De gerafelde leiders in
Portugals stille steden
„Departementale wedijver heeft verstorend gewerkt
40% Nede
DINSDAG 25 JANUAR11983
ACHTERGROND
PAGINA 4
Waardevol
Handen ineen
Modellen
Doem
De harde
aanpak
FNV twijfelt
aan nut
van meedenken
Issue-
oriënted
Haags
Hoogstandje
n.MSDAG 25 JANUAR119
Moro-proces:
32 keer
levenslang
Diplomatieke
oplossing
Afghanistan
maakt kans
Japanse premier:
Band met
S versterken
li
T11
CDA wil plan-
Lievense terug
Door Frans Boogaard
DEN HAAG - „Ik heb het nare gevoel dat de on
derlinge wedijver tussen Economische Zaken en
Wetenschapsbeleid enorm nadelig heeft ge
werkt voor het plan-Lievense. Daarom vind ik
dat de regering haar standpunt moet bijstellen."
Ad Lansink, energiespe
cialist van de CDA Tweede
Kamerfractie, is heel zeker
van zijn zaak. Oud-minister
TAuw van Economische
Zafn, en in zijn voetsporen
zijn voorganger en opvolger
Van Aardenne, hadden het
wezenskenmerk van het
plan-Lievense, energie-op
wekking met behulp van
windmolens in combinatie
met opslag van die energie
met behulp van een spaar
bekken, nooit mogen losla
ten.
Vandaag in de fractie
commissie, morgen in de
Kamer bij de behandeling
van de begroting Weten
schapsbeleid en morgen
avond tijdens een discussie
bijeenkomst van de Neder
landse Maatschappij voor
Nijverheid en Handel in
Gelderland zal Lansink dat
standpunt innemen. Als het
aan hem ligt, wordt het
energie spaar- en opslag
bekken waarvan Lievense al
jaren droomt, en wat bij
Economische Zaken nu al
bijna even lang in de prul
lenmand ligt, toch nog reali
teit.
Het afgelopen weekend
heeft Lansink zich, ter voor
bereiding op het debat van
woensdag, nog eens uitvoe
rig in de oorspronkelijke op
zet van Lievense en de com
mentaren van zijn critici
verdiept. Na die studie durft
hij dan ook grif de stelling
aan dat het plan-Lievense,
dat zo nadrukkelijk door het
vroegere ministerie van We
tenschapsbeleid werd gea
dopteerd, het slachtoffer is
geworden van een onderlin
ge competentiestrijd. „De
commissie-Plantenga, die de
regering over het plan-Lie
vense heeft geadviseerd,
heeft in haar zogenaamde
appendix-studie belangrijk
nieuw materiaal aangedra
gen. Ik heb die aanvullende
studie helemaal doorgeno
men, heb Plantenga zelf ook
gesproken, en ik vind zijn
verslag waardevol. Hij gaat
nu uit van een veel kleiner
spaarbekken (27 vierkante
kilometer in plaats van de
160 waarvan aanvankelijk
sprake was), en hij heeft
veel nauwkeuriger kosten
berekeningen gemaakt. Vol
gens die berekeningen komt
de kilowattuyr-prijs van
windenergie op 2.000 gulden,
met nog een paar technische
verbeteringen zelfs 1700 gul
den. Dat alleen is al reden
om door te gaan."
Lansink acht het dan ook
onbegrijpelijk dat een man
als ir. Campen, directeur-
generaal Energie bij het mi
nisterie van Economische
Lansink..factor.
- foto dijkstra
Zaken, het plan-Lievense zo
„de vernieling in heeft kun
nen jagen". In twee inter
views liet hij geen spaan
heel van het plan-Lievense.
Lansink: „Zo ga je niet met
elkaar om. Ik kan me best
voorstellen dat op onderde
len van een plan kritiek be
staat, maar je moet het wel
een kans geven. Het plan-
Lievense is te vroeg de
grond in geboord, en Econo
mische Zaken heeft daar
mee alleen maar deskundi
gen en het bedrijfsleven in
die sector gefrustreerd."
