Naar de lommerd met
de stereo-toren
en het tennisracket
!tl
o,
bank van lening krijgt het weer druk
het is car
ZATERDAG 12 FEBRUAR11983
.«JUJÖiflHfli
"me Jan ïee/c het voorgoed te moeten
afleggen tegen de banken met hun
kredieten en hun persoonlijke leningen,
hun zo soepele houding tegenover rood
staan. Dat is veranderd. Banken voorden
minder scheutig, de koopkracht
vermindert. De tijden worden slecht. En
de Banken van Lening moeten hun
opslagruimtes weer uitbreiden. Steeds
meer mensen stappen, noodgedwongen,
over de stoep der schande' heen.
Weekgeld
Schuilnamen
Vondel
HERPAG 12 FEBRUARI 19
Afbetaling
Kritiek
uske en Wiske: Het
Ppie Happie: Houdt
Door Rinze Brandsma
TWEE meisjes staan voor het lo
ket, in gespannen afwachting.
Zij hebben een paar nietige zil
veren armbandjes afgedaan en
die in het laatje onder het kogel
vrije glas doorgeschoven naar
een man in stofjas. Een snelle ta
xatie: loep in de oogholte ge
klemd, een weegschaal. „Veer
tien gulden", knarst de stofjas
streng.
De teleurstelling aan de andere kant
is groot, gaat over in gloedvolle Mo-
kumse verontwaardiging. Ze hadden
er minstens een geeltje voor gedacht te
krijgen. „Geen sprake van", bitst de
stofjas en werpt het onaanzienlijk zil
verwerk weer in de lade. Zuchtend
gaan de meisjes alsnog accoord. Zij hun
kredietje, de Bank van Lening hun
pandje. Over een maand of wat zien ze
wel weer.
Zo erg als in de crisisjaren is het nog
niet, maar de twee gemeentelijke Ban
ken van Lening in Amsterdam (met
drie filialen) en Den Haag krijgen het
met de dag drukker. De laatste jaren
stijgt het aantal beleningen met zo'n
tien procent per jaar. Verscheidene
grote steden (zoals Rotterdam) hebben
plannen, hun allang gesloten Banken
van Lening opnieuw in te richten. Veel
particulieren willen een pandjeshuis
beginnen (bij de wet verboden!).
Vorig j aar werden bij de Amster
damse lommerd (de aloude naam voor
Bank van Lening of pandhuis) een
kleine 100.000 voorwerpen beleend voor
een bedrag van 42 miljoen (de gemid
delde pandlening was dus 430). De
Haagse lommerd leende 18 min uit op
bijna 40.000 voorwerpen.
In 1975 leende de Amsterdamse lom
merd nog voor 15 miljoen uit; in '77
18,5 min., in '80 al 33 min.
De hoofdstedelijke lommerd (offi
cieel: Stadskredietbank voor Roerende
Zaken) zetelt sinds de oprichting, 370
jaar geleden, in een gigantisch histo
risch gebouwencomplex tussen Enge
Lombardsteeg, Nes en Oude Zijds
Voorburgwal. Twee panden stammen
uit 1550, de rest uit 1660. Met een hand
vol sleutels dwalen we over de talloze
onafzienbare zolders.
H Verpakking
De schappen, per maand gerangschikt,
buigen soms door van de onderpanden.
Tv-toestellen, platen, stereospullen,
soms nog in de verpakking, een tinnen
pul 100), een lege rugzak 50), een
tennisracket 20 op geleend), hengels,
schilderijen, antieke klokken (een
Weense regulator, 300), hele encyclo
pedieën, vaak nog in het plastic, een
zeldzame oude Leica M3-fotocamera
(een liefhebber betaalt er grif 2000
voor, de lommerd leende er 360 op
uit), klokradio's (goed voor 20), Perzi
sche tapijten, wit van de royaal uitge
strooide, de adem benemende 'motte-
ballen'-naftaline 150 tot 650). En
niet te vergeten de juwelen, het goud
en zilver, de horloges in nóg strenger
bewaakte kluizen.
De Amsterdamse lommerd leent
voor meer dan 90% uit op j uwelen en
edelmetaal, Den Haag neemt uitslui
tend goud, zilver en sieraden in. Vroe
ger was dat anders. Toen was die im
mense opslagruimte hard nodig voor
meubels, piano's, fietsen, kleren, tex
tiel, beddegoed zelfs. Veel ruimtes wor
den opnieuw in gebruik genomen, nu
steeds meer mensen de gang naar 'Ome
Jan' maken.
