Rome krijgt archeologisch eiland Hitiers neuroses in boek over zijn arts Blanke boeren in Zimbabwe doen geen stap zonder geweer INGRIJPENDE PLANNEN YAN EEN GEMEENTEBESTUUR oede start hris Evert Vrdiles breekt cn been Het Thaise leger werkt aan stille staatsgreep DINSDAG 8 FEBRUAR11983 InÏNSDAG 8 FEBRUARI 1< {McEnroe wint [eindelijk weer ran Ivan Lendl Lr p B1BTEIM EXTRA Door onze correspondent Cees Manders ROME - De toerist in het jaar 2000 zal een Rome aantreffen dat althans wat het 'Centro Storico' betreft volslagen anders zal zijn dan het nu is of de laatste vijftig jaar geweest is. Binnen twintig jaar zal het gehele gebied van waar uit destijds consuls en kei zers het enorme Romeinse wereldrijk regeerden, her schapen zijn in één groot ar cheologisch park. Het gaat hier om een strook grond van zes bij twee kilometer, van het Ve- nezia-plein via het Forum Romanum en het Colosseum tot ver achter de Thermen van Caracalla. Nu lopen er de drukste verkeerswegen van Rome doorheen, geflankeerd door een schat aan ruïnes die zichtbaar lijden onder de uitlaatgassen en het moto- rengeweld. In de nabije toe komst wordt dat dus anders en zal de bezoeker in alle rust en stite kunnen slente ren over de oorspronkelijke straten en pleinen en langs de restanten van al die oude gebouwen en zuilen die een belangrijke rol speelden in de tijd dat Rome nog de baas was over een rijk van Nij megen tot Jeruzalem. Zelfbewustheid De plannen voor dit ar cheologische eiland midden in de stad heeft het Romein se gemeentebestuur dezer dagen ontvouwd. Romeinse politici spreken bij deze ge legenheden van „Rome als cultureel centrum van Euro pa en van de wereld", en „Rome dat zich zijn rol en zijn historie bewust zal wor den." De zefbewustheid bij het stadsbestuur van Rome is dus overvloedig aanwezig; alleen de lires of de centen ontbreken nog. Het hele project kan wel miljarden guldens gaan kos ten, die de stad alleen na tuurlijk nooit kan opbren gen. Volgens de burgemees ter ligt hier een taak voor de provincie en de nationale overheid, die er allemaal ge baat bij zullen zijn als Rome zijn 'grandeur' terugkrijgt. Bovendien kunnen de kosten over vele jaarplannen wor den uitgesmeerd, zodat de financiële klap nauwelijks voelbaar zal zijn. In elk ge val bedragen de kosten voor dit jaar maar 16 miljoen en die komen uit de archeo logische fondsen waarover de gemeente Rome zelf be schikt. De eerste vijftien jaar concentreren de werkzaam heden zich op het gebied ge legen tussen het Venezia- plein en het Colosseum. Hier bevinden zich de 'fori impe- riali' met het Forum Roma num als kern en ernaast de andere fora die er door late re heersers (Caesar, Nerva, Trajanus en Augustus) aan zijn toegevoegd. Forum (in het Italiaans foro) betekent 'buiten', want de eigenlijke Romeinse woonkernen la gen op de nabij gelegen heu vels, het Palatinum en het Capitool. De toeristen van nu ken nen waarschijnlijk alleen het Forum Romanum en het Palatinum, als compacte ar cheologische eenheid. Maar aan de overzijde van de na bij gelegen verkeersweg, de Via dei Fori Imperiali, lig gen de andere fora, verbor gen onder parkjes, straten en parkeerplaatsen. Het Forum Romanum in Rome. Kijkspel Dit jaar gaat de operatie van start met de opgravin gen van het forum van Tra janus en dat van Nerva, die samen vijf jaar zullen ver gen. Tijdens deze massale grondwerken zal het publiek zeker niet uit de buurt wor den gehouden. Integendeel, speciaal opgerichte ballu- strades en loopbruggen zor gen ervoor dat de geïnteres seerde de archeologische verrichtingen van boven kunnen volgen. De loop bruggen worden voorzien van maquettes en borden met tekst en uitleg, die voortdurend zullen worden aangepast aan de stand van zaken beneden. Archeologie als kij