45 land toetre ABNB Vietnam tien jaar na de vredesakkoorden van Parijs: "WAT WORDT WOENSDAG 23 MAART 1983 EXTRA WOENSDAG 23 MA/ buitenland hoeft u uw ver2 betalen. Neem b stel op basis 1 bonus-korting), extra kosten! U k u klaar ligt over Betaal gemakke T43 Door Charles J. Hanley NEW YORK (AP) - In vijftig landen over de hele wereld zijn de militairen aan de macht. Militaire regeringen zwaaien al van oudsher de scepter in Latijns-Amerika maar hebben inmiddels ook de overhand gekregen in zwart Afrika en in grote delen van het Midden-Oosten en Azie. Steeds vaker zijn de macht sovernemers - van sergeants tot zelf uitgeroepen „veld maarschalken" - onstuimige jongelui die nog maar net de militaire academies verlaten hebben. In Afrika staan 20 regeringen onder leiding van soldaten die gemiddeld 36 jaar oud waren, toen zij de macht overnamen van de oude garde. Voor mil joenen jongeren in de derde wereld is het leger datgene ge worden wat de vrije beroepen, het bedrijfsleven of politieke verkiezingen in het geïndus trialiseerde westen zijn: de weg naar de macht. „De beste manier om persoonlijk vooruit te komen in derde wereld-lan den is in overheidsdienst. De krijgsmacht is een snelle weg naar een baan bij de over heid", zo zegt politicoloog Claude Welch. Welch, verbon den aan de universiteit van de staat New York in Buffalo, heeft bijna twintig jaar lang een diepgaande studie ge maakt van militaire staats grepen. Ze doen zich voor in cycli die vaak samenhangen met economische crises. Welch verwacht een nieuwe golf mi litaire staatsgrepen als de we reldrecessie niet afneemt. Sinds 1958 zijn er naar schat ting 190 militaire coups ge pleegd in de minder ontwik kelde landen, waarvan twee derde succesvol. Vorig jaar werden er negen gemeld. Militaire regeringen steeds meer in zwang in derde wereld generaal Chun Doo-Hwan h drie jaar geleden in Zuid.' rea de macht overnam Ko. maak. Een onderzoek van Associa ted Press wees uit dat over de hele wereld inmiddels 38 rege ringen onder militair leider schap staan. Minstens twaalf andere regeringsleiders kwa men via het leger aan de macht of staan onder toezicht van het leger. Recente staats grepen hebben de volgende „sterke mannen" aan de macht gebracht. Kapitein Thomas Sankara 35 jaar oud, centrale figuur in een nieuw militair regime dat op 7 no vember 1982 de macht greep in het veramde Opper-Volta in West-Afrika. Luitenant Jerry Rawlings 35 jaar, een half Schotse, half Ghanese lucht machtpiloot, die dertien maanden geleden in Ghana een burgerpresident afzette en voor de tweede maal in drie jaar de macht overnam. Kolo nel Desi Bouterse 36 jaar, die drie jaar geleden als sergeant 300 onderofficieren aanvoerde bij het omverwerpen van de burgerregering in Suriname. Samuel Doe, die als 29-jarige sergeant leiding gaf aan een opstand van 17 dienstplichtige militairen waardoor de bur gerregering in Liberia ten val kwam in 1980. Doe bevorderde zichzelf tot generaal. Tot de categorie jonge radicale offi- Assad (Syrië) eieren behoren ook de Zaïrese president Moboetoe, die als 29- jarige kolonel bij de paratroe pen in 1960 de macht greep, en de libische leider kolonel Gha- dafi die dertien jaar geleden als 27-jarige kapitein een staatsgreep leidde en de mo narchie in Libië omverwierp. De aantrekkingskracht van de krijgsmacht in de derde we reld is vanaf de eerste dagen van de onafhankelijkheid dui- Rawlings (Ghana) delijk geweest. Beroep In de jaren zestig meldden zich in Ghana maar liefst 1500 jongens aan om toegelaten te worden tot een van de 40 op leidingen voor dienstplichtig militairen aan het Kumasi- opleidingscentrum. De socio loog Morris Janowitz van