men
ggIRtHB
Mahatma Gandhi:
de film, de mythe,
de inspiratie
Vroegtijdig onderzoek van groot belang
W2
"Honderdduizend Engelsen
gunnen geen 350 miljoen Indiërs besturen
als ze niet meewerken", zegt de magere,
kale man, gehuld in een simpele
lendendoek. Zijn naaktheid, zijn
sandalen, zijn brilletje en vooral zijn
passiviteit brengen de Engelse in grote
verlegenheid. De foto's waarop Mahatma
Gandhi staat, veroorzaken nog steeds een
gevoel van ongeloof. Heeft deze
monnikachtige figuur India zonder de
gebruikelijke bloedige revolutie in 1947
vrij gemaakt uit de koloniale greep van
Engeland?
Zielekracht
Hoogste straf
Twee landen
De KINDERARTS mevrouw
dr.M.Pelikan-Füipek uit Etten-Leur is
I verbonden aan de afdeling Allergologie-
Immunologie van Medisch Centrum De
Klokkenberg in Breda. Zij werkt samen
met haar man, dr.Z. Pelikan, die deze
\afdeling acht jaar geleden is begonnen en
heeft uitgebouwd tot een van de grootste
in Europa. Beiden hebben veel ervaring
met kinderen met allergische ziekten. In
[bijgaand interview doen zij een beroep op
schoolleidingen om de meest
voorkomende oorzaken van allergische
reacties uit de gebouwen weg te halen.
Vatbaarheid
Reacties
Planten
Begeleiding
7ATERDAG 5 MAART 1983
W3
Bert van Velzen
ernemen dat alom de kie-
van revolutie en burger-
\g worden uitgezaaid.
Nederlandse ouders dra
ft hun kinderen niet met
aggen van hun dromen
'ealen zoals Italianen in
tagna dat plachten te
Ze zijn door het leven
an met namen als Dina-
rda en Ordigno (bom),
no, Prawda en Rude Pra-
i ze stonden met Anticle-
teo en Guerramondiale
nover kinderen uit een
te traditie met namen als
hdenza en Chiri Eleison.
ederland zijn we in dit
cht nooit ver gekomen: er
zen bij de burgerlijke
d in 1914 twee kinderen te
aangegeven met de naam
ilisatia, een ervan te
adert. De wet heeft in Ne-
and het kind aardig weten
'schermen tegen loodzwa-
jmen zoals je die bijvoor-
d ruim anderhalve eeuw
den in Duitsland kon vin-
in de vorm van Kasematte
andsturmine.
eloofdat de Arnhemse
me bakker, die de achter-
m Ratelband van zijn zoon
ïgbaarder wilde maken
r er Rolls Royce voor te
en, zijn zin niet heeft ge
ien, maar sedert het kiezen
namen dankzij het nieu-
Burgerlijk Wetboek met
meer fantasie kan gebeu-
dan voorheen, hoort men
t van Dina Miet, Kraker,
ry Kade ofRevolta. We
ven een land van Jannen,
:en en Annies en bijna de
ft van alle Nederlanders
elpt zich met slechts 24 na-
n uit een totaal van een
■dige veertienduizend,
schijnen ook weinig be
fte te hebben aan eerbetoon
techniek door ruimen als
Ho of Televisie aan onze
deren te hechten, hoewel
motorduivel in Utrecht
is heeft gezien zijn kind
nda te noemen. Van Ita-
inse geintjes als Primo, Se-
ido en Terzio voor drie zo-
i of Una Noce Muscata (een
rtmuskaatje) door drie
■hters houden we niet. We
■itten overigens een schat-
ner van mooie namen,
irnamen wel te verstaan, als
ard, Berg, Been, Blom, Bol-
Duif Haan, Steen, Reiger
zelfs Kloot, waarmee een
eling kan worden opge-
gd en ambtenaren van de
rgerlijke stand laten tegen-
ordig heel wat meer toe dan
reger.
