Cardioloog
Van den Bos
ziet grote
mogelijkheden
Ongecensureerde
blik op het
oude Engeland
Een aantal hartpatiënten is op een
geheel nieuwe manier afgeholpen van
vernauwingen in hun kransslagaders,
niet door middel van een ingrijpende en
kostbare by pass-operatie, maar door met
een catheter via een slagader een
Iminiatuur ballonnetje op de plaats van de
\iernauwing te brengen en het ballonnetje
daar op te blazen. De Bredase cardioloog
A.A. van den Bos is erg enthousiast over
deze P.T.C.A.-techniek.
De ENGELSE ambtenaar Samuel Pepys
schreef tussen 1660 en 1669 een dagboek in
een geheim kortschrift. In dat dagboek
|beschreefhij nauwkeurig zijn eigen leven
en dat van zijn medemensen. Zijn
dagboek is een levendig verslag van wat
er toen in Engeland omging. Deze week
verschenen de laatse twee delen in
ongecensureerde vorm.
Immoreel
Experts
Taalkundige
Microfilm
Ongezuiverd
Hartinfarct
W2 I ZATERDAG 26 FEBRUAR11983
ICTrvJ'
UlUM
W3
nomen om
vardblad The
gaan lezen.
Dningin Eli-
hardhandig
fmemoires
Kieran Ken-
ne Sun niet
'publiceerd.
hzijnbediende
jid dicht bij
ren en hij
\r kunnen
de blote voe-
piana.
ver weg op
|d van het
liad blijkbaar
van de niet-
roddel, waar
in zeker deel
Ir het instand-
nonarchie.
eerder in de
ld door het hof
pchter inge-
ges naar de
te stoppen:
oen tekenin-
van koningin
[s Albert gepu-
te worden,
is een morsi-
itung, mis-
minder vals
iel een stuk
'ensen die be-
soort geeste-
plooptalsje
p.rt komt van
den van The
moeten krij-
in ieder geval
irte vingers
aald lezen
Rke produkt,
n behelpen
press, die een
over Kenny,
fr die, al dan
redactie, in de
eworpen als
n had gele
voor zijn
te roepen en
en van zijn
rme Kieran.
■de ganse Brit-
I gen hem ge-
I et, die met een
louwitzer, door
Wgle sloop om
nses Diana te
I ij, in bikini en
[pan prins Wil-
prins Charles
ette? Nee, dat
Ken Lennox,
's van de blo-
eer driekwart
zou hebben
lang niet de
ner van Fleet
n vogels die
n snelheid van
ilometer per
Diana heb-
een plaatje
erg schuwe
maken. Het is
zij niet van de
n. Kieran
ge roddels ver-
ew, de Held
-eilanden, en
oster Koo, die
ke kernbom-
eld, omdat zij
eeld zou zijn
nde jeugd,
an Fleet de
s Koo denken
rd zijn ze er
gd dat zij prins
gen hebben
trouwen,
tigd door Ro-
en vette bio-
hreven over
eth. Charles
onderuit, zo
iers had Shy
Di ten tonele
engelachtige
ie Charles van
estaan als roué
1 Is hij haar in
n staan zou hij
mpathie bij het
rgehouden
Blauwbaard,
oningin Eliza-
risten naar de
■n om de Sun
Begon er rond
i lace, na de
het vorstelijke
n inklimmer,
an prinses An-
ipiek en de val-
Margaret al te
sfeer te ont-
natuurlijk
wordt het
Door Wippel Houben
Sinds in het Amerikaanse
Cleveland in 1967 de eerste
„bypass"-operatie met succes
werd uitgevoerd heeft de be
handeling van kransslaga
dervernauwingen in Ameri
ka, Australië en West-Europa
een enorme vlucht genomen.
In Amerika worden er jaar
lijks meer dan honderddui
zend mensen met een bypass
van hun hartproblemen ver
lost. Hierbij wordt een stuk
ader uit het been van de pa
tiënt gehaald en gebruikt om
een omleiding te maken om
het dichtgeslibde deel van het
hartbloedvat heen. Het bloed
kan dan weer vrij doorstro
men.
Nederland loopt, wat dit onderdeel
van de medische wetenschap betreft,
in West-Europa voorop met een klei
ne 6500 operaties per jaar. De opera
tiecapaciteit is hier (ondanks de
luchtbruggen) relatief groot, de op
leiding van cardiologen en cardiochi-
rurgen krijgt veel aandacht en men
gaat hier - weer relatief - vroeg over
tot hartoperaties.