de universiteit van Chicago, die hierover gepubliceerd heeft, Figueiredo (Brazilië) zegt dat de belangstelling tot op de dag van vandaag onver minderd is. „Veel mensen gaan bij het leger in de hoop daar opgeleid te worden in een beroep om vervolgens uit het leger te stappen en elders aan de slag te gaan", aldus Jano witz. Welch wijst erop dat een militaire loopbaan op zichzelf een beroep met perspectieven is geworden. „Een academicus kan tegenwoordig in de mees- Bouterse (Suriname) - FOTO'S ARCHIEF DE STEM te derde wereld landen niet meer automatisch overstap pen naar een baan in een an der vakgebied. Een militaire carrière is een alternatief. Het neemt op veel plaatsen toe", vertelt Welch. Volgens Jano witz wordt het officieren korps in de derde wereld in het algemeen gerecruteerd uit plattelandsfamilies, vaak uit gezinnen van onderwijzers, ambtenaren of kleine landei genaren. Deze officieren heb ben weinig banden met de ste delijke elite en de hogere klas sen. Ze zijn daardoor eerder geneigd politiek in te grijpen tegen de gevestigde macht. Zowel Welch als Janowitz sig naleren echter dat het leger steeds meer een familie-on derneming wordt. Het zijn vooral zonen van soldaten die de officiersgelederen aanvul len. Zo ontstaat er in sommige landen een militaire klasse. De militairen die aan de macht zijn in Benin en in Mali in Afrika, zijn zonen van solda ten. In Latijns-Amerika staan militaire families in hoog aan zien. De Braziliaanse presi dent-generaal Figueiredo stamt uit een familie van twee generaties officieren. Sekle In Syrië wordt de legerlei ding sinds lange tijd gerecru teerd vanuit de Alawitische minderheidssecte. De Syrische president, luitenant-generaal Hafez Assad, is een Alawiet. Dit soort inteelt kan binnen de militaire leidersgroepen ont aarden in generatieconflicten tussen officieren of onenigheid tussen verschillende rangen of dienstonderdelen. De 49-jarige te deel uit van de eerste ert», afgestudeerden van de nati? nale militaire academie 7 1956. Hij was de officieus if der van een groep jeugdigetJ" roepsmilitairen die de re „amateurs" van de oud, stempel en van een oudere,! neratie van hun posten ver dreven. „In Afrika zijn r* taire staatsgrepen steeds Va ker gericht tegen andere ofii' eieren in plaats van tegen but gers", aldus Welch. SomsWor' den coups gepleegd om louter beroepsmatige redenen, Ghana mislukte een st greep door een jonge luiten°ani en andere soldaten, die onte vreden waren over trage pro moties. Bouterse's greep naa| de macht kwam voort uji klachten over de wedde. ft nieuwe generatie machtsover- nemers verandert de ideologi, van een militair bestuur in kere zin, zegt Welch. „Ze grij, pen de macht vanuit een naie: soort radicalisme. Deze jonge meer radicale officieren heb- ben de overtuiging van veel jongeren dat zij een snelle op. lossing kunnen bieden, data met een grootscheepse ingreep de staat kunnen overnemen ep het land heel snel van koen kunnen doen veranderen", lij voegt er echter aan toe da voor hem vaststaat "dat milj. taire regeringsleiders beslist niet beter zijn dan burgerre geringen waar het op econo misch bestuur aankomt, ii veel gevallen zelfs slechter' Volgens Welch maakt op di moment Nigeria „een gocdi kans op militaire interventie' In dit land waar al menij staatsgreep gepleegd werd.wi de drie en een half jaar oudi regering dit jaar verkiezingei houden tegen een achtergroni van economische crises en po litieke spanning. Na de oorlog de wrok 0ERIKAANÏ Van one redactie bu WASHINGTON - Vijfenve landen in de wereld zijn v« 'entionele en guerrilla-oor Illn meer dan 4 miljoen sold hrtrokken, aldus een in Wa.' ceerde studie. In