zijn in de zestiger jaren tal
n oorlogen gevoerd tussen
itse ouders en ambtenaren
er Colinda, Boelhouwer,
immy Lee (naar de evange-
;t Osborn), de z aan Corne-
z, Gerardus als meisjes-
iam, Karin als jongensnaam,
tronette, Cinderella, het
■inselijke streepje tussen
'illem-Alexander en Pieter-
n zonder streepje en, in
nallingerland, over de naam
ïban, die niet uit de Blauw-
Igorgel komt, maar uit het
id-Germaans waar Raban de
aaf is.
was toen een knaapje dat,
ar een wereldkampioene op
schaats, Sidorova moest
lan heten en dat, na veel ge-
irrewar als Sido Roland Va
ntin werd ingeschreven. We
innen geen Amerikaanse
>estanden als het verschijnen
in 124 Woodrow Wilsons en 1
elukkig Kerstfeest bij een
ienstplichtkeuring in 1960,
:n kind met 26 namen van
braham tot Zacharias ofge-
toid met een alfabetische bos
loemen of stakkertjes onder
et gecombineerde juk van de
amen van Arafat, Nixon en
gnew.
lleen in Amerika kon een
uitroos de baren op gaan on
er de naam Tonsillitis Jack-
m. Hij had een zus Meningi-
s en drie broeders, Appendi-
tis, Laryngitis en Peritonitis.
ie echte durvers onder ons be-
erken zich tot namen als Sue
lien, Cinderella, Pam, Joey,
Ianolito, Fleur of keren ge
won weer terug naar Bram.
.eep mag je eigenlijk alleen
laar worden genoemd als je
chternaam Verloren van
hemaat is en Rhijnvis past
lleen maar bij Feith. Revolu-
ionairen kunnen peinzen
ver Ludolf (de volkswolf),
ra, Pirosjka (de rooie) Rebel
f desnoods, gewoon Pjotr.
Door Dirk Vellenga
De volgende week gaat de
film „Gandhi" van de Engels
man Sir Richard Attenbo-
rough, bekend van „Een brug
te ver", in Nederland in pre
mière. Over het algemeen is
er veel lof voor dit epos met
de Engelse (deels Indiase) ac
teur Ben Kingsley in de
hoofdrol.
Gandhi wordt in drie uur geschil
derd als een heilige, die India be
vrijdt en in 1948 het slachtoffer wordt
van het geweld dat hij met zijn hele
leven heeft bestreden. Engelse kran
ten die over de film schrijven, maken
vol schaamte melding van het bloed
bad dat de Engelse generaal Dyer in
1919 in de Indiase stad Amtitsar aan
richtte. Gandhi appelleert aan het
edele in de bioscoopbezoeker en de
film loopt dus goed in Amerika en
Engeland.
De vraag of Gandhi een heilige,
een slimme politicus of een rechtlij
nige doordrijver is geweest, wordt
door historici verschillende beant
woord. Waarschijnlijk was hij van
alles wat. Zeker is dat zijn naam over
de hele wereld op de schoolborden
staat, naast de historische helden, die
bijna zonder uitzondering hun macht
baseerden op geweld en onderdruk
king.
De filosofie die Gandhi tot politiek
maakte steunde voor een groot deel
op oeroude ideeën die diep in de In
diase ziel leefden: het afzweren van
het aardse, zuivering, onthouding,
zelfopoffering en zelfs zelfkastijding.
