JAN BRUENS VERHOORD IN CASTLE REAGH
Tulpenkolder
in Holland:
speculatie
in17-deeeuw
Echtscheiding:
zijn problemen
te voorkomen?
In deze
Gids-
Weekend:
De Aardenburger Jan Bruens heeft de
spanningen van Noord-Ierland aan den
lijve ondervonden. Hij was als kunstenaar
geinteresseerd in de troosteloosheid van
Belfast. Hij belandde echter in het
ondervragingscentrum Castle Reagh.
m
Alle radio en
tv-programma's
van het weekend
GINA ZÈELAND 5
Hinge
h®19 m
Optimisme en voorzichtigheid
na 15 jaar open hart-operatiesj
>astoriediensten
1 Blij
Tachtigjarige
oorlog
23 procent
Onbekende
Ervaringen
Raiders of the lost ark, 13 1
taaktheater- 21.30 u. Jazz, Th„
nenade. ILK. Kerk- 20 u. 1
inachts-oratorium. Stadhuis. I
0 u. Kerstconcert :Studio Li.
.Galerie Marquis, Nieuwendht
Expositie van Pat Andrea n™ I
Uderijen en aquarellen. Uitg>v, I
k en kaarten. Geop. woe. t/m
13.30-17.30 u., zond. 14-17 u. (ta
lec.).
GELWAAKDE
1 Vermaak- 20 u. Bmgo-avond
IDDORPE
Herberg-14 u. schieting.
TOS!
ZIE ZATERDAG.
GILLIS
mtens Toren-14.30 u. schieting.
14 a Kuifje en de zonne- I
ipel, a.l. 20 u. Pappilon, 121.
OGELANDE
pel SL Maarten- 15.30 u. Kent.
cert: Tine Maquelin.
LST
Koning van Engeland - 13.45 1
4, 18.45 en 21.15 u. Ik ben Joeu
oen, aX 16.15 en 21.15 u. Ansel
Vengeance, 16 j. 13.45,18.45 en 21
["wee maffe vogels, a.l. 13.45 en
5 u. Battle beyond the stars, a 1
5 en 21 u. Escape from victor?
14.30,16.15 en 10 u. Meisjes voor
doorsmeerbeurt, 18 j. ©20-
0 u. schieting.
DDELBURG
y theater- 14 u. Jungle boek, a.l
en 21.30 u. One flew over the
koo's nest, 16 j.
8TBURG
leltheater- 14 en 20 u. De e
de cadillac, a.l. 16.30 u. Meisjes
ir de betere stand, 18 j.
8 VAN GENT
Speye-12 u. Koffieconcert; Rob
Hijs.
■enlgingsgebouw- 15 u. schie-
RNEUZ
ZEN
sortheater - 13.45, 16, 18.45 en
.5 u. Ik ben Joep Meloen, a.l. 18
18.45 u. Omar Mukhtar, a.l. 21.15
3eauty body, 18 j. 13.45 u. Bruce
superhero, 12 j.
I88INGEN
lambra 1- 14,18 en 21.30 a Joep
loen, a.l. Alhambra 2- 14 a Te-
ïfilm grabbelton, a.l. 19 en 2130
Raiders of the lost ark, 12 j.
«GELWAARDE
Schaijk-14.30 u. schieting.
el: 10 uur Ds. H. van de Berg.
>rvliet: 11 uur Ds. Meeuse (op- 1
0-
eskens: 9.30 u ds. M. van Manen,
dzand: Dienst te Retranche-
nt.
oede; 9.30 uur Kand H. Braem,
nt
ek: 10.00 u ds. W. van Meeuwen,
nterüsse: 9.30 u. ds. R Hartog.
ofdplaat: 11.00 u. da. M. van Ma- I
rt
list: 11.00 u. ds. R Hartog.
euwvliet: 10 uur Dienst in Wa-
landkerkje.
stburg: 10. uur. Kandidaat 6e I
er A. Senf van Zaamslag. Collec-
1 voor „Kerk en Wereld en voor
Kerkvoogdij.
illippine: 9.30 uur Ds E.H. Wol-
rs Terneuzen.
tranchement: 11 uur Ds. C. Balk.
s van Gent: 9.30 uur Dhr. V/
risen uit Geersdijk.
hoondijke: 10 uur Ds. I
A.I-Brinkman. Collecten voor
rkvoogdij en Bloemendienst j
èche o.l. v. Milly Jacobse.
nt Anna Ter Muiden: Dienst te
Ills.
nt Kruis: 9.30 uur Dhr. Kruide- I
er uit IJzendijke. Gezamenlijke
enst met Aardenburg.
uis: 9.30 uur Ds. G Balk. Heilig
/ondmaal.
uis kil: 11 uur Ds. E.H. Wolbers I
t Terneuzen. Extra collecte ge-
uwen.