de studie staat dat de Ve erootste wapenleverancier rende landen zijn en de Sowj In die oorlogen zijn tot op en 5 miljoen mensen gedood, acht oorlogen vechten ongevr landse militairen mee. De s1 afgelopen drie jaar en is gept particuliere „Centrum voor E tie" dat geleid wordt door Eui Van onze ree Door Ivo Postma Op de avond van 23 ja nuari 1973 kondigt de Amerikaanse president Nixon over radio en te levisie de wapenstil stand aan tussen Ame rika en Noord-Vietnam. De akkoorden tot beëindiging van de oorlog en herstel van de vrede in Vietnam werden vier dagen later, op 27 januari, in Parijs ondertekend. Maar in Saigon waren die dag Vietcong- en Noordvietname- se troepen met het Zuidviet- namese leger in gevecht om het bezit van tientallen dor pen. Een Zuidvietnamees vliegtuig liet per ongeluk een bom vallen op een kerk vol vluchtelingen in de Mekong- delta. Daar kwam bij dat de ver schillende partijen, die de Pa- rij se documenten onderteken den, zo hun eigen opvattingen hadden over de invulling van de vredesakkoorden. „Laten wij trots zijn", zei president Nixon tegen zijn landgenoten, „nu we een eer volle regeling hebben bereikt; trots zijn op degenen die hun leven gaven opdat het volk van Zuid-Vietnam in vrede zou kunnen leven Bombardement De Noordvietnamezen waren opnieuw naar de onderhande lingstafel gekomen, nadat de Amerikanen hun hoofdstad Hanoi en hun havenstad Hai- fong van 18 tot 29 december 1972 onafgebroken hadden ge bombardeerd. De beruchte kerstbombar- dementen. Verwoestend machtsvertoon. In een latere rede tot de na tie, op 29 maart 1973, kwam Nixon op die dagen terug. Hij sprak over „wellicht de zwaarste beslissing die ik als president heb moeten ne men toen onze hoop op vre de zo groot geworden was en de Noordvietnamezen ons aan de conferentietafel blokkeer den - toen oordeelde ik het noodzakelijk opnieuw lucht aanvallen te gelasten op mili taire doelen in Noord-Viet- nam om de impasse te door breken". De verwoestingen aan ha vens, bruggen en industrieën waren finaal en brachten Noord-Vietnam economisch en infrastructureel terug naar een stadium van geringere ontwikkeling. Het officiële do dencijfer, dat na afloop door Hanoi werd bekendgemaakt, was verrassend laag: iets meer dan 1300. De Noordvietnamese steden hadden een hoge graad van perfectionering bereikt op het gebied van de bescherming bevolking. Pijnlijk was het voor de Ame rikaanse regering te moeten erkennen, Hat Ho -strijd tegen Amerikanen demonstreren tegen de oorlog in Vietnam. Aan de onderhandelingstafel in Parijs. Een vrede die gee vrede werd. de Noordvietnamezen en de door Noord-Vietnam gesteun de Zuidvietnamese verzetsbe weging, de Vietcong, niet te winnen was. Het machtigste land van de wereld had ge faald in zijn streven om de op mars van het communisme in Zuidoost-Azië tot staan te brengen. En nu, tien jaar later, is er nog een volstrekt onvruchtba re verhouding tussen de Vere nigde Staten en het inmiddels door geweld herenigde Viet nam, waarvan de hoofdstad Hanoi heet en Saigon als Ho Tsji Minh-stad de tweede stad is geworden. Deze Vietnam-oorlog, waarvan de psychologische gevolgen nog steeds in de Amerikaanse politiek door werken, heeft nooit een uitge sproken begin gekend. Hij heeft het Amerikaanse volk geleidelijk in zijn greep gekre gen in een periode waarin Amerikanen de angst voor een aanzwellend wereldcommu nisme als vanzelfsprekende bagage met zich meedroegen. 