Volgens het CDA Tweede
kamerlid is het evenwel nog
niet te laat om het tij te ke
ren, en kan bij snel handelen
de achterstand in kennis
van windenergie die Neder
land nu op bijvoorbeeld de
VS heeft, nog in een voor
sprong worden omgezet. Hij
vindt dat ook passen in het
Nederlandse energiebeleid.
„We hoeven minder dure
brandstoffen in te voeren,
dus je eerste voordeel is er
één voor de betalingsbalans.
Je krijgt een grotere ver
scheidenheid aan energie
bronnen, waardoor je onaf
hankelijkheid wordt ver
groot, en als je windenergie
grootschalig aanpakt biedt
het ook nog volop werkgele
genheid."
Ook tegen die achtergrond
vindt Lansink dat de politici
„ook die lui die roepen: ik
wil niet kiezen tussen kolen-
en kernenergie" - nu de
handen maar eens ineen
moeten slaan „en er met mij
voor zorgen dat we in 2.000
ook 2.000 MW uit windener
gie halen". Politiek vertaald:
de PvdA en 'klein links'
moeten hun verzet tegen het
spaarbekken met zijn super-
dijken opgeven, en meewer
ken aan het plan-Lievense.
„Dan hoeven we nog morgen
niet met de bouw van die
dijken te beginnen, maar het
is wel tijd voor een princi
piële keuze. Antwoord op de
vraag: vanuit welke gezind
heid pak je zoiets aan. Nu
wordt dit bestuurlijk op zijn
beloop gelaten, en lijkt het
wel alsof politiek niemand
zich eraan wil branden."
Lansink dus wel, en hij
weet zich vooraf verzekerd
van de steun van Onder
wijsminister Deetman, die -
alweer de oude competentie
strijd - ook veel meer voor
beperkte uitvoering van het
plan-Lievense voelt dan
Van Aardenne, en vóór hem
Terlouw. Dat juist deze twee
politiek zo verschillende fi
guren elkaar vonden op een
afwijzing van het plan-Lie
vense, komt Lansink niet zo
vreemd voor. „In het besef
een gevaarlijke uitspraak te
doen, wijt ik het aan de rela
tief sterke positie van de
ambtelijke top. Juist omdat
de politiek nog niet duidelijk
gekozen heeft is dat een niet
te onderschatten factor,
want op zulke momenten
hebben ambtenaren altijd
meer ruimte. Overigens
maakt dat niet wezenlijk
uit, want de minister blijft
toch verantwoordelijk. En
de Kamer heeft nagelaten
Van Aardenne te vragen, of
hij bijvoorbeeld de uitspra
ken van Campen voor zijn
rekening wenst te nemen."
Waarom de politiek op dit
moment in het integrale
plan-Lievense minder is
geïnteresseerd, is volgens
Lansink ook makkelijk te
verklaren. „Na de Ooster-
scheldedam is het realiseren
van grote waterstaatkundi
ge werken in een negatief
daglicht komen te staan. Bo
vendien hebben we een flin
ke overcapaciteit aan elek
trische energie, en wordt er
alweer veel gemakkelijker
over het gebruik van kern
energie gedacht."
Maar hoe komt dan juist
een uitgesproken voorstan
der van kernenergie als
Lansink op een pleidooi voor
windenergie? Is kernenergie
toch duurder? „Nee, dat ge
loof ik niet, al geef ik toe dat
het opbergen van het radio
actief afval nog een onzeke
re kostenfactor is. Maar om
nu de ontwikkeling van
windenergie maar vooruit te
Lievense en zijn plan..uit ijskast?
- foto/archief de stem
schuiven omdat er op dit maak je je schuldig aan
moment toch energie genoeg kortzichtig beleid, en daar
is, vind ik ook niks. Dan ben ik altijd tegen."
Door Anton Theunissen
DE muren van de stille
Portugese steden zul
len over enkele weken
bedekt zijn met ge
scheurde mannen. Het
is daar verkiezings-
folklore: posters op
hangen en afscheuren.
Leiders zonder armen,
onthoofd of met maar
één oog, van een halve,
vertrouwwekkende
gliinlach ontdaan, ge
rafelde leiders die de
gunst van het volk
zoeken.
De absurdistische schilde
ringen op de muren dekken
helaas bijna de Portugese
werkelijkheid. Zelden heb
ben de politieke leiders van
een rechtse regeringscoalitie
er zo'n chaos van gemaakt
als deze keer en het is niet
onbegrijpelijk, dat president
Eanes maar één uitweg ziet:
vervroegde verkiezingen.
