an
WtTKlHP
Nieuwe Wet op de Kansspelen:
„Alles is verkeerd gegaan,
geluk zit er niet meer in"
Gokkasten
naar
de
schroothoop
Strengere regels voor het
gokken met fruitautomaten
.Ni
Piet van Weelden schreef boek over zijn NSB-jeugd:
Profeten
Hi
De nieuwe fruitautomaat moet „alles
uit de kast halen". De nieuwe Wet op de
Kansspelendie er hij na door is, beveelt
dat gokautomaten moeten uitbetalen in
klinkende munt. Oude types kunnen
worden omgebouwd of belanden op de
schroothoop. De nieuwe wet is een poging
het gokken in de toekomst „eerlijker" te
maken.
Controle
Leeftijd
Ophangen
I
Erkenning
Last
Verder
[ET OOSTDUT
bezit twee standbe
van Luther, midde
pleintje voor het rc
meter verder, een l
ze elkaar niet ki
eenvoudig Li
Over die confron
artikel in een serie
Luther, die 500 jaar
11 Toenaderin
ANAF HETM
wordt veroordeel
ziet ook voor zij
wereld er ander
worden op hun
reacties uit de omg
deze mensen uit
initiatief van de R
begonnen elk
Een van de deeln
Elda noemen, ee
middelbare leeftijd,
veroordeeld tot twe
praat overh
ZATERDAG 15 JANUAR11983
W2
Fruitautomaten moeten
vrucht gaan afwerpen
Door Ad. Burger
IN bijna ieder café of
cafetaria staat er wel
een. In vaktermen
worden ze 'uprights'
genoemd, de meeste
mensen kennen ze als
'fruitautomaten'.
Gokken met deze auto
maten lijkt nu nog aan wei
nig regels gebonden. In het
ene café wordt de winst
omgezet in consumpties, in
het tweede in vrije spelen
en in het derde in harde
munt, terwijl ook de inzet
en de winst per gemeente
kunnen verschillen.
Daarin gaat nu, in de
nieuwe Wet op de Kansspe
len, het een en ander veran
deren. In deze wet, die nog
door de Eerste Kamer moet
worden behandeld, worden
namelijk alle bepalingen
rondom het 'automatisch
gokken' landelijk geregeld.
Die bepalingen worden nu
nog per gemeente door B en
W ingevuld, waardoor de
spelregels nogal wat kun
nen verschillen.
De nieuwe wet is er voor
al op gericht de klant tegen
zichzelf in bescherming te
nemen. Zo mag de inzet
maar een kwartje per keer
zijn, moeten de rollen voor
die 25 cent minstens drie se
conden aan de gang zijn en
mag de bediener van de
kast hoogstens 50 gulden
per uur verliezen.
Het gokken op de fruit
automaten wordt boven
dien taboe voor jongeren
onder de 16 jaar, een regel
overigens die de meeste ge
meentebesturen nu al als
voorwaarde hanteren. En,
als de wet in zijn oorspron
kelijke vorm wordt aange
nomen, gaan alle fruitauto
maten uit sportkantines en
wijk- en buurthuizen ver
dwijnen. Daarnaast moet
de klant bij het gokken een
'eerlijke' kans krijgen.
De belangrijkste veran
dering is echter dat de kast
zelf gaat uitbetalen. Is het
nu nog zo dat gokken op een
fruitautomaat - officieel -
slechts vrije spelen kan op
leveren, in de toekomst kan
de winst in harde munt
worden omgezet.
Dit laatste houdt, daar
over zijn alle betrokkenen
het eens, eigenlijk slechts
een legalisering in van wat
BIJ het in werking treden van de
nieuwe Wet op de Kansspelen
wordt het oude type kast, het ty
pe dat de punten oppot en niet
uitbetaalt, 'illegaal'. De exploi
tant - de instantie die de kast op
fifty-fifty-basis in bruikleen
geeft aan de horeca-uitbater -
heeft dan de keus uit twee alter
natieven: de oude kast ombou
wen tot een model, aangepast
aan de eisen van de nieuwe wet,
óf de kast naar de schroothoop
laten brengen.
