Tanzania zoekt andere koers Tanzania op randje n bestaansminimum Tanzania balt zijn spieren Tanzania negeert IMF- eisen rwijfels )ver dood au Horb 0RGIEBUREAU VRIJDAG 4 FEBRUAR11983 EXTRA NYERERE VASTGELOPEN 4 FEBRUAR1198 NYERERE: ONS SYSTEEM IN WEZEN GOED Verlaten Onbetaalbaar Minimum „SOLIDARITEITSGEDACHTE IS NIET DOOD" Coup- virus Gecamoufleerd Bitter Genadeloos Overleg stokt Gareel w ge de on ISR4EL KAN BUL( T43 De ontwikkelingslanden hebben het meeste te lijden van de wereldwijde economische crisis. Tanzania is een van die landen. Dit Afrikaan se land balanceert momenteel op het randje van het absolute bestaansminimum. Onze correspondent Ferry Versteeg bezocht Tanza nia onlangs om er de situatie te peilen. BIJDAG DAR ES SALAAM - „Ons pro bleem is dat van een arme man. Betaalt hij eerst zijn schulden of zorgt hij dat zijn gezin wordt gevoed? Als je 25 miljoen gulden hebt, moet je beslissen of je antibiotica, an- ti-malaria-tabletten en brandstof het land binnen brengt, of dat je schulden af betaalt aan mensen wier no den zoveel minder zijn." Zo beklaagde zich onlangs de Tanzaniaanse minister van Planning en Economische Za ken, prof. Kighoma Malima. Dat de positie van de pro fessor en van de hele Tanza niaanse regering nu uiterst benard is, valt nauwelijks te betwijfelen. Een andere vraag is hoe het zover kon komen. Tanzaniaanse zegslieden heb ben hun antwoord snel klaar. Kijk om je heen in Afrika, kijk naar het kapitalistische buur land Kenia, ze zitten allemaal in de problemen. Dat is juist, alleen zijn de problemen vrij wel nergens zó groot als in Tanzania. De politicoloog en Tanza- nia-kenner prof. Ahmed Mo- o PRESIDENT Nyerere: kingsgroei" Het nationaal inkomen van Tanzania is achtergebleven bij de bevol- DAR ES SALAAM - Nadat we met een moderne Boeing 737 van Air Tanzania op het vliegveld van de Tanzaniaanse hoofdstad Dar es Salaam zijn geland en bij de uitgang op een van de schaarse ta xi's wachten, zien we hoe onze gezag voerder zijn overjarige Volkswagentje met scheef gezakte bumpers laat aandu wen door enkele meeliftende stewards. Hij mocht niet mopperen, want tweeder de van het Tanzaniaanse wagenpark staat dezer dagen stil door gebrek aan re- serve-onderdelen. De bedrijvigheid op de Tanzaniaanse wegen zal binnenkort vermoedelijk ver der terugzakken, want het rantsoene ringssysteem garandeert weliswaar 30 li ter benzine per week, maar de raffinade rij van Dar staat al drie weken stil we gens de stagneren d&iaa n voer, van ruwe olie. De hijskranen'TWvérf' het half vol-, tooide luchthavengebouw op het vlieg veld van de Tanzaniaanse hoofdstad draaien nu weer. Enkele maanden gele den staakte de Franse uitvoerder het werk omdat Tanzania de opgelopen reke ningen niet meer kon betalen. De expedi tie van een Tanzaniaanse missie naar Parijs bracht in december voorlopig uit komst. Het nieuwe gebouw zal jaarlijks anderhalf miljoen luchtreizigers kunnen verwerken, maar of het daarvan zal ko men is nog een vraag. Want de buiten landse luchtvaartmaatschappijen die Dar es Salaam aandoen, overwegen al enige tijd hun lijndiensten te staken van wege de Tanzaniaanse betalingsachter standen. De weg van het vliegveld naar het stadscentrum loopt door Dars industriële wijk waar de groene vlaggen van Julius Nyerere's regerende eenheidspartij CCM (Chama cha Mapinduri) volop wapper den. Maar wat een centrum van bruisen de nijverheid zou moeten zijn, is in feite een tamelijk verlaten oord met talrijke gesloten poorten, waarvoor autowrakken staan geparkeerd. De beperkte bedrijvig heid wordt nog verzorgd door fabrieken die door de schaarse importmogelijkhe den op een kwart tot een derde van hun capaciteit opereren. In Dar