De president is het gehan
nes van de politici in de nu
al vijf weken durende rege
ringscrisis, ontstaan na het
aftreden van premier Pinto
Balsemao, meer dan beu. De
Democratische Alliantie,
een coalitie van de sociaal
democraten (PSD), de chris
ten-democraten (CDS) en
Monarchisten(MPP), sleu
telde nog wel een nieuwe re
gering in elkaar, maar onaf
gebroken geruzie over sa-
Eanestovenaarsleerling
menstelling en programma,
zou haar uiterst ongeloof
waardig maken en weinig
kansen hebben op een lang
leven.
Intussen blijft Portugal
- foto ap
een land van de totale ar
moede voor de mensen in de
Traos Montes en de boeren
in de Alentejo, van de rijk
dom van het grootgrondbe
zit, de eindeloze loterijen en
de frustratie van de intellec
tuelen.
De oude dictators zijn in
middels dood, de ministers
dragen geen zwaar gesteven,
witte overhemden meer, er
staan nog steeds mensen om
verkeerde redenen op de
voorpagina's van de kran
ten, de censuur is afgechaft,
er hangen naaktfoto's in de
kiosken, het parlement
functioneert, en er zitten
communisten in.
President Eanes is een to
venaarsleerling gebleken,
hij is zoals de koning in
Spanje populair. Er is veel
uit het recente fascistische
verleden vergeten en verge
ven, maar onder al dat ver
geten sluimert een oud en
taai Portugal, een oude gar
de die blijft dromen van
vroegere tijden, en er zit nu
eenmaal ook dat vreemde,'
nooit helemaal te berekenen
irrationele element in het
Portugese volk, een irratio
nele doem en bestemming,
die de Portugese geschiede
nis bepaald hebben.
De anjerrevolutie is ver
bleekt, maar er wordt in
Portugal nog zo heftig poli
tiek bedreven, dat de demo
cratie daar in ieder geval
nog geen saaie trekken ver
toont.
Wat vaak onderschat
wordt is de zelfverzekerd
heid die de Portugezen ge
put hebben uit de laatste
acht jaren. Portugal heeft
zeker geen glanzende demo
cratie, er is van alles op aan
te merken door ons glanzen
de democraten en natuurlijk
kun je zeggen, dat het poli
tieke gekijf, dat resulteerde
in de zoveelste crisis, niet
bevordelijk is voor een jon
ge, kwetsbare democratie,
maar er is een totale afwe
zigheid van paniek: men
kan zich niet voorstellen, dat
een terugkeer naar weleer
mogelijk zou zijn.
Voor wie vaak in Portugal
komt was de overgang van
het vermolmde, maar nog
steeds zichtbare regiem,
naar een uiterst beweeglijke
en dus wat onrustige demo
cratie misschien wel een mi
rakel tje, van hetzelfde kali
ber als in Spanje.
Portugal zal erin slagen,
door zijn oudheid, door zijn
bewaarzucht, zowel in deug
den als in monumenten, zich
het aanzien van Europa te
verwerven, zeker als Europa
zich eens meer gelegen zou
laten liggen aan het armste
land in zijn regio.
Elektrische gitaren en
slagwerk zullen binnenkort
de stilte in Portugals straten
verstoren en in de arena's
zullen de jongeren, vrolijk
en met flessen in de hand,
hun liederen afdraaien en
hun lijsttrekker steunen.
Soares, de korte, gezette
hangwang, met de vuist ge
heven temidden van de so
cialisten, zal zelfverzekerd
heid uitstralen waarvan je
voelt dat hij geveinsd is. Hij
is uit op wraak, revanche en
dat is een slechte binneko-
mer bij de kiezers. Zijn re
gering (in 1975-1976) is rond
uit een ramp geweest. Soa
res wist, dat de marges smal
waren, maar hij probeerde
met een snelle schuifpartij
op de schaakborden zijn so
cialistische kameraden in
gevoelige functies te krijgen.