ïrneuzen: 10 uur Ds. E.J. Riet-
ld.
>ede Herderkerk: 10 uur Ds. C,
Dogendoorn, 19 uur Ds. D.W
weiman.
pstandingskerk: 10.30 uur Ds.
W. Koelman, 12 uur Jeugdkerk.
aterlandkerkje: 10 uur Cand M.
x>ymeijer.
zendijke: 9.30 uur Ds. Meeuwse.
tamslag: 10 uur Ds. A. Schellevis.
Ki H. Doop.
ïidzande: 10 uur Dienst in Wa-
r landkerkje.
ardenburg: 10.45 u ds. J. Paksy.
-eskens: 9.30 en 17.00 u ds. D. Via-
r (17.00 u. Kerstdienst)
ostburg: 9.30 u ds. J. Paksy.
:hoondijke: 10.00 en 15.00 a dhr.
de Best t
xel: 10.00 en 17.00 u. ds. v.dStoel
ïrgen op Zoom.
oek: 10.00 en 15.00 u. Kand. J. v.
iesen Emmeleroord.
?rneuzen: (Noordstraatkerk):
.30 u. ds. A. Verhoog. (Opstan-
ngskerk): 9.00 en 17.00 u ds. A.
erhoog. Kindernevendienst4,5
jaar.
aamslag: 10.00 en 15.00 u. as- A I
os Bergen op Zoom.
EREFORMEERDE KERK VRIJ
GEMAAKT
xel: 10.00 en 15.00 u. ds. J. Borg-
>rff.
oek: 10.00 en 15.00 u. prof. H. On-
ann Kampen.
erneuzen: 10.00 u. Kand. L. Sollie,
L30 u. prof. H. Ohman, Kampen-
aamslag: 9.00 en 15.00 u. Kand. 1*
)llie, Zwartsluis.
HRISTELIJKE GEREFOB- I
MEERDE KERK
aamslag: 10.00 en 15.00 u. ds. 1*
cLMeij.
DOOPSGEZINDE GEMEENTE
ardenburg: 16.00 u. kerstviering j
d. gemeente.
LEGER DES HEILS
erneuzen: 10.00 u. He
enkomst; 14.30 u. Zond-
:hool/kinderfeest; 19.00 a Cand-
-lightavond o.Lv. Kapiteine
oorham.
>ndag tussen 12 en 24 uur is voo
estelijke bijstand onderstaan
res bereikbaar.
M>r Goes (ziekenhuizen en pgjjj
ie Goes) en Zuld-Oost-Bev«*®"
arochies 's-Heerenhoek, Hejj\
nszand, Lewedorp en Ovezajwf'
istor A.V. Alphen, teL 01106-1210-
erstbal - De carnavalsver*
liging De Kriekeputter»
Dudt zaterdag 19 decern?®
st jaarlijkse kerstbal in
imeenschapscentrum Ma''
ertuus. Aan dit evenem®"
ordt meegewerkt d°°r ile
ans- en showorkest l?
urvivals. Het beloofd e®
ezellige drukte te worde'
ant in de voorverkoop zo
r al heel wat kaartjes a
eur uitgegaan. Het kers
al begint om 20.30 uur.
door Paul de Schipper
DAG en nacht militairen in de straat. Pantser
voertuigen op de hoek. Tralies voor de winkel
ramen en gonzende helicopters in de lucht.
Steeds leven met de angst dat je kan worden
opgepakt.
•Moordend plstic (135 gram) munitie van 't En
gelse leger
9Huisvlijt uit de Maze-gevangenis
Muurschildering in Noord-Ierland
Urenlang ondervraagd
kan worden. Dat je ge
wekt wordt door geweer
kolven die op de deur
slaan. Leven met de angst
die je ertoe brengt je kin
deren naar buiten te stu
ren om te kijken of de
Britten er nog zijn.
