Eerste belasting naar draagkracht in de Nederlanden broeien wereld Vluchteling IA steunt ebellen in icaragua VI uitende tolonel a;aat door DINSDAG 11 JANUAR11983 PAGINA 4 ACHTERGROND 1983 HET JAAR VAN DE WAARHEID Woedend FRED VAN DER VEEN WERKTE VOOR GUERILLEROS Aanwinst Razzia Zalf ALVA EN DE TIENDE PENNING: Waardering Modern nlNSPAG 11 JANUAR r€ T11 Reagans oogstjaar ziet er mager uit Door Harold Jackson EEN VASTE stelregel in de Amerikaanse po litiek is dat het derde jaar van een presi dentschap van door slaggevend belang is voor het eindoordeel van de kiezers. Voor Ronald Reagan wordt 1983 dus het jaar van de waarheid en hij staat er niet al te goed voor. Reagan werd ruim twee jaar geleden verkozen boven Jimmy Carter omdat hij be loofde dat hij het gat op de begroting zou dichten, Ame rika weer sterk zou maken, de verwarring bij de bond genoten zou wegnemen en 'de regering van de rug van de mensen zou halen'. De huidige malaise in aanmer king genomen zou zelfs een optimist als hij nu waar schijnlijk wensen dat hij dit belangrijke jaar onder wat gunstiger omstandigheden had kunnen beginnen. Voor 1983 vertoont de begroting een tekort van 190 miljard dollar, hetgeen inhoudt dat hij in één jaar meer tekort komt dan Carter in vier jaar. Reagan is een van de wei nige presidenten die van het Congres geen geld heeft ge kregen voor de ontwikkeling van een belangrijk strate gisch wapen. Een van de meest in het oog springende gevolgen van zijn defensie beleid is verder dat hij - zonder dat overigens zelf te willen - peetvader is gewor den van de snel opkomende Amerikaanse freeze-bewe- ging die pleit voor een be vriezing van het bestaande wapenarsenaal. Wat de bondgenoten be treft, Carters reputatie in West-Europa was slecht, maar die van Reagan is nog slechter. De Europese bond genoten reageerden -woe dend toen Amerika als reac tie op de noodtoestand in Polen een embargo afkon digde op in Amerikaanse li centie vervaardigde onder delen voor de gaspijplijn in Siberië. Hun woede was des te groter daar Reagan wel bereid bleek tot opheffing Crisisverschijnselen en Reaganomics..verleden week stroomden in Chicago duizen den mensen samen toen de gemeente enkele baantjes te verdelen had- fotos upi o Reagan tanende populariteit van het graanembargo dat destijds door Carter was in gesteld wegens de Russische inval in Afghanistan. Ge confronteerd met zoveel eensgezinde oppositie moest Reagan uiteindelijk wel een stap terugdoen in de kwestie van de pijplijn. Toen hij dat eenmaal had gedaan, sloeg het Kremlin ongenadig te rug door de Amerikaanse contracten voor graanlever- anties hoogmoedig van de hand te wijzen. Reagans pogingen om de overheidsbemoeienis terug te dringen tot het niveau dat het volgens hem hoort te hebben, leverden hem smar telijke wanhoopskreten op van degenen die hij tot zijn vrienden rekende. Want plotseling realiseerde de middenklasse zich dat ze evenzeer van de federale schatkist profiteerde als de armen, de zwarten, de ouden en allerlei andere minder heidsgroepen. Terwijl steeds meer gezinnen failliet wer den verklaard en een steeds groter aantal van de twaalf miljoen werklozen zijn aan spraak op een uitkering ver loor, keerden de Amerika nen weer terug bij de politici die ze bij de verkiezingen voor Reagan in de steek hadden gelaten. Voor een samenleving die de voorkeur vertoont het he le menselijke leven in cijfers te vertalen - Time Magazine heeft zelfs de computer uit geroepen tot Man van het Jaar 1982 - lijkt Amerika doof voor de simpele logica van politieke rekensom metjes. Zelfs na de