Pierre de Jonge, automaten-
exploitant in Breda en als be
stuurslid van de Verenigde
Automatenhandelaren Neder
land (VAN) nauw betrokken bij
de totstandkoming van de nieu
we wet, kiest voor het laatste al
ternatief: alle kasten die ouder
dan zes maanden zijn gaan onder
de slopershamer.
Niet omdat ombouwen niet
mogelijk is; integendaal, de
meeste fabrikanten leveren zelfs
'ombouwsets', waarmee de auto
maten vrij eenvoudig zijn aan te
passen. „Maar wij hebben onder
vonden dat kasten waaraan wat
veranderd is, niet meer zo goed
lopen. Dan kan je die beter door
een nieuwe vervangen", ver
klaart Pierre de Jonge zijn keu
ze.
„Tegenwoordig willen we oude
automaten (een fruitautomaat
wordt door De Jonge binnen
twee jaar afgeschreven, „een an
der doet er wel eens wat langer
De Bredase automatenhandelaar Pierre de Jonge, bij enkele 'antieke' kasten uit de jaren vijftig:.twee
jaar de tijd. foto de stem johan van gurp
over", red.) nog wel eens naar het
buitenland verkopen. Met die
nieuwe wet in aantocht worden
echter zoveel kasten te koop aan
geboden, dat de buitenlandse
markt overzadigd raakt".
Kapitaalsvernietiging
Volgens De Jonge is er sprake
van een omvangrijke kapitaals
vernietiging. „Vandaar ook dat
we twee jaar de tijd hebben ge
vraagd om de oude apparaten
geleidelijk aan te vervangen.
Blijkt in die periode dat een be
paald nieuw model niet zo best
loopt, dan kunnen we daaraan
ook weer wat doen".
Hoe groot de kapitaalsvernie
tiging is, kan de Bredase auto
matenhandelaar niet zeggen.
Maar ter indicatie: een nieuwe
kast kost 10.000, een oude moet
rond de zeven, acht mille opbren
gen.
Lasten
Voor de kostenfactor heeft de
nieuwe wet ook belangrijke ge-
volgen. De jaarlijkse lasten gaan
per kast volgens De Jonge zo'n
duizend gulden bedragen. Er zijn
nu meer vergunningen nodig en
bovendien moet 20.000 aan keu
ringskosten per type kast aan het
IJkwezen betaald worden. Het
IJkwijzen keurt van iedere serie
één exemplaar, waarna de ande
re kasten bij aflevering een cer
tificaat van goedkeuring krijgen
en worden verzegeld. Sjoemelen
met de kast wordt zo onmogelijk
gemaakt.
De kosten voor de keuring
moeten door de exploitant wor
den betaald, maar deze berekent
de kosten op zijn beurt door naar
de uitbater van de horeca-aan-
gelegenheid waar de kast komt
te staan.
Het uitbetalingspercentage
van de machine blijft op tachtig
procent, maar het afstellen van
een kast - een bepaalde rol die
doorschiet of te vroeg stopt -
wordt verboden. Iemand die zui
ver speelt, neemt dus tachtig
procent van zijn inzet mee naar
huis - en speelt in feite op twin
tig procent verlies. Toch is de
winst voor de horeca-bazen gro
ter dan die twintig procent die de
klant kan verliezen. De Jonge:
„Meestal wordt er maar vijftig
procent uitgehaald. Immers, de
echte gokkers spelen niet zuiver.
Die gaan door. De kans bestaat
dan dat ze een grote winst ma
ken, maar ook dat ze veel verlie
zen".
nu al overal gebeurt. Im
mers, de vrije spelen wor
den in de regel in geld uit
betaald, tegen het tarief
van één vrij spel voor één
kwartje.
Controle op het naleven
van de bepaling dat een
'kast' nu alleen maar vrije
spelen mag opleveren, is
bijna onmogelijk, aldus bri
gadier G. Wensink, bij de
Bredase gemeentepolitie
verantwoordelijk voor de
dagelijkse gang van zaken
van de afdeling Bijzondere
Wetten.
Brigadier Wensink geeft
toe dat deze bepaling met
voeten wordt getreden. „U
en ik weten dat een kaste
lein zijn cliënt uitbetaald.
