Na Van Aardenne mag Terlouw nu leiden MEER SPECULATIES DAN CONCRETE BEWIJZEN Jeugd meer dan ooit buitenspel El VOOl Weer rond de tafel VNO: STEEDS MEER VRAAG NAAR ERVAREN VAKLIEDEN „Reüsachtige olievoorraden in Rift Valley": Geen Solidar gezaghebbe M DINSDAG 9 FEBRUAR11982 1 ACHTERGROND pagina Afspraak Motie Rapport Winst Kapitaalexport Investeringen Beleid plfvigDAG 9 FEBRUAR Eenheid in nieuwe coalitie Engeland Costa Kica V Tl 1 DE DANS ROND DE AARDGAS MILJARDEN Door Frans van Mourik BREDA - Esso en Shell verdienen alleen al op het Nederlandse aardgas 1200 gulden in de tijd die nodig is om deze zin te lezen. Per dag is dat ongeveer 15 miljoen. Dat is één van de ont hutsende gegevens uit een onderzoek van drs. Hugo van der Laan, wetensch appelijk medewerker van de Rijksuniversiteit in Groningen. Het verscheen enkele weken geleden on der de titel 'Aardgasbaten, kapitaalexport en indus triële ontwikkeling'. Het aardige van dit on derzoek is dat het zeer ac tueel is. In de eerste plaats omdat de cijfers tot en met 31 december 1981 zijn bij gewerkt. In de tweede plaats omdat de Groningse wetenschapper met zijn onderzoek minister Jan Terlouw klopt. In novem ber '81 nam een meerder heid in de Tweede Kamer (progessieve partijen plus het CDA) de motie van de PvdA-er Wöltgens aan, die de minister van Economi sche Zaken opdroeg te on derzoeken wat er terecht was gekomen van de in vesteringsplannen van Es so en Shell. Die plannen zaten vast aan het gentlemen's agree ment (letterlijk: afspraak tussen heren) van de vori ge minister van Economi sche Zaken, Gijs van Aar denne met de oliereuzen. Die boog namelijk in 1980 het tot dan gevoerde aard gasbeleid om. Dat beleid was er tot dan op gericht geweest zoveel mogelijk van de aardgaswinst rich ting staatskas te sturen. Het gaat daarbij om forse bedragen. Voor 1981 wordt het staatsaandeel geschat op 18 miljard en voor dit jaar is er 22 miljard aan inkomsten begroot. Nu bedacht Van Aar denne de volgende beleids variant. Esso en Shell zou den in de periode 1980-1984 ieder 7,7 miljard aan het aardgas verdienen. Die zouden ze mogen houden op voorwaarde dat ze dat geld in de werkgelegen heid in Nederland zouden investeren. Niet alles ove rigens, want op het lijstje dat de beide maatschap pijen daarop aan de minis ter overhandigden stond maar voor 12,7 miljard aan investeringen. Maar Van Aardenne vond kennelijk dat je een kniesoor was als je op die 2,7 miljard verschil keek. In een interview met Trouw van 5 februari j.l. zei hij dat je de investerin gen van de maatschappij 4 en niet op een 'boekhou derachtige' manier moet bekijken. Bovendien ac cepteerde hij op dat lijstje bijvoorbeeld ook een ko- lenprojekt van Esso in Co lumbia van 1,25 miljard. Volgens datzelfde inter view was dat projekt 'van wezenlijk belang voor de Nederlandse economie'. Maar terug naar de mo- tie-Wöltgens. De financië le specialist van de PvdA- fractie had, net als de meerderheid van de Ka mer de indruk dat er van de investeringsplannen van de concerns nog bitter weinig terecht was geko men. En daarom wilde hij nadere informatie van mi nister Terlouw die na Van Aardenne nu de dans om de aardgasmiljarden leidt. Terlouw accepteerde de motie maar overschreed prompt de tijdslimiet van 1 februari 1982 die aan die informatie was gesteld. Enkele dagen voor het ver strijken ervan, op 28 ja nuari vroeg hij in een brief aan de Tweede Kamer om nog enkele weken respijt. De Kamer accepteerde dat verzoek maar gaf Terlouw slechts tien dagen uitstel. Maar inmiddels ligt er wel het rapport van de Groningse wetenschapper Van der Laan. En de con clusies daarvan zijn geen reden om je vrolijk te ma ken. Eerst wat feitelijkheden. Shell en Esso zijn samen met de Staat aandeelhou der van de Nederlandse Aardolie Maatschappij die aardgas, maar ook olie wint