1950: Amerika sluit een ver drag van wederzijdse militai re bijstand met Frankrijk en de door Frankrijk ingestelde staten Vietnam, Cambodja en Laos. Dat verdrag vormde de westelijke reactie op de uit roeping van een onafhankelij ke communistische republiek Vietnam door Ho Tsji Minh in het noorden. Amerika's omvangrijke le veranties van militaire goede ren konden Frankrijks kolo niale gezag in Zuidoost-Azië echter niet meer redden. Er viel zelfs geen eervolle vrede meer te behalen. Voorjaar 1954: het met Amerikaanse hulp uitgeruste Franse expeditieleger wordt - in zijn versterkte legerkamp in het dal van Dien Bien Phoe, 300 kilometer ten westen van Hanoi - verslagen door een le ger op sandalen, het Viet- minh-leger van generaal Vo Nguyen Giap. Giap was de minister van defensie van Ho Tsii Minh. een communist en nationalist die aan de Sorbonne had gestu deerd en zo'n grote bewonde ring had voor de Amerikaanse grondwet, dat hij hele passa ges ervan letterlijk overnam in zijn grondwet voor Viet nam. Akkoord Frankrijk en de Vietminh slo ten in de zomer van 1954 in Genève een akkoord. Daarin werd uitdrukkelijk vastge steld dat Vietnam één land was, dat slechts tijdelijk langs de dertiende breedtegraad in twee bestuurszones zou wor den verdeeld. Na twee jaar zouden in het gehele land ver kiezingen worden gehouden, die de hereniging zouden be werkstelligen. De (zuidelijke) staat Viet nam ondertekende de slot verklaring niet, maar gaf sa men met de Verenigde Staten een eigen verklaring uit. Nog in 1954 richtte de grote Ameri kaanse verdragensmid John Foster Dulles de Zuidoostazia- tische Verdragsgrganisatie op, waarbij ook Zuid-Vietnam werd aangesloten. Toen de Zuidvietnamese president Diem in 1955 wei gerde de in Genève overeenge komen verkiezingen te hou den, begonnen in Zuid-Viet nam verzetsstrijders in actie te komen, die geholpen wer den door het bewind van Ho Tsji Minh in het noorden. Adviseurs 1961De druk van de guerrilla op het bewind-Diem is zo zwaar geworden, dat de rege ring Kennedy overgaat tot meer openlijke militaire hulp: het sturen van militaire advi seurs. Kennedy, die in totaal 16.000 adviseurs naar Vietnam stuurde, kreeg daar betrekke lijk vlug spijt van. Jaren na Kennedy's dood onthulde de Amerikaanse senator Mike Mansfield, dat de president tot Oorlog: op de vlucht voor het geweld. - FOTO'S ARCHIEF DE STEM Vietnam en overal in de Vere nigde Staten worden de vre- desklokken geluid. Maar de oorlog was niet af gelopen. De vrede, die de Amerikanen voor de Zuidviet- namezen hadden bevochten en aan de conferentietafel bedon gen, zou geen houdbaar artikel blijken. Amerika trok al zijn troepen terug. Noord-Vietnam liet alle Amerikaanse krijgs gevangenen vrij. Maar de reeks wederzijdse bestands schendingen ging over in her nieuwde openlijke strijd. De wederopbouw van dit land is een des te zwaardere opga ve, doordat Vietnam econo misch en politiek steeds meer geïsoleerd is geraakt. In het Westen werd schande gespro ken van de kampen, waarin de strenge ideologen van Hanoi de burgerij in het zuiden aan heropvoeding onderwierpen. Ér werd verontwaardigd gereageerd op de invasie van Cambodja. Met dezelfde hard nekkigheid waarmee zij de Amerikanen en hun bescher meling president Thieu had den bestreden, stuurden de Vietnamezen een bezettingsle ger naar Cambodja, waar zij het schrikbewind van Pol Pot vervingen door hun vriend Heng Samrin, een actie die meer uit machtspolitieke dan uit humanitaire overwegingen voortkwam. Pol Pot had na de overwin ning van zijn Rode Khmers in 1975 niet alleen honderddui zenden landgenoten laten af slachten, hij was ook een vriend van China. Door Cam bodja te bezetten en Pol Pot te verjagen verstevigde Hanoi zijn positie als Aziatische mo gendheid en haalde het zich tevens de vastbesloten vijand schap op de hals van China, dat Vietnam in de oorlog tegen de Amerikanen nog