Dat is vrijwel onontkoom
baar. Ertegen optreden
kunnen wij niet. Wij tim
meren al zo lang aan de
weg dat iedere horeca-ex-
ploitant ons kent. Als
iemand staat te spelen als
wij in de zaak zijn, zal de
horecabaas heus niks uitbe
talen. Dat doet hij wel weer
als wij weg zijn".
„Bovendien kan je het
nooit echt goed controleren:
er zijn in Breda alleen al 400
etablissementen die een
gokkast in de zaak hebben
staan. Bovendien hebben
wij het zo druk dat we prio
riteiten moeten stellen. De
controle op gokautomaten
komt dan niet bepaald op
de eerste plaats".
Waarop de Bredase poli
tie wel fel is, is het gokken
door te jonge kinderen. „Als
wij langs een cafetaria ko
men waar een manneke
van dertien, veertien jaar
op zo'n kast speelt, stappen
we wel naar binnen. We
maken dan de uitbater dui
delijk dat je zulke brakken
niet mag laten spelen. Dan
gebeurt het ook meestal
niet meer", aldus Wensink,
die laat weten dat de Bre
dase horeca-uitbaters in
het algemeen zich redelijk
goed aan de regels houden.
„Ze weten dat als ze binnen
vijf jaar twee keer een pro-
ces-verbaal hebben gekre
gen voor het overtreden
van de Wet op de Kansspe
len ze ook meteen hun ho-
reca-vergunning kwijt
zijn".
Echte excessen zijn er in
Breda op dit moment vol
gens Wensink nog niet. „We
hebben hier een goed con
tact met de café-houders.
Het gebeurt hier niet dat
hele huishoudens de ver
nieling in gaan doordat pa
of ma het hele maandloonin
de kast gooit", aldus de
Bredase politieman. „Dat is
voor een deel te danken aan
de café-houders die er hier
in Breda wel op letten dat
het gokken niet de spuiga
ten uitloopt".
m 11ET de schuld, wel de straf'is de titel
van een schokkend autobiografie van
Rinnes Rijke (Piet van Weelden) die als
11-jarige werd ondergebracht bij de
Hitler Jug end. Hij het geschreven te
hebben voor 'de vele Nederlanders die in
de oorlog te jong waren om zelf te kiezen,
maar wel de gevolgen van de keuze van
hun ouders moesten ondergaan.En:
'Moge dit boek een steun zijn voor deze
'vergeten' groep en een waarschuwing
tegen fascisme en de slechte dingen die
het in de mens losmaakt.'
Door Boet Kokke
Kort na Dolle Dinsdag, be
gin september 1944, brengt
de Rotterdamse NSB-er en
Wehrmacht-bakker van
Weelden zijn drie kinderen
naar Duitsland. Daar
wordt de oudste, de 11-jari
ge Piet, ondergebracht in
een opleidingsinstituut van
de Hitier Jugend. Het jon
getje krijgt training in re-
volverschieten en het om
gaan met handgranaten.
Een paar maanden later zal
hij in Tsjecho-Slowakije, in
de strook tussen de opruk
kende Amerikanen en Rus
sen, zijn granaten gooien op
treinwagons die niet in
handen van de vijand mo
gen komen.
Na de bevrijding de moeizame
terugreis naar Nederland, waar
zijn vader inmiddels in een kamp
zit. Piet komt terecht bij een stief
moeder waarbij vergeleken die
Piet
trieste
van Assepoester een goede fee is.
Na enkele jaren van ellende trekt
de inmiddels 16-jarige jongen de
deur achter zich dicht en begint
een nieuw leven.
Dat is, in een notedop, de inhoud
van 'Niet de schuld, wel de straf',
autobiografie van Piet van Weel
den, geschreven onder het pseudo
niem Rinnes Rijke en verschenen
bij Van Holkema en Warendorf.
van Weelden (Rinnes Rijke):
herinneringen in een kasboek
- fotoaudet
maar wel als oud vuil behandeld.