kspel dus. In de volgende fase, ge pland voor de tweede helft van deze tachtiger jaren, zal de Via dei Fori Imperiali, de weg die archeologisch Rome het meeste kwaad heeft ge daan, van de kaart worden geveegd. De weg is een crea tie van de fascistische dicta tor Mussolini, die van het balkon van zijn plein op het Venezia-plein uit wilde kunnen zien op het Colos seum, een kilometer verder. Honderden woningen en een schat aan oud-Romeinse ruïnes werden in 1931 aan deze weg opgeofferd. Maar wie weet welke geheimen er nog onder het asfalt begra ven liggen. Dit onderdeel van de nlannen zal de meest voeten in de aarde hebben, ook poli tiek, want tot nog toe heeft geen enkel gemeentebestuur dat deze weg voor het rij dend verkeer wilde afslui ten, het kunnen navertellen. Telkens blijkt de auto ster ker. Tevergeefs Archeologen dringen al jaren op sluiting aan om de monumenten voor verder verval te behoeden, maar te vergeefs. De Via dei Fori Imperiali is in de loop der jaren zelfs zo belangrijk ge worden in het Romeinse verkeersnet dat een alterna tieve route voor de tweedui zend auto's per uur niet te vinden is. Het sluiten van wegen gaat het Romeinse stadsbe stuur trouwens helemaal slecht af, want het enige wat de gemeente sinds de oorlog in dit archeologie-rijke ge bied aan het verkeer heeft kunnen en durven onttrek ken, is een stukje weg aan de noordkant van het Colos seum en het straatje dat het Capitool van het Forum Ro manum scheidde, de Via della Consolazione. De bur gemeester twijfelt er echter niet aan dat hij (of liever zijn opvolgers) een oplossing voor de verkeersproblema tiek zal vinden. In de laatste fase zal het gebied van de fora samenge voegd worden met het ar cheologische gebied rond de Thermen van Carracala, ten zuiden van het Colosseum. Maar dit zal evenmin ge makkelijk zijn, omdat ook dan enige belangrijke ver keersaders moeten verdwij nen. De gemeente is hier nog vaag over, omdat te veel ge gevens onbekend zijn, voor al die met betrekking tot de ontwikkeling van het Ro meinse stadsverkeer in het jaar 2000. Werk De 'Operazione Fori' zoals de ontwikkeling van het gi gantische park voorlopig wordt genoemd, betekent werk voor honderden ar cheologen over een periode van vijftien tot twintig jaar. Ze zullen bij hun werk voortdurend op de vingers worden gekeken, niet alleen door de mensen op de ballu- strades boven hen, maar door de gehele wereld. En terecht vindt men in Rome, „want dit is het belangrijk ste archeologische gebied dat er op de hele wereld te vinden is." Van onze redactie buitenland BONN - Adolf Hitlers angst om zich uit te kleden ten overstaan van een ander was zo groot dat hij het zelfs weigerde voor een medisch onderzoek door iemand anders dan zijn lijfarts Dr. Theo Mo- rell. Hij nam dagelijks meer dan tien pillen tegen hard lijvigheid in en kreeg er maag- en ingewandsstoor nissen van. Bovendien haalden de pillen weinig uit en hij had voortdurend hoofdpijn. Hij kon niet slapen en zijn armen en benen tril den zo dat het leek of zij een eigen leven leidden. In Morell had de Führer het grootste vertrouwen, al zou de dokter een joodse overgrootouder hebben ge had. Uitkleden voor hem wilde hij zich wel, maar hij weigerde röntgendoorlich- ting van maag en darmen. Dit alles staat in een boek 'Dr. Morell, Hitiers lijfarts' van de hand van Ottmar Katz. Hitiers afkeer van uit kleden wees volgens de auteur op een gestoorde relatie met zijn eigen li chaam. „Het is waar dat Hitier zichzelf goed ver zorgde, dikwijls en graag een bad nam, zijn handen waste voor het doden van bacterieën zoals een arts doet en zijn mond zorgvul dig schoonhield. Maar hij weigerde om bijvoorbeeld maar een mouw op te rol len - ook niet als soldaat aan het front in de Eerste Wereldoorlog", aldus