Het is Noord-Ierland
1981: Belfast, Londonder
ry, terreur en anti-ter-
reur, met Paisley, de Paus
-en Bobby Sands als schut
spatronen. En daartussen
wonen mensen, Ieren.
Hun enige misdaad is dat
ze wonen in deze achter
tuin van Groot-Brittanië.
De Aardenburger Jan
Bruens beleefde een
maand lang deze dage
lijkse apocalyps, werd er
deelgenoot van, want de
Engelsen verhoorden hem
tweeënhalve dag in hun
geperfectioneerde onder
vragingscentrum Castle
ReaghEen eerbiedwaar
dige organisatie als Am
nesty International
schreef vele honderden
pagina's vol over de mar
telpraktijken in dit in
Belfast gevestigde insti
tuut, het voorportaal van
de beruchte Maze-gevan
genis.
Jan Bruens, in gezags
getrouwe kringen niet
van onbesproken gedrag,
zegt achteraf blij te zijn
met zijn verblijf in Castle
Reagh, hoe merkwaardig
dat ook klinkt.
Hij ging begin novem
ber naar Noord-Ierland.
Hij was er al eerder ge
weest, werkte ooit vijf
jaar in Ierse ziekenhui
zen.
Deze keer ging hij met
als doel een filmreportage
over muurschilderingen.
Bruens is in het dagelijks
leven. Verzetsexpressie
heeft zijn bijzondere be
langstelling. Hij wilde de
beelden van de straatte
keningen in Noord-Ier
land afwisselen met het
straatleven; de huizenrij
en van Londonderry en
Belfast met „hun vrolijk
makende troosteloos-
heid".Het liep anders!
„Ik ging met de bus
naar Londonderry. Ik
kende het alleen van de
televisie, van de straatge
vechten. Ja en dan kom je
daar en er zijn overal mi
litairen in de straat. Ze
patrouilleren in kogel
vrije vesten en met kara
bijnen in de hand. Om de
tweehonderd meter zijn
er versterkingen van poli
tie en soldaten. Ze zitten
op daken, voor winkels,
zijn altijd en overal. Maar
de samenleving functio
neert".
Ui Families
Bruens kwam terecht in
de katholieke wijk van
Londonderry.
Hij verbleef er bij ver-
I schillende families: „Daar
leer je wat het is om onder
I bezetting te leven. Ik was
I in een gezin waarvan een
zoon was doodgeschoten.
In een pub sprak ik met
een jongen van 19 jaar en
vroeg hoe hij het leven in
zo'n sfeer beleefde. Hij ge
bruikte valium en librium
en was op zijn dertiende
jaar al een keer gewond
geraakt toen Britse mili
tairen een geweerkolf in
z'n kruis ramden".
Bruens zegt een hekel te
hebben aan het woord
„fascisme" omdat het zo'n
platgetreden uitdrukking
is: „Maar daar in Noord-
-Ierland leer je wat het
inhoudt, hoe je het beleeft.
Iedereen heeft er wel
iemand verloren of is wel
een keer beschoten met
rubber kogels! Waarom?
Omdat het Engelse leger
er de baas is".
Veel Europeanen be
schouwen het Noordierse
conflict als een verlate
opvoering van de tachtig
jarige oorlog: protestan
ten tegen katholieken.
De protestanten van de
dweper-dominee Paisley,
die de band met Engeland
willen handhaven en de
katholieken die een vrij,
verenigd en socialistisch
Ierland als ideaal hebben.
Ze bevechten elkaar le
gaal, maar vooral moor
dend illegaal. De protes
tantse Ulster Defence As-
sociation(UDA) en de Ul
ster Freedom Fighters
contra de katholieke Sinn
Fein en haar gewapende
afdeling de IRA.
In de protestantse wij
ken uitten de bewoners
tot voor kort hun nationa
listische gevoelens met
muurschilderingen van
Willem III, de Nederland
se koning die ooit souve-
rein van het Brits impe
rium was. Maar „King
Billy" verdwijnt uit het
straatbeeld. Nu zijn er ha
kenkruizen,nazi-symbo
len geïnspireerd op de ul
tra-rechtse ideeën van het
Engelse National Front.
Bruens: „Vijf jaar geleden
zag je ze ook wel, schaars.
Ik beschouwde het toen
als een Hells Angels-
-folklore. Nu niet meer.
Het statiegeld
van mama Tatcher
de Britse eigendommen in
Ulster.
