„Kwaad en corruptie op het gebloemde behang van een kinderkamer" Globe ziek-theater ONTDEK DE VERSCHILLEN te-- KBT „Fanny en Alexander99 Bergmans laatste film KRO vindt Halsema te kwetsend |%>ie Happie houdt van een lekker toetje- OPLOSSING DUITSLAND 2 Prestaties Grote Stilte Tragedies Klassiek wals E4R60 Suske en Wiske: Het Bretoense broertje- Boes ibette Mulder (zittend) en - foto patrick meis er" bijna als een nieuwe Li- Minelli. Babette Mulder stelt zich in inig Grönnings dialect op een verrukkelijke „hofnar" n onze ontspoorde samenle- ïg. Moniek Kramer verenigt it haar acteren en spel op de 'arsfluit (geruggesteund or uitstekende technici) het iziektheater in zich. Dat re- seur Theu Boermans zelf een belangrijk aandeel in spel heeft, evenals de eede, bijn surrealistische, annenrol van Theo de Groot, rdient ook vermelding. Ik n dus enthousiast over deze inier van theater maken en id dat „Spoorloos" een bij- ige is aan de typisch eigen jfilering van Globe. >oorloos" is o.a. te zien in Hei in, Paradijslaan 4a, Eindhoven 17, 18, 19, 20, 24. 25 en 20 maart; ida, Achterom: 19 april.; Til- -g, Studio: 26 en 27 april; Mid- burg, schouwburg: 2 mei en rneuzen, Zuidlandtheater: 3 mei. Lee Marvin als dron- cen schutter in de film CatBallou". - foto af :n kleine twintig jaar gele- n was 'Cat Ballou' een ccesvolle en grappige, esternparodie, waarmee jonge regisseur Elliot Sil- rstein de uitschieter van in carrière maakte. Aan de m werkte ook de zanger at King Cole mee, die en- ;le maanden na het beein- gen van de filmopnamen ierf. Jane Fonda speelt het nge onderwijzeresje Cat aliou, dat net van school imt en in het harde leven in het Wilde Westen be- ndt. Haar vader wordt inwege zijn grondbezit ►or revolverheid Strawn ee Marvin) vermoord, ochter Cat zweert zijn tod te zullen wreken en or- tniseert zelf een bende. Een in de leden is een dronk- trd, die nauwelijks een stool kan vasthouden, wel- rol eveneens door Lee larvin wordt gespeeld. Cats phietkunst wordt legenda- sch en samen met het stel tje ongeregeld, weet trawn uit te schakelen. Jane Fonda speelt de loofdrol in „Cat Bal- cru". - fotoanp ■IMSDAG 15 MAART 1983 T3 PAGINA GIDS 2 ||||lHi|..iiiiuiiiiIlliniumiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliilllllllll[lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll'llllll»»»»HI'l»»'»ll»»»»"»llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll'llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll ym Door Marjan Mes Gedurende de veer- tig jaar, dat hij films II maakt, heeft de Zweedse cineast Ingmar Bergman (64) regelmatig de publieke opinie ge schokt en aange- naam verrast. Sinds de jaren vijftig een groot aantal meesterwerken van zijn hand verschenen, werd deze „duivelskunste naar" en domineeszoon uit \l i'ppsala een soort mythe, \l die niet zelden zijn eigen le- ven ging leiden. Vaak kwam de maestro in |j het nieuws, omdat hij zijn If „laatste film" zou hebben gemaakt. In 1963 werd „De li Grote Stilte", een van de in- |i drukwekkendste speelfilms |i aller tijden, algemeen als |i zijn laatste werkstuk be ll schouwd. Nadat hij in 1976 Zweden was ontvlucht van- li wege een vermeende belas- li tingfraude werd eigenlijk iedere nieuwe film als zijn laatste aangekondigd, soms li door hemzelf, soms door de critici. Na enkele jaren van stil- zwijgen op speelfilmgebied, |i is nu opnieuw de „laatste |l Bergman-film" verschenen: |i „Fanny en Alexander", een bijna 3te uur durende, licht- voetige familiegeschiedenis, die zich afspeelt in het begin van deze eeuw. Het jongetje Alexander daarin kan ge- li makkelijk als de jonge |i Bergman worden herkend. |i De film draait vooralsnog |i alleen in de grote steden en zal ook als zesdelige televi- II sieserie verschijnen, maar dat duurt nog minstens een |i jaar. Fiscus Bergman was pas in staat om het scenario voor „Fanny en Alexander" te schrijven toen hij het