uitslag van de Congresverkiezingen eind vorig jaar waarbij de Republikeinen 26 zetels in het Huis van Afgevaardig den moesten afstaan aan de Democraten, zijn er nog steeds veel Amerikanen die menen dat Reagans verkie zing in 1980 het gevolg was van een fundamentele ver schuiving naar rechts bij de Amerikaanse kiezers. Van meet af aan is dit een illusie geweest, maar zelfs nu lij ken Reagans adviseurs dat nog niet te beseffen en dat zou wel eens gevaarlijk kunnen uitpakken voor Reagans verkiezingscam pagne van 1984. De president zal constant in gedachten moeten houden dat hij zijn huidige positie niet zozeer heeft te danken aan liefde voor zijn persoon alswel aan afkeer van Jim my Carter. Al met al is dit nauwelijks een stevige basis voor een nieuwe gooi naar de macht. Als Reagan inder daad de oudste Amerikaan se president aller tijden wil worden, zal hij zich van meer en oprechter steun moeten verzekeren. Zelfs zijn persoonlijke po pulariteit die ondanks de ontgoocheling over zijn be leid lange tijd onaangetast bleef, begint nu te tanen. Zijn grootse probleem is de wijdverbreide overtuiging onder de bevolking dat hij zich niets van de problemen van de armen aantrekt. Zijn medewerkers doen op het moment dan ook hun uiter ste best om dit negatieve beeld te veranderen. Maar daar zullen ze een harde dobber aan hebben. Het Leger des Heils zegt dat het bij zijn soepkeukens sinds de Depressie van de jaren dertig niet meer zo druk is geweest. Gebieden met een grote werkloosheid maken melding van een stij gend aantal gevallen van kindermishandeling en zelf moord. Ondertussen heeft Reagan meer tijd buiten het Witte Huis doorgebracht dan zijn meeste voorgan gers. Van de 700 dagen heeft hij er 175 elders doorge bracht, hetgeen betekent dat hij een op de vier dagen niet aanwezig was. De persconferenties van de president op televisie hebben het Amerikaanse publiek laten zien wat de verslaggevers die hem op zijn reizen vergezellen al lang wisten, namelijk dat Reagan geen oorspronkelijk denker is. Daar komt bij dat een groot deel van het beleid van de president gewoon niet logisch is. Wat heeft het voor zin om een fundamen talistische campagne tegen de uitbreidingsdrang en het militarisme van de Sovjet- Unie aan te kondigen en vervolgens je uiterste best te doen om de betrekkingen met China, Sovjet-Unie's gevaarlijkste vijand, te ver zieken. De prijs voor de ver koop van een paar wapens aan Taiwan - en een wat welwillender houding van extreem-rechtse Republi keinen - zou wel eens een to taal ongewenste verzoening van de twee communistische grootmachten kunnen zijn. De weerzin in het Congres tegen de MX-raket was niet alleen te wijten aan de enor me kosten, maar ook aan het feit dat de wat bedachtza mer critici het systeem als gevaarlijk voor het macht sevenwicht beschouwen. In tegenstelling tot Reagan lij ken zij te beseffen dat de in voering van de MX-raket op land en de Trident ter zee wel eens het tegenoverge stelde zouden kunnen ople veren van de vrede door af schrikking waarnaar Rea gan zegt te streven. De logi ca van de precisie en kracht van deze gemoderniseerde strategische systemen is dat ze zijn bedoeld voor vijande lijke raketten. Elke atoom bom kan een stad platgooi en, maar om andermans si lo's te raken heb je wapens nodig die je op een afstand van ruim zevenduizend ki loemeter precies kan rich ten. Dus gezien vanuit het Kremlin kan het Ameri kaanse voornemen om deze wapens te plaatsen worden beschouwd als een voorbe reiding op een preventieve aanval. En dit kan, zoals ge neraal Oestinov onlangs over de