Door mensen die niet kunnen ge
loven dat er in een 'NSB-jong' iets
goeds kan schuilen, door zijn stief
moeder en stiefbroers. En ook door
zijn vader: als Piet zichzelf het
kamp heeft binnengesmokkeld en
zijn vader vertelt hoe de zaken er
voor staan, krijgt hij een dreun
voor zijn kop en het advies om lief
te zijn voor zijn moeder.
Ontroerend is de angst van het
jongetje Piet, als tenslotte de reis
naar Nederland begint, en hem
overal verteld wordt dat 'ze hem
direct zullen ophangen' omdat hij
fout geweest is. Daar komt nog bij
dat zijn HJ-broek gescheurd is bij
het beklimmen van een tank, en
hij voortdurend de hand op zijn
billen moet houden, omdat hij nie
mand wil laten zien dat hij geen
onderbroek rijk is.
Piet van Weelden wordt, terug
in Rotterdam, niet opgehangen,
Een dikke vijf en dertig jaar
heeft Piet van Weelden het verle
den van zich af proberen te schui
ven. Al die tijd heeft hij 'op zijn te
nen gelopen' om toch maar een
beetje erkenning te krijgen. Tot
hij, een paar jaar geleden, in el
kaar klapte. Zijn huwelijk was
mislukt, al zijn ambities waren
stukgelopen.
En toen zat hij in een zomer
huisje, pakte een groot kasboek, en
begon als een bezetene te schrij
ven.
Ik :„Hoe kan iemand zich na zo
veel jaren zó precies herinneren
wat er toen gebeurd is?"
Hij kijkt naar de punten van
zijn schoenen. „Dat is geen kunst.
Ik heb nooit van mijn leven mijn
verhalen kwijtgekund. Dan blij
ven ze zitten. Als je dan gaat zitten
is het of er een gezwel openbreekt.
Op een gegeven moment heb ik
een schrijfmachientje geleend, en
toen ben ik het gaan overtikken.
Met één vinger, ik heb er bijna een
jaar over gedaan. Maar ik had
geen moment het idee dat iemand
het zou willen uitgeven."
Zelftherapie van een man, die
achterin de veertig 'op' was. De
eigen slagerij, waarmee hij zich
had willen bewijzen, mislukte.
Zijn vrouw en twee kinderen wis
ten nauwelijks iets van het verle
den dat hij als een loden last mee
torste. Het feit dat hij maar drie
jaar lagere school had probeerde
hij te verbergen, over de Hitier Ju
gend, zijn gruwelijke stiefmoeder,
het onbegrip van zijn 'foute' vader
durfde hij helemaal niet te praten.
Zegt, met een trieste glimlach:
„Ik had niks meer te verliezen. In
eens kon het me niet meer schelen
dat iedereen zou weten dat ik een
NSB-kind geweest ben. Want voor
erkenning was het te laat. En nou
ligt mijn boek op tafel en zit jij te
genover me. Nou ik openlijk toe
geef dat alles mislukt is komt er
toch iets van die erkenning. Nou
het niet meer hoeft
„Mijn maatschappelijk werker
las er wat van, en begon over uit
geven te praten. Ik heb hem eerst
uitgelachen, maar tenslotte ben ik
toch via een krant met de uitgever
in contact gekomen. Ik dacht dat
ze er niks van zouden willen we
ten. Al die taalfouten, ik weet niet
eens waar een komma moet staan.
En allemaal nog triest ook. Ik had
liever een boek geschreven waar
je om kunt lachen. Maar nou ligt
het er toch en ik kan het nog niet
geloven."
Het boek eindigt op het moment
dat Piet van Weelden als zestien
jarige de deur achter zich dicht
trekt. Hij ontvlucht zijn vader, die
zijn falen niet wil erkennen en zijn
stiefmoeder die hem met sadis
tisch genoegen uitbuit.
Vertelt hoe het verleden hem
heeft achtervolgd. Van de melkrij
der, waar hij als zeventienjarige
als hulpje bij in dienst kwam, en
die hem midden in de polder uit de
wagen zette toen hij vertelde dat
hij bij de HJ geweest was. Van de
kroeg, waar hij vele jaren later
uitgezet werd, toen hij na een paar
borreltjes loslippig werd. „En het
kan nog gekker. Ik ken een vrouw
van 33 jaar. Die is in 1950 geboren,
maar ze wordt door de hele familie
genegeerd omdat haar vader NSB-
er was
Piet van Weelden is niet bang
meer. „Ik hoef me niet meer waar
te maken. Ik ben mislukt. Iedereen
mag weten dat ik wel kan optellen
en aftrekken, maar niet kan delen.
