Kernfusie: een heet huwelijk van atomen <8> Voert Jaruzelski Polen dan toch in de nieuwe tijd? Verkoop van computers ver beneden verwachting OVERHEID STOPT MILJARDEN IN NOODLIJDENDE BEDRIJVEN Regering Fi DONDERDAG 30 DECEMBER 1982 ACHTERGROND PAGINA 4 Groei RSV Hoe lang Voorwaarden Mijlpaal aan Amerikaanse universiteit d 3 JB 'Traditie' Moedeloos PONDERDAG 30 D Liz Taylor cl Helsinki - De Finse pfj """muiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiuiiinHiiimmi T11 Steun tot de laatste man de poort sluit Door Frans van Mourik Scheepsbouwconcern RSV stoot 7500 banen at en wil dan nog 300 miljoen gulden van de overheid om te voorkomen dat het door accuut geldgebrek helemaal de afgrond in glijdt. Minister Van Aardenne van Economische Zaken geeft 100 miljoen om de tijd te overbruggen, waarin onderzocht wordt of RSV overeind gehouden kan worden en de reste rende 10.000 arbeidsplaatsen kunnen worden gered. Bij dit kille cijferwerk dringt zich de vraag op hoe lang een overheid geld moet blijven stoppen in noodlij dende bedrijven. Moet dat doorgaan tot de laatste man de poort sluit of zijn er ook grenzen aan de steunverle ning? Want hoewel de steun aan bedrijven in miljoenen bedragen naar buiten komt, gaat het in werkelijkheid om miljarden. En de tweede vraag die daar onmiddellijk op volgt is: als het helpen van bedrijven een over heidstaak is, moeten dan sterke en zwakke onderne mingen geholpen worden of alleen de sterke? De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbe leid zegt hierover in het rap port 'Plaats en Toekomst van de Nederlandse Indus trie'; 'Steunverlening in cri sissituaties die op ad hoc- gronden moet worden gebo den is vrijwel zeker tot mis lukken gedoemd.' Daarmee aangevend dat zonder meer de geldkraan open draaien in ieder geval geen zin heeft. In de jaren zeventig was er sprake van een geweldige groei van de geldstroom die van de overheid naar de be drijven ging. Onderdirec teur Weitenberg van het Centraal Planbureau schat te het totale bedrag dat in 1979-1980 naar de bedrijven ging op 23 miljard. Dat be stond deels uit subsidies en deels uit kredieten en deel nemingen. Wat via bepaalde vormen van belastingaftrek bij de ondernemingen te recht komt zit daar niet in, maar voor 1975 bijvoorbeeld, werd dat geschat op 8 mil jard. Inzicht in de bedragen die met de steunverelening zijn gemoeid is er nauwelijks. De regelingen zijn in aantal ge groeid en ze overlappen el kaar. Zo kon een commissie Van Dijk in 1979 zich beper ken tot een onderzoek van 'slechts' dertig regelingen, dit jaar waren er al 128. Mi nister Van Aardenne greep het rapport van de commis sie Van Dijk weliswaar aan om de individuele steun aan bedrijven te verminderen maar dat gebeurde veel minder drastisch dan werd aangekondigd. Met name ook omdat hij de voorgestel de inhoudelijke wijziging van de normen voor toewij zing afwees. Van Aardenne deed niet meer dan een slot zetten op de pot Werkgelegenheids gelden. Daar werd inder daad op bespaard, in 1978 werd er 1004 miljoen uit ge haald en nog maar 249 mil joen in 1979. Maar die cijfers van Economische Zaken ge ven een vertekend beeld, want het geld dat bijvoor beeld de scheepsbouw krijgt komt sinds 1979 uit een an dere pot. En de hulp van 250 miljoen die Avebe vorig jaar kreeg kwam van een ander ministerie, namelijk dat van Landbouw en Visserij. De groei van de steun aan de bedrijven heeft een aan tal oorzaken. In de eerste plaats kwam