Hij was in 1869 als Mohandas Ka-
ramchad Gandhi geboren in een uit
hoek van India, waar de tradities
zwaar drukten op het dagelijkse le
ven.
li Zuid-Afrika
Zijn vader was ambtenaar en
Gandhi behoorde tot de bevoorrech
ten die in het „moederland" Engeland
mochten studeren. Nadat hij de advo-
SANDAALAFDRUKKEN
In de wereldgeschiedenis
catentitel had binnengehaald, be
landde hij in Zuid-Afrika, waar een
groep immigranten uit India een
kommervol en rechtenloos bestaan
leidden. Gandhi werd hun vertrou
wensman. Hij ondernam acties tegen
de pasjeswet en de verplichte regi
stratie op de manier die hij later in
India op veel grotere schaal zou toe
passen. Er werd geweldloos geprotes
teerd en als de zwaar bewapende po
litie wilde ingrijpen, gingen de de
monstranten op de grond liggen. „Ze
kunnen mijn botten breken", zei
Gandhi, „dan hebben ze mijn dode li
chaam, maar niet mijn gehoorzaam
heid".
Hij stichtte een commune in Zuid-
Afrika, waar de bewoners leerden
zich op te offeren en te lijden. Het
lijdzame verzet verwarde de be
stuurders en vegrootte het zelfrespect
van de Indiërs. Dit traditionele idee
koppelde Gandhi toen al aan een na
der belangrijk uitgangspunt: hij
schakelde van meet af aan de pers in.-
want hij voelde dat dat de enige ma
nier was om iedereeen overal te be
reiken en te mobiliseren.
Toen Gandhi in 1915 terugkeerde
in India, was zijn roem hem al voor
uitgesneld. Hij reist twee jaar lang
het land door om de noden en ver
wachtingen van de Indiërs te leren
kennen. Zijn charisma was groot, zijn
zielekracht maakte diepe indruk. Hij
nam niet meer tot zich dan geitemelk,
vruchtensap en wat vijgen en regel
matig dwong hij zijn lichaam tot vas
ten. Zijn hoofd werd kaalgeschoren,
zijn kleding versoberd.
Ook op sexueel gebied legde Gand
hi zichzelf zware eisen op. De vrouw
die hem in zijn pubertijd al was toe
gewezen, Kasturbai, schonk hem vier
kinderen. Daarna gunde hij zich geen
vleselijke genoegens meer. Op' het
eind van zijn leven ging hij zelfs zo
ver dat hij zijn weerbaarheid zwraar
op de proef stelde: jonge vrouwen
deelden het bed met hem zonder dat
Gandhi zich verroerde, ook al sugge
reren roddelpraatjes juist het tegen
deel.
Binnen de Indiase Congrespartij
verkondigde hij zijn ideeën van pas
sief verzet. Hij eiste absolute op
rechtheid, een ascetische levenswijze
en wees geweld tegen elk levend we
zen af. De Indiërs zouden moeten na
laten de Britten te helpen het land te
besturen en weigeren belasting te be
talen. Na het bloedbad in Amritsar
(12.000 Indiërs werden gedood) werd
Gandhi de leider van het volksverzet.
Als het land van binnenuit verlamd
werd, zouden de Engelsen de zaak
wel moeten opgeven.
De eerste campagne in 1921 en '22
haalde nog niet veel uit. Gandhi be
landde in de cel. Hij bood geen enkele
weerstand en vroeg zelfs de hoogste
straf. Maar in de jaren daarna volg
den er meer acties en nam Gandhi's
invloed toe. Hij organiseerde de
„Zoutmars" om de Indiërs aande kust
het recht te geven zelf zout te zieden
en te verkopen.
Als de Britten wreed reageerden of
Indiërs zich toch tot geweld lieten
verleiden, nam Gandhi alle zonden
op zich. Hij ging vasten en liet zo de
Engelsen zitten met gevoelens van
onmacht en schuld. Winston Chur
chill sprak denigrerend van „die op
ruiende fakir", maar het was allang
duidelijk dat Gandhi veel meer bete
kende. Juist in die jaren begonnen de
massa's in Azië ter ontwaken en hij
voelde perfect aan hoe je de bevol
king in beweging moest krijgen.
Nooit werd Mahatma (Grote Ziel)
Gandhi een echte politicus met een
kantoor in een hoog en ver gebouw.
Hij reisde naar de dorpen en steden
om ter plaatse het verzet te organise
ren. Vaak trok hij zich voor lange tijd
BEN KINGSLEY als Mahatma
Gandhi in de gelijknamige film.