trauma van zijn Duitse „ballingschap" had verwerkt en de Zweedse mi nister van financiën hem persoonlijk zijn excuses had aangeboden voor de kolossa le belastingaanslag, die vol gens de cineast-toneelmaker volstrekt onrechtvaardig was. De fiscus heeft hem ja ren achtervolgd en de kun stenaar moest stoppen met werken, had een zenuwin zinking en deed een poging tot zelfmoord. Met zijn vrouw vertrok hij eerst naar Hollywood en daarna naar München. Daar heeft hij gekweld door heimwee en vernede ring, twee films gemaakt, die zijn grote talent weinig eer bewezen: „Dans van de marionetten" en „Het Slan- genei", maar in dezelfde pe riode ontstond ook de schit terende „Herfstsonate". Bergman had echter zijn eigen Zweedse omgeving nodig om opnieuw terug te kunnen keren naar de her inneringen aan zijn idylli sche, maar ook ongelukkige jeugd. En naar zijn oude thema's over het menselijk tekort, die nodig waren voor een grote speelfilm als „Fanny en Alexander", die Bergman in 1965 temidden van zijn „sterren" Bibi Andersson (links) en Liv Ullman. - foto archief de stem. maar ook de zware levens problematiek uit ziin vroe ger werk terugbrengt. Of het nu werkelijk zijn allerlaatste film is, valt nog te bezien. Mensen uit zijn naaste omgeving zijn er in ieder geval van overtuigd, dat dat inderdaad het geval is. Bergman heeft zelf ver kondigd, dat „filmen een be zigheid voor jonge mensen is" en dat hijzelf alleen nog maar de geestelijke en licha melijke conditie heeft om korte televisiefilms te ma ken. Met de Zweedse televi sie heeft hij een contract af gesloten voor enkele pro- dukties, waaronder de ver filming van „Vrouwen- school" van Molière. „Fanny en Alexander" speelt zich af in een grote fa milie waarover zich een do minee ontfermt. De familie verhoudingen en gebeurte nissen worden voor een deel bekeken vanuit het ge zichtspunt van de 10-jarige Alexander en zijn zusje, kinderen van een acteur sechtpaar, waarvan de man aan een hartaanval over lijdt. De lotgevallen van Alexander en zijn obsessies herinneren aan Bergmans eigen jeugd op de pastorie van Uppsala. De herinnerin gen hieraan hebben overi gens in het oevre van de ci neast steeds een doorslagge vende rol gespeeld. In de weinige interviews, die hij gaf en in de luttele persoon lijke ontboezemingen op schrift, keert het verhaal van de gekwelde en toch pa radijselijke jeugd steeds weer terug. „Filmmaken", schreef hij in 1956, „is altijd teruggrij pen op de diepste wortels van je jeugd. De herinnerin gen aan de kinderkamer waar ik met mazelen in bed lag, heeft mij nooit meer los gelaten. De kamer had een zwart zonnescherm, dat als het neergelaten was, alles deed leven op een af schrikwekkende manier. Het speelgoed veranderde en zag er vijandig uit. Het was een andere wereld zonder mijn moeder, geluidloos en eenzaam. Er bewoog iets waarvoor geen naam be stond en dat verdween pas als ik in slaap viel. Ook hoorde ik bij mijn groot moeder de klokken van de kerk op een schilderij, dat Venetië voorstelde. Als het zonlicht over het schilderij gleed, begon het water in het kanaal te golven en de dui ven op het plein vlogen om hoog." Zwart-wit Die angstaanjagende schaduwwereld manifes teerde zich vooral in de adembenemende zwart-wit- films uit de jaren vijftig, be gin zestig, waarin het geloof en vooral het gebrek aan ge loof nog zo'n grote rol speel den: o.a. „Wilde Aardbei den", „Het Zevende Zegel" en „De Maagdenbron". Wie deze films heeft gezien, zal net als bij „De Grote Stilte" sommige beelden nooit meer vergeten. Het is een ken merk, dat alleen geldt voor de schaarse, het grote film makers. Zo zal men nooit meer Visconti's Venetië ver geten, maar ook niet het ruimteschip van Kubrick's „2001, A Space Odyssey" en diens door hotelgangen fiet send jongetje in „The Shi ning". Als zoon van een priester van de Zweedse Staatskerk werd Bergman sterk beïn vloed door het effect van