En dat ik nooit een diploma heb
kunnen halen, al heb ik nog zo
mijn best gedaan. En dat ik nooit
van m'n leven heb gestemd - om
dat ik bang was op de een of ande
re manier iets ten nadele van mijn
kinderen te doen."
Zijn dochter van 21 gaf hem een
duwtje om de laatste anonimiteit
op te geven, en op de flap van het
boek te laten onthullen dat 'Rinnes
Rijke' het pseudoniem is van Piet
van Weelden. Waar komt die
naam vandaan?
Aarzelt. Dan: „Die komt van
mijn eigen domheid. Ik heet voluit
Pieter Marinus van Weelden. Van
die achternaam heb ik 'Rijke' ge
maakt, en toen heb ik de tweede
voornaam erbij genomen. Ik dacht
dat je 'Rinus' schreef als 'Rinnes'.
De uitgever vond het wel een
mooie naam.
Het verleden van Piet van
Weelden, dat hij al die jaren
krampachtig heeft verborgen, ligt
op straat. Hoe gaat het verder?
„Het is gebeurd, hè. Alles is ver
keerd gegaan, ik mis de moed om
opnieuw te beginnen. Ik hoop dat
ik een paar echte vrienden over
houd, en verder wachten op het
einde. Geluk - dat zit er niet meer
in. Als ik nog eens geluk krijg, dan
kom ik de volgende dag onder de
trein."
Maar toch schrijf je nog?
Haalt het grote kasboek tevoor
schijn, waarin hij, zonder een
vierkante centimeter te verspillen,
de rest van zijn leven neerlegt.
Door Bert van Velzen
De profeten zijn weer flink
te keer gegaan bij de jaar-
wende. Het waren boven
dien vrijwel zonder uitzon
dering valse profeten en
paniekzaaiers, die interes
sant doen met rampzalig,
heid. In Amerika heeft
Henry Kaufman, die infi.
nancieel- economische
kringen bekend staat als
dokter Doem, de kans bere
kend op een totale ineen
storting van de wereldeco
nomie in 1983. Een op zes,
wellicht een op zeven, zo
meent deze grote doemden
ker.
Alan Greenspan, die gerui
me tijd president Ronald Rei.
gan heeft geholpen de Vere
nigde Staten te teisteren, is iet
minder somber, maar ook hij
houdt rekening met een pro
longatie van de droevigste el
lende uit de grote depressie
van de jaren derrig. Nog mam
een paar jaar geleden zouden
mannen als Kaufman
Greenspan in dezelfde catego
rie geplaatst zijn als de man
nen die men in een aantal we
reldsteden kan zien wandelen
met plakkaten waarop te lezen
staat: Het einde der tijden is
nabij.
Helaas heeft dokter Doen
vele volgelingen. Straks gaan
ze overal lopen zingen dat de
wereld een sterfhuis BV is met
vijftienhonderd miljard gul
den schuld. Zal het bankwezen
die last nog wel kunnen tillen1
Het weekblad Time had ook al
zo'n schrijnend verhaal orei
het bankroet van flink tooi
landen die met hun totale ex
port niet eens de rente op hm
nationale schuld kunnen beta
len. Het verhaal had als titel
„The Debt Bomb", de schul-
denbom, die bij nadere be-
schouwing dreigender lijkt
dan een serie kernwpens.
Het valt me mee dat de Tim
bom geen paniek op Wall
Street heeft veroorzaakt en dal
miljoenenlegers de banket
niet hebben bestormd om
kijken of hun geld er nog vm
Eigenlijk zouden de predikers
van doem en verderf als porno
grafen geklassificeerd moeten
worden. Dokter Doem schrijft
„ecoporno". Maar helaas, doem
is in en levensgevaarlijk. Want
als je lang genoeg doem roept
valt doem je in de rede. Doem
zou een nieuw taboe moeten
worden, zoals nog niet zo lanj
geleden onderwerpen als „it
exhibitionist tijdens de win
terstorm" (om maar eens
gezelligs te noemen) volstrekt
taboe was.