Pandhuisdirecteur M.A.Heuweke-
meyer kwam bij de Amsterdamse
Bank van Lening, toen die voor veel
mensen nog letterlijk een levensnood
zaak was. „Dertig jaar geleden: toen
had je nog de echte armoedekredieten.
Dat is nu niet meer zo, een pand bele
nen om te eten."
„Ik heb ook nog elke zaterdag met ar
men vol kleren de trappen op en af ge
rend. Wel 400 panden werden dan inge
lost. Hadden de mannen hun weekgeld,
kwamen ze hun zondagse pak inlossen.
Maandag of woensdag zag je die kleren
terug. Dan kwamen hun vrouwen ze
belenen om er aardappelen voor te ko
pen. Waren ze al weer door hun geld
heen."
Kleren worden in principe niet meer
beleend; in de jaren '60 maakte de lom
merd daar een eind aan, ook om van de
vlooien en de luchtjes af te komen.
Voor de oorlog was 40% van het beleen
de goed nog textiel.
In- en exterieur van de Amsterdam
se Bank van Lening is indrukwekkend
historisch, daar aan een van de oudste
grachten. Gevelstenen boven de zware
deurpartijen. „Hebt gy noch geld, noch
goed: gaa deeze deur voorby. Hebt gy
het laatste en mist gy het eerste, kom
by my."
Binnen, achter de oude dikke tralies
en de nieuwerwetse beveiligingsappa-
iMtBKki-f
J I j
DE drukke winkel in de Amsterdamse lommerd, waar bij niet aflossen bin
nen het maximaal mogelijke halfjaar de panden na de veiling terecht kun
nen komen. De pandhouder kan dan nog een jaar de eventuele meerop
brengst komen opeisen. - foto-s audet
DE schappen op de immense zolders staan vol verpande weeldegoedeni
waar gemiddeld f 430 krediet op gegeven wordt. Dat loopt dan uiteen Dan# dal is heel leuk. De toren heeft
paar tientjes voor een rugzak of een klokradio tot f 650 voor een Perzisch t
pijt of tienduizenden voor juwelencollecties.
Maar pas in 1826 raakten de geme«L"-nm
telijke lommerds hun commercieel;» iard sCdr®®;lken..
DIRECTEUR/'pandjes baas'
M.A.Heuwekemeyer van de Amster
damse lommerd zetelt in de histori
sche regentenkamer van de oudste en
(mèt die van Den Haag) enig reste
rende Bank van Lening in ons land.
TWEE meisjes voor het loket bij de 370 jaar oude Bank van Leening in Amsterdam: Veertien gulden maar? Voor
al die zilveren armbandjes samen?"
ratuur, een prachtig authentiek oud in
terieur met veel hout en koper. Direc
teur Heuwekemeyer zetelt in de statige
oude enorme regentenkamer: koperen
kroonluchter, trekbelletje in het deur
kozijn, borstbeeld boven de toegangs
deur, een stokoude schatkist, een kas-
tenwand met 20 deurtjes.
Als je door je oogharen kijkt en de
fijnzinnige beveiliging met radar, in
frarood, ultrasonar en stil alarm even
over het hoofd ziet, net als de 20e-
eeuwse weelde van stereotorens en vi
deo in de rekken, gaat het in dit stukje
oud Amsterdam nog precies zo toe als
bijna vier eeuwen geleden.
De Bank van Lening heeft sinds men
senheugenis een hele reeks schuilna
men.
Ome Jan is de onschuldigste, uit
schaamte geboren. Net als in het bui
tenland: de 'Bank van de arme' heet er
in de volksmond 'mijn oom' (Engeland)
en in Frankrijk 'bij mijn tante'. In Ita
lië, bakermat van de pandjeshuizen,
heten ze 'Berg van Barmhartigheid'.
De naam lommerd komt van Lom
bard. In vroeger tijden beheersten de
geldschieters uit Lombardije (Italië) de
geldhandel, mèt later de Joden. Ook in
Nederland kwamen in de Middeleeu
wen Lombardijse vestigingen.
