Brabants Recordate uniek
lokfluitensemble in Europa
GROEIENDE BELANGSTELLING VOOR ANTILLEN
Antilliaanse
kunst gewild
artikel
bij Sticusa
i!
I
ll'iJ.Llll'iM
JITSLAND 2
'UITSLAND 3
ZEVEN PROFESSIONELE MUSICI VONDEN ELKAAR
I Met gerechtvaardigde trots
telt Jo Janssen uit Dongen
,,er het blokfluitensemble,
I. hij met nog zes andere
[uiiekschooldocenten in Bra-
ant vormt. „Recordate" - zo
eet de groep - werd snel ont-
ekt Aanvragen voor concer-
1,1 radio-optredens en derge-
l|ie volgden elkaar spoedig
|in het nog betrekkelijk kor-
I bestaan. „We speelden tot
iden altijd voor een méér
En volle bak".
ft icNSuAU a rcPHUMHi imbj
iUiUSi^rUBL
EXTRA
T43
ren en slechthorenden i
ren en slechthorenden.
naai.
ien. Zendtijd voor rfi'
s 4ulilSS!& Tin®!
gewest. Met de onder-
ïerlense gilde van „De
van Indische Instelling
lig Museum Nusantara
schoolradio al tien jaar
'De ontpopping', een
reven door Guus Kuij-,
ppenspel als volwassen
et: Bregt Meyer, Hans
Frijda, Liesbeth Strup-
■as e.a.
■aten. In de vierde afle-
ze serie, waarin Koos
rkelijke mensen voor-
fdpersoon, de 78-jarige,
lien Ruys, die nog dage-'
i particulieren en over-
n ontwerpt.
Verslag van de „Super
:uze wereldtitel Ameri-
t Pasadena tussen, dei.
is en de Washington
lag.
ren en slechthorenden.
Toneel van wereld-
n. Serie over theater en
:1.
Journaal.
Angst voor het leven.
ilm.
Titels, thesen, tempe-
nten. Culturele ru'
Achtergrondinforma-
i.mi
12.10 Zie Duitsland 1.
WK Skiëh. Super-reu-
ilom.
'Videotext voor ieder-
ZDF-Uw programma.
Journaal.
Leéuwetand. Kïriaer-
;ramma. Aansluitend:
naai.
i De verloren eilanden.
hturenserie voor de
d.
Journaal.
Tele-illustratie. Aan-
[tend: Journaal.
Rokende colts (Guns-
Le). Amerikaanse wes-
Iserie.
[r ZDF-Uw programma.
I Journaal.
I De sport-spiegel. Duit-
shóekèyploeg traint.
ZDF magazine. Infor-
^e en opinies.
Achtergrondinforma-
j l.u,
l Woensdaglotto.
De straten van San
icisco. Amerikaanse po-
serie.
En jullie hebben mij
cht. Zielzorg in gevan-
s te Lima.
Apropos film. Nieuws
le filmwereld.
Journaal.
1 Gymnastiek.
-12.00 Schooltelevisie.
09.25 Sesamstraat.
Schooltelevisie.
Telecollege I. Engels.
Sesamstraat.
Het actuele uurtje.
Journaal.
Op woensdag in.In-
ia tie en ontspanning.
Verslaggever bwiten-
Nieuw in Tokio.
Nieuw land (New
itry). Amerikaanse mu-
film (1977) met o.a. Guy
k, David Allen Coe,
rlie Daniels Band.
Journaal.
riafliJnA ob ni IrtBW
■uulariuX ebnsbfirjö
shuis van de hits - 14.34 K;
- 16.34 Nieuws-box - 18.03
5) De avondspits
19.02
0) Krachtvoer - 21.02 Demo
)2 Rocktempel,
(NCRV) Het levende woord-
Preludium met werk van
cell, Bach, Weber, Richard
uss, Diepenbrock, VoorniO"
?n Andriessen - 8.05 PlatCfJ'
ws - 8.45 Musica Sacra - 9-10
er de hoogtezon - 10.00 Of'
palet - 12.00 Divertimento -
Kerkconcert door Harry
aerts, tenor mirliton en Stei
ftstra, orgel in de Jacobiker*
eerijp - 13.30 (AVRO) KJari-
oncert van von Weber - 13-p5
n Soessanin', opera van N11*
1 Glinka - 17.00 Overname
ersum 2 - 20.00 (AVRO)
ling, sopraan, zingt liederen
Schumann en Richam
.uss. Aan de piano: Rudo'
sen - 21.45 Symfónische wer-
van Leo Weiner.