gesteund had. Overtreding Saigon valt Nixon probeert de Amerikanen te overtuigen van zijn vre delievendheid in de Vietnam-oorlog, aan de hand van een grafiek over de aanwezigheid van troepen. de conclusie was gekomen dat het onmogelijk was een sociale tegenopstand te organiseren tegen de sociale opstand van de Vietcong, en dat hij beslo ten had de adviseurs na zijn eventuele herverkiezing terug te roepen. Maar Kennedy werd in 1963 vermoord en zijn opvolger Lyndon Johnson vervolgde de weg van de escalatie. Augustus 1964: de Ameri kaanse inlichtingendienst stuurt het bericht de wereld in dat Noordvietnamese torpedo- boten een Amerikaanse on derzeeboot} ager hadden be schoten. Het bericht over het 'Tonkin-incident' - dat later zou worden ontmaskerd als een verzinsel - werd door Johnson gebruikt om een mas sale uitbreiding van de Ame rikaanse bemoeienis met het Vietnamese conflict aan te kondigen. Slachtoffers Twee maanden na het Ton kin-incident was er een Ame rikaanse troepenmacht van 19.500 man in Zuid-Vietnam. In 1967 had Amerika 475.000 militairen in Zuid-Vietnam en nog eens 25.000 op luchtmacht bases in Thailand en op sche pen voor de kust van Indochi na. De oorlog heeft aan bijna een miljoen Noordvietname zen en Vietcong-soldaten het leven gekost. Meer dan 55.000 Amerikanen zijn als dode luchtvracht naar hun vader land teruggekeerd. Meer dan 300.000 Amerikanen zijn in Vietnam gewond geraakt. Bij de Zuidvietnamese regerings troepen vielen 188.000 doden en ruim 430.000 gewonden. 23 januari 1973: in Zuid- Voor de Verenigde Staten moesten de meest dramatische ogenblikken nog komen: de ontdekking dat het Zuidviet namese leger niet opgewassen was tegen de steeds verder op dringende Noordvietnamese divisies; de val van de steden: Hué, Danang, en tenslotte, in het voorjaar van 1975, Saigon. Saigon werd Ho Tsji Minh- stad. Een glorieus moment voor de Noordvietnamezen. Maar de vrede van het onge deelde Vietnam zou wrang zijn, ook voor veel sociaalde mocratische kopstukken van de Vietcong, die zichzelf door Hanoi op een zijspoor zagen gezet. In het noorden waren alle belangrijke bruggen, wegen en industrieën vernietigd; in het zuiden was de landbouw ontredderd door tienduizen den bomkraters, waarin het rottende water een bron van ziekten was. Niet alleen ge wassen, maar ook veel man nen en vrouwen waren vergif tigd door het dioxine dat voor kwam in de Amerikaanse ont- bladeringsmiddelen. Amerika en West-Europa, die juist bezig waren goede be trekkingen met China tot ont wikkeling te brengen, stelden zich op het standpunt dat de invasie een grove overtreding was van het internationaal recht. Samen met China wei gerde het Westen in de Vere nigde Naties het door Vietnam gesteunde bewind in Phnom Penh te erkennen. Toen de aloude prins Sihanoek vorig jaar een coalitie aanging met het verdreven Rode Khmer bewind, werd dit laatste in de VN zelfs erkend. Behalve de voor Vietnam uiterst kostbare Cambodjaan se affaire heeft ook het ver schijnsel van de bootvluchte lingen bijgedragen aan het isolement van Hanoi. Hoewel de oorzaak van dit drama niet alleen bij Vietnam moet wor den gezocht, was het vertrek van de honderdduizenden voor Hanoi toch een middel om de moeilijk liggende min derheid der Hoa-Chinezen kwijt te raken. Het politieke isolement is gepaard gegaan met een eco nomische boycot door de VS en de meeste Westeuropese lan den. De ruim een miljard dol lar economische hulp, die door de Amerikaanse onderhande laars in 1972 mondeling zou den zijn beloofd, zijn bij d huidige stand der betrekkin gen nog heel ver weg. Tail Fonds, waarin Amerika zwaarste stem heeft, heeft va rig jaar een Vietnamees