- FOTO COLUMBIA
terug in een kleine gemeenschap,
waar men zich wijdde aan innerlijke
verdieping.
Gandhi liet zich in lotushouding
vereeuwigen aan het spinnewiel, het
symbool van het Indiase zelfbewust
zijn en afwijzing van de Engelse tex
tiel. Voor straffen van de gevestigde
industrie hoefde hij niet bang te zijn,
want zijn commune werd financiëel
gesteund door rijke Indiërs, die wel
iets zagen in zijn onafhankelijk
heidsstreven. Zo werd Mahatma een
„gesponsorde zondebok" en het be
wijs van de stelling dat absolute zui
verheid zelfs voor hem niet haalbaar
was.
Na de Tweede Wereldoorlog,-'
waarin Gandhi zich onthield van an
ti-Engelse acties, ging het opeens
snel. Hij werd gevangen gezet en ver
kondigde dat hij zou vasten tot de
dood hem zou verlossen. De Engelsen
durfden die verantwoording niet op
zich te nemen en deden de ene con
cessie na de andere.
In 1947 trokken de Britten zich te
rug. Gandhi was niet tevreden. Er
waren twee landen gecreëerd, India
en Pakistan, en de strijd tussen de
moslims en hindoe's barstte los. „Ik
ben een hindoe en een moslim, een
christen en een jood", zei hij. De
godsdienstoorlog betekende zijn ein
de. Een jonge hindoe meende dat
Gandhi de zaak van de hindoe's ver
kwanselde, schoot de 78-jarige man
neer in 1948.
Als de vraag wordt gesteld wat
Gandhi heeft betekend en heeft be
reikt, zullen cynici wijzen op de tra
gedies die India na de onafhankelijk
heid hebben geteisterd. Ze zullen zeg
gen dat hongerstakingen niets meer
uithalen (zie de IRA-terroristen).
Maar aan de andere kant heeft
Gandhi na zijn dood veel mensen
geinspireerd die ogenschijnlijk
machteloos waren in hun strijd met
zwaar bewapende tegenstanders.
Martin Luther King bracht Gandhi's
leer in Amerika in praktijk. En dat
juist in dit kernwapentijd-perk de
aandacht voor effectieve, maar vol
strekt geweldloze weerbaarheid,
blijkt alleen al uit de grote belang
stelling die kerkelijke groeperingen
en vredesgroepen voor de film
„Gandhi" hebben.
GANDHI: onthouding en zelfkas
tijding. - FOTO ARCHIEF DE STEM
Door Wippel Houben
„Scholen kunnen een po
sitieve, maar ook een ne
gatieve invloed hebben
op het allergie-gedrag
van kinderen. Een
schoolgebouw kan een
broeinest van allergenen
(veroorzakers van aller
gische aandoeningen)
zijn en kinderen ziek ma
ken. Het komt echter ook
voor, dat kinderen zich
op school juist beter voe
len dan thuis, omdat de
allergenen waar die kin
deren gevoelig voor zijn
toevallig in het schoolge
bouw weinig of niet
voorkomen en thuis wel.
Onderwijzend personeel en
schoolartsen kunnen door kin
deren goed in de gaten te hou
den allergieën bij kinderen snel
helpen ontdekken. Als men de
allergie-problemen tijdig on
derzoekt en behandelt kan veel
onnodige ellende voorkomen
worden". Dat zegt het echtpaar
Pelikan in De Klokkenberg.
Jaarlijks krijgt het veel kinde
ren voor onderzoek binnen en
het weet wat zoal de negatieve
gevolgen zijn als een allergie
niet wordt onderkend.
„De ziekte kan in bepaalde
situaties van invloed zijn op het
hele functioneren van een kind,
op zijn gedrag, prestatie en con
centratie. De allergische reactie
(bv verstopte neus, huidjeuk,
benauwdheid, branderige ogen,
hoofdpijn, diarrhee, braken)
kan vermoeidheid, verlies van
eetlust en afnemende belang
stelling voor alles wat het kind
rond zich ziet gebeuren mede
veroorzaken.