Het moederland heeft
nog 23 procent van de
Noordierse industrie in
omdat de ene na de ande
re fabriek sluit. Het
werkloosheidspercentage
in Londenderry is 70 pro
cent. Half november nog
handen. Het is het statie
geld van mama Tatcher
wat ze nog niet wenst in te
wisselen. Het Britse aan
deel wordt snel minder
Zelfs de Engelse soldaten
lopen met de letters NF op
hun vest".
Noord-Ierland zucht
onder de anti-terreurwet-
ten, een verzachte vorm
van de staat van beleg als
belangenbescherming van
zette de sigarettenfabriek
Gallager zeshonderd man
op straat. Bij Harland en
Wolf in Belfast, eens een
van s'werelds beste en
grootste scheepswerven
werkten ooit 30.000 man.
Nu zijn het er nog 2400.
In Belfast logeerde Jan
Bruens bij vrouw en twee
kinderen. Hij vertelt haar
verhaal: „Op 15 oktober
1980 om vier uur s'mor-
gens klonk er een enorm
geraas. Twee gemaskerde
mannen braken naar bin
nen. Ze schoten haar man
in bed dood. Hij man was
aktief geweest voor de
hongerstakers in de Ma
ze-gevangenis. De vrouw
vloog de moordenaars
aan. Ze schoten haar in de
mond. Ze lag drie maan
den in het ziekenhuis Ja
in zo'n huis was ik".
Hij zucht even, niet be
grijpend en vervolgt:
„Op een dag zat ik te le
zen. Er wordt gebeld en er
komt een onbekende bin
nen. Hij zegt: Ik geloof dat
ik gevolgd wordt. Op dat
moment rollen twee pant
serwagens en zes land
rovers de straat in. Zestig
militairen omsingelen het
huis. Geweerkolven bon
ken. Ze komen binnen,
trekken iedereen uit de
stoel en de hele familie
wordt afgevoerd, ik ook.
Je wordt ervan verdacht
terrorist te zijn zeggen ze.
We gaan naar het politie
bureau van Andersons
Town. Ik kom in een ka
mertje waar een jongen
zit met een schotwond.
Een Engelse officier
schopt er tegen en zegt:
Als ik je nog een keer zie
schiet ik je dood. Hij
vraagt wat ik denk van de
Nederlandse politie. Ik
wordt weer opgehaald
door mannen met kogel
vrij vesten, Ze brengen
me naar Castle Reagh, het
martelcentrum. Er zijn 32
verhoorkamers. Ze fouil
leren me. Dan ga ik een
cel in. Ik ben kunstenaar
dus ik kijk rond. Er staat
een ijzeren ziekenhuisbed
met erop een vieze skai-
-matras en weggooi-la-
kens. Een stoel zit met
kettingen vast aan de
vloer. De wanden zijn geel
en het licht brandt altijd.
Ik ben ingesloten, weet
nog steeds niet waarom.
De advokaat waarom ik
gevraagd heb komt niet.
Wel is er eten in een tem
pex-bakje. s'Avonds be
ginnen de verhoren door
mannen van de politieke
politie. In het verhoorka-
mertje hangen twee Hita-
chi-videocamera's, om de
verdachten tegen mishan
deling te beschermen,
maar de knopjes staan op
„off". Ze zeggen dat het
allemaal niet zo erg is en
willen adressen weten
van mensen waar ik ge
weest ben. Ik ben twaalf
tot veertien keer verhoord
tijdens die tweeenhalve
dag.
Ik heb ze verteld dat ik
kunstenaar ben en niet
geinteresseerd in politiek.
Ze wilden weten hoe ik
over Baader-Meinhof
dacht en of ik Els van
Hout kende, een Neder
landse feministe die daar
gezeten heeft. Weet je wat
ze van haar zeiden: We
hebben nooit kunnen
vaststellen of het echt wel
een vrouw was. Ze stelden
voor dat ik voor hun zou
komen werken omdat ik
thuis was in de katholieke
wijken".
De Engelsen lieten hem
tenslotte gaan.
Z'n films hielden ze.
Bruens nam zijn ervarin
gen mee naar huis. Kij
kend naar zijn kinderen
zegt hij„Daar houden ze
de kinderen tot een uur op
en geven ze lepels slaap
middel. Valium bij de ka
tholieken en hakenkrui
zen bij de protestanten.
Iedereen is er het slacht
offer, de hele dag, zonder
ontsnapping, zonder uit
zicht".