Pershing zei, weer tot gevolg hebben dat de Sovjet-Unie bij de eerste de beste waarschuwing van een Amerikaanse aanval tot actie overgaat zonder af te wachten of er eventueel sprake is van vals alarm. De extreme kanten van Reagans ideologie hebben hem een nederlaag bij de Congresverkiezingen van vorig jaar opgeleverd en de plotselinge opkomst van een anti-kernbewapening die in Europa al dertig jaar be staat. De president krijgt de rest van zijn ambtstermijn niet alleen met meer Demo craten te maken in het Con gres, maar ook met een an ders samengestelde, gema tigder groep Republikeinen. Ook in het land zal de oppo sitie georganiseerder zijn dan hij tot dusver heeft ont moet. Een gevolg van Rea ganomics is dat normaal passieve groepen in Midden- Amerika in het geweer zijn gekomen. Meestal laten deze groepen in politiek opzicht niét veel van zich horen, maar als ze willen kunnen ze enorme invloed uitoefe nen. En de afgelopen twee jaar zijn deze groepen wak ker geschud en tot actie aan gezet, mogelijk een explosie ve combinatie. Copyright THE GUARDIAN/ DE STEM Frontchirurg in El Salvador Van een onzer verslaggevers NIJMEGEN - Anderhalf jaar geleden studeerde Fred van der Veen (27) af aan de universiteit van Gent. Als kersverse en sociaal bewogen assistent chirurg besloot hij naar El Salvador te gaan, om de bevrijdingsbeweging FDR-FMLN te steunen bij de opbouw van een nieuwe samenleving in de door hen bevrijde gebieden. Het El Salvador Komitee zorgde voor de eerste con tacten met het verzet. Daar na vertrok „de toerist" Van der Veen naar de 'achter tuin' van de Verenigde Sta ten, maar nauwelijks was hij er gearriveerd of een ko lossale taak werd op zijn schouders gelegd. „Ik kreeg als opdracht de medische zorg in de bevrijde gebieden San Vicente en Chalatenango op touw te zetten, en de kennis die ik had over te dragen aan de inwoners. Met enkele Salva- doriaanse artsen, die even eens tot de guerilleros waren toegetreden, begon ik een ziekenhuis in een gebouw dat hier als kippenhok zou dienen. In een wolk van muggen en vlooien ver pleegden we er de burgerbe volking en opereerden we de gewonde vrijheidsstrijders." „Een eigen ziekenhuis be tekende een enorme aan winst voor de FMLN. Want de militairen verbieden het verplegen van burgers met kogelwonden. Gebeurt het toch, dan wordt de gewonde in het ziekbed gefusilleerd. Dankzij het ziekenhuis in bevrijd gebied is er een ein de aan die praktijken geko men." „We voerden in die bar baarse omstandigheden alle FRED van der Veen (27) werkte 15 maanden als frontchirurg voor de guerilleros In El Salvador. Onlangs keerde hij terug naar Nederland. Onze verslaggever sprak met hem over de gruwelen van de burgeroorlog én over de opbouw van een nieuwe en gedemocratiseerde samenleving, in de reeds 'bevrijde' provincies van Ei Salvador. denkbare operaties uit, om stervende patiënten nog een levenskans te bieden. Zo ben ik geen uroloog, maar als een guerillero in de blaas was getroffen, moest de ko gel toch verwijderd worden. Ook voerden we darm- en longoperaties uit. Amputa ties kwamen veelvuldig voor. Om de patiënten op de operatietafel kalm te hou den gebruikten we valium, want echte verdovingsmid delen ontbraken vaak." „Valium gebruikten we ook om het huilen van kin deren tegen te gaan, als de militairen weer eens op de opstandige boeren jaagden alsof het om konijnen ging. Het leger houdt elke dag één grootscheepse invasie in het bevrijde deel van het land, Je weet nooit wanneer jouw streek aan de beurt is. Dor pen worden dan platge brand en iedereen die er aangetroffen