een aantal be drijven in moeilijkheden door de verslechtering van de marktsituatie. Maar er was meer. In de jaren zestig was er een hausse in fusies. De con cerns groeiden onevenwich tig en het manegement bleek onvoldoende in staat om er een eenheid van te maken. Dat speelde bij VMF-Stork, Nederhorst, KSH en Ogem. Zij moesten de hand ophou den in Den Haag. Ook AK ZO kwam in problemen, maar deed een veel geringer beroep op de overheid. En nu speelt hetzelfde bij de Bijen korf. Derde factor in de malaise was de 'koopmansmentali teit' van de ondernemers. De commercie won het van de modernisering van produk- tieapparaat en produkten- pakket. En bij dat koopman schap werden er bovendien kostbare taxatiefouten ge maakt. Zoals door RSV met de poging de Amerikaanse markt te veroveren met ko- lengraafmachines. Dat pro- jekt hangt nu als een molen steen om de nek van de scheepsbouwers. Bovendien werd er teveel op korte termijn gedacht. Baggerbouwconcern IHC verkocht zeer geavanceerde kennis aan het buitenland. Winst dus, maar de vreugde bleek van korte duur, want de concurrentie dreigde IHC boven het hoofd te groeien. Vierde factor was de ge leide loonpolitiek. Die bleek bij een aantal ondernemers de prikkel weg te nemen om door een betere bedrijfsvoe ring de loonkosten te verla gen. De overheid regelde het allemaal wel. En tenslotte was er dan nog de mistige, maar allesbehalve stimule rende rol van de banken in dit hele spel. In 1971 werden Rijn- Schelde en Verolme door de overheid gedwongen te fu seren. Anders zou er geen geld gegeven worden. Dat bleek tegen de verwachtin gen in niet de oplossing van de problemen in de scheeps bouw. In 1978 werd via subsidies, leningen en deelnemingen door minister Van Aardenne 730 miljoen in het concern gepompt. Ook dat hielp in onvoldoende mate. De over heid moest blijven bijsprin gen en inmiddels is er los van de nieuwe geldleningen en de WIR in totaal al meer dan 1600 miljoen naar het scheepsbouwconcern ge gaan. Overigens kreeg Volvo Car eenzelfde bedrag. Zoals iedereen zich nog zal herin neren wees Van Aardenne vlak voor de verkiezingen in 1981 Volvo een extraatje van 750 miljoen tot 1986 toe. Bij Volvo blijkt het tot op heden gelukkig geen weggegooid geld te zijn. In 1979 werd een serieuze poging gedaan orde op za ken te stellen bij RSV. Het bureau Horringa en De Ko ning bracht een niet zo vleiend rapport uit over het management. 'De groepen zouden bijeen moeten wor den gehouden door een krachtig concernbestuur, dat het algemene beheer voert en de financiële aan sprakelijkheid heeft'. Dat was de kern van de aanbe velingen. Dat is niet zo goed begrepen. De RSV-top werd wel ingekrompen, maar niet compleet vernieuwd en pre sident Stikker bleek niet in staat zijn onderneming uit het dal te halen. Hij heeft dan ook in oktober van dit jaar terecht de conclusie uit zijn optreden getrokken met de aankondiging dat hij in mei op zal stappen. Of het nieuwe onderzoek naar de kansen van het con cern (voorwaarde voor de extra steun van 300 miljoen) veel op zal leveren, is zeer de vraag. RSV zit wel erg diep in de problemen. Het klinkt natuurlijk veelbelovend: nieuw onder zoek en nieuwe steun als het goed uitpakt. Maar veel keus is er natuurlijk niet. Geen steun voor onderne mingen met dergelijk pro blemen betekent een stapje dichter bij de afgrond, wel geld geven staat voor mil joenen storten in een bo demloze put. Want al dat geld dat er in gestopt is, wordt