Het ene kind zal hier op rea
geren door minder te presteren,
het andere door juist extra druk
bezig te zijn (druktemaker, ge
makkelijk prikkelbaar en snel
agressief). Kleinere kinderen
zijn zich niet direct bewust van
deze handicap, terwijl grotere
kinderen vaak proberen hun
klachten verborgen te houden.
Zij schamen zich ervoor of zij
willen geen buitenbeentjes zijn.
Allergische aandoeningen
brengen een grotere vatbaar
heid voor infecties met zich, zo
als griep, hoesten, oorontstekin
gen, neusbij holte-ontstekingen.
Er ontstaat ook een negatieve
wisselwerking, want deze in
fecties kunnen de allergische
aandoening weer verergeren",
weet mevrouw Pelikan.
Zij wijst er op, dat mensen
direct op een allergeen kunnen
reageren of pas na een of twee
dagen. Haar man vat de allergi
sche aandoeningen bij kinderen
samen in tien hoofdgroepen:
- bronchiale asthma en asthma-
tische bronchitis (benauwdheid,
hoesten, piepen op de borst)
- neusverkoudheden (seizoen
gebonden dan wel het hele jaar
door)
- neusbij holten-ontstekingen
- netelroos
- eczeem, vaak beginnend als
dauwworm
- overgevoeligheid voor voe
dingsmiddelen
- overgevoeligheid voor aanra
king met diverse stoffen (che
mische stoffen, metalen, zepen)
- vermoeidheid, hoofdpijn, ge
brek aan concentratie en lagere
prestatie
- overgevoeligheid voor medi
cijnen
- maag-darm problemen
„Kinderen reageren soms an
ders dan volwassenen op aller
genen. Dat kan het gevolg zijn
van hun lichamelijke of geeste
lijke ontwikkeling. Maar het
kan ook te maken hebben met
de maatschappelijke positie van
het kind of zijn levenspatroon.
Ik denk daarbij aan ander
voedsel, een gewijzigd dag
nacht ritme, andere hobbies,
geen bijzonder gebruik van ge
notmiddelen of medicijnen, an
dere werkzaamheden", stelt
mevrouw Pelikan.
En haar man vult aan: „Het
kind zegt, zeker in het begin,
weinig, want het weet gewoon
niet wat er aan de hand is.
DR.M. PEUK A N - FILIPEK,
kinderarts in de allergiekli
niek van De Klokkenberg.
- FOTO'S DE STEM J0HAN VAN GURP
lergologisch oogpunt veel be
zwaar. Vissen en schildpadden
mogen wel.
In hobby lokalen zijn lijmen,
verven, lakken, klei, oud papier
en textiele stoffen de boosdoe
ners. Gymnastiekzalen zijn een
probleem op zich. In de praktijk
blijkt dat deze zalen niet vaak
genoeg schoon gemaakt wor
den. Door de beweging van hele
groepen kinderen wordt de
huisstof (een allergeen) steeds
opgewaaid en veroorzaakt bij
kinderen die gevoelig zijn voor
die stof veel hinder. Door on
voldoende schoonmaak en des
infectie van vloeren, toestellen
en matten zijn ook de risico's op
het krijgen van 'ziekten' als
wratten, schimmels, puistjes
e.d. er groter dan elders.
Het schoolgebouw zelf kan
ook allergische ziekte vererge
ren. Tocht en vocht en grote
temperatuursverschillen kun
nen nadelig zijn voor het aller
gisch kind. Schimmeluitslag op
muren moet direct verwijderd
worden. Wat de verwarming
betreft adviseert het echtpaar
Pelikan een centrale verwar-
School kan heel wat doen
voor kind met 'n allergie
Sommige kinderen weten dat
wel, maar zij zijn bang dat ze
naar een dokter of het zieken
huis moeten en houden daarom
hun mond. De klachten worden
meestal ontdekt door de ouders
of andere mensen in de directe
omgeving van het kind.