Door Henk Egbers
Ut zijn uniek in Neder-
md en zelfs in Europa
ddzaam. Voor zover me
kunnen we ons
jleen spiegelen aan hel
teener Blockflötenen-
nble".
[Tijdens een leerlingenuit-
lering, medio 1981, in de mu-
[eitschool te Dongen, waar
Lissen directeur is, speelden
Ce docenten, twee collega's
En elders en twee leerlingen
n zeven-stemmig stuk (Can
ine a 7). „Toen kregen we de
[naak te pakken. Blokfluit-
[elers zijn vaak eenlingen. Er
[eek behoefte om met mensen
[gelijk niveau, professioneel,
j musiceren. In september
Kt vonden zeven mensen el-
[ar". Jan Vos uit Breda, Gui-
b van Oorschot uit Tilburg,
jna Meyer uit Breda, Rosa-
i de Groot uit Oisterwijk,
Noortje Buskens uit Den
Bosch, Els Althuizen uit Til
burg en Jo Janssen uit Don
gen. Behalve Guido, die stu
deert aan het Brabants con
servatorium, zijn allen docent
op verschillende Brabantse
muziekscholen.
Het unieke zit in het aantal,
vertelt Jo Janssen. Blokfluit
trio's en kwartetten zijn er ge
noeg. Maar een groep van deze
omvang en samenstelling vind
je niet. „We wilden een groot
ensemble, omdat 6-7-stemmi-
ge muziek voor blokfluiten
zelden gespeeld wordt. We zijn
bij het getal zeven blijven
hangen en dat blijft nu zo. Met
acht fluiten kom je gauw in de
verleiding om dubbelkorige
stukken te gaan spelen. De
6-7-stemmige composities zijn
een grotere uitdaging. Bij de
6-stemmige muziek verdubbe
len we de baspartij, hetgeen
een aparte klank, kleur geeft
aan ons ensemble. De compo
sities zijn zeldzaam. Het is
leuk om ze overal op te sporen.
Je komt bizarre stukken te
gen.
De bezetting loopt van so
praan tot contrabas. Maar
ieder speelt alle soorten blok
fluiten; soms wel vier ver
schillende per concert. Bij je
eindexamen op het conserva
torium moet je alle vier kun
nen bespelen. Dat hoort bij de
opleiding. Recordate is een
heel plooibare groep, die bezig
is een eigen stijl en sound te
ontwikkelen. Ook voor ons
blijft het eerste probleem de
zuiverheid. Een blokfluit heeft
weinig boventonen. Je moet
dus haarzuiver spelen. Je kunt
niet altijd van tevoren stem
men. Je wisselt van instru
ment onder het spel. De fluiten
zijn erg gevoelig voor tempe
ratuur, zodat je met de adem
moet bijsturen. Een ander
punt is dat de blokfluit uitno
digt tot stijfheid. Dat keurig-
netjes spelen zonder echte be
zieling. Maar ook wij moeten
dat stadium van keurig-netjes
telkens door en daarna komt
de bezieling; andersom kan
het niet. Met die bezieling
neem je ook risico's. Recordate
heeft nu een gesloten klank.
We zijn aan elkaar gewaagd.
Niemand heeft de leiding, we
doen het samen; kritisch en
prettig. We oefenen twee och
tenden in de week,
Ons eerste optreden was
met kerstmis '81; kerstconcer
ten hier op de muziekschool in
Dongen en in Schijndel. Daar
na volgden Veghel en Rijen. In
de zomer '82 kwamen we in
een stroomversnelling. We
hadden ons opgegeven voor
het vrije podium tijdens het
Holland Festival voor Oude
Muziek in Utrecht. Er was
vooraf een soort selectie; je
moest een bandje insturen.
Dat kwam zo goed aan, dat we
uitgenodigd werden om tij
dens het festival in het mu
ziekcentrum Vredenburg in
Utrecht op te treden in een
rechtstreekse radio-uitzen
ding.