door die bedrijven vrijwel nooit om gezet in werk. RSV had in 1975 ruim 27.000 werknemers en ondanks die 1600 miljoen steun werken er nu nog ruim 17.000. En voor die an dere ondernemingen kun je hetzelfde verhaal houden, het geld wat er in werd ge stopt, werd meestal uitslui tend gebruikt om de verlie zen te financieren. Voor nieuw beleid bleef meestal niets of nauwelijks iets over. Daarom zal de overheid zich nog eens heel diep moe ten bezinnen op het al of niet doorgaan met geld inpom pen in noodlijdende bedrij ven. Er moet een meer dan re delijke kans zijn dat zo'n be drijf overlevingskansen heeft voor de toekomst. Er moet in de eerste plaats een meer dan redelijke kans zijn dat het bedrijf overle vingskansen heeft. En als er dan geld naar toe gaat zul len er veel hardere voor waarden aan het manage ment moeten worden gesteld dan tot nu toe is gebeurd. Dat betekent een scherpere controle op het beleid. Bij RSV en bij alle andere be drijven die geld kregen heeft de overheid wel altijd toe zicht uitgeoefend, maar uit sluitend via een waarnemer zonder specifieke bevoegd heden. Gedacht kan bijvoorbeeld worden aan een regerings commissaris met vergaande bevoegdheden. Gedacht kan ook worden aan een 'meld plicht' voor banken als een cliënt in problemen dreigt te komen. Van Aardenne wees die meldplicht in 1981 overi gens af. In de huidige situatie be perkt de staat zich tot de vraag, of en in welke om vang er geld moet worden gegeven, dus tot de rol van de geldschieter die toprisi- co's neemt. De uitvoering wordt steeds overgelaten aan de commerciële instel lingen en de overheid ver drinkt in een wirwar van ad hoc-regelingen. Als er niet een beter en liefst simpel wettelijk kader komt voor steunverlening, dan zal al dat goedbedoelde geld in de meeste gevallen niet meer zijn dan de premie voor de begrafenisverzeke ring. Door Jan Koesen In de Kerstnacht heeft een- vijfhonderdste van een se conde een kernfusie-reaktor gebrand, de eerste in zijn soort. Atomen werden bij een hitte van tientallen mil joenen graden Celsius tot een nieuw geheel gesmeed, een vurig verschijnsel waarbij de Ster van Betle- hem verbleekt. Het huzarenstuk werd verricht door de Universiteit van Princeton, maar ook el ders in Techno-land is de vreugde algemeen. Want kernfusie is nu ontstegen aan het niveau van de te kentafel en is in een prakti sche fase beland. Over vijf jaar zal de fusie-reactor meer energie produceren dan er nu in moet om de brand erin te houden. Maar pas over dertig, veertig jaar is deze nieuwe kernenergie vorm commercieel toepas baar. Kernfusie is het tegen overgestelde van kernsplit sing. Bij splitsing worden zware atomen zoals ura nium gespleten, bij fusie worden heel lichte atomen in elkaar geperst. In beide gevallen komt er veel ener gie vrij, en daar gaat het na tuurlijk om. Ook Nederland heeft in Europees verband een kern fusie-project, dat gehuisvest is in het Instituut voor Plas mafysica van de Stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) bij Nieu- wegein. Het succes van de Amerikanen komt het FOM zeer goed uit, al was het al leen maar omdat het Rij k nu nog meer bereid is voor het onderzoek te schokken. Kernfusie is zoals gezegd totaal anders dan kernsplij ting zoals bij Borssele en Dodewaard. Men neme wat atomen van deuterium en tritium, berove die van hun elektronen, sluite ze op in een ring, en verhitte ze tot boven de 100 miljoen graden Celsius. Deuterium en tritium