es Salaam zelf worden de gaten in het asfalt slechts pro visorisch met aarde gevuld, veel bouw werken staan door geldgebrek stil en de schaarse en vertraagde stadsbussen wor den er letterlijk bestormd. Onze vaste pleisterplaats, het smoeze lige hotel New Africa (naar lokale maat staven een centrum van onbedaarlijke luxe) kost 47 dollar per nacht. Maar de centrale luchtkoeling is er al twee maan den stuk - wat in de broeihitte van deze tropische havenstad geen onverdeeld ge not is - terwijl de verlichting door gebrek aan gloeilampen tot een absoluut mini mum is teruggelopen. Het eten is er een voudig maar redelijk, al bestaat het ont bijt uit twee gebakken eieren en een kop thee. Want brood blijkt 's morgens niet voor handen en de koffie, 's lands voor naamste handelsgewas, wordt alleen nog maar geëxporteerd. De winkels in de stad zijn nog leger dan tijdens mijn vorige bezoek anderhalf jaar geleden. Elementaire artikelen als zeep, suiker, tandpasta, lucifers, bakolie of melk zijn doorgaans niet verkrijgbaar. En de aanwezige artikelen zijn zelfs naar Westeuropese maatstaven exorbitant duur en voor de modale Tanzaniaan, die 180 per maand thuis brengt en zijn koopkracht de laatste twee jaar met 60 procent zag dalen, volstrekt onbetaal baar. Enkele voorbeelden: een kilo zout kost 6,20, een ei 1, een half literblik bonen 5, 100 gram boter 10,80 en een pak ma caroni 7,50. Als de doorsnee Tanzaniaan zijn dorst wil lessen kan hij nu kiezen uit gratis leidingwater, thee a ƒ3,40 per 250 gram, sirooplimonade a 6 per fles, bier a ƒ7,50 per flesje en alleen verkrijgbaar in luxe hotels, of lokaal gemaakte Dodoma- wijn a 20 per fles. Vrijwel het enige be taalbare standaardvoedsel is graan en met name het volksvoedsel nummer 1 maismeel dat door de overheid zwaar wordt gesubsidieerd en op 60 cent per kilo wordt gehouden. Een van de eisen van het Internationa le Monetaire Fonds (IMF) in ruil voor verdere hulpverlening aan Tanzania is de opheffing van deze subsidie, maar daarna zou de mais op 1,85 per kilo ko men. De regering-Nyerere vreest dat zoiets zelfs te veel zou zijn voor het ver bazingwekkende incasseringsvermogen van de Tanzanianen en weerstaat daar om de IMF-eisen. Het overheidsingrijpen in de graan prijzen leidt - evenals zovele andere in grepen in het economisch leven - tot bi zarre effecten. Zo moeten de boeren hun graan officieel verkopen aan de National Milling Corporation (NMC), een even groot als inefficiënt staatsbedrijf, dat de boeren vaak te laat uitbetaalt en dan nog maar 45 cent per kilo mais. Het voorspel bare gevolg: de boeren houden het graan achter of verkopen het op de alom aan wezige zwarte markt voor ƒ2 per kilo. Daarom zit de NMC, die vooral de steden van graan moet voorzien, ondanks een redelijke regenval met een tekort van 125.000 ton graan. In steden als Arusha en Mwanza loopt de graanvoorziening nu al gevaar en de komende maanden zullen de problemen nog toenemen, waarschijnlijk öok"in Dar es Salaam. In 1981, toen Tanzania met droogte kampte, schoot de buitenwereld te hulp met 300.000 ton graan. Maar nu zegt een Westerse diplomaat: „Ons probleem als traditionele donor is dat 1982 een goed oogstjaar was, dat er nu voldoende graan in Tanzania is, maar dat er door een slecht distributie- en marktsysteem graantekorten dreigen in de steden. Als je direct nood voedselhulp biedt, dek je weer het falen van de Tanzaniaanse overheid. Men wacht daarom liever af. Als de nood werkelijk hoog wordt, hebben we een speciale pot beschikbaar en kunnen we snel bijspringen." Duidelijk is dat Tanzania dezer dagen balanceert op de rand van het absolute bestaansminimum. Afgelopen oktober gaf president 'Mwalimu' (leraar) Julius