wordt, krijgt de kogel. Als zo'n militaire invasie te laat ontdekt wordt, betekent dit zonder meer een nieuwe massa moord. Huilende kinderen kunnen de schuilplaats van de groep verraden. Daarom gaven we hen bij evacuaties een kwart pilletje valium. Medisch onverantwoord? Het alternatief was de ko gel." „In het ziekenhuis leerden we onze Salvadoriaanse as sistenten ook hoe zij de meest voorkomende ziekten onder de burgerbevolking moesten behandelen. Vooral malaria, infectie ziekten, schurft, griep, aan doeningen van de luchtwe gen, chronische diarree, dy senterie en kinkhoest kwa men veelvuldig voor. Nadat onze assistenten geleerd hadden hoe te handelen, vertrokken ze elk naar een eigen dorp. De boeren kre gen daardoor voor de aller eerste keer in hun leven kans op doktershulp. Boven dien konden ze altijd naar ons ziekenhuis doorverwe zen worden als de assistent geen raad wist. Dat recht op medische zorg was volslagen nieuw voor hen." „Ons grootste probleem was: hoe kom je aan medi cijnen. Want het is vaak on mogelijk om grote paketten naar de bevrijde gebieden te smokkelen. De militairen staan ook niet toe dat orga nisaties als Unicef of Rode Kruis medicamenten daar naar toe transporteren. We wilden de opbouw van de medische zorg niet laten af hangen van de toevallige aanwezigheid van een of an der geneesmiddel, daarom zochten we naar alternatie ven die altijd onder het Fred van der Veen verworvenheden handbereik van de assisten ten liggen. Zo ontdekte ik, dat een bepaalde insecticide, die overal in El Salvador vrij te koop is, dezelfde che mische bestanddelen bevat als de officiële balsem tegen schurft. We verzamelden een heleboel potjes van die insecticide, mengden die met braadvet en kregen aldus een zalf die prima werkte. Iedereen in Chalatenango kent die truc nu, zodat de schurftplaag er voorgoed verdwenen is." „Op een dag moesten we weer hals over kop evacue ren omdat er een invasie op komst was. Een vrouw, die op het punt stond te beval len, bleef achter. Nadat het leger vertrokken was en we weer terug konden naar het dorp, bleek de vrouw dood geschoten. De baby, die am per een half uur geleefd - fotoaudet heeft, vonden we in een smeulend vuur." „Veel mensen die ik in die 15 maanden leerde kennen, zijn vermoord door het le ger. En toch, ondanks deze gruweldaden, ondanks de 10.000 doden in de laatste drie jaar, gebeuren er ook hele mooie dingen in El Sal vador. Je ziet hoe in de be vrijde gebieden langzaam aan een nieuwe, democrati sche samenleving gestalte krijgt. Een kwart van het land wordt nu gecontroleerd door de FLMN en ik ben er van overtuigd dat de oorlog tegen het grootgrondbezit helemaal in haar voordeel beslecht zal worden. Want de boeren die op de herver deelde landbouwgronden werken, en daar nu boven dien doktershulp krijgen, geven die verworvenheden nooit meer prijs." Door Joseph Delahaye DE zestiende eeuw is zonder enige twijfel de meest roerige eeuw geweest uit onze geschiede nis. Enkele maanden geleden kreeg de achttiende nazaat van de Hertog van Alva (rechts) het eerste exemplaar van het boek van dr. F. Grapperhaus (links). - fotoanp Het was de eeuw van de reformatie, de beeldenstorm, de Spaanse overheersing van Karei de Vijfde en Phi lips de Tweede, de land voogdij van Alva, de tiende penning, de raad van be roerten, de onthoofding van Egmond en Horne, de tach tigjarige oorlog, de water geuzen van Den Briel en de martelaren van Gorcum, de plundering en uitmoording van weerbarstige steden in Limburg, Gelderland, Hol land en Vlaanderen, de vic torie van Alkmaar en Lei- dens