Dat werd weer aanleiding
om ons te vragen voor een uit
voeriger optreden als huisor
kest in het bekende zondagse
radioprogramma Für Elise in
het Concertgebouw te Amster
dam. Onder auspiciën van de
Nederlanse consul-generaal in
België, Michiels van Kesse-
nich, volgden toen drie optre
dens tijdens een weekend in
Antwerpen: bij de opening
van een tentoonstelling met
werk van Sam Parabirsing,
een nachtconcert in het be
faamde Rubenshuis en tijdens
de zogenaamde zondagse ar-
tiestenmis. Het gevolg daar
van is weer dat er in het kader
van het Nederlands-Belgisch
cultureel akkoord nieuwe con
certen in België zullen plaats
vinden. Een tournee door
Frankrijk ligt in het verschiet.
In de twintig jaar dat ikj nu
blokfluit speel is er ontzettend
veel gebeurd met dit instru
ment", vertelt Jo Janssen. De
waardering ervoor is erg ge
groeid en de kwaliteit van het
spel is enorm gestegen. „Ik
denk dat de literatuur voor
blokfluit, die ik tijdens mijn
eindexamen conservatorium
gebruikte, nu al niet meer ge
accepteerd zal worden bij het
toelatingsexamen! De blaas-
techniek is zeer verbeterd; de
articulatie is veel sterker ge
worden. De blokfluit staat bij
het eindexamen conservato
rium gelijkwaardig met de
piano en de viool. Nederland is
nu overspoeld met goede blok-
fluitisten. Nederland is een re
servoir voor de wereld. Vanuit
Amerika, Japan en vele ande
re landen komen ze hier stu
deren. Nederland heeft een
wereldnaam, vooral op het ge
bied van de uitvoerende prak
tijk van barokmuziek. Frans
Brüggen, Kees Otten en Jo
hannes Colette zijn hier pio
niers geweest. En als ik dan
nog terugdenk aan de eerste
blokfluit die ik kocht. Dat was
de periode dat vanuit de
jeugdbeweging dit instrument
gepropageerd en gestimuleerd
werd. Vellekoop de enige me
thode was waarmee je kon Ie
ren spelen; de ensembles voor
al uit sopraan- en altblokflui
ten bestonden en de goede wil
zo ongeveer de enige muzikale
norm was, „aldus Jo Janssen.
Het repertoire. „Wat wij
spelen bij Recordate stamt uit
de Renaissance en vroeg-Ba-
rok; daarna komt er een tijd
niets en dan het hedendaagse
repertoire, dat nog niet groot
is. In de vroege Barok vind je
nogal wat voor 6 tot 7 instru
menten. Het komt vooral uit
Engeland en Italië. In de he
dendaagse literatuur zit wel
het een en ander voor huismu
ziek (uit Engeland en Duits
land), maar dat is niet wat wij
zoeken. Verder is er wel wat te
-r -
vinden voor solo, maar niet
voor grote ensembles. We
worden wel bekend, maar
hebben nog niet zo'n grote
naam, dat het departement
van WVC componisten op
dracht geeft voor ons te schrij
ven. Uit vriendschap maakte
Daan Manneke iets (Pheo III)
voor Recordate. Toon van de
Valk is voor ons bezig; hij
schreef voor ons ook de varia
tie op Für Elise. Aan onze con
certen houden we geen geld
over. Honorarium en reiskos
ten worden vaak aangepast
aan de situatie", zegt Janssen,
die niet wil beweren dat Re
cordate een liefdadige instel
ling is.
Hij is overigens wel be
vreesd dat de markt met klei
ne ensembles zal verwateren.
Met name nu de minister van
plan is orkesten op te heffen.
Een musicus - en trouwens
iedere artiest - zal nooit met
RECORDATE; vlnr. Jan
Vos (contrabas); Els Althui
zen (tenorfluit); Jo Janssen
(basfluit); Noortje Buskens
(basfluit); Tina Meyer
(grootbasfluit); Guido van
Oorschot (tenorfluit) en Ro-
salijn de Groot (basfluit).