Nyerere dat tijdens het congres van zijn regerende CCM-partij openlijk toe: „De laatste vijf jaar bleef het nationaal inko men van Tanzania achter bij de bevol kingsgroei. Het gemiddelde inkomen per hoofd van de bevolking is nu lager dan in 1977. De levensstandaard van ons volk is duidelijk achteruit gegaan." En hij gaf in tegenstelling tot het verleden niet alleen externe factoren zoals droogte, hoge olie prijzen en lage agrarische prijzen de schuld, maar hekelde ook de Tanza niaanse corruptie, inefficiency en ge brekkige discipline. Volgens de Tanza niaanse leider is het daarom zaak het be staande systeem efficiënter te maken. DAR ES SALAAM - „Wij moeten de politieke opvoeding van onze arbeiders en boeren opvoeren, want dat is het meest betrouwbare wapen in de strijd voor het socialisme." Zo sprak onlangs de oude ra dicaal Rashid Kawawa - sinds enkele maanden secretaris generaal van de regerende Tanzaniaanse CCM (Chama Cha Mapinduzi) partij - tij dens een bijeenkomst met 150 politieke commissarissen in Dar es Salaam. Luttele dagen tevoren was een complot tegen het regime van president Julius Nyerere voortijdig opgerold en ver dwenen een onbekend aantal militairen en burgers achter de tralies. Het is duidelijk dat de Tan zaniaanse partij-ideologen te midden van dè diepe economi sche misère en de toenemende publieke ontevredenheid de spieren ballen. In december 1982 kwam het in de stad Zan zibar vermoedelijk al tot een uitbarsting. In de vroege mor genuren weerklonk artillerie- en geweervuur in de stad, ter wijl de bevolking opdracht zaniaanse minister van De fensie, generaal Twalipo, sprak slechts over een „mili taire oefening." Maar op de zelfde dag bond Aboud Jumbe - de president van Zanzibar en vice-president van Tanzania - het leger en het veiligheidsap paraat op het hart „de opbouw van het socialisme te verdedi gen." Heeft het coup-virus nu Tanzania ook bereikt en wordt Julius Nyerere's positie wer kelijk bedreigd? Een mede werker van de universiteit van Dar es Salaam gelooft daar niet zo in. Hij wijst erop dat de Tanzaniaanse maat schappij een tamelijk gesloten karakter heeft en dat de in vloed van het partijapparaat alom aanwezig is. Van het re delijk werkende tien cellen- systeem aan de basis - waarin elke tien huishoudens zijn verenigd - via organisaties op het niveau van wijken, dis tricten en regio's, tot de al machtige partijtop. Hij voegt eraan toe dat op de universi- aantal 'spionnen' de laatste tijd opvallend toenam, terwijl de strenge veiligheidsprocedu res en politieke indoctrinatie gelden in de strijdkrachten, die in de partij zijn gekapseld. Onvermijdelijk wordt er ook een parallel getrokken met Kenia, waar afgelopen augustus een al veel verder uit de hand gelopen couppoging werd onderdrukt. Hoewel de economische nood in Tanzania nu aanzienlijk hoger is opge lopen dan in Kenia, houden onze meeste gesprekspartners in Dar es Salaam vol dat het Tanzaniaanse regime toch minder kwetsbaar blijft dan het Keniase. Een Tanzaniaanse zegsman wijst verder op de goede 'ver kooptechniek' van het Tanza niaanse CCM-partij-apparaat en van de charismatische Nye rere zelf. De Tanzaniaanse lei der eiste in de loop der jaren ter realisering van zijn visioe nen ongelooflijk veel van de bevolking, maar nam zelf vaak het voortouw bij het be kritiseren van de uitwassen. Opvallend is ook het kritische geschrift 'Honest to my coun- 4.1-J- "VvT r> T44-Ï *4-4. VEEL toeristen doen Dar es Salaam, en velen proberen wat te verdienen door souvenirs te verkopen. hidin zegt: „Nyerere projec teerde zich in zijn befaamde Arusha-verklaring van 1967 als de profeet van het Nieuwe Jeruzalem. Gelijkheid, natio nale