ontzet, de sluipmoord op Willem van Oranje en het begin van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Feiten en namen, die me nigeen zich nog van de lage re school zal herinneren, maar waarvan de onderlin ge samenhang in de loop der jaren wellicht toch is ver vaagd. Dat was ook het geval bij prof. dr. Ferd H. M. Grap perhaus, die in het kabinet- de Jong (1967-1971) met het oog op de vernieuwing van de belastingwetgeving op trad als staatssecretaris van Financiën. Onder zijn be wind werd de oude omzetbe lasting vervangen door de BTW en bij de voorberei ding daarvan stuitte hij op tal van merkwaardige over eenkomsten tussen de nieu we BTW en..Alva's zo ge hate tiende penning uit de zestiende eeuw. Hij raakte hierdoor zo ge boeid, dat hij na zijn af scheid van de Haagse poli tiek zo'n duizend uren van zijn vrije tijd ging steken in een diepgaand bronnenon derzoek in Spanje, Neder land en België naar de ach tergronden van Alva's tien de penning en naar de rol, die deze ingrijpende belas tinghervorming gespeeld heeft in de opstand van de lage landen tegen Spanje. Het resultaat van deze stu die is onlangs in boekvorm verschenen onder de titel 'Alva en de tiende penning'. Er kan zonder meer wor den gezegd, dat dit boek een belangrijke leemte opvult in de vaderlandse geschied schrijving. Voor zover mij bekend beperkte deze zich tot nu toe tot een opstel van Bakhuizen van den Brink uit de vorige eeuw en tot en kele verspreide, artikelen van Enno var) Gelder in het 'Tijdschrift voor Geschiede nis' van een kleine kwart eeuw geleden. De diepgaan de studie van Grapperhaus brengt nu tal van onbekende aspecten van Alva's optre den en van de belastinghef fing en -inning in de zes tiende eeuw aan het licht. Voor de persoon van Alva als de wrede en koudhartige Spaanse landvoogd kan ook Grapperhaus nauwelijks een goed woord opbrengen. Voor diens fel omstreden be lastingplannen heeft hij daarentegen wel waarde ring. Zuiver fiscaal gezien staat Grapperhaus zelfs ge heel achter de 'IJzeren Her tog': door de principiële her vorming van het belastings telsel zou een doorlopende en regelmatige belastingop brengst worden gegaran deerd zonder voortdurende chicanes van de gewestelijke machthebbers (de geeste lijkheid, de adel en de ste den) die tot dan toe elke af dracht aan het centrale ge zag moeten goedkeuren. De nieuwe belastingen zouden voorts minder gaan drukken op het platteland en op de onderste lagen van de bevolking, maar meer ge baseerd zijn op wat wij te genwoordig het draag krachtbeginsel noemen. En tenslotte als verrassend nieuw gezichtspunt in de ge schiedschrijving: Alva is steeds in hoge mate bereid geweest om de belasting druk te verlichten of zelfs op te heffen, wanneer bepaalde groepen van de bevolking of bepaalde sectoren van de handel of de economie in ernstige moeilijkheden dreigden te komen. Grapperhaus geeft in zijn boek een boelende, veelkleu rige beschrijving van de be narde economische toestand, waarin de bevolking van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden zich gedurende de gehele zestiende eeuw be vond. Tegen die achtergrond plaatst hij het Spaanse mili taire en burgerlijke bestuur en de belastingplannen van Alva, die zich met de grootst mogelijke tegenzin als land voogd naar de Nederlanden had laten sturen. Het breed uitgemeten en spitsvondige verzet van de gewestelijke staten - vooral van Holland, Brabant en Vlaanderen - tegen Alva's belastingplannen wekt iets van een 'aha-Erlebnis': het is alsof men vandaag oe Tweede kamer hoort argu menteren tegen regerings plannen