Paul Snoek en het onweer van eenzaamheid maakt ook landbouw en veeteelt onvruchtbaar Dikkerds eten vaak hun ongenoegen wei Le choix Mooie poli Montand-C Een zoen van Durnez „Sommigen beginnen pas te zien wanneer er niets meer te zien is" Z v Kritisch omgaan met vermageringsdiëten HERWIG HENSEN EN HUWELUKSDRAMATIEK VRIJDAG 28 JANUAR11983 EXTRA ItV Het gevecht van Pieter Boxman tegen rioolslib en VAM-compost Laatste boek Tijdbom Onvruchtbaar Macht Gevoelens Reclamebeeld Recepten \uske en Wiske: D i'I ft ben toch tekenar, Wiske1 Met nrjnl vjijeuoon de muren wj en tekende ze\ f1 etk $evdt,de eerste holbewoner die1 'Ode rotsudnd tekende gist met WJh/ontketende. Ttuns is het beeldj 1 77 Yerhat een raje 1 Door Henk Egbers Een journalist praat telkens weer met iemand, over iemand en weet vooral te luisteren naar iemand. Als hij datgene wat daarbij opgenomen werd ook nog goed weet samen te vatten en door te geven, bereikt hij zijn lezers. Zo'n journalist is de Vlaming Gaston Durnez, die bovendien erg thuis is in het culturele leven van Vlaanderen. Daarvan getuigt het lees- en kijkboek: Vlaamse Schrijvers (uitg. Manteau - 26,90). Durnez heeft, puttend uit zijn persoonlijk archief, vijfen twintig eerder geschreven stukken genomen, deze bijgevijld en soms herschreven tot „portretten", aangevuld met talrij ke documentaire foto's. Actualiteit, bekendheid en represen tativiteit waren onder meer de normen waaraan de keus van de personen moest voldoen bij zijn opdrachtgever. Hij wijst er dan ook op, dat dit boek geen overzicht geeft van de Vlaamse literatuur. Zelf betreurt hij het bijvoorbeeld, dat Gezelle er niet bij is. Gaston Durnez is in hart en nieren een Vlaming. Als journa list weet hij wel precaire onderwerpen aan te snijden (het stuk over Elschot is bijvoorbeeld opgehangen aan zijn ge dicht voor de na de oorlog als collaborateur neergeschoten August Borms), maar van echt kritische essays is geen spra ke. Zijn bijdrage over Daisne besluit hij aldus: „En ik word er een beetje stil bij, omdat ik op het werk van zo'n goede ziel kritiek heb moeten uitbrengen. Ik zou een zoen op zijn giro willen overschrijven".Ocherm.Maar leuk is het wel. Het is een leuk boek met informatie aan een breed pu bliek, want onlangs was dit Het Boek van de Maand in Vlaanderen. En daarom op de eerste pagina Walter van den Broeck en op de laatste Felix Timmermans. Daartussen zit van alles wat: Boon, Ruyslinck, Lampo, Claus, Vandeloo en Geeraerts, maar ook Van Nijlen, Conscience, Buysse, Teir- linck, Streuvels en De Pillecyn. Jongeren nauwelijks; na tuurlijk Jotie t'Hooft en misschien kun je Herman de Co- ninck daarbij noemen. Het is een veilig (te verkopen) boek. Maar in zijn soort goed. Door Henk Egbers IN OKTOBER 1981 reed Paul Snoek zich dood tegen een kraanwagen. Tien jaar eerder had hij in een inter view aan Herwig Leus ver klaard, dat zijn poëziebun del „De zwarte muze" zijn testament zou worden. De laatste regel luidde „Ik heb geen trouwer vriend dan de dood". Deze regel staat nu op pagina 418 van het boek Paul Snoek: Verzamelde Gedichten (uitg. Manteau - 69,-), dat 782 pagina's telt. Er is dus méér aan de hand geweest. Het boek is een postuum monument voor een briljant, niet altijd geliefd, dichter. Zijn leven was gespleten; opgedeeld in handelaar zijn van trillings vrije paalfun- deringen en dichten en schilderen; in een metafy sisch verlangen naar oer bronnen en met de onrust naar telkens nieuwe beves tiging; steeds op doorreis, gokkend met het leven tot dat het fataal wordt. In zijn poëzie zijn al die facetten te rug te vinden. Aanvankelijk was zijn dichten zeer biologisch ge bonden', maar de lyriek wordt verstoord door onvre de. Hij ligt overhoop met het Vlaanderen, waarvan hij het leger tegen zijn zin moet dienen; met de kuise Vlaam se vrouwen en de daarmee verwante r.