snellen dan radeloos door el kaar, en een botsing kan niet uitblijven. De twee elemen ten persen zich in elkaar, en versmelten tot een nieuw element: het alledaagse he lium dat wel eens in ballon nen wordt gestopt. Tegelijk stoten ze een neutron af en een enorme hoeveel energie. Et voila! nMi /•7p\v De fusieproefreactor in het Amerikaanse Princeton. - FOTO ANP Maar een kind kan hier niet de was doen. Om te be ginnen, waar haal je de brandstoffen? Deuterium, daar is plenty van: in de zee. Het is wat je noemt zware waterstof. Normaal heeft een waterstofatoom een pro ton (de kern) waaromheen een elektron vliegt. Bij deu terium zit er naast de proton nog een deeltje, een neutron, zogenoemd omdat hij neu traal van elektriciteit is. Een proton is evenveel positief als een elektron negatief is, en samen zijn ze dus ook neutraal. Deuterium weegt tweemaal zoveel als water stof. Maar tritium, zeer zware waterstof, is een hoofdstuk apart. Hierbij heeft de kern naast de proton 2 neutronen extra, zodat tritium drie maal zo zwaar is als water stof. Tritium is een gemeen spul, uitermate radioactief en ook fnuikend voor het lijf. Gelukkig komt het nau welijks vrij voor in de na tuur. Het wordt gemaakt door lithium met neutronen te beschieten. Bij een kern- fusie-reactor heb je meer dan voldoende neutronen, dus daar maak je en passant het tritium in, en dan is het spul meteen veilig opgeslo ten. Nu moeten we van die elektronen af. Elektronen zijn weliswaar vliegerig van natuur, maar toch zeer ge hecht aan hun kern. Pas bij een temperatuur van hon derd miljoen graden koelt de liefde af: elektronen en kerndeeltjes vliegen dan chaotisch door elkaar in een toestand die plasma heet. Plasma is de vierde fase van een stof. Zo kennen we wa ter als ijs, water, stoom en uiteindelijk als plasma. Het is duidelijk dat geen stof ter wereld bestand is te gen een temperatuur van 100 miljoen graden. Geen fluit ketel of bakblik houdt dit uit. De bollebozen hebben daarom iets ingenieus be dacht: een magnetische ring, een onzichtbare gevangenis: niet van een stof, maar van krachtvelden. Deuterium en tritium blijven bij elkaar en hoe hard ze ook opgejaagd worden door de tempera tuur, ze kunnen niet uit de ring. Bovenstaande is de blauwdruk van een kernfu sie-reactor. Enkele jaren ge leden werd fusie binnenge haald als dè oplossing van het energie-tekort: een goedkope, onuitputtelijke, milieuvriendelijke brand stof. En bovendien komen er geen stoffen vrij waarmee je bommen kunt maken. We weten nu wel beter. Dr. L. Ornstein van het bovengenoemde FOM in Nieuwegein zegt dat de kos ten per kilowatt-uur straks met fusie ongeveer hetzelfde zullen zijn als nu met kolen, olie, en kernspplijting. Maar Fusie levert slechts eenhon derdste van het radioaktieve afval van de beruchte twee lingbroer Splitsing en je hoeft er niet de halve aarde voor af te graven. De zee is de brandstof-leverancier. Uit 1 liter water kun je met fusie evenveel energie halen als uit 360 liter olie, dus laat die kraan maar draaien. Tegen het eind der jaren vijftig dacht men dat fusie een fluitje van een cent is. Nu weet men beter. Het is een afgrijselijk moeilijk proces. Probeer maar eens om de benodigde tempre- tauur van 100 miljoen te ha len. Dat gaat echt niet met een spiritusbrander. Zelfs het oppervlak van de zon is relatief bekeken ijskoud met zijn 5000 graden. Met veel trucs is men er in Nieuwe gein in geslaagd de 10 mil joen te halen, en op