere halffabrikaten, de zoge
naamde „splithuiden", worden
rechtsstreeks betrokken uit West-
Duitsland. Na een korte voorbewer
king waarbij de huiden onder andere
in de houten vaten worden onthard
en waarbij Jos' vader, Jan Smeekens,
en (toch) één vaste kracht de helpen
de hand bieden, worden de huiden in
de droogkamer in 20 of (afhankelijk
van de dikte) 30 uur gedroogd.
Op de zolder van de bedrijfsruimte
worden de gedroogde huiden vervol
gens verder verwerkt, geschuurd en
gestreken.
De verwerking van huiden tot, uit
eindelijk, (leer-)perkament, is in feite
al net zo geleidelijk als toevallig ver
lopen. In het begin van de jaren ze
ventig kwam zoon Jos in contact met
een lampekappenfabrikant in Chaam
waarmee hij al gauw ging samen
werken. Hoog tijd eigenlijk, want tot
die tijd produceerde „Smeekens le
der" nog uitsluitend voor de hand-
schoen-, de schoen- en klompenin
dustrie (voor de lederen bovenstuk
ken van de klomp). Door de toene
mende, goedkope importen van leer
uit Zuid-Amerika en Zuidoost-Azië,
liep die afzet steeds sterker terug.
Het bedrijf staat nu op eenzelfde
keerpunt in zijn bestaan. Nü loopt de
vraag naar perkament voor de lamp
ekappen terug. Alleen al de afzet in
Nederland is de laatste jaren met 30
procent afgenomen. Het aandeel in de
Westduitse markt wordt daardoor
voor Smeekens steeds belangrijker.
Groot vertrouwen heeft Jos Smee
kens in de afzet van het apart be
werkte leer-perkament voor de res
tauratie van oude, waardevolle boek
werken. Het perkament daarvoor is
dunner en, uiteraard, soepeler om te
Een blik in de looierij met rechts de oude, houten spoeltonnen
kunnen worden verwerkt. Op dat ge
bied heeft het bedrijf (voorlopig) niks
van concurrentie te duchten. Op dit
gebied is het bedrijf het enige in
West-Europa. Maar Jos wil meer. „Ik
hou mijn ogen ogen. Als ik iets zie en
denk „daar zit brood in", dan maak ik
er werk van". Vooralsnog ziet Smee
kens de toekomst rooskleurig in. Zijn
folosofie voor een goede bedrijfsvoe
ring; het leveren van goede kwaliteit,
zoeken naar nieuwe toepassingsmo
gelijkheden én naar nieuwe buiten
landse afzetmarkten.
Zijn eigen visitekaartje is op dun
(leder-)perkament gedrukt. Mis
schien een idee voor uitbreiding van
zijn produkt-assortiment?. Jos Smee
kens: „Ik denk het niet. Als je be
denkt dat dit ene kaartje meer dan
een gulden moet kosten dan lijkt me
zo'n artikel voor een groter publiek
toch wat te duur".
Jos Smeekens neemt op de droogzolder de maat van het gedroogde perka
ment.
Veel dorpen en steden in Noord-
Brabant huisvestten nog tot kort na
de Tweede Wereldoorlog één of zelfs
een tweede leerlooierij. Dat leerlooi
erijen vooral in deze bosrijke pro
vincie waren gevestigd had te ma
ken met de boomschors die de leer
looier gebruikte voor het looien van
de dierenhuiden. Van de 145 leer
looiers, direct na de oorlog, zijn er
nu nog ongeveer 40 over.
Door de van oudsher gevestigde
schoenindustrie in deze provincie
verdiende de leerlooier met zijn am
bacht een goed belegde boterham. In/
de jaren na de oorlog veranderde dit
beeld echter ingrijpend. Goedkope
importen van leer uit Derde We
reldlanden deden de leerlooiers de
das om. De afzet stagneerde vrijwel
gelijkertijd door het wegvallen van
een belangrijk deel van de schoen
industrie, ook al door goedkope im
porten. Strengere milieueisen zorg
den bovendien ook voor een belang
rijke kostenverhoging en daardoor
voor een moeilijker wordende be
drijfsvoering.
Menige fabriekspoort sloot voor
goed. Een enkele leerlooier wist zich
echter te handhaven, zij het slechts
met het verder bewerken van geïm
porteerde huiden. Het verlies van
arbeid van een belangrijk deel van
dit eeuwenoude ambacht en daar
mee van de voldoening in het werk,
werden voor lief genomen. Van de
overblijvers wist een selecte groep
zich echter zó goed aan te passen dat
ze nog steeds een goede boterham
weten te verdienen.
Het gaat dan in veel gevallen ook
allang niet meer uitsluitend om het
leer voor de schoenindustrie, maar
om de verwerking van* huiden tot
perkament voor de fabrikage van
lampekappen.
Het produkt is gereed. Het perkament wordt hier ingeladen voor transport naar een lampekappenfabrikant.
- FOTO'S DE STEM/DICK DE BOER
llllllllllllll