autonomie, verzet tegen een onrechtvaardige economi sche wereldorde en socialisti sche ontwikkeling stonden hoog in zijn vaandel. Maar Nyerere bleek te idealistisch en te hoog gestemd over de goede kanten van een overi gens slechte wereld. Hij was en bleef overtuigd van zijn ge lijk en bleek daarom niet in staat zich tijdig aan te passen en zijn volk voor te bereiden op de aardse problemen." Zijn Zweedse collega Gören Hyden, jarenlang werkzaam aan de universiteit van Dar es Salaam, voegt er aan toe: „Vergeet niet, Nyerere werd in zijn ambities gesteund door een groot deel van de interna tionale gemeenschap, die zijn experiment toejuichte en hem op grote schaal steunde. Maar dat heeft de toenemende inter ne problemen van Tanzania jarenlang gecamoufleerd en oplossing van die problemen uitgesteld." Prof. Beno Ndulu, hoofd van de economische faculteit van de universiteit van Dar, haakte onlangs in op dat the ma: „Tanzania heeft zijn in frastructuur en zijn industrie te sterk uitgebreid zonder te denken aan de toekomstige kosten van onderhoud. De westerse donors zijn medever antwoordelijk, want zij finan cierden die expansie met de losse hand. Ik hoop dat zij hun handen nu niet in onschuld wassen en afhaken." Feit is dat Tanzania nu zit met een topzwaar staatsappa raat dat het economisch leven krampachtig poogt te mono poliseren en Nyerere's idealis tische ambities gestalte te ge ven, maar daartoe steeds on machtiger blijkt. De offiiële Daily News wijdde onlangs bittere woor den aan de situatie in de staatssector: „Wij hebben vele voorbeelden van mensen die geregeld laat op het werk ko men en transportproblemen de schuld geven. Anderen ko men wel tijdig naar hun werk, melden zich en verdwijnen daarna weer snel om te luie ren of een tweede beroep uit te oefenen. En voorzover ze blij ven, lezen ze vaak de krant en telefoneren ze vaak met vrien- den en familie." Als een van de voornaamste oorzaken wordt de extreme inkomensnivellering ge. noemd. Die bracht het gelijk, heidsideaal weliswaar nader bij, maar leidde tot een daling van de arbeidsmoraal en de productiviteit en tot opleving van een ongebreidelde corrup- tie. Nyerere en enkele naaste medewerkers gelden nog steeds als onkreukbaar. Maar het merendeel van de topfunc- tionarissen en partijbonzen die met officiële maandsala- rissen van 700 a 800 gulden thuiskomen, slaan de gróte slagen. Van het vragen vin smeergelden voor contracten tot het 'afromen' van de schaarse importen voor eigen gebruik of voor doorverkoop op de lucratieve zwarte markt. De kleine ambtenaar volgt op zijn bescheiden wijze dit pa- troon. Via het loket wordt vrijwel geen leeg formulier verstrekt of ingevuld formu lier aanvaard zonder 'chai'(thee)-geld. De doorsnee Tanzaniaart heeft daar begrip voor. Men moet temidden van de explo, derende kosten van levenson derhoud immers zien te oveh leven. De bureaucratische staatsreus op lemen voeten moet ook de landbouwproduc tie, waar Tanzania econo misch voor 80 procent op drijft, tot revolutionaire hoog ten opvoeren. De resultaten zijn genadeloos en duidelijk. De boeren onttrekken zich met opvallend succes aan de greep van het impotente, geldver slindende en gevoelloze staatsapparaat. Volgens gegevens van de Wereldbank kelderde de pro ductie van de zes voornaamste exportgewassen van 449.09) ton in 1972 tot 286.000 ton in 1980. Wat de voedselproductie betreft: de officiële productie van maïs liep tussen 1970 en 1982 terug van 186.00 tot 90.000 ton, die van tarwe van 43.000 tot 25.000 ton, en die van rijst zelfs van 67.000 tot 14.000 ton. De hamvraag is nu hoe Tan zania de vicieuze cirkel van toenemend gebrek aan buiten landse deviezen en van terug lopende agrarische en indus triële productie kan doorbre ken. Een westerse diplomaat; „Er zit nu beweging in het Tanzaniaanse denken over dit dilemma. Tanzania is als een schip dat nu vaart mindert en zoekt naar een andere koers." DAR ES SALAAM - „Wij in de regering zullen blijven uit kijken naar de beste oplossing voor de huidige economsche noodsituatie, maar ik moet be nadrukken dat de recepten bitter zullen zijn", zo riep de Tanzaniaanse president Julius Nyerere begin dit jaar uit tij dens een massabijeenkomst in het stadion van Zanzibar. Hij liet daarop volgen: „Maar de regering wil geen recepten van buitenaf aanvaarden die de situatie nog zullen vererge ren." Een duidelijke verwijzing naar het Internationale Mone taire Fonds (IMF), dat het so cialistisch georiënteerde Tan zania in ruil voor broodnodige financiële bijstand een tame lijk ingrijpende liberalise- ringskuur wil laten onder gaan. Nyerere onderhoudt sinds 1979 een stormachtige relatie met het IMF, dat hij op gere gelde tijden beschuldigt van „dwaze ideeën", „inmenging in de binnenlandse aangelegen heden van een onafhankelijke socialistische natie" of zelfs „subversie". In 1979 stuurde hij een IMF-team woedend weg uit Dar es Salaam, in 1980 kwam er toch een akkoord over IMF-steun ter waarde van 250 miljoen dollar, maar hulp werd halverwege opge schort omdat Tanzania zijn verplichtingen niet zou nako men. Vorig jaar mei nodigde Nyerere het IMF weer naar Tanzania uit, in augustus trok een Tanzaniaans team naar Washington en toen in oktober opnieuw een IMF-delegatie naar Tanzania kwam, werd vrij algemeen verwacht dat een akkoord nabij was. Maar nu stokt het overleg blijkbaar weer. Al medio vorig jaar gaf de fervent nationalistische Nye rere in de Bunge, het Tanza niaanse parlement, de vijf voornaamste IMF-eisen weer die hij merendeels als onaan vaardbaar afwees. Zo wil het IMF een devaluatie van de Tanzaniaanse shilling met ruim vijftig procent. Verder wil het IMF verregaande overheidsbezuinigingen, een eis waar Tanzania al redelijk aan tegemoet kwam, want het ontwikkelingsbudget werd met niet minder dan 30 pro cent besnoeid, terwijl op het lopende budget werd gesneden in onder meer defensie en de staatsbedrijven. De opheffing van de zware prijssubsidies op graan is een andere IMF-eis. Verder wordt de IMF-wens tot afschaffing van de prijscon troles en tot bevrijding van de vrije marktkrachten goed deels verworpen als een aan slag op de heilige fundamen ten van Nyerere's Ujamaa- systeem. Tot slot vindt een verdrievoudiging van de bankrente tot 35 procent geen genade in Tanzaniaanse ogen. Medio vorig jaar ging de Tanzaniaanse regering in het tegenoffensief door zelf een structureel aanpassingspro gramma (SAP) te lanceren, waarbij van het IMF en van de traditionele donors ieder 900 miljoen dollar wordt ge vraagd om 's lands economie in drie jaar tijd weer in het gareel te drukken. Er bestaat buiten de Tanza niaanse regering nogal wat scepsis tegenover het structu rele aanpassingsprogramma. Een vertegenwoordiger van de Europese Gemeenschap in Dar es Salaam meent: „Het SAP is serieus geschreven, maar het Tanzaniaanse ambtenarenap paraat en het management zijn te dun om het te kunnen uitvoeren." Een vertrouwelijk rapport van de Wereldbank, dat de afgelopen herfst het licht zag, meldt dat met name de landbouw als verreweg voornaamste pijler van- de Tanzaniaanse economie zover is weggezakt, „dat beperkte maatregelen - zoals vervat in het SAP - niet meer helpenen dat alleen ingrijpende politie ke en institutionele hervor mingen nog uitkomst kunnen bieden." voevi mla et c EN HAAG - Ook de Neder- ndse regering uitte haar vijfels. Een woordvoerder van het inisterie