-k. kerk als machtsinstituut. Hij dicht er over in „Heilige Gedichten"; „Heilig, heilig, heilig de Heer./Zijn malse kroon staat scheef,/hij heeft veel wijn gedronken/en zijn rib ben waren nooit zo breek baar/als vandaag. Snoek was een misantro pische individualist, die per soonlijk en zakelijk zichzelf in een neergaande spiraal liet zuigen. Dit proces is niet alleen goed te lezen in het le vensverhaal en de toelich ting op zijn bundels, ver zorgd door Herwig Leus, maar in de vele gedichten zelf. Van droom naar een zaamheid; van dada naar mythe; van zekerheid naar Paul Snoek op een af gekeurde omslag voor „Gedrichten". angst, van hoop naar ont goocheling. „Het grote on weer van de eenzaamheid/is losgebarsten eindelijk. En ruig in zee/mijn rotsen staan gebald, bol van de be vende wind/en rood van woede om het groot ver lies Het boek bevat afdelin gen: die van Gebundelde- en Ongebundelde gedichten. In de eerste serie zitten de af zonderlijk verschenen dicht bundels en verzamelbun dels. De tweede serie bevat Gepubliceerde- en Ongepu bliceerde gedichten van di verse aard en herkomst. En dan is er nog een afdeling Vertalingen met door Snoek vertaalde gedichten (dat be treft alleen verzen van Coli- net en Hikmet). Een in drukwekkende verzameling menselijke strijd, getoonzet door de oerschreeuw en de doodsdrift. „DE PIL" Pieter Boxman op zoek naar puur natuur. Door Henk Egbers De grote boosdoener van de snelle achteruitgang van on ze flora en fauna is „De Pil". Niet allen hebben we be reikt, dat de vruchtbaarheid van man en vrouw met dit chemische produkt aan ban den is gelegd, maar ook dat de natuur op een ongewen ste manier werd aangetast. Piet Boxman die dit ontdek te is echter niet enkel een onheilsprofeet. Tegenover dit alarmerende bericht houdt hij een even eenvou dig als effectief pleidooi voor het leren weer greep te krijgen op die natuur. Eigenlijk is de titel van het boek waarin hij dit uiteen zet daarom wat te pretentie loos: Biologisch tuinieren met Pieter Boxman (uitg. Arcanum 29,50). „Pieter Boxmans boek kan ons helpen minder af hankelijk te worden van al die ondernemingen die zo graag aan ons willen verdie nen. Waar het op aankomt is het doorbreken van onze af hankelijkheid van de mach ten die ons leven proberen te beheersen. Pogen los te ko men van bijvoorbeeld de he le spuit- en kunstmestcul- tuur". Dat schrijft Bert Stuurwold als inleiding op dit boek. Zelf was hij inder tijd directeur van Douwe Egberts, maar nu enthou siast IKVOS-werker met veel Derde-Wereld-publi- katies op zijn naam. Hij ver telt onder meer dat 80 pro cent van de wereldgraan handel in handen is van vier multinationals. „Voedsel is macht". De Shell - ja, die van de benzine - is de grootste we reldhandelaar in zaden Tegelijk heeft de Shell een geweldige handel in kunst mest en insekticiden.Pie ter Boxman zet boven zijn inleiding „De primitieve staat". Hij schrijft: „Econo men die nu een en ander in handen hebben zijn levens gevaarlijk. Economen zijn produkten van onze weg werpcultuur; de wijsheid verwerpend van voorgaande geslachten, ontkennen ze het recht van komende genera ties". In 1968 richtte hij de eerste Biologische Tuin bouw vereniging op. Werd voor gek verklaard. „Sinds het verschijnen van mijn laatste boek „Bio logisch tuinieren in foto's" (1976) is er een kolossale ver andering opgetreden, waar bij iedereen met inbegrip