Dat wil niet zeggen dat opereren de
enig zaligmakende methode is. Hoe
technisch knap en virtuoos de specia
listen ook geworden zijn, iedereen is
er van overtuigd dat minder ingrij
pende methoden die dezelfde resulta
ten garanderen de voorkeur verdie
nen. En helemaal als die methoden
voor de patiënt minder ongemak en
pijn met zich brengen en vele malen
goedkoper zijn.
De P.T.C.A.-techniek (Percutane
Transluminal Coronair Angioplas
ties is pas vier jaar geleden ontwik
keld door de Zwitserse cardioloog
Ballonnetjeis oplossing
voor groep hartpatiënten
Grünzig. Hij benutte de normale ca-
theterisatie om te proberen de vaat-
vernauwing van binnenuit weg te
werken. Dat lukte in een aantal ge
vallen door op de plaats van de ver
nauwing een langwerpig ballonnetje
van enkele centimeters lengte op te
blazen. Deze methode wordt al langer
gebruikt om vernauwing van been
slagaders of nierslagaders weg te
werken.
Dokter Van den Bos, lid van de
Bredase cardiologenmaatschap die in
de hartkliniek van De Klokkenberg
en het Ignatiusziekenhuis werkt ver
duidelijkt: „Meestal ontstaat een ver
nauwing, een dichtslibben, doordat er
zich cholesterol op de vaatwand af
zet. Als je dat ballonnetje opblaast
blijkt de verdikking in zo'n 80 pro
cent van de gevallen weggedrukt te
zijn.
Omdat het een nog vrij nieuwe
techniek is, wordt de hiermee behan
delde hartpatiënten gevraagd na een
half jaar terug te komen voor een
contröle-catheterisatie. In een klein
aantal gevallen blijkt het 'opblazen'
niet geholpen te hebben en moet de
patiënt alsnog geopereerd worden".
De P.T.C.A.-techniek wordt in de
Bredase hartkliniek nog niet toege
past, maar de cardiologen die er wer
ken hopen daar binnen een jaar wel
mee te kunnen beginnen.
Volgens dokter Van den Bos zijn
veel mensen ten onrechte bang voor
een catheterisatie: „We brengen een
dunne, soepele slang van twee of drie
millimeter dikte in een slagader,
meestal bij de lies of de elleboog. Dat
gebeurt onder plaatselijke verdoving.
We schuiven die slang tot in de
kransslagaders. De patiënt voelt daar
niets van, want de aders zijn van bin
nen gevoelloos. De patiënt en de spe
cialist zien op een monitor precies
wat er gebeurt. Via de catheter spui
ten we contrastvloeistof in de krans
slagader en filmen dan dit bloedvat.
Het enige dat de patiënt voelt is het
spuitje voor de verdoving".
De P.T.C.A.-techniek is tot voor
kort alleen gebruikt bij mensen van
wie maar één hartbloedvat ver
nauwd was, ongeveer een op de twin
tig mensen met deze ziekte. Sinds
kort wordt deze techniek echter ook
toegepast als er meer vaten dichtge
slibd zijn. Dokter Van den Bos ver
wacht dan ook dat 'het balonnetje'
een grote toekomst tegemoet gaat.
Professor Meester van het Thorax
centrum in Rotterdam stelde onlangs
in het universiteitsblad 'Quod No
vum', dat wel 20 tot 40 procent van de
mensen met kransslagadervernau
wing met de P.T.C.A.-techniek be
handeld zal kunnen gaan worden.
Uitgaande van de laatste behoeftera
mingen voor Nederland (9000 tot
12000 open hartoperaties per jaar) zou
dat kunnen neerkomen op minstens
1800 patiënten per jaar. Nu worden
ongeveer 300 hartpatiënten per jaar
met deze methode geholpen in Neder
land.
De kosten van een bypass-operatie
belopen al vlug de 30.000 gulden, de
.jaJaolsg pi
HET PIKANTE DAGBOEK
van
Door Roger Simons
LONDEN - De dramatische toneel
stukken van William Shakespeare en
het nogal pikante Dagboek van Sa
muel Pepys (uitgesproken:- pieps)
vormen als het ware de hoekstenen
van de Engelse litaratuur. Hoewel
hij niet zo belangrijk was als Sha
kespeare, komt Pepys volgens de
Britten onder de auteurs de tweede
plaats toe.