- FOTO PIET VAN BEKHOVE5
de armen over elkaar gaan
zitten en toch proberen via
kleine ensembles zijn vak
overeind te houden. Maar Re
cordate is voorlopig nog uniek.
Het moet - op het moment dat
we daarover praten - wel een
stapje terug zetten. Uit de
gang van de muziekschool in
Rijen zijn twee koffertjes ge
stolen, waarin een bas- en een
altblokfluit zaten, alsmede
bladmuziek. „Die goede con
trabas missen we op dit mo
ment zeer. We kunnen bij
voorbeeld het stuk van Daan
Manneke niet instuderen. Het
is een instrument dat vrij
zeldzaam is en niet gemakke
lijk elders te koop aangeboden
zal kunnen worden. Je valt er
mee door de mand. Het kost
minstens 5000,- en we weten
nog niet hoe we zo'n bedrag
weer bij elkaar moeten krij
gen".
Recordate is een naam met
een dubbele betekenis. Het
heeft relatie met het Engelse
woord voor blokfluit (recor
der) en met het latijnse werk
woord recordor, wat zich her
inneren betekent. „Een knip
oog naar het publiek", zegt Jo
Janssen. „Want we hopen dat
het na onze concerten een goe
de herinnering aan ons be
waart". Op dit moment lijkt
het daar zeker op. Wie contact
met Recordate wil hebben: Jo
Janssen, directeur van de mu
ziekschool in Dongen staat
daarvoor open.
Door Henk Egbers
„In vergelijking met
Suriname kwamen de
Nederlandse Antillen er, wat
de belangstelling uit
Nederland betreft, bekaaid af.
Maar dat verandert nu sterk.
Een voorbeeld daarvan is de
Sticusa uitleen-collectie
Antilliaanse kunst, die
momenteel iedere dag wel
ergens in Nederland te zien
Ton Roubos, hoofd beeldende
kunsten bij de Sticusa, is
daarmee uiteraard gelukkig.
Minder gelukkig is hij, dat deze
32 jaar geleden door de overheid
in het leven geroepen Stichting
voor Culturele Samenwerking
(Sticusa) met wat vroeger
„koloniën" werd genoemd, voor
het eerst in haar geschiedenis
gekort wordt op de totale
begroting voor 1983 (zeven ton).
In een villa aan de J. J.
Viottastraat 41, in Amsterdam
zijn de verschillende afdelingen
ondergebracht; publiciteit en
voorlichting; Toneel; Letteren
en bibliotheekwezen; Televisie;
Muziek; Dans en folklore. De
jaarlijkse omzet ligt rond vijf
miljoen gulden. Nederlands-
Indië heeft nog even meegedaan
en Suriname tot '75, zodat het
werkterrein wel is
afgebrokkeld (met de kolonies
mee).
Dat werkgebied lijkt nogal
traditioneel van structuur,
maar één ding is zeker: de angst
voor een soort geestelijk
kolonialisme is groot. „Van
bevoogding is geen sprake meer.
In de Antillen wordt bepaald
wat goed voor hen is. Wij
proberen vooral op vragen
vanuit de eilanden te reageren.
Ik hoef het bijvoorbeeld niet in
mijn hoofd te halen een collectie
werk van Nederlandse
kunstenaars te sturen. Ik kan
hoogstens wat voorstellen",
aldus Roubos.
We beperken ons tot de
collectie beeldende kunst. Hoe
werkt dat dan? Aanvankelij k
I Jag collectie-vorming niet in de
bedoeling. We wilden
kunstenaars op weg helpen,
want in de Antillen heb je geen
Beeldende Kunstenaars
Regeling (BKR). Er werd werk
aangekocht. Daaruit ontstond
een collectie. In 1981 maakten
we een brochure, waarin 130
kunstwerken van ruim 70
kunstenaars werden afgebeeld.
De mogelijkheid om een deel
ervan of de totale collectie te
exposeren werd daarin
onderstreept. Het boekje werd
yerstuurd naar allerlei
mstanties (musea, galeries,
Bibliotheken, media etc). Er
jewam vreselijk veel respons.
Momenteel is er iedere dag wel
ergens kunst uit de Antillen in
Nederland te zien".