van de boerenorganisaties en landbouwschappen die en faecaliën in een sloot die langs het land van deze boer loopt. Volgens deskundigen kon dat niet van invloed zijn. Maar inmiddels werd het park aangesloten op de Waterzuivering en nu, een jaar later, is het probleem van de boer de wereld uit. Boxman: „Daarmee is het probleem verlegd, want het spul uit de toiletten van het ponypark wordt gemengd met het gewone rioolslib en bij andere boeren op het land gestort." Hij zegt dat 10 procent van onze veestapel gegarandeerd besmet is met hormonen en wij mensen de pil bij wijze van spreken via de kraan naar binnen krij gen. Ook de bedrijven die VAM-compost maken voor onze tuintjes, leveren le vensgevaarlijk materiaal. zich aanvankelijk uiterst vijandig tegen mij opstel den, nu beseft dat er wel de gelijk gevaar dreigt als we niet snel ingrijpen." Om te rug te komen op „De Pil". Het codewoord daarbij is „rioolslib". Bemesting met rioolslib is lange tijd een „must" voor de boeren geweest. Boxman vermoedde dat de snelle achteruitgang van flora en fauna wel eens te maken zou kunnen hebben met het rioolslib dat de boeren aan gepraat werd als goede be mesting. In feite, zegt hij, is het duivels cocktail. Hij had het sterke gevoel dat restan ten van de pil, het hormoon (oestrogeen), dat via de uri ne van de vrouw in het wa ter terecht komt, de grote boosdoener was. Hij deed proeven met rioolslib. Ver bouwde er maïs op. Gaf jon ge cavia's daarvan te vreten. Ze gingen stuk voor stuk dood. Naast het ponypark Slag haren werden vorig jaar bij een boer met 32 koeien alle beesten opeens allemaal on vruchtbaar. Het landbouw schap had geen antwoord. Maar de toiletten van het re- creatiebedrijf loosde urine „Het wordt aangepraat als grondverbeteraar, maar je haalt er een tijdbom mee op je land of in je tuintje." In dit boek heeft Pieter Box man een zogenaamde diep- tekas ontwikkeld. Doel: mensen ervan bewust ma ken dat ze zich onafhanke lijk van de maatschappij kunnen opstellen als ze dat willen. Deze kas, waarmee je een dubbele oogst kunt halen en waarmee tempera tuur beter te regelen is was bijvoorbeeld te zien in het tv-programma Puur Natuur van de VPRO (1980) waar aan Boxman meewerkte. In dit boek wordt met weinig woorden en duidelijke teke ningen goed aangegeven hoe je zelf zo'n kas kunt bouwen en wat de voordelen zijn. Verder vertelt hij hoe je aan je huis een zogenaamd groenhuis kunt bouwen. Het zal duidelijk zijn dat Boxman geen liefhebber van kunstmest is. Het levert snel-groeiende krachtloze planten op met een te hoge concentratie nitraten. Deze worden in het lichaam om gezet in giftig nitriet, dat onder meer de ademhalings problemen kan opleveren. „Toch is kunstmest niet de enige boosdoener. Spitten en ploegen verstoren het even wicht op dezelfde wijze: de humuslaag wordt afgebro ken, de verticale waterwer king verstoord, de bodem overbemestAlternatie ven worden aangedragen door het aangeven van een andere bodembewerking, een andere manier van zaai en en planten; het gebruik van maerl en natuurfosfaat etc. Voedsel is macht. Derde Wereld-landen zijn voor hun voedsel volkomen af hankelijk gemaakt van de Verenigde Staten, zegt Stuurwold. In 1980 beheer sten zij 52% van alle graan- exporten in de wereld; 85% van alle sojabonen-exporten en 71% van alle veevoeder exporten. Staatssecretaris van landbouw in de VS, Ri chard Bell: „Onze belangen gaan primair uit naar strikt zakelijke graanexporten. De voedselbehoefte van honge rige mensen is daarbij van ondergeschikt belang." Boxman zoekt een oplos sing in het opdelen van de wereld in kleine