Doemprofeten kunnen
gestolen worden. Ik denk mei
enig heimwee terug aan de En
gelse profetes Kim Tracy, die
bezield is van een tamelijk
exotische geestenwereld die
zich, onder leiding van dl
Noorse oorlogsgod Odin heef-
samengetrokken tussen de reu-
zenkeien van Stonehenge. Ik
heb haar in die magische ste
nenkring runenstenen zie#
werpen, die door de gode#
werden geordend tot heilscom-
municaties, terwijl Kim, i#
een dun wapperend Mata Ha-
ri-gewaad, rijst strooide naar
de windstreken.
Kim hield zich nooit bezit
met onbeduidende aangele
genheden als de stabiliteit vit
het pond sterling of de stem
mingen van Wall Street. Wie
zijn Kaufman en Greenspa#
als je weet dat Kim, in een zeer
vroeg bestaan, een Egyptische
prinses is geweest die leveni
werd begraven? Op een adem
benemende trektocht door de
eeuwen heeft zij ook in Frank
rijk als heks op de brandstapel
gestaan. Kim viel van de ene
spectaculaire incarnatie in de
andere en ze zit nu, tijdelijk
natuurlijk, in het graafschap
Kent, te denken aan Odin, die
zijn oog uitrukte om beter te
kunnen zien.
Ik heb een groot zwak voor
deze profetes. Ik heb haar, ja
ren geleden, wellicht onder de
invloed van haar magischs
vormen, beloofd haar Amster
dam te tonen. De profetes hield
van mooie maaltijden (ze u®
als Egyptische prinses nogal
verwend) en ze hield er van de
bokaal te heffen, een gewoonte
die ze had overgehouden
onduidelijke dienstverlenin
gen aan het hof van Hendrik
VIII. We zaten in een etablisse
ment uit de zestiende eeuw te
eten toen Kim een ijzige kilte
voelde, ofshoon er goed wed
gestookt. Een paardedeke
hielp niet. Het was Fernanda
zei ze, die, driehonderd j<0
dood, jaloers naast haar zat. I*
Jieb hem weggejaagd als te"
schurftige hond en Kim krWi
weer kleur op haar gezicht
Kim heeft me beloofd dat er of
een of andere manier nog >e'J
van me terecht komt. Ze isee"
groot profetes. En ze kan b°'
vendien nog zingen als een W'
ster.
7ATERDAG 15 JANUAR
DD
va
én
I Door Leo
I Eislebens bur
mut Kunze ve
tussen Luther
betekent dubb
dagen, want 19
een Lutherjaa
Marxjaar: de
tor werd vijf e
geboren en de
nair overleed p
derd jaar daa
Eisleben de na
is nog niet duid
Alhoewel, de t~
grijpt ook burgem
len niet op de eer
Leninstandbeeld o
harkte Karl Mar
willen Maarten L
en sterfhuis zien, d
doopt werd, de ka
zijn laatste preek
Er wordt dan o
reerd in Eisleben;
kele maanden he
cieel begonnen is,
te- en sterfstad ee
de vele grauwe do
zich tussen Berlij
uitstrekken. En da
uit de staatskas, w
goureuze scheidin
staat (die ook in t
den Lutherj aar-co
de samenwerking
ogenblik uitsteke
Greim, kerkeraad
lisch-lutherse ker
organisator van d
kerkdagen.
Hermann Kalb,
taris voor kerkelijl
dat de verhoudin
staat niet altijd zo
op dit ogenblik,
ben moeten leren
Door Ton Bo
„Zo gauw je
deur komt zie
dijntjes van de
de straat beweg
je de blikken
priemen. Of d
staan je openlij
te kijken. Je
mogen niet me
dere kinderen
mensen vinden!
derwaardig. M
bij lange na nie
waar je mee
krijgt. Integen
maar het topje
berg".
Elda constateert,
persoonlijk bij betr