an WtTKlHP Nieuwe Wet op de Kansspelen: „Alles is verkeerd gegaan, geluk zit er niet meer in" Gokkasten naar de schroothoop Strengere regels voor het gokken met fruitautomaten .Ni Piet van Weelden schreef boek over zijn NSB-jeugd: Profeten Hi De nieuwe fruitautomaat moet „alles uit de kast halen". De nieuwe Wet op de Kansspelendie er hij na door is, beveelt dat gokautomaten moeten uitbetalen in klinkende munt. Oude types kunnen worden omgebouwd of belanden op de schroothoop. De nieuwe wet is een poging het gokken in de toekomst „eerlijker" te maken. Controle Leeftijd Ophangen I Erkenning Last Verder [ET OOSTDUT bezit twee standbe van Luther, midde pleintje voor het rc meter verder, een l ze elkaar niet ki eenvoudig Li Over die confron artikel in een serie Luther, die 500 jaar 11 Toenaderin ANAF HETM wordt veroordeel ziet ook voor zij wereld er ander worden op hun reacties uit de omg deze mensen uit initiatief van de R begonnen elk Een van de deeln Elda noemen, ee middelbare leeftijd, veroordeeld tot twe praat overh ZATERDAG 15 JANUAR11983 W2 Fruitautomaten moeten vrucht gaan afwerpen Door Ad. Burger IN bijna ieder café of cafetaria staat er wel een. In vaktermen worden ze 'uprights' genoemd, de meeste mensen kennen ze als 'fruitautomaten'. Gokken met deze auto maten lijkt nu nog aan wei nig regels gebonden. In het ene café wordt de winst omgezet in consumpties, in het tweede in vrije spelen en in het derde in harde munt, terwijl ook de inzet en de winst per gemeente kunnen verschillen. Daarin gaat nu, in de nieuwe Wet op de Kansspe len, het een en ander veran deren. In deze wet, die nog door de Eerste Kamer moet worden behandeld, worden namelijk alle bepalingen rondom het 'automatisch gokken' landelijk geregeld. Die bepalingen worden nu nog per gemeente door B en W ingevuld, waardoor de spelregels nogal wat kun nen verschillen. De nieuwe wet is er voor al op gericht de klant tegen zichzelf in bescherming te nemen. Zo mag de inzet maar een kwartje per keer zijn, moeten de rollen voor die 25 cent minstens drie se conden aan de gang zijn en mag de bediener van de kast hoogstens 50 gulden per uur verliezen. Het gokken op de fruit automaten wordt boven dien taboe voor jongeren onder de 16 jaar, een regel overigens die de meeste ge meentebesturen nu al als voorwaarde hanteren. En, als de wet in zijn oorspron kelijke vorm wordt aange nomen, gaan alle fruitauto maten uit sportkantines en wijk- en buurthuizen ver dwijnen. Daarnaast moet de klant bij het gokken een 'eerlijke' kans krijgen. De belangrijkste veran dering is echter dat de kast zelf gaat uitbetalen. Is het nu nog zo dat gokken op een fruitautomaat - officieel - slechts vrije spelen kan op leveren, in de toekomst kan de winst in harde munt worden omgezet. Dit laatste houdt, daar over zijn alle betrokkenen het eens, eigenlijk slechts een legalisering in van wat BIJ het in werking treden van de nieuwe Wet op de Kansspelen wordt het oude type kast, het ty pe dat de punten oppot en niet uitbetaalt, 'illegaal'. De exploi tant - de instantie die de kast op fifty-fifty-basis in bruikleen geeft aan de horeca-uitbater - heeft dan de keus uit twee alter natieven: de oude kast ombou wen tot een model, aangepast aan de eisen van de nieuwe wet, óf de kast naar de schroothoop laten brengen. Pierre de Jonge, automaten- exploitant in Breda en als be stuurslid van de Verenigde Automatenhandelaren Neder land (VAN) nauw betrokken bij de totstandkoming van de nieu we wet, kiest voor het laatste al ternatief: alle kasten die ouder dan zes maanden zijn gaan onder de slopershamer. Niet omdat ombouwen niet mogelijk is; integendaal, de meeste fabrikanten leveren zelfs 'ombouwsets', waarmee de auto maten vrij eenvoudig zijn aan te passen. „Maar wij hebben onder vonden dat kasten waaraan wat veranderd is, niet meer zo goed lopen. Dan kan je die beter door een nieuwe vervangen", ver klaart Pierre de Jonge zijn keu ze. „Tegenwoordig willen we oude automaten (een fruitautomaat wordt door De Jonge binnen twee jaar afgeschreven, „een an der