Samuel Pepys (1633-1703) was een Engelse
ambtenaar die als secretaris van Admiraliteit
(wat ongeveer neerkomt op het ministerie van
de marine) grote hervormingen doorvoerde in
de administratie van de Britse oorlogsvloot.
Hij speelde een belangrijke rol in het politieke
leven van de Restauratie (het herstellen van
de Engelse monarchie in 1660 door de troons
bestijging van Charles II).
In 1690 publiceerde Pepys 'Memoires met
betrekking tot de Koninklijke Marine'. Veel
meer bekend is zijn Dagboek, dat hij van 1660
tot 1669 schreef in een geheim kortschrift,
waarvan later de ontcijfering geen gemakke
lijke opgave bleek. Dit Dagboek van 1.250.000
woorden bevat uitvoerige beschrijvingen van
het privé- en openbare leven van de auteur en
diens medemensen. Samuel Pepys zette alles
wat hij zelf gedaan had of aan de weet geko
men was trouw op papier. Zijn Dagboek is een
levendig verslag van wat er toen in Engeland
omging.
Pepys studeerde aan het befaamde Magda
lene College van de universiteit van Cambrid
ge. In 1724 kwam dit college
niet alleen in het bezit van
zijn Dagboek en het persoon
lijk door hem genoteerde ver
haal van koning Charles II
over diens ontsnapping na de
Slag van Worcester, waar de
vorst zich in een eik verstopt
had, maar ook van 3000 waar
devolle delen, handschriften
en marinedocumenten, af
komstig uit de Admiraliteit.
Ze waren door Samuel Pepys
gegapt toen hij secretaris van
het departement van de mari
ne was.
In 1825 ging het Magdalene
College voor het eerst over tot
de publicatie van ongeveer de
helft van het Dagboek van
Samuel Pepys. Volledige uit
gave werd niet mogelijk
geacht, omdat men rechtsver
volging vreesde wegens de
immorele inhoud van het
werk. Een nieuwe wet inzake
onzedelijke publikaties, date
rend van 1959 en steunend op
een ontwerp van Roy Jenkins,
de huidige SDP-leider die
toen lid was van de Labour-
partij, maakte het echter mo
gelijk de complete inhoud van
Pepys Dagboek ongecensu
reerd van de pers te laten ko-
DE LAATSTE bladzijde uit
het originele Dagboek van Pe
pys: 31 mei 1669.
PEPYS omstreeks 1695 op een portret van
J. Closterman. - foto's audet
Samuel
Pepys
men. Het eerste boekdeel verscheen in 1970.
Sedertdien werden nog acht delen gepubli
ceerd.
De laatste twee, die de serie zullen voltooien,
komen op 23 februari precies 350 jaar na de ge
boorte van Samuel Pepys, in de Britse boek
winkels. Het voorlaatste boek bevat biogra
fieën, landkaarten, stambomen en veel boeien
de informatie, die tot nu toe geheim gebleven
was, over het leven van Pepys en zijn tijdge
noten. Het laatste deel is de index van de hele
serie. Dit boek alleen heeft Robert Latham,
onder wiens leiding en algemene redactie de
nieuwe en volledige Pepys-uitgave samenge
steld werd, 4,5 jaar werk gekost.
Robert Latham (70) is een 'don' (gegradueer
de met toelage voor onderzoek) van het Mag
dalene College in Cambridge. Afgelopen jaar
was hij daar trouwens nog hoofd vati de Pe-
pys-bibliotheek. Bij de samenstelling van de
nieuwe en volledige uitgave van Pepys Dag
boek, dat eigenlijk een hele serie dagboeken is,
werd hij geholpen door allerlei experts, die on
dermeer goed op de hoogte waren van weten
schappelijke instrumenten, taalgebruik, kle
ding en het weer uit de tijd van Samuel Pepys.
De Thames bevroor toen geregeld. In 1665
werd Londen op rampzalige wijze geteisterd
door de 'Great Plague' (pest), waaraan een
kwart van de bevolking gestorven is. Een jaar
later maakten een hevige brand en de actie
van de Nederlandse vloot bij Chatham de
ramp compleet.