Aan het eind van de 16e eeuw nam
overal in ons land het verzet toe tegen
de honderden particuliere pandjesba
zen, die in al onze steden hun 'tafels
hielden' en vaak woekerrentes van wel
33% bedongen.
Het stadsbestuur van Amsterdam
kwam in 1612 in een hevig conflict met
lombardier Sion Luz. De machtige
pandjesbaas weigerde zijn woekerren
te van 33% te verlagen tot 16%. Dus
richtte de hoofdstedelijke vroedschap
een eigen beleenbank op, die in 1614
werd gevestigd in het turfhuis voor de
huiszittenden behoeftigen). In dat his
torische grachtenpand zit de lommerd
(later uitgebreid) nog steeds.
Joost van den Vondel, de prins onzer
dichters, werkte er van 1658-1668, op
zijn 70e aan een baantje geholpen als
commies. Zijn verkwistende zoon had
hem meegesleurd in een bankroet, zijn
garen- en bandwinkeltje was ook al op
de fles. Tot zijn 80e bracht Vondel en
tien weinig gelukkige jaren door, tot
het stadsbestuur over het hart streek
en de beroemde maar berooide poëet
met behoud van zijn loon naar huis
zond.
In die 17e eeuw volgden alle grotere
steden het Amsterdamse voorbeeld en
richtten zelf Banken van Lening op om
de schrapererige particuliere woeke
raars te beconcurreren. Die van Den
Haag (1672) bestaat nog steeds in de
Korte Lombardstraat. (In 1512 werd
overigens in een Hofboek al een Haag
se Lombardische Bank van Lening ge
noemd.) De rentes lagen er tussen de 12
en 16%.
I hebt misschien al carnaval gevierd op s
Ve daq begint het eigenlijk allemaal echt.
LRrabanten Limburg3dagen langzinge
i Aswoensdag weer met een schorre ste
tüeien Veel mensen vinden het erg leuk,
1 ie iaar naar uitkijken, maar voor andere
Kte hebben aan 'n paar kinderen gevraagc
k ren Dat waren Maria en Saskia allebei
t eaie 4e en 3e klas van een katholieke b£
t' 6e van een andere katholieke school. C
Eg 3e klas van een openbare school. Dit v
ie g jaar: „Ik vind carnaval
en van de leukste feesten van
,et iaar. We gaan dan altijd
iaar Bergen op Zoom. Mama
aakt carnavalskleren voor
,ns en dan gaan we in de stad
ondlopen en we gaan in 'n
,afé en naar het
Tndercarnaval. In Bergen op
Zoom is de kerk altijd verkleed,
i .h Ho Inron hooft
dan een boerenkiel aan. Vorig
aar sliep de toren en snurkte,
iii had z'n ogen dicht. En toen
moesten alle kinderen heel
rakter kwijt en werden wat ze nu®
zijn: instellingen van openbaar nul
met een sociale taak, zonder de befc
ling winst te maken.
wakker te maken"
•tomme verkleden, die hoeden
Kallen altijd af".
Christlaan 9 jaar: „Ik haat
carnaval. Het is allemaal veel
'e druk en veel te veel lawaai,
Tot in de Tweede Wereldoorlogt»i gewoon niet leuk. En dan dat
den zij de particuliere lommerds als Huhiwig
concurrent. Die gaven vaak meerjiü
voor een pand, maar berekenden das
dan ook een stukken hogere rente m Margit 9 jaar: „Ik hoop dat ik
tot wel 28%. Een wet zorgde in 1946v; met carnaval ziek ben. Ik wil
opheffing van de nog resterende pag
culiere lommerds. In feite had de ooi.
log met zijn massamoord op de Joden
veel pandjeshuizen al voorgoed doen
sluiten.
brleveri
vaak b|
heb ha
In de jaren '50 en '60 sloten veel steds
hun Banken van Lening. Van de34ii
1870 waren er in 1957 nog 7 over. De
commerciële banken werden immera
steeds scheutiger met leningen. Zeke
in de j aren '70 begon een vloed van»
peltjes afgesloten P.L.'en en consumj
tieve kredieten ons te overspoelen,k;>
pen op afbetaling raakte In: 'achter.!
sparen'.