doet er wel eens wat langer De Bredase automatenhandelaar Pierre de Jonge, bij enkele 'antieke' kasten uit de jaren vijftig:.twee jaar de tijd. foto de stem johan van gurp over", red.) nog wel eens naar het buitenland verkopen. Met die nieuwe wet in aantocht worden echter zoveel kasten te koop aan geboden, dat de buitenlandse markt overzadigd raakt". Kapitaalsvernietiging Volgens De Jonge is er sprake van een omvangrijke kapitaals vernietiging. „Vandaar ook dat we twee jaar de tijd hebben ge vraagd om de oude apparaten geleidelijk aan te vervangen. Blijkt in die periode dat een be paald nieuw model niet zo best loopt, dan kunnen we daaraan ook weer wat doen". Hoe groot de kapitaalsvernie tiging is, kan de Bredase auto matenhandelaar niet zeggen. Maar ter indicatie: een nieuwe kast kost 10.000, een oude moet rond de zeven, acht mille opbren gen. Lasten Voor de kostenfactor heeft de nieuwe wet ook belangrijke ge- volgen. De jaarlijkse lasten gaan per kast volgens De Jonge zo'n duizend gulden bedragen. Er zijn nu meer vergunningen nodig en bovendien moet 20.000 aan keu ringskosten per type kast aan het IJkwezen betaald worden. Het IJkwijzen keurt van iedere serie één exemplaar, waarna de ande re kasten bij aflevering een cer tificaat van goedkeuring krijgen en worden verzegeld. Sjoemelen met de kast wordt zo onmogelijk gemaakt. De kosten voor de keuring moeten door de exploitant wor den betaald, maar deze berekent de kosten op zijn beurt door naar de uitbater van de horeca-aan- gelegenheid waar de kast komt te staan. Het uitbetalingspercentage van de machine blijft op tachtig procent, maar het afstellen van een kast - een bepaalde rol die doorschiet of te vroeg stopt - wordt verboden. Iemand die zui ver speelt, neemt dus tachtig procent van zijn inzet mee naar huis - en speelt in feite op twin tig procent verlies. Toch is de winst voor de horeca-bazen gro ter dan die twintig procent die de klant kan verliezen. De Jonge: „Meestal wordt er maar vijftig procent uitgehaald. Immers, de echte gokkers spelen niet zuiver. Die gaan door. De kans bestaat dan dat ze een grote winst ma ken, maar ook dat ze veel verlie zen". nu al overal gebeurt. Im mers, de vrije spelen wor den in de regel in geld uit betaald, tegen het tarief van één vrij spel voor één kwartje. Controle op het naleven van de bepaling dat een 'kast' nu alleen maar vrije spelen mag opleveren, is bijna onmogelijk, aldus bri gadier G. Wensink, bij de Bredase gemeentepolitie verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken van de afdeling Bijzondere Wetten. Brigadier Wensink geeft toe dat deze bepaling met voeten wordt getreden. „U en ik weten dat een kaste lein zijn cliënt uitbetaald. Dat is vrijwel onontkoom baar. Ertegen optreden kunnen wij niet. Wij tim meren al zo lang aan de weg dat iedere horeca-ex- ploitant ons kent. Als iemand staat te spelen als wij in de zaak zijn, zal de horecabaas heus niks uitbe talen. Dat doet hij wel weer als wij weg zijn". „Bovendien kan je het nooit echt goed controleren: er zijn in Breda alleen al 400 etablissementen die een gokkast in de zaak hebben staan. Bovendien hebben wij het zo druk dat we prio riteiten moeten stellen. De controle op gokautomaten komt dan niet bepaald op de eerste plaats". Waarop de Bredase poli tie wel fel is, is het gokken door te jonge kinderen. „Als wij langs een cafetaria ko men waar een manneke van dertien, veertien jaar op zo'n kast speelt, stappen we wel naar binnen. We maken dan de uitbater dui delijk dat je zulke brakken niet mag laten spelen. Dan gebeurt het ook meestal niet meer", aldus Wensink, die laat weten dat de Bre dase horeca-uitbaters in het algemeen zich redelijk goed aan de regels houden. „Ze weten dat als ze binnen vijf jaar twee keer een pro- ces-verbaal hebben gekre gen voor het overtreden van de Wet op de Kansspe len ze ook meteen hun ho- reca-vergunning kwijt zijn". Echte excessen zijn er in Breda op dit moment vol gens Wensink nog niet. „We hebben hier een goed con tact met de café-houders. Het gebeurt hier niet dat hele