en van de GasUnie die voor de verkoop zorgt. Esso en Shell hebben ook meerderheids- en minder heidsbelangen in buiten landse maatschappijen die het gas afnemen en distri bueren. Zo verkopen de oliemaatschappijen ook aan zichzelf. En totdat on derhandelaar Spierenburg in opdracht van de rege ring de buitenlandse afne mers overhaalde meer te gaan betalen, was de ver koop een lucratieve bezig heid door het niet geringe prijsverschil. Wat blijft, ook na de bijstelling van de buitenlandse tarieven, is dat een deel van aard gasexport weer terugkomt bij de oliemaatschappijen. Vestzak-broekzak dus. Voor wat betreft de in vesteringen het volgende. Shell en Esso verschoven hun plannen, de GasUnie schreef meer af dan er werd geïnvesteerd en wat de NAM deed is bij gebrek •Terlouw t aan openbaarheid (het is een BV) moeilijk na te gaan. Van der Laan schat voorzichtig dat de investe ringen van de NAM zullen zijn gestegen. Dan rijst de vraag of Shell en Esso voor hun in vesteringen alleen zijn aangewezen op aardgas winst. Tenslotte maken de beide multinationals ook winst op andere zaken. De NAM produceert bijvoor beeld voor 600 miljoen aan olie per jaar en er wordt winst behaald via de ver koopmaatschappijen. Dan zijn er verder de investe ringen in vervangingen en de afschrijvingen. Van der Laan zegt dat het heel re delijk is om een deel van de afschrijvingen te be schouwen als financie ringsmiddelen, omdat de afschrijving gebeurt op basis van een historische kostprijs. En tenslotte is er dan nog de investerings premie van de overheid, de WIR, waarover volgens Van Aardenne in het Trouw-interview niet eens met de beide concerns is gesproken. Het is bovendien niet zo dat Esso en Shell alleen maar investeren omdat ze een afspraak hebben met de regering. Ze moeten ook (rendabel) investeren in modernisering en aanpas sing van het aanbod aan de verschoven vraag op de markt. Dat gebeurt over de hele wereld. Zo rekenend moeten er financieringsmiddelen overblijven. Van der Laan schat zo'n drie tot vier mil jard tot 1986, geld wat vol gens hem niet in Neder land blijft maar naar het buitenland verdwijnt. Ka pitaalexport dus en daar Van Aardenne komt Van der Laan uit op dezelfde conclusies die in eerdere onderzoeken wer den getrokken. Meest re cent is het boek van Ferd Crone en Henk Overbeek 'Nederlands kapitaal over de grenzen'. Daarin wordt het investeringsgedrag be keken van een aantal mul tinationals, waaronder Shell. De 'voorzichtige' conclusie van Crone en Overbeek is dat de kapi taalexport heeft bijgedra gen aan de snelle toename van de werkloosheid in de zeventigerjaren. Aangenomen dat het om ongeveer drie miljard zou gaan bij Esso en Shell dan zou dat het volgende in houden. In de regeringsno ta 'De Nederlandse econo mie in 1985' wordt gezegd dat een gerichte investe ring van 1,25 miljard zorgt voor een afname van het aantal werklozen met 15.000 in 1985. Dat houdt in dat wanneer je die drie miljard binnen de grenzen houdt er in 1985 zo'n 45.000 werklozen minder zullen zijn. Maar los van de kapi taalexport is er ook alle reden vraagtekens te zet ten bij het effect van de in vesteringen voor de Ne derlandse economie. Bij de concerns zelf gaat het niet om een groot aantal ar beidsplaatsen, terwijl er bovendien zullen verdwij nen door aangekondigde saneringen. Maar een ar beidsplaats in de chemie pleegt meestal zeven ar beidsplaatsen elders op te leveren, omdat het uitstra lingseffect zo groot is. Maar de vraag is nog maar of het Nederlands bedrijfsleven wel volledig van de investeringen van Esso en Shell zal profite ren. De gas- en oliemaat schappijen werken met een zogenaamde 'vendor's list', een lijst waarop per produktgroep de onderne mingen staan die in aan merking komen voor een opdracht. Die lijst is be perkt en Nederlandse be drijven vallen nogal eens af op het punt van kwali teit, levertijd en prijs. De investeringen van con cerns als Esso en Shell zijn nu eenmaal technisch zeer geavanceerd en dus moet je als je mee wilt doen over de nodige 'kennis' beschik ken. De opdrachtgevers voor de projekten (de olie maatschappijen en de uit voerende bureaus) klagen openlijk over het gebrek aan initiatief bij het Ne derlandse bedrijfsleven in deze. Natuurlijk kan ken nis gekocht worden, maar dan zal het ministerie wel enige druk op de leveran cier moeten uitoefenen. Van der Laan acht de kans klein dat het door Van Aardenne gestarte beleid ook maar iets op zal leveren voor de Neder landse economie. En dat dan nog los van de over weging van wat de kapi taalexport voor gevolgen heeft. Vraag is dus wat Ter louw gaat doen. Er zijn volgens zijn brief aan de Kamer kennelijk beleids conclusies nodig. Hij zegt het namelijk 'niet doelma tig' te vinden om een rap port met informatie naar de kamerleden te sturen. Hij wil 'onder de huidige omstandigheden eerst met zijn collega-ministers overleggen om er politieke conclusies uit te trekken'. Dat klinkt niet alsof er niks aan de hand is, want dan had de minister het rapport zo kunnen door sturen naar de Kamer. Als er geen verder uitstel komt, zouden we het deze week moeten weten. MBBfL VH-HTS -OB OF J>£ ptfiATS fftS, AdAAK. XA6M77g£g. Door onze correspondent Ferry Versteeg NAIROBI - De grote Rift Valley, een duizenden kilometers lange aardscheur over de hele lengte van Oost-Afrika, bevat mogelijkerwijs reusachtige olie- en gasvoorraden. Deze niet alledaagse boodschap komt uit de ko ker van een onderzoeks team van de gerespecteer de Duke University in North Carolina geleid door dr. Daniel Livingstone. Het team werd gesubsi dieerd door de Ameri kaanse nationale stichting van wetenschappen en door de oliemaatschappij en Mobil en Elf Acquitai- ne. De onderzoekresulta ten werden met enige fan fare bekendgemaakt tij dens een recente bijeen komst van de Amerikaan se geofysische unie in San Francisco. Uit seismische studies van het Ameri kaanse team blijkt dat zich onder het Tanganyika- meer en het Malawimeer, die deel uitmaken van het gebied van de Rift Valley, 3000 meter dikke en poten tieel oliehoudende sedi menten bevinden. De Amerikanen, die in eerste instantie onderzoek deden naar klimatologi sche veranderingen in de Rift Valley over de afgelo pen 20 miljoen jaar, troffen op de bodem van het Tan- ganyikameer ook organi sche sedimenten aan, die gelijk zijn aan sedimenten die op de Saoedi-Arabi- sche olievelden worden aangetroffen. De Amerikaanse weten schappers keren volgend jaar terug naar de Oost- af rikaanse Rift Valley om hun onderzoek met finan ciële hulp van Mobil en Elf voort te zetten en tot op grotere diepte te boren. Het Tanganyikameer be slaat een oppervlakte van 33.000 vierkante kilometer en wordt voornamelijk ge deeld door Tanzania en Zaïre, terwijl de noord- en zuidpunten van het meer aan Burundi en Zambia behoren. Het 30.000 vier kante kilometer grote Ma lawimeer behoort voorna melijk aan Malawi, terwijl Mozambique een klein deel bezit. De ontdekkin gen van het Amerikaanse onderzoeksteam hebben in het door hoge olieprijzen en economische malaise geteisterde Oost-Afrika de nodige opwinding veroor zaakt en de hoop doen her leven op belangrijke olie vondsten. Al jarenlang speuren Tanzania en Ke nya met hulp van Alge rijnse en Amerikaanse be drijven naar olie voor hun kusten, maar de resultaten waren tot nu toe teleur stellend. Toch waarschu wen deskundigen tegen geruchten over „olievoor raden van Saoedische af metingen" in de Rift Val ley. Zij benadrukken dat alleen concrete olievond sten een uitsluitsel kunnen bieden. En zelfs dan zullen veel tijd en geld nodig zijn om het noodzakelijke net werk van installaties en pijpleidingen te bouwen. Maar in de Afrikaanse pers wordt tevens gewaar schuwd tegen te groot pes simisme, met name van oliemaatschappijen, die jarenlang beweerden dat geen grote olievondsten zoals in het Midden-Oos ten, meer te verwachten waren. Tot de grote olie vondsten in Mexico hun sombere visie logenstrafte. Met instemming citeert men ook professor Peter Odell van de Erasmus Universiteit in Rotterdam, die al lang pleit voor een geïntensiveerde oliespeur tocht in de Derde Wereld, waar zich talrijke geolo gisch veelbelovende gebie den bevinden. Het gebied van de Oost- afrikaanse Rift Valley kreeg de afgelopen decen- nia weinig aandacht van de internationale olie speurders. Wat ondermeer wordt toegeschreven aan het geloof bij onderzoekers dat de dikke laag lava in dit eens zeer vulkanische gebied het boren te kost baar zou maken. Twintig jaar geleden deed een Britse oliemaatschappij al onderzoek in het huidige Mobutumeer op de grens tussen Oeganda en Zaïre en de resultaten werden toen omschreven als 'be hoorlijk goed'. De maat schappij wilde echter de resultaten van de Oegan- dese dekolonisatie af wachten en de onderzoeks resultaten raakten daarop in de vergetelheid. Ze kwamen pas weer boven water toen de Tan- zanianen ze in 1979 na de verovering van Kampala herontdekten in Idi Amins beruchte State Research Centre. Sommige experts menen zelfs dat deze Oegandese olievoorraden deel uitmaken van een gi gantische oliezee. Deze zon noordwaarts lopen via westelijk Tsjaad - waar het Amerikaanse Conoco- concern in de jaren '71 veelbelovende boringen deed - naar Libië, en ver der aansluiten op olievel den in de Rift Valley, zoals die in zuid-west Soedan, waar het Amerikaanse Chevron werkt en olie voorraden ter grootte van tien miljard vaten zijn aangetoond. Toch zijn deze theorieën op dit moment eerder de vruchten van grandioze speculatie dar, van concrete bewijzen. Ai bieden ze wellicht een sprankje hoop aan reeksen van Afrikaanse landen, die nu zuchten onder de Ara bische olierekeningen. Van een onzer verslaggevers DEN HAAG - Terwijl de jeugdwerkloosheid in ons land vrijwel maandelijks in omvang toeneemt, groeit in het bedrijfsleven de vraag naar ervaren vaklieden. Volgens mr. J. Hollan der, directeur arbeidsver houdingen van het Ver bond Nederlandse Onder nemingen (VNO), wordt deze tegenstelling steeds nijpender „als niet snel maatregelen worden geno men om jonge mensen be- roepsgerichter op te lei den". Zijn organisatie ont vangt steeds meer signalen van bedrijven die 'uit pure noodzaak' bij de perso- neelswerving de voorkeur geven aan ervaren krach ten. Hollander: „Ervaren vaklieden zijn in het alge meen gemakkelijker inzet baar, terwijl bovendien de beloningsverschillen tus sen jong en oud sterk zijn teruggedrongen. Die ont wikkeling is zorgwekkend. We ontvangen hier met grote regelmaat brieven van boze en teleurgestelde ouders, die zich beklagen over het feit dat hun kin deren eenvoudig niet aan de bak komen." DONDERDAG heeft in Den Haag een gesprek plaats tus sen minister Den Uyl van Sociale Zaken en Werkgelegen heid en delegaties van werkgevers- en werknemersorgani saties. Onderwerp van gesprek is andermaal het banen plan en de pogingen van de overheid om de jeugdwerk loosheid te bestrijden. Dat met de aanpak van de jeugd-: werkloosheid vaart moet wordèn gemaakt, blijkt o.m. uit bijgaand verhaal. Terwijl het aantal jonge werklozen toe neemt, leeft in veel bedrijven een voorkeur voor 'ervaren krachten'. Die situatie doet zich, al dus het VNO, in vrijwel alle geledingen van het be drijfsleven voor. Duidelij ke uitschieters zijn de bouw, de metaal en de gra fische industrie, „die met grote problemen kampen en betrekkelijk weinig fi nanciële ruimte hebben om ten gunste van jonge ren experimenten op te zetten". De werkgeversorganisa tie vindt dat die onrecht vaardigheid moet worden weggenomen door een ver sterking van het leerlin genwezen. Met andere woorden: de overheid zal financieel moeten bij springen bij het opzetten van bedrijfsopleidingen, speciaal voor de jeugd. Mr. Hollander: „De hui dige schooltypen, van Ma vo tot Heao, zijn onvol doende gericht op de prak tijk. We moeten toe naar een stelsel van leerling- werkplaatsen, waar jonge „„„r, zich het beroep kunnen maken. uucll we dat niet dan dreigt een complete gene ratie te worden afgesto ten." Een delegatie van het VNO heeft deze week een mensen eigen Doen we gesprek met minister Den Uyl van Sociale Zaken. De bestrijding van de jeugd werkloosheid - waarvoor de bewindsman een be drag van 571 miljoen gul den beschikbaar wil stel len - vormt dan een van de belangrijkste onderwer pen van overleg. Het VNO is optimistisch over de kans van slagen om in ons land te komen tot deeltijdfuncties voor jongeren, waarin werk en opleiding worden gecom bineerd. Hollander toont zich er verheugd over dat „ook de vakbonden erken nen dat leerovereenkom sten op zakgeldbasis van nut kunnen zijn". Zals bekend is van zijde van de KWJ en het NW-Jongerencontact fu rieus gereageerd op M mogelijk uitkeren van zakgeldlonen. De jonge renorganisaties zien dat als een uitholling van het recht op het minimum jeugdloon. Van de 450.000 werklo zen in ons land zijn 210.000 jonger dan 23 je Onder hen bevinden zich, blijkens de jongste cijfers, 60.000 schoolverlaten mensen dus zonder enig arbeidsverleden. Bij de Arbeidsbureaus constateert men dat jonge' re werklozen steeds n# der selectief worden ir- hun keuze. Nu tegenove' 450.000 werklozen slecht' 1500 vacatures staan is bereidheid om een 1 buiten de eigen opleiding te nemen groter. Van onze correspondent Ami van Vree BONN - De Egyptische Moebarak en bondskanseli Schmidt hebben gisteren m nadrukt dat bij de Egyptis sche onderhandelingen ov mie voor de Palestijnen i schikkingsrecht moet wore legd. In gr prog LONDEN - De Britse libera len en de nieuwe Sociaal- Democratische Partij komer bij de volgende verkiezinger voor het Lagerhuis met eer gemeenschappelijke kandi daat voor het premierschap Dit besluit komt na een opi niepeiling dit weekeindt waaruit bleek dat de coalitit ongeveer 25 procent in dt kiezersgunst was gedaald. Favoriet voor de kandida tuur is voormalig Labour- minister Roy Jenkins, hei populairst is echter Davic Steel. De daling in populariteil (overigens zou de coalitit nog altijd meer stemmer krijgen dan Labour 'en dt Conservatieven) is te wij ter aan intern geruzie. DE SOCIAAL-democraa Luis Alberto Monge heeft dt presidentsverkiezingen ir het Midden-Amerikaanst Costa Rica gewonnen. He land is de enige democrat» in het gebied. Monge waeh de zware taak die democra tie te bewaren en het hoofc te bieden aan de economi sche achteruitgang. De inla tie loopt in de drie cijfers. "iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiïiiïïiiiiii Van onze redactie buitenland BRUSSEL De Navo ver spilt jaarlijks miljarden dol •ars omdat de wapens die d verschillende landen in ge bruik hebben niet op elkaa wjn afgestemd. Dit staat i een rapport dat twee voor aanstaande defensiespecia listen gisteren hebben gepu bhceerd. In geval van oorlog Europa zouden sommige Ne vo-legers niet eens elkaai •hunitie kunnen gebruikei »Up dit ogenblik verspilt c Mavo enkele miljarden dol 'ars per jaar aan in weze overbodige ontwikkeling; Programma's, omdat de on1 wikkeling van allerlei mate leel dat een en dezelfd 'unctie moet vervullen bir non het bonsgenootscha ier of vijf maal moet ge schreden", aldus aldus he rapport. De opstellers zijn Williar frry, voormalig onder-mi 'ster van defensie van c verenigde Staten, en Walte aberge, ex-assistent-scree "■nnuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1982 | | pagina 4