re ligie op menselijk denken en handelen en door het pa triarchaal en hiërarchisch universum, dat een pastorie was. „Als je geboren wordt en opgroeit in een pastorie", heeft hij eens verteld, „ben je aan hanen en voeten ge bonden. Je wordt al vroeg geconfronteerd met de reali teit, die achter leven en dood schuilgaat... Vader heeft een begrafenis, vader heeft een huwelijk, vader heeft een bekeerling, vader bereidt zijn preek voor... De duivel was voor mij al vroeg een fenomeen. Ik had er behoef te aan, zoals een kind eigen is, hem een concrete gestalte te geven. Er kwam een toverlantaarn in huis. De wolf en de zeven geitjes. De wolf, dat was de duivel. Een duivel zonder hoorns, maar met een staart en een vuur rode bek. De belichaming van het kwaad en de corrup tie op het gebloemde behang van de kinderkamer." Zelfs bij de uitreiking in 1965 van de Erasmusprijs, die hij deelde met Charles Chaplin, had Bergman in zijn toespraak, die overigens door een vriend werd voor gelezen, omdat de maestro zelf ernstig ziek was, herin nerd aan de invloed van zijn jeugd op zijn artistieke da dendrang. „Als kind al wilde ik de mensen mijn prestaties tonen; mijn tekenkunst, mijn handig spel met de bal tegen de muur en zelfs mijn eerste zwemslagen. Ik had een sterke behoefte om de aandacht van de grote men sen te trekken omdat ik vond, dat mijn medemensen nooit voldoende belangstel ling voor mij hadden. Toen de werkelijkheid niet langer voldeed, begon ik mijn ver beelding in het werk te stel len. Vriendjes vermaakte ik met fantastische verhalen en tenslotte trok ik mij terug in mijn eigen droomwereld en werd ik een gekwetste, slimme, argwanende en een zame dagdromer. Onnodig te zeggen, dat de filmkunst mijn uitdrukkingsmiddel werd. Daarin kon ik mij verstaanbaar maken in een taal, die voorbij ging aan woorden, die mij ontbraken, Ingmar Bergman regisseert Bertil Guve in „Fanny en A lexander". - foto cupido aan muziek, die ik niet be heerste, aan schilderkunst, die mij onverschillig liet. Met de gretige honger van een kind legde ik beslag op het middel om mij te uiten en in een soort van roes heb ik gezorgd voor het ver schaffen van dromen, geestelijke opwinding, neu rosen, godsdienstige con troversen en volslagen leu gens." In de jaren zestig vielen dominees en priesters over Bergman heen en wilden in Zweden (in 1963) „De Grote Stilte" vertoningsverbod op leggen. De maker werd be schouwt als een anti-christ en een pornograaf. Thans een ondenkbare situatie, want vooral deze film bleek een diepgaande vertolking van wat ook in onze dagen als de geest van de tijd kan worden beschouwd; het be staan, dat als zinloos en leeg ervaren wordt en waarin menselijke communicatie slechts kortstondig kan wor den bereikt door de lichame lijke liefde. Ook in deze film werd een deel van de ge beurtenissen door het oog van een klein jongetje beke ken, net als nu weer in „Fanny en Alexander". Destijds raakte de maker in een geestelijke crisis en iedereen nam aan, dat „De Grote Stilte" het einde van Bergmans carrière beteken de. Temeer daar een groot deel van de publieke opinie zich niet voor kon stellen, dat een kunstenaar nog meer te vertellen zou kun nen hebben, nadat hij het le ven als een „hel" had voor gesteld, waarin geloof ont brak, de liefde als een onmo gelijkheid werd voorgesteld en eenzaamheid de enige realiteit was. In zijn Erasmus-rede in 1965 liet de kunstenaar zich ook defaitistisch uit over de noodzaak van het creëren van kunst. „Ik denk, dat de mensen van vandaag", zei hij toen, „het zonder toneel kunnen stellen, omdat ze existeren temidden van een drama waarvan de verschil lende fasen onophoudelijk plaatselijke tragedies te weeg brengen. De mens heeft zichzelf vrij gemaakt, vrij op een verschrikkelijke en duizelingwekkende ma nier. Godsdienst en kunst worden in het leven gehou den op grond van senti mentsoverwegingen, als een