bevolkings groepen van 3 tot 5 miljoen bewoners met een eigen zelfvoorzienend voedselcir- cuit. En dan niet uit winst bejag. „De economen die nu een en ander in handen heb ben, zijn levensgevaarlijk." Het is een inspirerend boek, dat vooral een bijdrage le vert aan een bewustwor dingsproces en eei) mentali teitsverandering. Daarmee begint iedere verandering. rpi.lPAG 28 JANUARI Door Marianne Egbers Dikke mensen raken vaak ondervoed! Zij eten alles met schuldgevoel en hebben nooit het gevoel echt genoeg te hebben gegeten. Dit schrijft Marieke van Leeu wen in haar pas uitgekomen boekje: „Gezond ongezond is gezond". Het is een voortref felijk boekje over gewicht- verminderen, en een „lekker in je lijf, vasten en voe dingshandleiding". De prijs is 17,50 en de uitgeverij is Arcanum Amsterdam. Ma rieke van Leeuwen is diëtis te, geeft voorlichting op dit terrein en adviezen en werkt ook met groepen. Uit eigen ervaring kent zij de strijd met eet- en snoepbuien, dië ten en nare gevoelens. Hoe komt het dat, on danks de vele en zeer ver schillende vermageringsdië ten, het resultaat nog steeds zo bedroevend is? vraagt de schrijfster zich in het eerste deel van haar boekje af. Ze ontdekte dat de meeste men sen afvallen vanwege druk buitenaf. Het beeld van de reclame bijvoorbeeld, waar in alleen de volslanke vrouw mag rekenen op acceptatie en waardering. Als dit de motivatie is, helpt echter het strengste diëet maar tijde lijk. Je zelfacceptatie is dan totaal niet veranderd. Ook de buitenwereld zendt herhaaldelijk afwe rende gevoelens naar dikke mensen. Marieke vertelt hoe ze zelf een afkeer voelde van een dikkerd, die op een ter rasje een sorbet zat te eten. Een heimelijk verwijt. Dat zijn gevoelens, waar dikke mensen vaak door worden omringd. Het is hun eigen schuld, zij hebben geen zelf beheersing, discipline enzo voorts. Hierdoor voelen de dikkerds zich nog vervelen der, ze accepteren zichzelf niet, de buitenwereld accep teert hen niet en dit wordt nieuwe aanleiding tot eet- en snoepbuien. Dit is im mers vaak het werkelijke probleem van de dikkerds, zij eten hun ongenoegen weg. Dat ongenoegen bestaat uit vaak vage gevoelens van behoefte aan liefde, geac cepteerd worden, gevoelens van minderwaardigheid of soms ook boosheid, verdriet of pijn. Dat de dikkerd deze gevoelens met eten tracht op te lossen, heeft vaak zijn wortels in het verleden. Er gens ben je als kind het ge voel van honger en andere gevoelens door elkaar gaan halen en dat veroorzaakt de verwarring. De uitweg is dan ook, vol gens de schrijfster, niet ge legen in het calorieën tellen en je laten bepalen door het reclamebeeld. Jezelf leren accepteren, daarna jezelf le ren kennen, van voedsel le ren genieten en zo een na tuurlijk voedingsbewustzijn op te bouwen, dat is de weg die leidt naar een beter ge voel over en in jezelf. Dat heeft uiteindelijk een na tuurlijker en meestal slan ker lichaamsgewicht tot ge volg. Het is wel een hele stap. I vertelt de schrijfster, maai de moeite waard! Het is niet makkelijk ij I plaats van drie gevulde koe. I ken te eten, iemand duide-1 lijk te maken dat je boos I bent of dat je lichaam vol I verdriet zit. Ik ben er ook I relaties met mannen dooi I kwijtgeraakt, die alles met I me wilden doen, ook vrijen, I als ik ze maar naar de mond I praatte. Ik voelde mezell I echter vervagen en bleef I met de frustraties zitten, die I ik weer wegat. Zo beschrijft I Marieke haar eigen proces I Zij voelt zich kwetsbaarder I en met haar vele vrouwen, maar ze hebben zichzelf vee! meer teruggevonden. Door Henk Egbers „Het vragen naar de zin of onzin van dit leven had hem uitgehold". Van dit en soort gelijke uitspraken staat de roman van HERWIG HEN SEN vol. In DE GROOTMOEDIGE (uitg. Manteau, 19,90) ver telt hij met een sterk gevoel voor dramatiek het verhaal van twee mensen die in hun huwelijk op een niet alle daagse manier vastlopen. Maar die niet zo alledaag se aanleiding is wel goed voor processen die erg in voelbaar zijn en evengoed andere aanleidingen gehad zouden kunnen hebben. Het boek is geloof ik inmiddels in Vlaanderen bekroond. Heb het niet eerder gelezen, omdat om een of andere on verklaarbare manier de om slag mij niet aansprak. Geen goede reden. Sorry. Het boek is de moeite waard. Herwig Hensen is vooral bekend als dichter en toneelschrijver. Zijn bekendste toneelstuk is Lady Godiva. Ook dit boek heeft toneelmatige effecten. Afgezien van het feit of je gelukkig moet zijn met boe ken die uitzichtloze geschie denissen vertellen, is de dra matiek van beide echtelie den in dit boek zeer sterk gekarakteriseerd. De aanlei ding dat Paul en Lucie uit elkaar groeien is het feit dat Lucie enkele doodgeboren kinderen ter wereld heeft gebracht. Paul zoekt de schuld bij zichzelf en wil dat Lucie, in wie het moederdier leeft, een andere vader zoekt voor een levensvatbaar kind. De geschiedenis van de roman wil dat dit inderdaad na enkele pogingen plaats vindt en Paul zich aanpast en een eigen geluk vindt in de dochter die Lucie krijgt via een andere „donor". Als na acht jaar dit kind sterft en blijkt dat niet Paul maar Lucie de oorzaak is van doodgeboren kinderen vecht Paul met de schuldvraag. Op het moment dat hij er mee klaar schijnt te komen heeft Lucie een eind aan haar leven gemaakt. Deze toneelmatige deus ex machi na vind ik de zwakke kant van de door Hensen ge maakte geschiedenis. Ook de wijze waarop Paul zich aan past aan de in het huwelijk gedropte dochter is niet sterk. Het verhaal krijgt dan iets vluchtigs. Het sterke deel is de crisis-situatie tus sen man en vrouw, die „toe vallig" opgehangen is aan de doodgeboren kinderen, maar 'evenzeer te maken heeft met het gevoel van creatieve on vruchtbaarheid van de vijf tigjarige Paul, die als auteur zichzelf ook als zodanig gaat ervaren. De algemene gel digheid - onafhankelijk van de aanleiding - is in dit deel van het boek knap bedacht. Hensen verwerkt duide lijk een aantal persoonlijke opvattingen over huwelijkse situaties. Kunstmatige be vruchting vindt hij hypocri sie en kleingeestig. „De hele opizet berust immers op het feit dat beide echtgenoten wél het zaad van een vreem de man aanvaarden, maar niet diens eventueel sexueel genot". Maar dergelijke en andere uitspraken worden in het eerste deel van het boek geïntegreerd en voel baar gemaakt in de situatie; blijven geen losse kreten. „Langdurig samenleven vertroebelt vaak het uitzicht op de feiten en de dingen. Dan is afstand nodig, mis schien zelfs een breuk. Met de hoop op een beter ver bond, later. Maar onverbid- delijk blijft ieder mens met zijn afgronden alleen. Al tijd? Altijd". Hensen's visies zijn niet opwekkend: „Sommigen be ginnen pas te zien, wanneer er niets meer te zien over blijft, omdat zij huis en hoi ten gronde richten alvorens ze zelf mens worden". Eer der kun je spreken van „lot genoten" dan van „echtge noten" in zijn boek. Toch is er ook sprake van loutering en vergeestelijking. Maar „Lucie groeide weer naar het leven toe, terwijl Paul er meer en meer van losge raaktePas als haar groei kon samenvallen met de zij ne waren beiden veilig". Bij Paul is er sprake van ver zoening met het lot en uitdo ven als een onontkoombare natuurwet. Lucie leeft op nieuw via haar kind. Dat blijkt dus zeer onveilig. Het slot is dan ook fataal. Een bijna filmisch genoteerd verhaal; hier en daar wat geconstrueerd fors aangezet, maar als geheel realistisch' roerend. 