huishoudens de ver nieling in gaan doordat pa of ma het hele maandloonin de kast gooit", aldus de Bredase politieman. „Dat is voor een deel te danken aan de café-houders die er hier in Breda wel op letten dat het gokken niet de spuiga ten uitloopt". m 11ET de schuld, wel de straf'is de titel van een schokkend autobiografie van Rinnes Rijke (Piet van Weelden) die als 11-jarige werd ondergebracht bij de Hitler Jug end. Hij het geschreven te hebben voor 'de vele Nederlanders die in de oorlog te jong waren om zelf te kiezen, maar wel de gevolgen van de keuze van hun ouders moesten ondergaan.En: 'Moge dit boek een steun zijn voor deze 'vergeten' groep en een waarschuwing tegen fascisme en de slechte dingen die het in de mens losmaakt.' Door Boet Kokke Kort na Dolle Dinsdag, be gin september 1944, brengt de Rotterdamse NSB-er en Wehrmacht-bakker van Weelden zijn drie kinderen naar Duitsland. Daar wordt de oudste, de 11-jari ge Piet, ondergebracht in een opleidingsinstituut van de Hitier Jugend. Het jon getje krijgt training in re- volverschieten en het om gaan met handgranaten. Een paar maanden later zal hij in Tsjecho-Slowakije, in de strook tussen de opruk kende Amerikanen en Rus sen, zijn granaten gooien op treinwagons die niet in handen van de vijand mo gen komen. Na de bevrijding de moeizame terugreis naar Nederland, waar zijn vader inmiddels in een kamp zit. Piet komt terecht bij een stief moeder waarbij vergeleken die Piet trieste van Assepoester een goede fee is. Na enkele jaren van ellende trekt de inmiddels 16-jarige jongen de deur achter zich dicht en begint een nieuw leven. Dat is, in een notedop, de inhoud van 'Niet de schuld, wel de straf', autobiografie van Piet van Weel den, geschreven onder het pseudo niem Rinnes Rijke en verschenen bij Van Holkema en Warendorf. van Weelden (Rinnes Rijke): herinneringen in een kasboek - fotoaudet maar wel als oud vuil behandeld. Door mensen die niet kunnen ge loven dat er in een 'NSB-jong' iets goeds kan schuilen, door zijn stief moeder en stiefbroers. En ook door zijn vader: als Piet zichzelf het kamp heeft binnengesmokkeld en zijn vader vertelt hoe de zaken er voor staan, krijgt hij een dreun voor zijn kop en het advies om lief te zijn voor zijn moeder. Ontroerend is de angst van het jongetje Piet, als tenslotte de reis naar Nederland begint, en hem overal verteld wordt dat 'ze hem direct zullen ophangen' omdat hij fout geweest is. Daar komt nog bij dat zijn HJ-broek gescheurd is bij het beklimmen van een tank, en hij voortdurend de hand op zijn billen moet houden, omdat hij nie mand wil laten zien dat hij geen onderbroek rijk is. Piet van Weelden wordt, terug in Rotterdam, niet opgehangen, Een dikke vijf en dertig jaar heeft Piet van Weelden het verle den van zich af proberen te schui ven. Al die tijd heeft hij 'op zijn te nen gelopen' om toch maar een beetje erkenning te krijgen. Tot hij, een paar jaar geleden, in el kaar klapte. Zijn huwelijk was mislukt, al zijn ambities waren stukgelopen. En toen zat hij in een zomer huisje, pakte een groot kasboek, en begon als een bezetene te schrij ven. Ik :„Hoe kan iemand zich na zo veel jaren zó precies herinneren wat er toen gebeurd is?" Hij kijkt naar de punten van zijn schoenen. „Dat is geen kunst. Ik heb nooit van mijn leven mijn verhalen kwijtgekund. Dan blij ven ze zitten. Als je dan gaat zitten is het of er een gezwel openbreekt. Op een gegeven moment heb ik een schrijfmachientje geleend, en toen ben ik het gaan overtikken. Met één vinger, ik heb er bijna een jaar over gedaan. Maar ik had geen moment het idee dat iemand het zou willen uitgeven." Zelftherapie van een man, die achterin de veertig 'op' was. De eigen slagerij, waarmee hij zich had willen bewijzen, mislukte. Zijn vrouw en twee kinderen wis ten nauwelijks iets van het verle den dat hij als een loden last mee torste. Het feit dat hij maar drie jaar lagere school had probeerde hij te verbergen, over de Hitier Ju gend, zijn gruwelijke stiefmoeder, het onbegrip van zijn 'foute' vader durfde hij helemaal niet