ver zoek om 500 miljoen gulden steun voor de betalingsbalan van de hand gewezen. Het IMF oordeelde, dat Vietnams ec» nomische beleid geen voortge zette steun verdraagt. Vergelding Dit, en het uitblijven van grol hulpprogramma's uit westerse landen, wordt door Hanoi als een effectieve nomische vergelding ervaren zo effectief zelfs dat Hanoi het belangrijke gebied van landbouw geleidelijk mee concessies is gaan doen aai het privé winstprincipe. Westerlingen die voor hulp organisaties Vietnam bezoe ken, constateren ook op ander gebieden een meer liberale at mosfeer. Kritiek op autoritei ten komt in toenemende raat voor en wordt meer gerespec teerd dan voorheen. In officiële verklaringen ui Hanoi is er van hervormingei op landbouwgebied geen spra ke. Zoals de leiders naar bui ten toe hun anti-imperialis tisch jargon tegenover China en het Westen handhaven, w noi verwijt China het social-s me te hebben verlaten. Cam bodja wordt alleen bezet ge houden om dit land voor n socialisme te behouden, verklaarde onlangs Hoa Tung, secretaris van het ce traal comité. Veranderingen Toch zijn er tekenen dat e veranderingen op til zijn. de na de begrafenis van Bi nev begonnen toenadenj tussen Moskou en PeKW doorzet, heeft Vietnam alle den te vrezen dat het de ta bodjaanse' concessie zal ra ten doen, die China van M kou eist. Recente verklaring van Vietnamese politici - i voor Sihanoek nog een nieuwd leiderschap zien gelegd - geven aan, dat W zich op iets dergelijks voo reidt- i,ni Maar zover is het nog niet. China zal Moskou meer voorwaarden s voor normalisatie van d trekkingen: zoals de t trekking van de Sowje't- pen uit Afghanistan, ue a dige en gruwelijke oorll dat land lijkt het Vie® i van de jaren tachtig te den, het 'Vietnam' van Sowjet-Unie, het lanJ wapens leverde waarn BRUSSEL - Het za: Spanje en Portugal v< Europese Gemeensch; Dat werd duidelijk na van regeringsleiders van dag en gisteren in Brusse In het geschil tussen Europ; en de Verenigde Staten, da nog steeds dreigt uit te loper op een landbouwoorlog, heef de Europese Commissie, he' dagelijks bestuur van de EG het licht op groen gekregen on met de VS te gaan praten over een verdeling van de wereld markt. Andere punten die de rege ringsleiders op de agenda had den zoals bestrijding van de jeugdwerkloosheid, werden ir schemerige bewoordingen doorverwezen naar de nieuwe top, die in juni in Stuttgart za plaatsvinden. Aangekondigd werd dat op de wereldeconomische topcon ferentie in mei in het Ameri kaanse Williamsburg een dui delijk Europees standpunt op tafel gelegd zal worden. Hoe dat standpunt er uit ziet, is on bekend. Wel werd gezegd dal aan het behoud en de intensi vering van de werdeldhandel groot belang wordt gehecht. In Williamsburg komen ze ker ook de handelsproblemen tussen Europa en de VS aan de orde. Volgens premier Lub bers moeten Europa en Ame rika respect blijven houden voor eikaars systemen „maar", zei hij, „er moet zo Athene EEN ondergrondse groepering van naar eigen zeggen onte vreden militairen heeft de moord voor zich opgeëist op de rechtse Griekse krantenuitge ver George Athenassiades. De soldaten zijn ontevreden over de barre leefomstandigheden m het leger, die door de krant van Athenassiades werden ontkend en goed gepraat. Zimbabwe 2EVEN leden van vroegere guerillaleger van Joshua Nko- rao, die voor de rechter wer den gedaagd wegens hoogver- taad, zijn door het hoogge rechtshof van Zimbabwe al leen van verboden wapenbeit beschuldigd. Het hoofd van de vroegere Zipra-inlichtingen- dienst moet wel voor hoogver raad terecht staan. Amerikanen verloren. hun

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 4