Wat heet „kunst"? Roubos:
«inderdaad is er sprake van rijp
?n groen. De collectie is niet
nomogeen. Als regel koop ik
®on. Ben al j aren bezig. Heb
mensen ontdekt. Met mijn
academie-achtergrond van
w 17sph ontwerper meen ik wel
™at kijk op kunst te hebben.
"■Waliteit is natuurlijk een
•Cyric Griffith: Kop; olieverf
(collectie Sticusa)
moeilijk begrip. We hinken bij
de aankoop een beetje op twee
gedachten: het aanleggen van
een authentieke collectie
Antilliaanse kunst en mensen
helpen".
Mijn reactie: „Dat is een soort
BKR-uitgangspunt. Maar
bestaat zo niet het gevaar dat
het beeld van de Antillen
vervalst wordt; zoals het
molentjes-klompen-en-tulpen-
effect dat in het buitenland de
„authenticiteit" van Nederland
meer aantast dan bevordert?"
Ton Roubos: „Wat is de
authenticiteit van de
Antilliaanse cultuur? Die is
moeilijk te bepalen. Van het
oorspronkelijk Indiaanse is
niets meer te vinden. Wat is er
gebeurt met de invloed van
kolonisten; van Spanjaarden?
En de mensen die er nu wonen
hebben veelal een opleiding in
Nederland of de Verenigde
Staten gehad.
De meeste kunstenaars uit
onze collectie wonen wel op de
Antillen. Maar op wat
uitzonderingen na zijn het geen
beroepskunstenaars. Een man
als Fingal is tekenleraar;
Garcia grafisch ontwerper, Ellis
Juliana ambtenaar bij de sectie
cultuur op Curacao. Sam
ParabirsingH is een
professioneel artiest, maar
woont in Nederland. Nee, ik
kom er zelf bijna nooit. We
kopen aan op tips van collega's,
die er komen of via dia's
bijvoorbeeld. Ik vind niet, dat ik
op basis van de beschikbare
gelden regelmatig naar de
Antillen kan gaan om me te
oriënteren en aan te kopen. Je
laat dan de image op je van het
verrichten van snoepreisjes. En
zeker zou er geen Nederlandse
selectiecommissie van enkele
mensen regelmatig heen
kunnen.
Beter is het dan om een
vestiging van de Sticusa in de
Antillen te hebben. Het ligt
•Edwin Maria: Twee dansende paren; litho (collecte Sticusa)
echter anders. De eilanden
hebben zelf hun culturele
centra. En die moeten het
regelen. Nee, wat de aankopen
betreft doen ze dat niet. Ik zou
willen dat het tot een
wezenlijke uitwisseling
Nederland-Antillen zou komen,
want nu is het nog te veel een
éénrichtingsverkeer, ook al is
van de bevoegde houding vanuit
Nederland bijna alles
afgeknabbeld", zegt Roubos, die
de problemen die ik op tafel leg
nogal moeilijk vindt.
Hij wil ook mild zijn bij zijn
beoordeling over de kunst op de
Antillen. „Ze beschikken er
vaak niet over goede
materialen. Er wordt
geschilderd op geen al te best
board. De schilderijen springen
vaak uit de lijsten". Om dan nog
maar te zwijgen over het gebrek
aan goede
opleidingsmogelijkheden. Mijn
•Sam Parabirsingh: Kop; olieverf
(collectie Sticusa)
vraag is dan ook of de Sticusa er
niet beter aan zou doen de
Antillen te helpen bij de
opbouw van bijvoorbeeld een
kunstacademie dan met het
aankopen van losvaste
kunstobjecten. Moet je niet aan
de basis beginnen? Ton
Roubos:" Moeilijke vraag. De
culturele centra op de eilanden
zijn verantwoordelijk voor wat
men wil. Niet wij. Wij moeten
vanuit Nederland niet vinden
dat zij iets moeten. Dat is
koloniaal. Sticusa betaalt
bijvoorbeeld de honoraria van
ménsen, die vanuit Nederland -
op aanvraag - uitgezonden
worden. Nee, beeldende kunst is
eigenlijk daarbij slecht
vertegenwoordigd".