Op Robert Latham werd in 1950 door uitge
ver George Bell voor het eerst een beroep ge
daan om te werken aan een nieuwe, ongecen
sureerde uitgave van het Dagboek. Bell was al
sedert 1926 van plan de geschriften van Pepys
geheel herzien op de markt te brengen. De
toenmalige bibliothecaris van de Pepys-bi-
bliotheek in Cambridge, die hij opgedragen
had deze monumentale uitgave samen te stel
len, bleek op een gegeven moment bijna 17
jaar achterstand opgelopen te hebben.
Latham moest zich haasten. Met de goed
keuring van zijn uitgever riep hij de hulp in
van prof. William Matthews, een befaamd
taalkundige en expert inzake 17e eeuwse ta
chygrafie. Het snel- of kortschrift, dat door
Pepys gebruikt werd, was namelijk nog moei
lijker te ontcijferen omdat hij het telkens zelf
extra verkortte door bijvoorbeeld alleen de
eeste letter van een woord of alleen de eerste
lettergreep neer te schrijven.
Zo kon een gewone hoofdletter X evengoed
'exchange' als 'exchequer' (rekenkamer-schat
kist) betekenen. Soms had prof. Matthews
iemand nodig, die hem vertelde wat Pepys
precies bedoelde. Dan speelde Robert Latham
de rol van geschiedkundige. Meestal kon hij de
betekenis afleiden uit het zinsverband, want
hij is goed op de hoogte van wat Samuel Pepys
in zijn tijd allemaal uitvoerde. Niemand ver
baast zich er trouwens over, dat Pepys voor
het schrijven van zijn Dagboek in zekere zin
een soort geheimschrift gebruikte. Zijn gede
tailleerde behandeling van zelfbeleefde of ver
zonnen seksuele avonturen en zijn informatie
over het immorele gedrag van belangrijke
tijdgenoten, mocht niet door anderen gelezen
worden.
Prof. Matthews stierf terwijl de delen 10 en
11 van Pepys Dagboek in voorbereiding wa
ren. Hij was een Engelsman, die een baan ge
vonden had aan de universiteit van Californië.
In 1960 zette hij het hele Dagbloek op micro
film. Prof. Matthews kon verbazingwekkend
snel typen op de schrijfmachine (hij had in
zijn jeugd de nationale prijs van dactylografie
gewonnen), terwijl hij elke pagina van het
Dagboek (eigenlijk zijn het dagboeken) voor
zich projecteerde, tikte hij op de schrijfmachi
ne de tekst over in gewoon schrift.
Zijn vrouw las iedere avond het resultaat
van zijn nijvere werkzaamheden hardop voor,
terwijl prof. Matthews nauwgezet de oor
spronkelijke tekst van Samuel Pepys in kort
schrift volgde. Zo controleerde hij of zijn over
zetting helemaal klopte. „Het spreekt vanzelf",
zegt Robert Latham, „dat Bill Matthews en
zijn lieve echtgenote een fles champagne
opentrokken toen ze de laatste regel en het
laatste van de een en een kwart miljoen woor
den bereikt hadden."
Wijlen prof. Matthews deed zelfs proeven
om te kunnen bepalen in hoeveel tijd Pepys
zijn Dagboek geschreven had. De eminente
taalkundige pende uit het hoofd allerlei tek
sten van Samuel Pepys in diens kortschrift
neer. De professor concludeerde, dat Pepys een
taaie man was, die veel geestelijke discipline
aan de dag legde.
De werken van Shakespeare worden steeds
opnieuw uitgegeven, vergezeld van diverse
toelichtingen en herziene opinies. De universi
teit van Oxford publiceert zelfs een eigen Sha
kespeare waarmee ze wil concurreren tegen de
Shakespeare van Cambridge. Maar het Dag
boek van Samuel Pepys dat eindelijk volledig
en ongezuiverd in normale tekst omgezet is,
voorzien van de nodige voetnotes en andere
toelichtingen, hoeft nooit meer opnieuw be
werkt te worden. Zelfs de Londense Observer
is diep onder de indruk. „Tot aan het einde der
dagen zal de Latham-uitgave van Pepys Dag
boeken gelezen worden", schreef dit Londens
blad een poosje geleden.
Robert Latham, de man die alles weet van
Samuel Pepys, is van oordeel dat Engelands
beroemdste dagboekschrijver veel zin voor
humor had. „Ik denk dat als hij nu leefde, ik
hem wel graag zou mogen", zegt Latham.