conventionele beleefdheid tegenover het verleden, als een goedaardige, democrati sche zorgzaamheid ten be hoeve van de neurotische burgers, die voortdurend meer vrije tijd genieten." Het klinkt, hoewel acht tien jaar oud, als een uit spraak van nu. Bergman heeft er zich ook niet door laten weerhouden om toch door te gaan met toneel, want juist in de afgelopen twintig jaar heeft hij in Stockholm en elders belang rijke toneelvoorstellingen geregisseerd. Dat hij nu toch weer, op 64-jarige leeftijd, met een filmisch meester werk voor de dag komt, be tekent, dat zijn artistieke vermogen nog ongebroken is. En we hoeven de hoop niet te verliezen. Tenslotte heeft Michelangelo Antonio- ni nog op zijn zeventigste een film gemaakt („Identifi- cazione di una donna"), waarin al zijn vroegere the ma's terugkeren en die toch weer helemaal nieuw is. BOEKENBOEKENBOEJ BOEKENBOEKENBOEKEWC ENBOEKENSÓg-ZgyBOL BOrmfflOEKENBOEKENI heel lichtvoetig en speels is |«iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHHiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiwiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiwimiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiNiiiwiiiiiiiimim „Geen prijs te hoog" door P. D. Ja mes. Uitgave Elsevier, A'dam Brussel. Prijs f 19,50. "Uit een stijfgesloten mond hoek was wat bloed gedrup peld dat opgedroogd was als een zwarte striem. Aan weers zijden van haar hals was een blauwe plek waar de handen van de moordenaar het leven uit haar geperst hadden". Zo wordt hoofdinspecteur Adam Dagliesh in de speur dersroman „Geen prijs te hoog" van de hand van P. D. James, eerder in 1977 bij Sijt- hoff verschenen, geconfron- teerd met de gewelddadige dood van de jonge, ongehuwde moeder, Sally Jupp. Zij werd in een genereuze bui als keu kenmeisje opgenomen bij de familie Maxie, die het zestien de eeuwse landgoed Martinga le bewoont. Maar sinds haar komst op Martingale was Sally, vanwe ge haar verblijf in een tehuis voor ongehuwde moeders, een teken van tegenspraak zowel binnen de familiekring van de Maxies als voor de puriteinse dorpsgemeenschap. Via inten sief speurwerk en indringende verhoren van familieleden en gasten op Martingale breekt Adam Dagliesh door de door fatsoensrakkers opgetrokken fagades van bedriegelijke bur gerlijkheid heen om uiteinde lijk de moordenaar te ontmas keren. Terecht is eerder „Geen prijs te hoog" geprezen als een klassiek speurdersverhaal. Sw. HILVERSUM (ANP)- De KRO heeft be sloten te stop pen met het radioprogram ma „Nu hoor ik het ook". De leiding van de radiodienst kwam tot dit besluit omdat dit wekelijks op Hilversum 1 te horen satiri sche liedjesprogramma afgelo pen vrijdag te kwetsend werd, aldus Jan van Gooi, hoofd van de KRO-persdienst. Het programma werd ge presenteerd door Frans Halse ma en Paul Haenen. Met deze freelance medewerkers wordt een regeling getroffen, aldus de KRO. Woensdag zal de om roep met hen praten. Enige tijd geleden waren er ook al moeilijkheden over de inhoud. De programmaleiding heeft daarop met beide pre sentatoren gesproken. Volgens Van Gooi, was voor de leiding, na de uitzending van afgelo pen vrijdag „de maat vol". IWc/cy Luke: Daisy Town I^ZIJ EEN JARENLANGE TRAINING HANDEL EN POST- IVETSPAARDEN NET ZO AUTOMATISCH ALS DE HONDEN VAN PAVLOV ...EN STOPPEN ZIJ, ZONDER ER BUNA TE DENKEN, DAAR WAAR ZIJ AL TUD GESTOPT HEBBEN. *4^ lr^7nr* ÉUC Op vanimü lopen (M v/uf ft Jithijhin rwr Mtttr i j~^ 'Dit dato volft (Mti enftdiUn) (fi titter1 vittf'j \ieldtn spoed 125yur w I BfófRi l&f Jj?3*- ce vozG£fro£ &/?/rnsx/ «snezaev <9s£z.p küv.££*/ zka/te&s- 77<s> tSoe/O&JOE -40TÉ5" ZUXJ 04VZ>7*>V£Z- Z3!«£Z5CiSV07£AZ WAA&WW MS •uappiui dooinf 'siqoaj StaiunajuiJB 's^uq pusq 'japuouappiui 's;ipaa qaoppuoiu 'pjbd -usjq uba laiAv 'uappiui ubui snau 'pjBouBjq uba uaqap 'paou uba dubj 'Subts uba ;inds

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 15