Soares rukte de oude kleer
kasten met de oude geesten
open, maar de webben wa
ren sterker dan hij ver
moedde. Hij werd uiteinde
lijk door president Eanes
aan de kant geschoven. Hij
voelt zich verongelijkt tot op
de dag van vandaag.
Freitas do Amaral, de
grote, stevige man van de
christen-democraten, zal te
midden van keurige mensen
campagne voeren, mensen
die eten en drinken van zijn
woorden, omdat die hun
angst voor de komende ver
anderingen tegelijk opjoe
gen en temperden. Hij zal
zich presenteren als „de red
der" van Portugal, maar
niemand zal vergeten zijn,
dat hij in de eerste plaats
verantwoordelijk is voor de
huidige politieke crisis.
De slanke Alvaro Cunhal,
de starre stalinist, die ooit
ontsnapte aan een executie
door de PIDE en die de lan
ge, bittere mars door zijn
eigen partij in ballingschap
heeft gemaakt, zal zich met
zijn kameraden zeer gedisci
plineerd gedragen. Zijn par
tij met een loyale achterban,
velen gehard in een moedige
strijd tegen het fascisme, zal
zich versterken in de rode
bolwerkèn van Portugal, ten
zuiden van Lissabon.
De grootste partij van het
land, de sociaal-demopcra-
ten van Pinto Balsemao ol
Vitor Crespo, is in feite
stuurloos. Wie de partij
moet gaan leiden is onduide
lijk. Wie het ook wordt, de
lijsttrekker weet dat hij een
afkalvende partij vertegen
woordigt die de rekening
van lafheid en intern ver
raad gepresenteerd zal krij
gen.
De Internationale zal in
de verkiezingsarena's vaker
en luider klinken dan de fa
do, de treurige liederen over
loutering, verleden en in ze
kere zin ook gerafelde hel
den en leiders. Zo zal het in
Portugal nog heel lang zijn:
de geesten van het verleden
en heden blijven spoken in
Portugal en kunnen bij el
kaar geen rust vinden.
„JA, de minister was, om in
milieutermen te spreken,
licht giftig." Dat zegt, met
gevoel voor understatement,
drs. J. J. Schoenmakers,
woordvoerder van de minis
ter van Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en
Milieu Pieter Winsemius. De
voormalige Mc Kinsey-man,
door fans in het Noordhol
landse Velsen al een keer
poëtisch vergeleken met
„een volgescheten paling
velletje met wapperhand-
jes", had tot zijn woede moe
ten vernemen dat zijn plan
tot stroomlijning van de mi
lieuwetgeving voortijdig
was uitgelekt. Het idee voor
die stroomlijning zelf was
niet zo nieuw, daar dachten
ook Ineke Lambers en Leen-
dert Ginjaar in hun tijd al
aan. Maar de aanpak, in een
stuurgroep samen met Eco
nomische Za aken en bou
wend op ondersteunende
adviezen uit het bedrijfsle
ven; dat was toch typisch
een idee dat alleen in een
werkgeverskabinet kan
worden geboren.
Die harde aanpak, is dat
ook weer om nog eens te on
derlijnen dat dit een 'no-
nonsense-kabinet' is, dat
met de zachte sector geen
rekening kan houden?
„Wacht u maar even af,
het valt misschien best
mee," zegt Schoenmakers.
„Per slot van rekening zit er
ook een milieudeskundige in
de stuurgroep."
HET was het PPR-Tweede
Kamerlid Peter Lankhorst
die Lou de Graaf fijntjes
wees op de waarde die de
staatssecretaris van Sociale
Zaken blijkbaar hecht aan
adviezen van de Sociaal-
Economische Raad. Nog
geen 24 uur nadat de meer
derheid van de SER „nee"
had gezegd tegen het kabi
netsvoorstel om de WWV-
uitkering voor werklozen
beneden de 23 jaar af te
schaffen, liet De Graaf, on
der boe-geroep van boze
CNV-jongeren in Woerden,
al weten dat hij niet van
plan is zijn wetsvoorstel in
te trekken.
„Zo snel negatief reageren
op een SER-advies? Dat be
tekent toch dat je de argu
menten van die Raad nau
welijks serieus neemt en al
leen maar vasthoudt aan
van te voren ingevulde be
zuinigingsbedragen?" zo
meent Lankhorst.