Katz. Dr. Morell, die Hitier be handelde van 1936 tot kort voor hij in de Führerbun- ker in 1945 zelfmoord pleegde, gaf zijn patiënt zoveel injecties, dat het vinden van een ader op de duur een moeilijk karwei werd. Albert Speer, Hitiers mi nister van bewapening en zijn grootste vertrouwe ling, heeft in zijn mémoires geschreven dat Morell Hit- Ier zonder diens medewe ten inspoot met narcotica Andere nazi's vermoedden dat ook. Volgens Katz heeft Mo rell Hitler in negen jaar van behandeling enkele I duizenden injecties gege. ven. Dat waren geen nar cotica-injecties, maar in- jecties met veelal schade loze stoffen als vitaminen, glucose of krachtige barbi turaten ter stimulering van het hart en dergelijke. Morell wist intuïtief dat Hitiers ziekten geen licha melijke maar een psychi- I sche oorzaak hadden, die j chronisch werden toen het initiatief in de Tweede Wereldoorlog in geallieer- de handen overging duidelijk was dat Hitier de oorlog zou gaan verliezen. Op het einde, toen Hitier zichzelf op 30 april 1945,10 dagen na zijn 56e verjaar dag, het leven benam, was hij volgens Katz een licha melijk wrak. Hij had ge broken met Morell omdat hij hem een cafeïne-injec- tie had willen geven tegen het trillen van zijn lede maten. Maar Hitler had het niet begrepen en in een van zijn roemruchte hyste rische woede-aanvallen uitgeroepen: „Denkt u dat ik gek ben!? U wilt me vast morfine geven". De Führer had gedreigd Morell te zullen laten doodschieten, maar vol stond tenslotte met hem voor altijd weg te jagen. Dr. Morell - die door verschillende nazibonzen voor een kwakzalver werd versleten - ging naar zijn bunker en huilde als een kind omdat de Führer zijn handen van hem had afge trokken, aldus Ottmar Katz. van onze sportredactie 11 DEN HAAG - Nadat hij zes 1 maal achtereen het offieieu- ze wereldrecord polsstok- hoogspringen (indoor) tel- kens met één centimeter I'! had verbeterd, stelde de i Amerikaan Billy Olson het in de nacht van vrijdag op zaterdag in Toronto in een keer vier centimeter scher per. Het enige dat er nu nog op zit", stelde de bril- dragende Amerikaan na zijn geslaagde poging over 5,80 m, „is nog een stuk ho ger springen." Dat is gemakkelijker ge zegd dan gedaan, zeker wanneer men in aanmer king neemt dat het officiële wereldrecord - de Interna tionale Amateur Atletiek Federatie (IAAF) erkent al leen wereldrecords die in de open lucht zijn gemaakt - op f|||||||llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Blun Door Nicholas Cumming-Bruce BANGKOK - De Bangkwam-gevangenis in de Thaise hoofdstad Bangkok krijgt een nieuw machinegeweer voor executies. Het oude geweer maakte de paar keer dat het werd gebruikt, zoveel lawaai dat de gevangenen er door van streek raakten. Het nieuwe geweer zal worden uitgerust met een geluidsdemper. Het gebaar lijkt in over eenstemming met de jong ste ontwikkelingen in Thailand waar de militai ren volgens sommige intel lectuelen hebben gepro beerd een 'stille' staats greep op touw te zetten. Men spreekt van een 'stille' staatsgreep omdat er geen tanks en troepen aan te pas zijn gekomen en geen schoten zijn gevallen. Na vijftig jaar gedeelte lijke democratie waarbij de militairen de belang rijkste politieke macht vormden, begint Thailand nogal nerveus aan een nieuwe poging om tot vol ledige democratie te ko men. De Thaise bevolking hoeft er echter niet aan herinnerd te worden dat de laatste poging in die rich ting in 1976 eindigde met een bloedbad en een nieuw militair bewind. tatuur terug te brengen", aldus Kurkit Pramoj, ex- premier en leider van de grootste politieke partij, de Socialistische Aktie-partij. „Ze (de militairen, red.) willen origineel zijn. In plaats van gewoon de macht te grijpen, willen ze dat het parlement hun de macht op een presenteer blaadje aanreikt." Even zag het er naar uit dat generaal Kamlangek zijn zin zou krijgen, want een aantal kleine partijen dat bang was dat de nieu we kieswet in zijn nadeel zou uitwerken, leek bereid om de grondwetswij zingen terug te draaien. Uiteraard zou dat een groot succes zijn geweest voor de kers verse generaal (57) die naar verluidt het presi dentschap ambieert. Angstig Vergist Maar ondanks de angsti ge ervaringen met eerdere experimenten zijn er on langs enkele wijzigingen aangebracht in de grond wet waardoor de invloed van de militrairen aan merkelijk zal worden te ruggedrongen. Het is de bedoeling dat deze nieuwe bepalingen in april van kracht worden. Kort daar na, op 12 juni, worden er nieuwe verkiezingen ge houden bedoeld om het partijsysteem te verster ken. Met het oog op deze ont wikkelingen heeft de nieu we opperbevelhebber van het leger, de ambitieuze generaal Arthit Kamlan gek, er de laatste twee we ken bij de parlementariërs op aan gedrongen de grondwetswijzigingen als nog te blokkeren. Als dat niet zou gebeuren, zou het leger 'wat oefeningen' moeten doen. „Dit is een regelrechte poging om de militaire die- Maar de positie van ge neraal Kamlangek blijkt nu toch niet zo stevig als hijzelf dacht. Hij zou zich met name hebben vergist in zijn steun in het leger en ook in de stemming onder het volk. Het heeft er ech ter alles van weg dat hij van plan is door te zetten en met nog drie maanden te gaan voordat de nieuwe bepalingen van kracht worden, bestaat er nog steeds een redelijke kans dat hij zijn zin krijgt. Maar of hij nou in zijn opzet slaagt of niet, hij zal een sleutelfiguur blijven in het politieke leiderschap van het land. Hij heeft ge zegd dat hij de huidige premier, generaal Prem, wil opvolgen. Of hem dat lukt, valt echter nog te be zien want hoewel Prem al gemeen wordt gezien als een zwak leider, blijft hij een sterke kandidaat voor de functie van premier, al was het alleen maar als compromisfiguur. COPYRIGHT THE GUARDIAN/DE STEM Door Nick Worrall BOELAWAJO - Terwijl de zon schitterend wegzinkt achter de horizon van Mata- beleiand, pakt de blanke Zimbabweaanse boer Rob Sayers een geladen geweer op, fluit naar zijn honden en begint vervolgens met het vergrendelen van de hoge hekken die zijn eerste ver dedigingslinie vormen tegen aanvallen van rondzwer vende guerrillastrijders. Rondom de bescheiden bungalow waar Sayers sa men met zijn vrouw Allie (35) en zijn dochtertje Mi chelle (12) woont, staat een prikkeldraadversperring. De ramen zijn afgeschermd met anti-granaatschermen en in de hal staat een radio voor direkt'kontakt met de politiepost in Figtree, bijna 40 kilometer verderop. Het huis baadt in het blauw-gele schijnsel van een tiental krachtige schijnwerpers die blijven branden tot het de volgende ochtend weer licht wordt. Om zeven uur kraakt de radio: een routinecheck van de politie die bij de veertig boerderijen in het gebied controleert of alles in orde is. Allie legt het pistool dat ze de hele dag bij zich draagt, op de radio. „Roger, 28, ontvang u luid en duide lijk", zegt ze tegen de dienst doende politieagent in Fig tree. Andere stemmen rap porteren in soortgelijke be woordingen dat ook bij hen alles in orde is. Het wordt nu snel donker en de nachtelij ke stilte wordt alleen nog doorbroken door het geluid van de krekels in de bosjes buiten. Het avondeten wordt op gediend door een zwijgzame, zwarte bediende in een smetteloos wit kostuum. Het gesprek draait rond slechts drie onderwerpen: de benzi- neschaarste, de aanhouden de droogte en - hoe kan het anders - de aanvallen van de verbitterde, gewapende aanhangers van Zapu-leider Joshua Nkomo. Hechte band Sayers is een grote man met dikke wenkbrauwen en een lichtblonde baard. Hij is voorzitter van de uit over wegend blanken bestaande Commerciële Boerenbond in Matabeleland, een organisa tie die een hechte band heeft opgebouwd met premier Ro bert Mugabe. Deze boeren Drie jaar na de zwarte machtsovername zijn de blanke boeren in Zim babwe hun leven op nieuw niet meer zeker. Met name in het zuidelijk gelegen Matabeleland, geboortestreek van de voormalige guerrilla-lei- der Joshue Nkomo, trek ken verbitterde guerril la's moordend en plunde rend rond sinds Nkomo begin vorig jaar door zijn politieke rivaal, premier Mugabe, als minister werd ontslagen. zijn van levensbelang voor de economie van Zimbabwe en hun dreigement om het land en masse te verlaten als hun veiligheid niet wordt verbeterd, wordt volgens Sayers door de regering van premier Mugabe serieus ge nomen. Net als de meeste blanke boeren is Sayers na de zwar te machtsovername in Zim babwe blijven wonen omdat hij geen beter land wist. Maar nu de onveiligheid drie jaar na de onafhanke lijkheid steeds groter wordt, is hij daar niet meer zo zeker van. „Vroeger wist je dat er snel hulp kwam als je daar om vroeg", aldus Sayers. „Nu moet je uren wachten op hulp die misschien hele maal niet komt." Hij erkent de noodzaak om de blanke politieagenten te vervangen door zwarte, maar zegt dat vele boeren het gebrek aan ervaring en toewijding bij de zwarte agenten betreu ren. De militaire operatie te gen de dissidente guerrilla's - nu waarschijnlijk al meer dan 5000 - is volgens hen een grote mislukking. Sinds de geweldexplosie die volgde op het ontslag uit het kabinet van Joshua Nkomo, zijn ruim 120 men sen vermoord en honderden gewond. Na een opleving van het geweld tijdens de kerstdagen waarbij vier le den van een blank gezin werden vermoord, heeft premier Mugabe de boeren toestemming gegeven mili ties op te richten. Het leger Zwervende en verbitterde aanhangers van Nkomo belagen boerderijen. - foto anp heeft geweren ter beschik king gesteld en sommige boeren hebben oude pant serwagens opgeknapt voor het geval ze buren in nood te hulp moeten snellen. „We weten nu tenminste dat we iets kunnen doen in plaats van de hele dag hul peloos af te wachten", zegt Allie Sayers, die echter toe geeft dat er tijden zijn dat ze het helemaal niet meer ziet zitten. Sommige boeren heb ben hun gezin om veilig heidsredenen naar de nabij gelegen stad Bulawayo ge stuurd. De noodtoestand die al sinds 1965 in Zimbabwe van kracht is, is vorige week met nog eens zes maanden door het parlement verlengd. Terwijl hij bij de parlemen tariërs aandrong op meer bevoegdheden voor de vei ligheidspolitie, zei minister van binnenlandse zaken Herbert Ushewokunze, dat hij nu bewijzen had dat Zuid Afrika achter de geweldsex plosie zat, net als in Angola en Mozambique. De volgende ochtend ver trok Sayers met vrouw, kind en hun hele arsenaal wa pens naar Bulawayo. Later die dag vloog hij in een mili taire helicopter naar Nya- mandhlovu, een kleine boe rengemeenschap zo'n 45 ki lometer ten noord-westen van Bulawayo. Dit keer had hij geen wapens bij zich. Dat was ook niet nodig, want hij liep in het kielzog van een militaire delegatie die in de plaatselijke club van Nya- mandhlovu met de boeren van gedachten wilde wisse len over de te volgen taktiek tegen de guerrilla's. De boe ren die hen stonden op te wachten, bleken echter niet veel vertrouwen te hebben in het leger. „Het is politiek, vroeger of later moet Muga be met Nkomo praten", dus een boer. Met hun geweren en pi stolen vormden de ongeveer zeventig boeren en hun zinnen een merkwaardig ge zelschap dat herinnerde aan de pioniersdagen van de vo rige eeuw. Bijna iedereen had wel een wapen. Een 10- jarige weduwe slingerde machinegeweer losjes over haar schouder. „Ik heb van