te praten. Zegt, met een trieste glimlach: „Ik had niks meer te verliezen. In eens kon het me niet meer schelen dat iedereen zou weten dat ik een NSB-kind geweest ben. Want voor erkenning was het te laat. En nou ligt mijn boek op tafel en zit jij te genover me. Nou ik openlijk toe geef dat alles mislukt is komt er toch iets van die erkenning. Nou het niet meer hoeft „Mijn maatschappelijk werker las er wat van, en begon over uit geven te praten. Ik heb hem eerst uitgelachen, maar tenslotte ben ik toch via een krant met de uitgever in contact gekomen. Ik dacht dat ze er niks van zouden willen we ten. Al die taalfouten, ik weet niet eens waar een komma moet staan. En allemaal nog triest ook. Ik had liever een boek geschreven waar je om kunt lachen. Maar nou ligt het er toch en ik kan het nog niet geloven." Het boek eindigt op het moment dat Piet van Weelden als zestien jarige de deur achter zich dicht trekt. Hij ontvlucht zijn vader, die zijn falen niet wil erkennen en zijn stiefmoeder die hem met sadis tisch genoegen uitbuit. Vertelt hoe het verleden hem heeft achtervolgd. Van de melkrij der, waar hij als zeventienjarige als hulpje bij in dienst kwam, en die hem midden in de polder uit de wagen zette toen hij vertelde dat hij bij de HJ geweest was. Van de kroeg, waar hij vele jaren later uitgezet werd, toen hij na een paar borreltjes loslippig werd. „En het kan nog gekker. Ik ken een vrouw van 33 jaar. Die is in 1950 geboren, maar ze wordt door de hele familie genegeerd omdat haar vader NSB- er was Piet van Weelden is niet bang meer. „Ik hoef me niet meer waar te maken. Ik ben mislukt. Iedereen mag weten dat ik wel kan optellen en aftrekken, maar niet kan delen. En dat ik nooit een diploma heb kunnen halen, al heb ik nog zo mijn best gedaan. En dat ik nooit van m'n leven heb gestemd - om dat ik bang was op de een of ande re manier iets ten nadele van mijn kinderen te doen." Zijn dochter van 21 gaf hem een duwtje om de laatste anonimiteit op te geven, en op de flap van het boek te laten onthullen dat 'Rinnes Rijke' het pseudoniem is van Piet van Weelden. Waar komt die naam vandaan? Aarzelt. Dan: „Die komt van mijn eigen domheid. Ik heet voluit Pieter Marinus van Weelden. Van die achternaam heb ik 'Rijke' ge maakt, en toen heb ik de tweede voornaam erbij genomen. Ik dacht dat je 'Rinus' schreef als 'Rinnes'. De uitgever vond het wel een mooie naam. Het verleden van Piet van Weelden, dat hij al die jaren krampachtig heeft verborgen, ligt op straat. Hoe gaat het verder? „Het is gebeurd, hè. Alles is ver keerd gegaan, ik mis de moed om opnieuw te beginnen. Ik hoop dat ik een paar echte vrienden over houd, en verder wachten op het einde. Geluk - dat zit er niet meer in. Als ik nog eens geluk krijg, dan kom ik de volgende dag onder de trein." Maar toch schrijf je nog? Haalt het grote kasboek tevoor schijn, waarin hij, zonder een vierkante centimeter te verspillen, de rest van zijn leven neerlegt. Door Bert van Velzen De profeten zijn weer flink te keer gegaan bij de jaar- wende. Het waren boven dien vrijwel zonder uitzon dering valse profeten en paniekzaaiers, die interes sant doen met rampzalig, heid. In Amerika heeft Henry Kaufman, die infi. nancieel- economische kringen bekend staat als dokter Doem, de kans bere kend op een totale ineen storting van de wereldeco nomie in 1983. Een op zes, wellicht een op zeven, zo meent deze grote doemden ker. Alan Greenspan, die gerui me tijd president Ronald Rei. gan heeft geholpen de Vere nigde Staten te teisteren, is iet minder somber, maar ook hij houdt rekening met een pro longatie van de droevigste el lende uit de grote depressie van de jaren derrig. Nog mam een paar jaar geleden zouden mannen als Kaufman Greenspan in dezelfde catego rie geplaatst zijn als de man nen die men in een aantal we reldsteden kan zien wandelen met plakkaten waarop te lezen staat: Het einde der tijden is nabij. Helaas heeft dokter Doen vele volgelingen. Straks gaan ze overal lopen zingen dat de wereld een sterfhuis BV is met vijftienhonderd miljard gul