En nu? „Er is nog echte armoede,
merken wijzegt 'pandbaas' Heu»
kemeyer in de Amsterdamse lom*
„Als de koopkracht daalt, dan kome
de minst-draagkrachtigen niet men
rond. Die moeten dan goederen beits
om de touwtjes aan elkaar te knopt;.
„Met het teruglopen van het bests
baar inkomen, met het stijgen vandt
vaste lasten komen steeds meer met
sen bij ons voor hulp in nood, voor et.
kort krediet. Als de wasmachine ine:
stuk gaat, als er een belastingaansli;
komt, een hoge energierekening, dei;
re decembermaand. Maar ook handt
laars die tijdelijk een deel van hun
handel belenen, als ze acuut om ha»
geld verlegen zitten."
Zoals, nog altijd het record, de za
kenman die in februari 1970 plotselr;
geld nodig had. Hij wilde niet metè
banken in de slag. In een halve dag*
zijn collectie juwelen getaxeerd en
hij de ton die hij nodig had. In mei
kwam hij zijn dure glimmertjes into
sen. Voor het personeel had hij een
taart.
De Banken van Lening kregen
leden nog forse kritiek van de
mentenbond voor de kiezen. Hetwffi
woekerrentes viel zelfs, de pandhuis
zouden hun klanten als melkkoe ge
bruiken met hun hoge tarieven ent»
aanzienlijke winsten. Niks sociale
taak; de woekerende pandjesbaasvi
voorheen leek weer opgestaan. Dei!
te zou tot 70% op jaarbasis kunnen?
lopen, rood staan bij een bank leek?
boze Consumentenbond aantrekkel;
ker.
nief naar carnaval op school.
Ik snap niet waarom ze het
doen. En ik heb geen
carnavalskleren. Prins
carnaval komt bij ons op
school en dan moeten we 'n
liedje zingen dat ik niet snap".
Paul 9 jaar: „Wij gaan altijd
naar de optocht en daarna
vieren we carnaval bij iemand
thuis. Met een heleboel
mensen, het huis is dan
ontruimd. Mijn moeder naait
de pakken. We vieren het ook
Maria
een ce
JlUJvrrw^
De verklede kerktoren van Berg
iet die eruit met carnaval. Geteker
Haatman 9 jaar uit Breda.
En dat, terwijl de bond in '75 en"S
nog uiterst prijzend schreef overds
gunstige tarieven bij die sociaal zolt
venswaardige lommerd.
„Intussen zijn onze tarieven nog
praktisch dezelfde", is het verweer'
directeur Heuwekemeyer van de Ai
sterdamse 'Ome Jan'. „Je komtinds
daad aan een hoog percentage, alsjt;
kijkt naar de eerste maand en die if
op jaarbasis omrekent. Maar die re
kensom klopt niet."
Voor de eerste halve maand is hel
beleenrecht 3%, daarna voorelfe
dagen. Als je iets voor 10.000 inono
pand geeft, moetje bij inlossen nah
maximaal mogelijke half jaar 865'
leenrecht en bewaarloon betalen. ,1
jaarbasis kom je in het ongunstigst']
geval op 19%. Kom je heel snel ink"
dan zit je omgerekend op jaarbasis'
derdaad op een hoog percentage.»
wij hebben aan elk pand veel werk,
het snel ingelost wordt of niet. Bov
dien ligt een pand hier gemiddeld
half jaar. Het gaat dus zelden of n(
om die ene dure maand die de Col
mentenbond voorrekent."
De lommerd mag dan een stokoud'
al vaak dood verklaard instituut z|
de twee Haagse en Amsterdamse
'pandjesbazen' zitten niet in overd'
toekomst. „Veel mensen zijn kennel
blij dat wij er zijn. Ze zouden anders
misschien rare dingen moeten doen.i
aan geld te komen. Bij ons hoeven#
geen moeilijke vragen te beantwoor'
den, zoals bij de banken. Door al di'
gemakkelijke leningen sparen de
sen niet meer. Ze kunnen een final
le tik, hoe klein ook, niet opvangen-
kunnen ze dan helpen. En dus zijn*
niet uit de tijd. Dat maakt het puM>'
zelf wel uit."
Ome Jan, zijn pakhuis vol
met andermans beleende spi|
letjes, is niet stuk te krijgen
Uir nddm
us Sctunul-
like
rHHHHHHLOieisjotdJ\
Hituhd. SchtnuMt!)