mooie dagen de 20 miljoen. Dr. Ornstein vermoedt dat Princeton heel even de 50 tot 60 miljoen heeft gehaald. Maar de wetenschap gaat door. FOM krijgt van Den Van links naar rechts wordt op deze schets het fusie proces in beeld gebracht. Een Deuterium-deeltje (links) stuit op een Tritium-deeltje, een botsing ont staat en na de knal spat een totaal nieuw gezelschap weg: een keurig stabiel Helium-atoom (rechts), een neutron (naar links boven en heel veel energie (naar rechtsboven) molecuul een mücud opgekwud uUftorm Safes** km V Iksmm braxïv&d hmfrmMtv&btrt. óttpMim&SpKj) dwtem bt&etutt pvtom(?osit&kti mitmnCmimi) MwnW probvrm k qti&.&n btimM ttemm. M Haaisabem kbduÉmtëdtm. toottümm'WM Kernenergie in simpele plaatjes vervat. De tekst spreekt voor zich. Haag en Euratom jaarlijks 12 tot 15 miljoen, en daar zijn ze heel tevreden mee. FOM is lid van de Europe club JET en JET loopt nu vermoedelijk een half jaar achter op de Amerikanen, maar dat is geen ramp, want de taken zijn verdeeld. Zo concentreert Nederland zich op plasma-opsluiting, op de magnetische ring dus. Door Pieter Eggen NOG is Polen niet verloren. Bij alle onvrede na een jaar leven onder de militaire lei ding van generaal Jaruzels ki en zijn staat van beleg lijkt er toch reden te zijn voor de Polen om die zin uit de nationale hymne zonder veel aarzeling te zingen. Natuurlijk: de aangekon digde versoepeling van de bepalingen van de staat van beleg, die morgen ingaat, heeft niet gebracht wat de Polen ervan hadden mogen verwachten. Onloochenbaar is ook dat de inmiddels ver boden vakbond Solidariteit de ruggegraad definitief ge broken is en het verzet in Polen voornamelijk nog een lijdzaam bestaan leidt. Met als gevolg dat de kloof tus sen de leiding van het land en de werkende bevolking sinds 13 december verleden jaar niet is gedicht. Maar daar staat wel iets tegenover: Jaruzelski heeft ten koste van Solidariteit de weg van de dialoog met de kerk hervonden. Paus Jo hannes Paulus II zal komen de zomer zijn vaderland be zoeken terwijl de inspannin gen van de kerk onder meer resulteerden in de vrijlating van een zeer groot aantal (politieke) gevangenen. Daarnaast is de verhouding met grote broer Moskou weer heel wat soepeler. Tij dens het bezoek dat de Pool se generaal verleden week aan de nieuwe Russische lei der Andropov bracht bleek dat de Russen weer vertrou wen hebben in de mogelijk heden van de Poolse top de rust in eigen land te herstel len, zonder uitsluitend naar grove machtsmiddelen te hoeven grijpen. Voor Jaru zelski zelf is het bovendien zeker zo belangrijk dat hij zijn belangrijkste mededin gers naar de macht uit het traditionele communistische kamp op een zijspoor heeft weten te manoeuvreren. De Poolse hard-liners Grabski, Olszowski en Kociolek zijn of naar buitenlandse posten 'weggepromoveerd' of zijn in de anonimiteit van de Verenigde Poolse Arbei derspartij verdwenen. Toen Jaruzelski in decem ber verleden jaar een einde maakte aan het sprookje van de vrije vakbond be zwoer hij de Polen dat de si tuatie van vóór augustus 1980 niet zou terugkeren. Weliswaar ging dit ten koste van de vrolijke vrijheid van Solidariteit, maar hij schoof (met permissie van Moskou) ook de communistische par tij aan de kant. Het pikante aan de Poolse zaak zit juist in dit laatste element. De grondwet ge biedt de voorrang voor de communistische partij als vertegenwoordiger van de samenleving. Alle vormen van machtsuitoefening zijn daarvan