Hetzelfde verhaal had
FNV-voorzitter Wim Kok
een dag eerder in de verga
dering van de SER gehou
den: „Men kan zich met eni
ge bitterheid afvragen wel
ke betekenis SER-adviezen
voor de politieke besluitvor
ming hebben. Wat zijn argu
menten nog waard als ze
keer op keer door het geweld
van de voortdenderende be-
zuinigingstrein worden ver
brijzeld?"
Het verwijt was niet al
leen gericht aan het kabinet,
maar ook aan de Tweede
Kamer, waar CDA en VVD
zich met handen en voeten
geboden hebben aan een re
geerakkoord dat slechts
zwijgen en ja-knikken tegen
de bezuinigingen lijkt toe te
laten. Wat werkgevers en
Kok..bitterheid
werknemers in de SER er
van zeggen, lijkt geen rol
meer te spelen, zegt Kok.
„Slechts de bezuinigings
uitkomst telt. Natuurlijk, de
financiële situatie in ons
land is ernstig. Maar die
vaststelling mag voor rege
ring en regeringspartijen
geen vrijbrief zijn om de
stem van de werknemers en
al die honderdduizenden, die
maar al te graag zouden
willen werken, stelselmatig
te negeren."
Niet alleen in de SER
trekt de FNV aan de stutten.
Ook in andere advies-en
uitvoeringsorganen, waar
de FNV mee denkt en mee
cjoet, groeien de twijfels.
Bijvoorbeeld de Sociale Ver
zekeringsraad en de Zieken
fondsraad, waar men niet
alleen ervaart dat adviezen
weinig weerklank in Den
Haag vinden, maar waar het
bovendien lastig wordt om
de achterban uit te leggen
waarom men, ondanks prin
cipiële bezwaren tegen be
zuinigingsmaatregelen met
de sociale uitkeringen, ver
hoging van premies of het
invoeren van een eigen bij
drage van ƒ2,50 per afgele
verd geneesmiddel voor zie
kenfondspatiënten, tóch
loyaal meewerkt om die
maatregelen in de praktijk
zo goed mogelijk uit te voe
ren als ze eenmaal wet zijn.
De FNV voelt zich gene
geerd door Den Haag. Dat
zal niet alleen in de maat
schappij merkbaar worden,
maar „het kan ook de dis
cussie in zicht brengen over
de vraag of de vakbeweging
de grote verantwoordelijk
heid die zij in Ziekenfonds
raad en dergelijke op zich
heeft genomen voor de uit
voering van wettelijke
maatregelen nog langer wil
of kan dragen", aldus FNV-
bestuurder Vibeke Domela
Nieuwenhuis.
Winsemiuslicht
giftig
WELKE bijdrage heeft Ne
derland zich voorgenomen
de komende jaren te leveren
aan de eenwording van het
tijdens zijn opbouwperiode
alweer afbrokkelende Euro
pa? Stel die vraag aan
staatssecretaris Van Eeke-
len, die in het kabinet over
Europa gaat, en je krijgt als
antwoord dat het een „issue-
oriënted" benadering wordt.
Er moet een eind komen aan
het „troubled partnership"
tussen Europese Raad en
Europarlement, en daar wil
Van Eekelen, als het kan,
„avant het zomerreces" nog
werk maken.
De staatssecretaris, zoals
hij eind vorige week zijn be
leid uiteenzette voor de
Europese Beweging.
Prima natuurlijk dat onze
staatssecretaris van Buiten
landse Zaken een aardig
mondje over de grens
spreekt, maar dit riekt toch
naar overkill. Zeker voor
iemand die zegt ook het ge
wone volk meer voor de een
wording van Europa te wil
len interesseren. Zou dat
met een issue-oriënted be
nadering lukken? We are
afraid not.
ALS dit de radio was, zou
den we nu de piepjes van het
nieuws al horen. Daarom
vlug de agenda. Die ver
meldt deze week (dinsdag en
donderdag) de hoofdmoot
van de begroting van Ver
keer en Waterstaat. Woens
dag is het geen Kamer, maar
zijn er wel twee uitgebreide
commissievergaderingen
over het minderheden- en
wetenschapsbeleid. In zijn
nieuwjaarsreceptie begin
deze maand kondigde Ka
mervoorzitter Dolman al
aan, dat steeds meer onder
werpen in de betrokken Ka
mercommissies in plaats
van in plenaire zittingen
Van Eekelen..over
de grens... - foto's anp
zullen worden behandeld.