1"TH t if -/ Marieke van Leeuwen In het boekje worden ook een aantal diëten behandeld op hun waarde en resulta ten. Aan bod komen o.a. de sherrykuur, Atkins-dieet, Mayodieet en andere. De grote organisatie van de Weight Watchers krijgt een aantal kritische kantteke ningen. De problemen die Marieke behandelt komen daar helemaal niet aan bod; de toegepaste methode (be loning/straf) is erg kinder lijk. Het resultaat is gerin ger, blijkt uit onderzoeken, dan de organisatie doet ge loven. Bovendien is de orga nisatie van de Weight Wat chers opgekocht door de Multinational Heinz, samen met haar leverancier Food- ways Nationals. Zij noemt het een gevaar, dat een nieu we druk van buitenaf er het gevolg van zal zijn, namelijk het volslanke atletische Heinzmeisje. Voedingsin dustrieën hebben er immers belang bij dat vrouwen zich gefrustreerd voelen over hun lichaamsgewicht!. Gérard Dépardteu bedreid 'Le choix des armes Van onze filmredactie I De Franse speelfilm heeft de afgelopen jaren maar wei nig echt opzienbarends voor i het grote publiek voortge- bracht. Opvallend is, dat de policier momenteel enkele fraaie voorbeelden kent: 'Le choix des armes' van Alain i Corneau, 'Garde a vue' van Claude Miller en 'Les Fantö- mes du Chapellier' van Claude Chabrol. De twee I laatste en meest recente thrillers zijn nog niet in onze contreien te zien. De eerste draaide al in West-Brabant en thans in Breda. Alain Corneau werd bekend door zijn spannende en sfeer volle policier, 'Police Python' met Yves Montand. 'Le choix des armes' is een klassiek ge structureerd drama, waarin Yves Montand en Gérard Dé- pardieu met allure tegenstrij dige karakters spelen. Mon tand is een voormalige gang- Ister, die zich met zijn mooie I echtgenote (Cathérine Deneu- Ive) heeft teruggetrokken uit [de onderwereld en een rustig [bestaan leidt op het platte land, waar hij paarden fokt. |Tegen zijn zin in wordt hij op- nieuw bij de misdaad betrok- |ken als een jonge, nerveuze [crimineel hem om hulp ver- J zoekt. Deze rol wordt gran- De tweede helft van haar boekje besteedt de schrijf ster aan recepten. Ze verge lijkt de doorsnee dagelijkse voeding met de meer alter natieve voeding. Beknopt en duidelijk wordt de waarde van verschillende soorten voeding uitgelegd. De recep ten zijn bruikbaar en be schreven met de bereidings wijze en kookduur erbij Wat mij voornamelijk zo en thousiast maakt over dit boekje is de reële en volwas sen mentaliteit én de prak- tisch-bruikbare opzet. Het jaagt geen angst aan, maar steunt en bemoedigt zonder de realiteit geweld aan te doen. Een zeer welkome bij drage van Marieke van Leeuwen in de dagelijkse strijd van de dikkerds. [Casino 1 in Breda vertoont 'Big Bomber', een boksklucht van Michele Lu- lpo met Bud Spencer in de hoofdrol van een voormalige [bokser, die nu als kapitein [op een vrachtschuit vaart, [maar toch weer terug komt in de ring. Een kluchtige ka rikatuur van de professione le bokswereld, waarin kroe- grellen en veten worden be slecht en de grappen en grollen weinig origineel zijn. I Mignon in Breda en de Ko- ning van Engeland in Hulst presenteren een nieuwe ko medie in de 'Hot Bubble- gum' serie van de Ameri kaans-Israëlische filmma- ker Menahem Golan: 'The Last American Virgin' ofte wel 'Hot Bubblegum Maagd'. Nieuwe avonturen van het op sex beluste groepje pubers, dat er op uit zf—

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 16