reumatiek, zie je, dus kan ik niet zo makkelijk trekker van een pistool overhalen." Hoog in de heuvels ligt dt boerderij van boer Greaves Bij hem zijn die dag twee Rhodesische soldaten gear riveerd, die als lijfwachten komen werken. De familie is nog steeds de schok niet boven van de aanval op hut zoon Robin vorig jaar. Robin is nu aan een oog blind en zijn linkerbeen kon slechts met de grootste moeite wor den gered. Ontvoerd Zo'n drie kilometer ver derop ligt een van de drie winkels van Henry de Lan ge. Zijn vrouw, Petronella, beheert een winkel in hel verderop gelegen stadje Turk Mine, waar op Nieuw jaarsdag een oude man en zijn kleinzoon werden ont voerd. „Maar Petronells gaat er deze week weg", al' dus de winkelier, „de span ning werd te veel voor haat en dat kan ik haar niet kwa lijk nemen." Jabulani Bulle, een ande re winkelier, vertelde ws dat hij de afgelopen twee jaar al vijftig keer onder be dreiging van een gewee: was beroofd en dat zijn va der vorig jaar oktober door dissidenten was vermoors „Ik bel de politie, maar ti komen gewoon niet", zei hij „Op een goede dag komen dt Amadoda (guerrilla's) voor mij. Ik weet dat ze me zulle" vermoorden, maar waai moet ik naar toe? Een boer uit Nyamandh- lovu zei: „Ik kijk het noj twee maanden aan. Als situatie dan nog niet verte' terd is, vertrek ik naai Zuid-Afrika of Australia Het leven zal er misschien niet zo goed zijn, maar ieder geval wel veilig." COPYRIGHT THE GUAR DIAN/DE STEM 'HILADELPHIA - John -JcEnroe heeft zondag in Phi ladelphia een einde gemaakt san de reeks nederlagen tegen rijn aartsrivaal de Tsjechoslo- waak Ivan Lendl. In de finale van de indoor-kampioen- schappen van de Verenigde Staten won de Amerikaan, na reven keer verloren te hebben, net 4-6, 7-6,6-4 en 6-3. Zijn zege op Lendl in dit met IOO.OOO dollar (circa 750.000 tuiden) gedoteerde evenement s McEnroe's eerste sinds beide ipelers in de kwartfinales van iet Open Amerikaans Tennis- tampioenschap op Flushing deadows in 1980 tegenover el- aar stonden. Bijna drie jaar ang fungeerde dé ijskoude .endl als een "angst-gegner" 'oor de snel geraakte McEn- oe, die meestal verloor door lie grote tegenstelling in men- aliteit. In de laatste zeven intmoetingen won Lendl 19 van de 20 sets. van onze sportredactie JALM BEACH GARDENS - -hris Evert-Lloyd heeft haar :erste tennistoernooi in 1983 vinnend afgesloten. In het in- ernationale toernooi te Palm leach Gardens versloeg de imerikaanse haar landgenote Vndrea Jaeger in de finale net twee keer 6-3. Chris Evert, tweede op de vereldranglijst achter Marti- in Navratilova, hoefde zich 'echts één uur en twintig mi- iuten in te spannen om van neger te winnen, iets wat 'aar in vijf voorgaande fina- es tegen haar jonge landgeno- 6 ook al was gelukt. „Ik heb 'et idee dat ik niets van mijn oede vorm van vorig jaar erloren heb" zei 'Chrissie' '"J na afloop. Jaeger gaf de schuld aan de e wind, die haar top- P'dsjagen en drop-shots ont- p Kr 01 De winnares verdien- 65.000 gulden, Jaeger moest enoegen nemen met de helft. et'tpp^ dubbelspel-eindstrijd van 'hiw^n,0°' m Caracas wonnen de 'aan^L me F'1101 en de Ameri- oor Smith de hoofdprijs un m oemeens/Ecuadoriaanse er,,"1® Nastase/Andres Gomez te "Slaan: 6-7,6-4,6-3. van onze sportredactie 'oethün1* De argentijnse «etballer Osvaldo Ardiles ïakp' naar maandag na het ena Van röntgenfoto's be- in het duel van a„ am Hotspur van zater- chJÜ! Manchester City een Dpi Sebroken. en „„/Spniijn, die zeven we- tieen i n na alle strubbe len door de Falkland-crisis aar Y''"3 Germain weer verd sPurs terugkeerde, entitwi wedstrijd in de ze- ine m *e minuut na een bot- et v«in een tegenstander van iif gedragen. "Ossie" zal puiatiezyn6" Wek6n de

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 6