Meer rust voor onze drukbe
zette volksvertegenwoordi
gers en vlotter vergaderin
gen (met alleen de specialis
ten) zijn daarvan de belang
rijkste oorzaken.
„IK heb niet op de barrica
des bij het Maagdenhuis ge
staan. Toen zat ik op de stu
dentensociëteit en bridget
of dronk met vrienden-
.niet vreselijk veel, maar
ik zat niet achter de boe
ken."
(Mr. drs. Eelco Brinkman.
34, minister van WVC)
NEW YORK - Een
groot aantal Europea
nen vertrouwt noch
vS-president Reagan
noch de Sowjetleider
Andropov inzake hun
kernwapenbeleid. De
Nederlanders en de
Westduitsers spannen
daarbij de kroon met
achtereenvolgens 40%
en 43%.
Door onze correspondent
Cees Manders
ROME - Tegen de 63 terroris
ten van de Italiaanse Rode
Brigades, in de jaren '76 tot '80
betrokken bij honderden aan
slagen en moorden in Rome,
waaronder die op de politicus
Moro, is gisteren (maandag)
vonnis gewezen: 32 van hen, de
leiders van de beweging en de
'hardste' misdadigers, krijgen
levenslang.
De overige gevangenisstraf -
ifen variëren van 30 jaar tot 4
[maanden. Op die terroristen
(die zich tijdig van hun bende
,en haar idealen hadden gedis
tantieerd en met hun informa
tie het justitieel onderzoek
[hebben begunstigd, is de zoge-
inaamde wet voor de berouw
volle terrorist toegepast. Zo
doende hebben zij (onder wie
Savasta, 17 keer moordenaar)
maar de helft van de straf ge
kregen: 16 jaar in plaats van
■levenslang (is 32 jaar). Vooral
de vonnissen voor deze be-
■ouwvolle terroristen zijn mil
ler dan die welke de openbare
anklager twee weken geleden
ad gevraagd.
ISLAMABADROME(ANP)-
Volgens de Sowjet-ideoloog
Vadim Zagladin is de kwestie
Afghanistan "in een nieuw
stadium" gekomen. Hij ver
klaarde tegenover een pro-
-communistische krant in Ro
me, dat Afghanistan en Pakis
tan een politieke oplossing
proberen te vinden die de
Sowjet-troepen in staat zou
stellen zich terug te trekken.
Ook de speciale afgezant
van de Verenigde Naties, Die-
go Cordovez, die momenteel
een rondreis door het gebied
maakt toonde zich optimis
tisch. Cordovez noemde het
gisteren in de Pakistaanse
stad Islamabad van belang dat
bi| sinds zijn vorige reis door
de regio groeiende steun ont
moet bij alle betrokkenen om
een diplomatieke oplossing te
vinden.
T°KfO - De Japanse premier
asuhiro Nakasone heeft gis
teren in een toespraak tot het
apanse parlement verklaard
?at een versterkte band met
de hoeksteen zal zijn
zijn buitenlandse politiek,
"ij zei ook dat "de veiligheids-
egeiingen met Washington
gehandhaafd moeten blijven,
gezien de aanhoudende Russi-
Azië" ui">re'dingsdrang in
Zowel de oppositie als de
partij van Nakasone
nebben nogal wat kritiek op
oe plannen de premier om de
militaire rol van Japan uit te
breiden.
ohhuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
boor onze correspondent
Ferry Versteeg
NAIROBI - De uittocht van
e duizenden buitenlanders
it Nigeria dit weekeinde is op
gang gekomen. Een week gele-
en. besloot de Nigeriaanse re-
|fnnS van president Shehu d
j ®ag^r' de ongeveer twee mil- v
Jven illegaal in Nigeria ver- g
Uvende buitenlanders uit te
tnjzen.
Onder hen bevinden zich h
ageveer één miljoen Ghane- n
b en een half miljoen men-
n uit Niger. De Nigeriaanse
gering heeft de buitenlan-
"«■iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiininiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii