It
af
Pater Van Kilsdonk bij zijn afscheid:
pioenen
en
„God is in de blik van
een mens die in zijn nood
een beroep op mij doet".
In daze
Gids-
Weekend:
Mé
achterpagina
■■BI
UNA ZEELAND 5
kalen
ede
Olie uit de Noordzee:
de voorbereiding,
de miljarden en
de onzekerheden
et een feestelijke kerkdienst in de
Nieuwe Kerk in Amsterdam, beëindigt de
65-jarige pater J. van Kilsdonk s.j. op 5
november aanstaande zijn
werkzaamheden als pastor aan de twee
universiteiten in de hoofdstad.
Vijfendertig jaar heeft hij er dan in die
(„adembenemende") functie opzitten.
Gesprek met een priester die zich
verbonden voelt met de katholieke kerk,
maar zich er niet aan gebonden acht.
Hausse
Nieuwe groei
Donald Duck opende
30 jaar geleden
Nederlandse stripmarkt
Muscadet proeven in
de wijngaarden
van Grand Mouton
Schokkend
Intensief
:r. Het net was in beslag
men. Vijftig gulden boete
/erbeurdverklaringq van
net, luidden zowel de eis
e uitpraak.
gen J.G. uit Oostburg
een aangehouden zaak
?at, waarbij nu als getuige
ritmeester van de rijkspo-
te Terneuzen A. de M. was
roepen. Op de weg
>ondijke IJzendijke had
achte een trekker en op-
er op een, volgens de ge-
gevaarlijk punt inge-
d.
etuige kwam verdachte
moet en moest krachtig
mmen en uitwijken om
aanrijding te voorkomen,
t heeft u daarop te zeg-
vroeg de kantonrechter,
kwaad werd om het ant-
rd van verdachte. „Ja, wat
ik zeggen, meneer heeft
vingers opgestoken". „U
huldigt getuige van mein-
maar dan moet u dat wel
nen bewijzen", aldus de
tonrechter. In zijn requisi-
wees de officier van justi-
rop dat het inderdaad ter
atse een gevaarlijke bocht
de doorgetrokken streep
liet voor niets is aange-
:ht. Eis en uitspraak luid-
240 gulden boete.
Idorpe - H. Maria Hemelvaart.
17 u. zond. 9.45 u.
indkerken
ïoek - zond. 10 u. Oost- en
itkapelle - zat. 19 u. Zoutelande
1.19 en zond. 10 u. Vrouwenpol-
- zat. 19 en zond. 10 u.
medewerker
kampioenschap in de
leren Walcheren met
lit jaar gewonnen door
ns met 19044 punten. 2.
J. Lecluyze, Biervliet
17052; 5. J. van Peenen
n.
Boerman, Waterlandkerkje,
nd oude duiven aangeduid:
I. van Peenen en zoon, 2. R.
omaes, 3. P. de Poorter,
iofdplaat; 4. G. de Wever,
hoondijke; 5. A. Cornelis en
m.
Jonge duiven onaangeduid:
H. Mookhoek, 2. H. Calon, 3.
de Putter, 4. J. van de Plas-
ïe, Cadzand; 5. W. Daansen,
eskens. Jonge duiven aan
duid: 1. H. Mookhoek, 2. J.
ijnvoet, Breskens; 3. P. de
lorter, 4. W. Daansen, 5. L. de
lyter en zoon.
Einduitslag kringzesdaagse:
A. Duininck, Cadzand 10
ijzen; 2. L. de Ruyter en
on, 3. M. Jaspers, Middel-
irg; 4. L. de Ruyter en zoon,
len met 9 prijzen; 5. A. De-
tter, Aardenburg; 6. Ch. de
>orter, 7. J. lecluyze, 8. A. de
itter, 9. A. Mabelis, Cadzand;
A. de Putter, 11. P. de Poor-
allen met 8 prijzen. Aan
ze kringzesdaagse werd
ior 100 koppels deelgenomen.
ermisbolling - Uitslag bol-
ïg bij gelegenheid van Bie-
n-kermis bij mevrouw De
eeter: 1. R. Standaert-J.
ondeel-E. de Vreeze, 2. A.
reijaert-J. Riteco-M. de
net, 3. P. van Male-H. Mar-
é-J. Goethals.
rensbollers - Uitslag bolling
j gelegenheid van de jaar-
rgadering: 1. R. de Geeter-J.
londeel-J. Claeijs, 2. E. Coc-
lit-C. van Rie-A. de Dobbe-
ere, 3. S. van Parijs-A.
lauw-H. Marclé.
lubolling- Uitslag eerste
ubbolling in nieuwe seizoen:
F. Dhoore-P. Staelens-A.
obbelaere, 2. A. Blauw-W.
rancois-A. Dhooge, 3. O.
odts-J. van de Neste-J.
laeijs.
HRISTELIJKE GEREFOR-
EERDE KERK
aamslag: 10 en 15 u. ds. L.v.d.
leij.
OOPSGEZINDE KERK
ardenburg10.30 u. eigen leden.
EGER DES HEILS
erneuzen: 10 u. Heiligingssamen
omst; 11.45 u. zondagsscholen; 17
Evangelisatiesamenkomst mmv.
he Christian Crusaders.
Door Willem Scheer
AMSTERDAM - Een
kleine, slanke, beetje
voorover gebogen
man. Borstelige
wenkbrauwen. Zach
te, soms smeltend
zachte ogen. Pater
van Kilsdonk heeft
zojuist als liturg een
begrafenis geleid en is
hevig vermoeid.
Van het-vele praten tij
dens de dienst kan dit niet
komen. „Bij een uitvaart
heb ik niet zoveel ver
trouwen in het woord. Re
ligieuze woorden worden
zo gauw kraaierig. En be
lerend, alsof je het alle
maal zou weten. Nee, ik
spreek weinig bij een uit
vaart. Een eerlijk levens
verhaal van de gestorve
ne, dat is waardevol,
maar verder vertrouw ik
vooral op muziek en op
het bezielde, rituele ge
baar. Aan woorden voor
bij! Zelf, in eigen bele
ving, zou ik de voorkeur
geven aan beaarding bo
ven verassing. En dan nog
het liefst een beaarding in
de sneeuwof in de
gutsende regen. Dat ac
centueert je verbonden
heid met de dode. On
danks de sneeuw en de
barre elementen nemen
wij de neergevallen mens
op de schouders om hem
of haar aan de aarde toe
te vertrouwen. We dragen
onze dierbarelang
zaamstilWoor
den zijn heel gauw prot
serig."
Kerk is niet hetzelfde
als religie. Uit de groot
scheepse ontkerkelijking
die zich sinds de jaren
zestig heeft voorgedaan,
mag dan ook niet worden
afgeleid dat het religieus
besef navenant is afgeno
men. Maar wat doe je met
religieus besef als je geen
kerk hebt om het in en
mee te vieren? Zonder
kerk vervluchtigen de
heilige tekenen, woorden,
rituelen waarin religieus
besef kan worden ver
taald en meegedeeld. Als
dan de geboorte van een
kind ouders overweldigt
met dankbaarheid en ver
wondering, resteert
slechts de beschuit met
muisjes als ritueel. Om
afscheid te nemen van va
der is er alleen de stem
van Mieke Telkamp.
Volgens pater Van Kils
donk is voor de meeste
mensen een dergelijke
verstomming op den duur
ondraaglijk. „Mensen
hebben het nodig om hun
eerbied voor het leven,
hun verwondering en ver
bijstering in taal en ge
baar tot uitdrukking te
brengen en aan elkaar
door te geven. Doen ze dat
nooit meer, dan raken ze
emotioneel beklemd. Ze
verschrompelen, verdor
ren, vereenzamen. Hoe
komt het dat de eenzaam
heid onder de mensen
juist nu zo nijpend is? Hoe
komt het dat ik gemiddeld
zeven keer per jaar be
trokken ben bij de uit
vaart van een jongeman
of een jonge vrouw die
zelf afhaakt? Ongetwij -
feld is er een complex van
factoren in het geding,
maar een van de belang
rijkste is vast en zeker dat
onze beschaving tekort
schiet in de aandacht voor
het sacrale, in de viering
van diepe gevoelens".
In welk tempo de weg
terug naar een kerkelijke
cultuur zal worden afge
legd durft ook hij niet te
voorspellen, maar dat ve
len inmiddels alweer
voorzichtig beginnen aan
die terugweg, lijkt aanne
melijk. De verkoop van
het kwalitatief hoog
waardige religieuze boek
maakt onmiskenbaar een
hausse door. Niet alleen in
Nederland. Zelfs de
„Frankfurter Buchmesse"
was dit jaar aan het feno
meen religie gewijd. Maar
liefst 7.800 met godsdienst
verwante titels waren
daar vertegenwoordigd,
waarvan driekwart
christelijke.
Wat deze christelijke ti
tels betreft halen mensen
als Dorothee Sölle, Huub
Oosterhuis en Edward
Schillebeeckx gigantische
oplagen. Maar ook de uit
gevers van niet-christelij-
ke religieuze literatuur
hebben hun omzet de af
gelopen jaren zien ver
veelvoudigen. Veelzeg
gend in dit verband is na
tuurlijk ook de opkomst
sinds het eind van de ja
ren zestig van neo-reli-
gieuze bewegingen als
yoga, Transcendente Me
ditatie en Bhagwan.
Van Kilsdonks oordeel
over deze stromingen is
heel positief. Wel bena
drukt hij dat je ze meer
moet zien als voor-gods
dienstige technieken dan
als religies in de eigenlij
ke zin van het woord. „Ze
roepen meer een sfeer van
religiositeit op dan dat ze
een religieuze inhoud bie
den. En verdragen zich
dus zeer wel met christe
lijk geloven. De Bhagwan
laat zich zelfs opvallend
positief uit over het evan
gelie. In zijn uitlatingen
over de kerken is hij vaak
erg grof - tot op grote
hoogte begrijpelijk - maar
voor Jezus Christus heeft
hij niets dan goeds. Niet
zelden kom je vandaag de
dag dan ook jongeren te
gen die via de Bhagwan
Jezus ontdekken."
Pater van Kilsdonk is
ervan overtuigd dat het
bij velen waar te nemen
verlangen naar een meer
geordende beleving van
hun religiositeit zal leiden
tot nieuwe groei van de
kerkelijkheid in ons land.
Maar of dat zal kunnen
gebeuren binnen de klas
sieke kerkformaties, of
bijvoorbeeld de Rooms
Katholieke Kerk zich in
haar oude glorie en macht
zal herstellen, betwijfelt
hij sterk.
„Ik denk dat de toe
komst een groei en toena
me te zien zal geven van
allerhande gemeenschap
pen die met gebed en vie
ring bezig zijn en die zich'
geworteld weten in de
rijkdom van de joods-
„KERKELIJKHEID
zal weer toenemen"
De krachtigste kracht
die ik ken. Het geheim
ste geheim. De werke
lijkheid in haar meest
werkelijke gestalte.
christelijke traditie. Maar
ze zullen vermoedelijk in
een veel losser en veel
opener samenhang staan
dan het verband dat we
kennen binnen de officiële
katholieke kerk. Ik denk
niet dat ze nog ooit zo'n
strakke orde zullen ver
trouwen."
„Religie", zegt de pater,
„heeft te maken met het
hart en alle mensen heb
ben „hart". Maar, en ik
zeg dat zonder enig cynis
me of ironie, sommigen
hebben wel méér „hart"
dan anderen. De ene mens
kan nu eenmaal intenser
liefhebben en/of haten
dan de andere. Zo ook
staat de een meer open
voor religieus besef dan
de ander. Maar mijn er
varing is dat zelfs de
meest gebolsterde man of
vrouw wordt getroffen
door op zijn minst het be
gin van een religieus ge
voel op het moment dat er
een werkelijk ingrijpende
gebeurtenis in zijn of haar
leven plaatsvindt. Ik denk
nu weer aan ouders van
wie een zoon, een dochter,
besluit een eind aan het
leven te maken. Nou nou,
dan gebeurt er wat met de
vader van zo'n meisje,
hoor. Ook al is hij mis
schien fabrieksdirecteur
of professor. En heeft hij
altijd gedacht dat het le
ven overzichtelijk in
kaart had en onder con
trole. Vakantie op de Ca-
raibische eilanden, een
Porsche voor de deur, een
slippertje op zijn tijd.
Succesvolle kinderen. En
steeds ook al het mogelij
ke gedaan voor die kinde
ren. De beste scholen, de
duurste bijlessen, hockey,
tennisalles kon.
Toch, op een dagpats,
zegt de dochter dat het le
ven zelf haar niet aan
staat. Dat de olijven haar
niet meer smaken, zoals
het boek prediker zegt. Er
zijn genoeg olijven, maar
ze lust ze niet meer."
„Dan ontkomt ook
zo'n papa, hoe sterk en in
vloedrijk hij ook dacht te
zijn, niet meer aan de
schokkende ervaring dat
de werkelijkheid einde
loos geheimzinniger is
dan hij kan bevatten. Zijn
vlees en bloed, van wie hij
hield, voor wie hij alles
ded, blijkt het leven niet
te lusten.
„Dat besef, het besef dat
de werkelijkheid dieper
is, eindeloos dieper dan
we ooit kunnen bevatten,
is in beginsel van alle-
mensen en alle tijden.
Heel vaak is het verbon
den met de beleving van
de kosmos. Opkijkend
naar het heelal, de zon, de
sterren, vraag ik me af,
niet wetenschappelijk,
maar met een gegrepén-
heid die heel mijn wezen
doortrekt; welke geheim
zinnige kracht houdt dat
De eerste elf jaar werk
te hij tevens als gods
dienstleraar aan het St.
Ignatiuscollege in Am
sterdam. Vanaf 1958 was
hij full-time, te weten dag
en nacht gedurende zt
etmalen per week, voor de
studenten beschikbaar.
Hij zoekt ze op in hun
kroegen en flats en ont
vangt ze bij hem thuis, in
zijn verveloze en chaoti
sche onderkomen aan de
Pieter de Hoochstraat.
Pater van Kilsdonk ge
niet sinds lang bekend
heid als uiterst kritische
figuur in de katholieke
kerk. Zijn eerste en groot
ste conflict met het kerk
gezag ontstond in septem
ber 1962, op de valreep
van het Tweede Vaticaans
Concilie. Steen des aan
stoots was de toespraak
die hij hield voor de Adel-
bertvereniging, een lan
delijke organisatie van
katholieke intellectuelen,
over „het recht van loyale
oppositie binnen de kerk".
Rome strafte hem met
ontzetting uit zijn functie,
later vervangen door een
theologisch spreekverbod,
dat jaren van kracht bleef
maar hem nauwelijks*
deerde. In mei 1966 liep de
jezuïet Van Kilsdonk in
traditionele priesterkle
ding voorop bij de eerste
massale Vietnam-demon-
stratie. Ook met de bezet
ters van het Maagdenhuis
toonde hij zich solidair.
alles in zijn baan? Ik
word overmand door de
stilte, en de duizelingwek
kende beweging in die
stilte. Verwarmd door de
tederheid en tegelijk ver
kild door de onaanraak
baarheid ervan. Die erva
ring kan ik meemaken als
allesomvattend, alles op
lossend eigenlijk, ook
alle lief en leed opslor
pend. Als zo'n ervaring
vervolgens niet eenmalig
blijkt, maar steeds terug
keert, zich als een blij
vend besef in mij nestelt,
kan ik dat „God" noemen.
„God" is dan de krachtig
ste kracht die ik ken. Het
geheimste geheim".
Iedereen die in Amster
dam heeft gestudeerd
kent pater Van Kilsdonk.
Soms van een oppervlak
kige ontmoeting in de
kroeg. Vaak van een ver
dergaand contact. Het
aantal jongens en meisjes
met wie hij de afgelopen
35 jaar een intensieve per
soonlijke relatie is aange
gaan, moet in de tiendui
zenden lopen.
„God is in de blik van een
mens die in zijn nood een
beroep op mij doet. Daar
is God en nergens an
ders".
Wat dreef hem ertoe?
Hij werkt zijn uiteenzet
ting van „religieus besef"
nader uit.
"De bijbelse godsdienst
komt pas tot leven, staan
de voor het aangezicht
van de evenmens. Niet in
de sublieme wereld van
de sterren ervaart de bij
belse godsdienst de meest
werkelijke werkelijkheid,
ook niet in het seksuele
orgasme, maar in jouw
aangezicht. In jouw blik,
in jouw ogen die een be
roep doen op mijom her
kenning vragen en om er
kenning, daar is de plek
van de openbaarwording
van God".
Hij kijkt de interviewer
recht in de ogen. „Deze
vindplaats van God is het
enige onderwerp geweest
van al mijn preken. Ook
mijn laatste preek zal
hierover gaan." Vrijdag
avond 5 november om
acht uur in de Nieuwe
Kerk. Iedereen is welkom,
zo verzoekt hij te beklem
tonen.