afgeleid; van rege ring en parlement tot be stuur op lokaal niveau. De Poolse grondwet voorziet wel in situaties als waarin het land zich momenteel be vindt, maar ze verdraagt in feite niet dat een 'militair' regime de teugels in handen heeft. Jaruzelski's machtspositie staat dus eigenlijk op ge spannen voet met de 'socia listische traditie' en de gene raal moet dan ook voor de vorm regelmatig lippen dienst bewijzen aan de com munistische beginselen en machtsorganen. Het feit dat hij. de opschorting van de staat van beleg door het parlement (Sejm) heeft laten bekrachtigen is uitsluitend het resultaat daarvan. Hij was het niet verplicht. In het afgelopen jaar heb ben verschillende Moskou- trouwe Poolse figuren ge probeerd Jaruzelski te laten struikelen over zijn gebrek kige rechtspositie. Dat is mislukt, wat geen geringe prestatie is. Het leidt geen twijfel dat de Polen - hoe zeer ze ook het militaire be wind mogen verafschuwen - Jaruzelski dankbaar zullen zijn om de uitschakeling van de communistische partij. Jaruzelski's 'coup-bin- nen-de-partij' kan in de ko mende maanden zijn vruch ten afwerpen. De generaal heeft een grondwetswijzi ging in petto, die het lokale bestuur grotere zelfstandig heid moet geven. Bovendien zou de generaal ook zoeken naar een staatsmodel waar in een president volgens Frans recept boven de par tijen staand het land moet besturen. Dat is niet minder dan een aanslag op de grondstructuur van hetcom- munistische staatsbestel. Een andere aardverschui ving die Jaruzelski wil te weeg brengen ligt op het economische vlak. Een door hem benoemde raad (PRON) heeft een voorstel gedaan, die de bedrijven ruimte moet geven eigen beleid te maken, en niet meer zoals in de traditie centraal ge stuurd. Volgens kenners van de communistische econo mie zouden de voorstellen uniek zijn binnen Oost- Europa en sterke overeen komsten vertonen met de manier waarop de economie bij ons in elkaar steekt. Die voorstellen zijn voor een belangrijk deel het pro- dukt van de ontwikkelingen die door Solidariteit op het spoor zijn gezet, maar die toen onuitvoerbaar waren, omdat het regime ze slechts kon opvatten als een poging Polen uit hèt oostelijke machtsblok los te weken. Nu Polen weer vaster in het Oostblok zit vormen ze, te genstrijdig genoeg, wellicht de enige kans Polen eens echt te hervormen. Walesa's voorzichtige uit spraken over wel-of-niet sa menwerken met het regime duiden erop dat de oud-vak bondsleider ziet dat hier een kans op een nationaal ak koord aanwezig is. Walesa verkeert evenwel in de moeilijke positie dat hij Ja ruzelski's nieuwe lijn niet te gretig mag omarmen, omdat zo'n houding op verraad zou lijken. Wat voor Walesa geldt, gaat ook op voor grote delen van de (gemiddeld zeer jon ge) Poolse bevolking. Het trauma van de verloren droom heeft zich vertaald in diepe moedeloosheid en wantrouwen. Dat is natuur lijk een enorme last voor het herstel van een zo zieke eco nomie als de Poolse. Het probleem voor Jaruzelski is dat hij zijn oude machtsba sis niet kan vervangen door een nieuwe, zolang de sa menleving hem nog niet het vertrouwen heeft gegeven. En dat kan hij alleen win nen als hij de oude 'kaders' opblaast. Dat lijkt een hopeloze po sitie. Jaruzelski heeft echter het voordeel van de tijd. Als die de wonden kan helen en mensen als Walesa tolver dere samenwerking kan be wegen, dan kan ook het nieuwe Polen van de gene raal vorm krijgen. De zoon van een Poolse