den schuld. Zal het bankwezen die last nog wel kunnen tillen1 Het weekblad Time had ook al zo'n schrijnend verhaal orei het bankroet van flink tooi landen die met hun totale ex port niet eens de rente op hm nationale schuld kunnen beta len. Het verhaal had als titel „The Debt Bomb", de schul- denbom, die bij nadere be- schouwing dreigender lijkt dan een serie kernwpens. Het valt me mee dat de Tim bom geen paniek op Wall Street heeft veroorzaakt en dal miljoenenlegers de banket niet hebben bestormd om kijken of hun geld er nog vm Eigenlijk zouden de predikers van doem en verderf als porno grafen geklassificeerd moeten worden. Dokter Doem schrijft „ecoporno". Maar helaas, doem is in en levensgevaarlijk. Want als je lang genoeg doem roept valt doem je in de rede. Doem zou een nieuw taboe moeten worden, zoals nog niet zo lanj geleden onderwerpen als „it exhibitionist tijdens de win terstorm" (om maar eens gezelligs te noemen) volstrekt taboe was. Doemprofeten kunnen gestolen worden. Ik denk mei enig heimwee terug aan de En gelse profetes Kim Tracy, die bezield is van een tamelijk exotische geestenwereld die zich, onder leiding van dl Noorse oorlogsgod Odin heef- samengetrokken tussen de reu- zenkeien van Stonehenge. Ik heb haar in die magische ste nenkring runenstenen zie# werpen, die door de gode# werden geordend tot heilscom- municaties, terwijl Kim, i# een dun wapperend Mata Ha- ri-gewaad, rijst strooide naar de windstreken. Kim hield zich nooit bezit met onbeduidende aangele genheden als de stabiliteit vit het pond sterling of de stem mingen van Wall Street. Wie zijn Kaufman en Greenspa# als je weet dat Kim, in een zeer vroeg bestaan, een Egyptische prinses is geweest die leveni werd begraven? Op een adem benemende trektocht door de eeuwen heeft zij ook in Frank rijk als heks op de brandstapel gestaan. Kim viel van de ene spectaculaire incarnatie in de andere en ze zit nu, tijdelijk natuurlijk, in het graafschap Kent, te denken aan Odin, die zijn oog uitrukte om beter te kunnen zien. Ik heb een groot zwak voor deze profetes. Ik heb haar, ja ren geleden, wellicht onder de invloed van haar magischs vormen, beloofd haar Amster dam te tonen. De profetes hield van mooie maaltijden (ze u® als Egyptische prinses nogal verwend) en ze hield er van de bokaal te heffen, een gewoonte die ze had overgehouden onduidelijke dienstverlenin gen aan het hof van Hendrik VIII. We zaten in een etablisse ment uit de zestiende eeuw te eten toen Kim een ijzige kilte voelde, ofshoon er goed wed gestookt. Een paardedeke hielp niet. Het was Fernanda zei ze, die, driehonderd j<0 dood, jaloers naast haar zat. I* Jieb hem weggejaagd als te" schurftige hond en Kim krWi weer kleur op haar gezicht Kim heeft me beloofd dat er of een of andere manier nog >e'J van me terecht komt. Ze isee" groot profetes. En ze kan b°' vendien nog zingen als een W' ster. 7ATERDAG 15 JANUAR DD va én I Door Leo I Eislebens bur mut Kunze ve tussen Luther betekent dubb dagen, want 19 een Lutherjaa Marxjaar: de tor werd vijf e geboren en de nair overleed p derd jaar daa Eisleben de na is nog niet duid Alhoewel, de t~ grijpt ook burgem len niet op de eer Leninstandbeeld o harkte Karl Mar willen Maarten L en sterfhuis zien, d doopt werd, de ka zijn laatste preek Er wordt dan o reerd in Eisleben; kele maanden he cieel begonnen is, te- en sterfstad ee de vele grauwe do zich tussen Berlij uitstrekken. En da uit de staatskas, w goureuze scheidin staat (die ook in t den Lutherj aar-co de samenwerking ogenblik uitsteke Greim, kerkeraad lisch-lutherse ker organisator van d kerkdagen. Hermann Kalb, taris voor kerkelijl dat de verhoudin staat niet altijd zo op dit ogenblik, ben moeten leren Door Ton Bo „Zo gauw je deur komt zie dijntjes van de de straat beweg je de blikken priemen. Of d staan je openlij te kijken. Je mogen niet me dere kinderen mensen vinden! derwaardig. M bij lange na nie waar je mee krijgt. Integen maar het topje berg". Elda constateert, persoonlijk bij betr

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 24