tot belastingverho ging! Er lijkt zo in die vier eeuwen dus weinig veran derd te zijn. Alhoewel: de belasting-ordonnantie van Alva werd wel afgekondigd doch nooit tot uitvoering ge bracht. Als klap op de vuurpijl komt Grapperhaus na ruim 300 pagina's uiterst boeiende tekst met een bijlage, waar in Alva's wetsteksten uit de zestiende eeuw vergeleken worden met de huidige Ne derlandse en Belgische be lastingwetgeving. Die ver gelijking bewijst, hoe mo dern die wetgeving van vier eeuwen geleden eigenlijk was. In alle opzichten is het boek van Grapperhaus een bijzonder boek: Er zijn twee uitgevers: de Walburg Pers in Zutphen en Kluwer in Deventer. Van liefst drie zij den, waaronder het prins Bernhard Fonds, kwam fi nanciële steun. Hoewel ge schreven door een belasting deskundige, zal de inhoud niet alleen elke historicus kunnen boeien maar zelfs elke literator van naam ja loers kunnen maken. En tenslotte is de overvloedige illustratie zo ontiegelijk mooi, dat het boek alleen al daarom de prijs van f69,— ten volle waard is. Reor PARAMARIBO/DEN F ficieren overgeplaatst, dag bekendgemaakt. De overplaatsing werd a ■eorganisatie".Niet gezegd plaatsing heeft plaatsgevoi Het Surinaamse leger telt ruim twintig officieren, van ivie er overigens slechts negen een echte officiersopleiding lebben genoten. Een en ander letekent dat nu ruim de helft ran het officierskorps is over geplaatst. L WASHINGTON (ap) - CIA- irecteur Casey heeft afgelo- en maand in een geheime ge- aigeverklaring bevestigd dat rebellen die in Nicaragua ijn begonnen aan een cam- agne van sabotagedaden, oor de Verenigde Staten wor- en gesteund. Casey ontkende echter dat Amerikaanse inlichtingen- ienst de opzet heeft om het nkse Sandinistische bewind an Nicaragua omver te wer- len. Welingelichte zegslieden, ie anoniem willen blijven, lebben dit verklaard. De CIA- hef legde deze verklaring af oor de gezamenlijke congres- Dmmissie voor de inlichtin- endiensten. Volgens Casey is et heimelijke optreden van e VS in en om Nicaragua be- oeld om te voorkomen dat an daaruit wapens worden oorgespeeld naar El Salvador n om de Sandinistische rege- ing onder druk te zetten. ensutepeque/san sal- ADOR (ap) Het overleg a' de muitende Salvadoraan- kolonel Ochoa heeft ge werd met een delegatie van |jf legerbevelhebbers heeft iets opgeleverd. Na het overleg kondigde de oionel aan dat hij „slechts issen vier planken Cabanas al verlaten". Ochoa zei tegen een menigte an 2500 aanhangers dat hij de linister van defensie en het iperbevel een voorstel heeft slaan. Oe kolonel kreeg onlangs an defensieminister Garcia herplaatsing aangezegd. Hij wam daartegen in het ge- leer en eiste met zijn rebellie eteen ook het aftreden van arcia. 'Mllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll ONDEN - Ondanks de we- •drecessie bloeit de wapen- indel en spelen niet-traditio- leveranciers daarin een 'oeiende rol. De Sowjet-Unie, de Vere nde Staten en de met hen •monden landen blijven ver- de grootste producenten en •Porteurs, maar Israel, Bra- 'e, Zuid-Afrika en een aan- ontwikkelingslanden krij- een groeiend aandeel in de ®rkt, waar naar schatting miljard per jaar omgaat. Brazilië en Israel exporte- j1 Wapens, variërend van egtuigen en gepantserde .soneelsvoertuigen tot aan- 13Wapens en raketten, zowel reserve-onderdelen voor r Amerika geleverde tanks oorlogsvliegtuigen. ®rde wereld-exporteurs kopen bijna uitsluitend o andere ontwikkelingslan- en kunnen vaak, door ge- gere arbeids- en andere *n> lagere prijzen dan de

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 4