landjonker, die via een je- zuieten-opleiding en trai ning in het Rode Leger in eigen land opklom, werd een tijdje geleden zelfs al met de legendarische Poolse gene- raal-dictator Pilsudski ver geleken, die de Polen na de Eerste Wereldoorlog hun respect teruggaf. Voor een man die een volksbeweging neer heeft geslagen is dat bepaald geen gering compli ment. Van een onzer verslaggevers BREDA - De computer maakt in Nederland voorlo pig nog weinig kans om uit geroepen te worden tot 'man van het jaar'. De verkoop van de huis- en kleine kan toorcomputers is dit jaar in Nederland ver onder de ver wachting gebleven. „De verkoopprognose be gin dit jaar bedroeg 20.000 computers. Dat zijn er maar 12.000 geworden", aldus de woordvoerders van ver schillende verkooporganisa ties. Het totaal van deze kleine computers wordt in Nederland geschat op 25.000. Ondanks het niét uitko men van het verwachtings- patroon is de omzet het af gelopen jaar toch met ge middeld 60 procent gestegen ten aanzien van 1981. Neder land loopt nog ver achter bij andere Westeuropese lan den. Vooral de toepassing van de computer in het on derwijs is in Nederland mi nimaal te noemen. Daarbij loopt Engeland voorop met alleen al in het onderwijs zo'n 40.000 computers. Zelfs op kleuterscholen worden daar kinderen al vertrouwd gemaakt met de mini-com puter. In Nederland zijn af gelopen jaar enkele honder den scholen (vooral middel baar onderwijs) een compu ter rijker geworden. Momenteel beschikt in Nederland 1 op de 280 gezin nen over een huiscomputer. In Duitsland ligt deze ver houding op 1 90 en in Enge land op 1 120. „Een belangrijke factor in het achterblijven bij de ver koopprognoses is het achter blijven van de prijsontwik keling. Pas eind oktober heeft er een grote prijsda ling op het gebied van de huiscomputer plaats gevon den en dat was veel te laat om de geplande verkoopcij fers nog te halen", aldus de heer E. Schol van Commodo re Computercentrum BV in Breda. Lib gro van De filmactrice Liz Ta: In Tel Aviv had zij een nese soldaten uit de re Taylor bracht ook een en aan Libanese kindere mier Kalevi Sorsa heil woensdag bekendgemaakt d 2'jn uit vier partijen bestaa de regeringscoalitie vanda zal aftreden. °e sociaaldemocratisc wemier besloot tot deze st ladat zijn socialistische 'ommunistische coalitiepai| ïers tegen een door de reg 'ing voorgestelde verhogi: 'HHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII lan onze redactie buitenlan vew YORK - 1982 was eJ ^eter jaar voor vrijheid in wereld dan 1981, aldus hee 'en onafhankelijke in Ne rork gevestigde organisat ■freedom House", gemeld. De organisatie, die zich b •'ghoudt met zaken aangaai j16 de mensenrechten, merk n haar jaarverslag 1982 op d n Polen en Ghana de mensei echten belangrijk mind' ooïden gerespecteerd dan jol, maar dat in Bolivia e onduras belangrijke voo n'tgang werd geboekt. .Pver het geheel genom< jende „Freedom House" h "°Jgende op voor 1982: '6 miljard mensen (36,3 pr< nt van de wereldbevolkin °nen in 55 vrije landen en ■gerelateerde gebieden", 9 ,oen (20 procent) in 46 g< feitelijk vrije naties en ■gerelateerde gebieden", 2 lard (43,6 procent) in 62 oi landen en 5 „gerelateerc gebieden". ]J?,Pder •■gerelateerde gebic en verstaat Freedom Hou: 'piflf n die geen volled vnr 5stuur hebben, zoals bi foorbeeld Guadeloupe, Be .hnii en een Zuidafrikaai la siand als Bophuthatsw;

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1982 | | pagina 4