Bij kinderen is het hele licha
melijk afweersysteem nog in
ontwikkeling en dat heeft tot
gevolg dat de klachten bij kin
deren zich ook anders kunnen
uiten dan bij volwassenen. Kin
deren eten regelmatiger dan
ouderen en ook dat is van in
vloed. Je kunt verder zeggen
dat een kind in net algemeen
meer met zijn hele lichaam rea
geert, het krijgt eerder koorts,
is eerder bekaf.".
De ervaring leert, dat scholen
zo hun eigen allergenen hebben.
De belangrijkste zijn de vloer
bedekking, planten, dieren er
werkplaatsen. Vloer en vloer
bedekking moeten van een ma
teriaal zijn dat isoleert, geen
stoffige deeltjes vasthoudt, ge
makkelijk te onderhouden is en
aan hoge hygiënische eisen vol
doet.
Linoleum, zeil, hout en ge
plastificeerde vloeren voldoer
goed aan deze eisen. Vloerbe
dekkingen van wol, vilt en an
dere vezels voldoen slecht. Er
bestaat een directe allergie voor
deze materialen en bovendien
zijn ze moeilijk schoon te ma
ken en te desinfecteren.
Bloeiende en stof-aantrek-
kende planten kunnen beter uit
school verwijderd worden. Te
gen het houden van dieren met
haren of veren (vogeltjes, konij
nen, cavia's, muizen, marmot
ten ed) in scholen is vanuit ai
ming met radiatoren die voor
zien zijn van eenvoudige plastic
waterverdampers met papieren
filters. Stenen waterverdam
pers zijn moeilijk schoon te ma
ken.
Ook de omgeving van de
school kan verantwoordelijk
zijn voor allergische reacties.
Dat is met name het geval als er
veel gras is of veel bloeiende
bomen staan. Het is duidelijk
dat mensen die gevoelig zijn
voor diverse allergenen overal
waar ze komen meer gevaar lo
pen dan anderen, maar dat
neemt niet weg dat de verant-
llllllllllllllllll
DR.Z.PELIKAN
woordelijke mensen daar wel zo
veel mogelijk op moeten letten.
Tot die verantwoordelijken
rekent dr.Pelikan nadrukkelijk
de leerkrachten en schoolart
sen. „Zij kunnen een positieve
rol spelen. Dat betreft niet al
leen de vroegtijdige ontdekking
van mogelijke allergieën bij
kinderen, maar zeker ook de
begeleiding van deze kinderen.
Zij kunnen begrip tonen, hun
normen wat bijstellen en ook in
de gaten houden of zo'n kind z'n
medicijnen op tijd inneemt. Zij
kunnen ook - aan de hand van
de bovengenoemde maatregelen
- proberen het leefmilieu in en
rond de school wat te verbete
ren", stellen zij voor.
De twee artsen wijzen er met
nadruk op dat voor een kind
vroegtijdig onderzoek naar een
mogelijke allergie van groot be
lang is. „Als er sprake is van
een echte allergie kan uitbrei
ding voorkomen worden, zodat
het kind veel overlast bespaard
blijft", aldus mevrouw Pelikan.
„Vroegtijdige ontdekking is ook
enorm belangrijk in verband
met de latere beroeps- en oplei
dingskeuze. Allergische aan
doeningen kunnen immers een
verdere loopbaan beinvloeden.
Tijdige ontdekking en behande
ling voorkomt latere teleurstel
lingen en een onjuiste beroeps
keuze". Zij waarschuwt tegen
de opvatting dat 'het kind zijn
allergie tijdens de pubertijd wel
zal overgroeien'. De ervaring
heeft geleerd dat juist het te
gendeel het geval is en dat jong
volwassenen hun allergische
gevoeligheid al tijdens hun
jeugd ontwikkeld hebben.