„Maar hij was erg zelfzuchtig ten aanzien van
zijn vrouw. Zijn levenswijze kan je niet goed
keuren. Overigens had zijn karakter iets aan
matigends dat hij vaak gebruikte om marine
officieren, die over de schreef gegaan waren,
op hun nummer te zetten."
Voor de laatste twee delen van de Pepys-
reeks deed Latham veel naspeuringen in Lon
den. „Pepys vermeldt talrijke kleine winke
liers", zegt hij, „en die moesten allemaal geï
dentificeerd worden. Daarvoor doorzocht ik
parochiale en andere archieven."
Andere naspeuringen deed hij in het Insti
tuut voor Historische Research, gelegen aan
Londens Russel Square. „Daar hebben ze niet
alleen een prima bibliotheek, maar ook een ge
zellige tearoom, twee dingen die onontbeerlijk
zijn om historisch navorsingswerk te kunnen
doen", lacht Latham.
Sinds afgelopen jaar is Robert Latham niet
langer meer het hoofd van de Pepys-biblio-
theek van Cambridge. In de komende vier of
vijf jaar zal hij evenwel de complete inhoud
daarvan catalogeren. Wanneer hij die taak
achter de rug heeft, is Latham 75 jaar. Maar
voor deze stille Engelse 'don' speelt leeftijd
geen rol meer. Zijn ongecensureerde uitgave
van 'Het Dagboek van Samuel Pepys' heeft
hem immers bijna letterlijk onsterfelijk ge
maakt.
DE BREDASE cardioloog Van
den Bos demonstreert de nieuwe
techniek. Op de plaats van de vaat-
vemauwwing wordt een minia
tuur ballonnetje aangebracht. De
patient kan op de monitor zien wat
er gebeurt. - foto hans chabot
behandeling met 'het balonnetje'
komt op ongeveer 3000 gulden. De op
nameduur van de patient op de car-
dioilogische afdeling bedraagt slechts
twee tot drie dagen. De P.T.C.A.-
techniek wordt in principe alleen toe
gepast in ziekenhuizen met hartchi-
rurgiusche afdelingen, omdat er al-
tijd een hartchirurg in de buurt moet
zijn om zonodig snel te kunnen ope
reren. Het komt namelijk sporadisch
voor dat een patiënt tijdens de cathe
terisatie een hartinfarct krijgt.
Mensen met een dreigend infarct
hoeven tegenwoordig, mits zij snel na
de eerste symptomen naar het zie
kenhuis gebracht worden, ook geen
echt hartinfarct (hartspier-versterf)
meer te krijgen. Een infarct ontstaat
als een vernauwd bloedvat helemaal
dichtslibt. Dat gebeurt bijna altijd
door een bloedstolsel op de plaats
waar een vat vernauwd is. Lukt het
om binnen drie uur de bloedsomloop
te herstellen dan is de schade voor de
hartspier niet erg groot.
Cardioloog Van den Bos: „Als
mensen met een accuut infarct snel
bij ons gebracht worden geven we ze
met een catheter een infuus met
streptokinase. Die vloeistof heeft de
eigenschap stolsels vrij snel op te los
sen. Je hebt de oorspronkelijke ver
nauwing dan nog niet weggehaald,
maar dat kan met 'het ballonnetje' of
eventueel door te opereren. De strep-
tokinasemethode wordt nog niet
veelvuldig toegepast en er zal nog
veel onderzoek nodig zijn voor ze op
grote schaal gebruikt zal kunnen
worden.
„Helemaal toekomstmuziek", zegt
de Bredase cardioloog, „is de behan
deling van kransslagadervernauwin
gen met laserstralen. In Amerika
worden nu proeven genomen met een
catheter met laserstraal. Je brengt de
kop van de catheter naar de vernau
wing en 'verdampt' de cholesterol-
plak. De proeven op dieren zijn tot nu
toe succesvol".
Natuurlijk futurologisch gepraat
en de eerste tientallen jaren zal de
operatie nog wel de meest gebruikte
methode blijven om vaatvernauwin-
gen te verhelpen. Bij al die nieuwe
ontwikkelingen vraag je je wel af
waar het einde van de technologie
moet liggen. De geneeskunde moet op
de eerste plaats menselijk ^zijn en
mag nooit ontaarden in pure techno
logie. De medicus zal tijd vrij moeten
blijven maken om met zijn patiënt'
over diens leven, gevoelens, angsten
en pijnen te praten. En een patiënt
houdt altijd het recht een behande
ling te weigeren.
i