van Buitenlandse iken verklaarde dat „gezien omstandigheden waaron- cr arrestanten plegen te wor- in opgesloten ook ditmaal de ficiële versie van de wijze aarop in Suriname een ar- stant de dood heeft gevon- >n niet gemakkelijk door jereen zal worden aan- lard". De regering acht de ontwik- ilingen in Suriname „zeer irontrustend". Ook minister Van den roek van Buitenlandse Za- en toonde zich ongerust over jriname. In Parijs, waar hij :n gesprek had met zijn col- ga Cheysson, zei hij: „blijk- aar hebben wij in Suriname maken met een regime, dat leen nog in staat is zich door liddel van arrestaties nog in t zadel te houden". De Suriname-specialisten in de fracties van de PvdA, DA en VVD hechtten weinig iloof aan de mededeling dat orb zich heeft opgehangen. Henk Chin A Sen, oud-pre- dent van Suriname zei nog leer geweld en acties van de zvolking te vrezen. Hij kon- igde voorts aan dat de Raad x>r de Bevrijding van Suri- ame op korte termijn gaat eginnen met „gerichte acties" igen het bewind van Bouter- Hij onderstreepte daarbij at de raad geen geweld voor- aat. De Stichting Democratie en lensenrechten Suriname en landelijke organisatie van urinamers in Nederland iOSON) spraken beide ook ver moord. iesenthal AZl-jager Simon Wiesenthal i de Poolse vakbondsleider lalesa zijn gisteren voorge- ragen voor de Nobelprijs aor de vrede voor dit jaar. ut is in Oslo bevestigd. di: na (II he ti. va ZIJ ke hij zij vic ke gei alf zie sta jor ov uit Se op m< ve m< y gis be De Ve ter te* re va zei we al de te de tei va m jcx Gi oi pr zij m re af dr Kt ne ve K< sc gi vanuit het Engels in het Swa- hili mocht worden vertaald, waarmee dat werkje een groot bereik kreeg. En deze maand adverteerde het officiële dag blad Daily News openlijk voor het maandblad Africa Now, dat een gepeperd-kritische Tanzania-bijlage bevat. Dat het openlijk kritiseren van het regime door de gewo ne burger niettemin een ris kante bezigheid blijft, blijkt wel uit het feit dat in Tanza nia volgens de meest extreme schattingen tussen de 1.500 en de 4.000 mensen gevangen zit ten op grond van de beruchte detentiewet, die gevangenhou ding voor onbepaalde tijd en zonder vorm van proces toe staat. Kenia heeft ook zo'n wet, maar die wordt op dit moment slechts gebruikt tegen een vijftiental dissidenten. Een Westerse diplomaat meent tot slot: „De inkomens verschillen zijn in Tanzania ondanks de toegenomen cor ruptie veel minder groot dan in Kenia en dat heeft in deze depressieve tijden een kalme rende invloed. Men weet hier dat iedereen lijdt en de solida- riteitsgedachte is ondanks al- rlj ZOALS overal ontstaat door een economische malaise een trek van het platteland naar de stad. Aan de rand van de TaW1' niaanse hoofdstad dar es Salaam verrijzen moderne buitenwijken om die stroom op te vangen. Van ome correspondent De Ita'>aanse justitie 'niet overtuigd van de juist- van verhalen over een uwe Turkse samenzwering •sen het leven van de paus. Ie*8t §aat nu om een aanslag ev°P j,Paus zou worden uit- - oerd bij zijn bezoek aan het ia-oord Rho, onder de Van Milaan, in de komen- fJnaand mei. alii1 onlan8s gearresteerde Pf,f'lanse drughandelaar de politie verteld dat hij a Turk voor deze klus oerwderd, tegen een fikse 'j?g- Turk in kwestie, j Savas is inmiddels ,r Justitie uitvoerig on- aa§d, maar zonder al te uacidaire resultaten. De i?,„„eWeert dat hij handels- inim is met uitsluitend |ehngene (de glashandel) Dm beschuldigingen en ver- egen elkaar af te kun- jK ®gen' zal de justitie van ja de Italiaanse drughan en de Turkse glashan- k; d«J °K ml vel in te tv wl Si zij la zc fi m Haar met elkaar confronte- P! nl

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 4