De beeldend kunstenaar José
Capricorne uit Curacao, die
lang in Nederland verbleef (de
laatste jaren in Breda), is al
weer een half jaar terug. Hij wil
in Willemstad een soort
kunstacademie oprichten.
Pogingen daartoe zijn de laatste
tien jaar al enkele keren
mislukt. „Natuurlijk willen we
daarbij wel helpen", aldus
Roubos", maar dat zal dan
bijvoorbeeld liggen op het
terrein van de aanschaf van
aanvullende materialen.
Capricorn weet dat. Maar ik
hoor niets en de vraag moet
vandaar komen. Op de eerste
plaats moet de eigen overheid
daar het initiatief
ondersteunen.
Een andere zaak is natuurlijk
dat de beroepsmogelijkheden op
de Antillen zelf niet zo groot
zijn. Er zijn ongeveer zestig
beurzen voor Antillianen die in
Nederland kunnen studeren;
bijvoorbeeld op een
kunstacademie. De geschiedenis
heeft uitgewezen, dat
Surinamers eerder in
Nederland blijven hangen dan
Antillianen. Maar de terugkeer
wordt natuurlijk moeilijk als je
niets met je studie kunt doen".
In het laatste jaarverslag van
de Sticusa lees je twee keer
„maar ze vond geen emplooi in
de Nederlandse Antillen". Het
ging daarbij om een vrouw die
de bevoegdheid voor blokfluit
kreeg en een vrouw die de
studie architectonische
vormgeving beëindigde.
Ik zit te kijken naar een niet
al te best geschilderd doek met
cactussen. „Dat is door een
collega van mij gekocht op de
Antillen", vertelt Ton Roubos.
„De vrouw, die nog nooit steun
had gehad, wilde het eigenlijk
niet verkopen. We hebben het
toch gekocht, omdat ik vind dat
zo'n stuk er ook bij hoort als je
bezig bent een representatieve
documentaire collectie aan te
leggen, die de ontwikkeling van
de beeldende kunst daar volgt.
Verder is het hatuurlik ook een
budgetaire kwestie. In het
laatste verslagjaar zie je dat er
voor beeldende kunsten
105000,- beschikbaar was.
Daarvan werd 26000,- besteed
voor aankopen van schilderijen,
keramiek en plastieken.
De vragen die uit de Antillen
kwamen om bijstand in relatie
met de beeldende kunsten
bestonden de laatste jaren
onder andere uit het meebetalen
aan mensen die
tentoonstellingen met
workshops (daarnaar is nogal
wat vraag) verzorgden op
gebied van poppenspel,
knipselkunst, batikken en
ikonen. In Nederland, waar
Roubos ook de leiding heeft bij
de voorlichting liggen zijn
contacten op dit moment het
beste bij de bibliotheken.
Binnen het kader van
Antilliaanse literatuurproj ecten
verzorgt hij dan een kleine
collectie beeldende
kunstwerken, die een bepaalde
gevoelsmatige sfeer meegeven
aan het gebeuren „Bibliotheken
in bijvoorbeeld Bergen op
Zoom, Eindhoven,
Hilvarenbeek, Geertruidenberg,
Tilburg maakten er gebruik
van.
De Sticusa beschikt ook nog
over een flinke collectie
schilderijen en etnografica uit
Suriname. Roubos betreurt het
dat Suriname alle culturele
contacten met de
daarbij horende geldkranen in
1975 abrupt heeft afgeknepen.
„We hebben met een
doelsubsidie van CRM daarna
nog drie jaren voorlichting over
dat land in Nederland gegeven.
Daarvoor wordt nu geen geld
meer beschikbaar gesteld. Maar
tegen een lichte vergoeding
lenen wij het materiaal nog
steeds uit. Verenigingen,
scholen en andere instituten die
informatie over de Nederlandse
Antillen wensen staan we bij
met steun. We subsidiëren
bijvoorbeeld derden, die daar
lezingen gaan geven.
De Sticusa is niet het
alleenzaligmakende instituut op
dit gebied. Er zijn gelukkig ook
verschillende persoonlijke
initiatieven. Waar nodig
verlenen we hulp. En ik heb de
indruk dat men de weg naar
Sticusa doorgaans wel weet te
vinden", aldus Ton Roubos.
I
Is i i!
