IRENE EN CARLOS EN HET KERKELIJK RECHT
Gronden voor
nietig huwelijk
uitgebreid
Echt en
echtscheidin
in het Huis
van Oranje
weec
GROTE PROBLEMEN ROND HUWELIJK IN 1964
WOENSDAG 27 MEI 1981
iBINNEN-BUITENLAND:
Geheimzinnigheid
Uitwijzing
Rust
99
99
litwinst
[enosto
in Giro
tSSdm^T'<Ita)> 10' Glauc
illem II in
rtertoto
haag - Ais
Ntbai
Derde "affaire-lrene"
begon ook
met geruchten
Prinses Irene en haar ex-man Carlos Hugo.
(Door Frans Wennekes)
De „derde affaire Irene"
begon niet anders dan de
eerste twee: met geruchten.
Officieel heette het, dat zij
met haar vier kinderen naar
Nederland was gekomen we
gens de gezondheidstoestand
van haar tienjarige zoon
Carlos Xavier Bernardo. Dit
motief en de overige omstan
digheden schiepen echter een
klimaat, waarin gissingen
welhaast onvermijdelijk de
boventoon moesten gaan
voeren. Hun inhoud was, dat
Irenes huwelijk met Hugo
Carlos op de klippen was ge
lopen.
De levensweg van de thans
41-jarige Irene onthult weer
eens, dat koninklijk bloed,
rijkdom en utierlijke glans
geenszins de weg naar het
geluk plaveien. Zelfs een
sprookjesprinses kan ont
goocheld uit de wolken van
een droomhuwelijk vallen.
Zo werd zij op 29 april 1964
unaniem genoemd toen zij in
Rome in de Santa Maria
Maggiore stralend haar ja
woord sprak: „De prinses uit
het sprookje."
Met dit jawoord leek een
last, die ondraaglijk was ge
worden, van de Oranje-telg
af te vallen. Want aan de
nieuwe problemen van nu
waren indertijd twee affai
res voorafgegaan, die de
kroon op haar grondvesten
hadden doen schudden; die
protestant en katholiek
Neerland opnieuw tegen el
kaar in het harnas dreigden
te jagen en die veel verdriet
in de harten van moeder Ju
liana en prinses Irene had
den gebracht.
Het was allemaal in het
prilst van het jaar 1964 be
gonnen. In de eerste dagen
van januari circuleerden er
berichten, dat de prinses uit
het protestantse vorstenhuis
katholiek was geworden,
maar pas op 29 januari
kwam haar particuliere se
cretariaat met de officiële
bevestiging: kardinaal Al-
frink persoonlijk had haar in
de katholieke kerk opgeno
men.
Terwijl later wel bleek dat
een overgrote meerderheid
van de Nederlanders ook een
prinses het recht op geloofs
vrijheid toekende, had
vooral de geheimzinnigheid
in het land grote irritatie te
weeg gebracht.
Maar er was nog een veel
ernstiger conflict. In Irenes
aankondiging werd ook ge
zegd, dat kardinaal Alfrink
haar opnieuw gedoopt had.
Dat nu was de grootste be
lediging voor de protestan
ten, omdat Irene al in 1940 in
een kapel van het Londense
Buckingham-Palace de doop
had ontvangen.
dijk bepaalden zij datum en
plaats van het huwelijk en
dit noopte de koningin ertoe
de plechtigheid niet bij te
wonen. Men kent haar vol
doende om te weten, dat zij
zelf hiervan het meeste ver
driet heeft gehad.
Het ebde allemaal weg en
toen het huwelijk in het door
zon overgoten Rome werd
ingezegend, leefde heel Ne
derland mee met een harte
lijkheid die men kort daar
voor niet voor mogelijk had
gehouden.
Slechts even bleef Irene in
deze stralenkrans staan. Zo
als voor elke bruid begon ook
voor haar al spoedig het le
ven van alledag met zijn
problemen. Haar positie
maakte Irenes zorgen alleen
maar talrijker en zwaarder.
Al gauw liet de Spaanse
regering niet alleen weten,
dat zij de rechten van Hugo
Carlos op de troon niet er
kende, maar zij weigerde ook
hem de Spaanse nationaliteit
toe te kennen.
1964: Irene en Carlos Hugo trouwen in Rome.
Met een verklaring, die als
een uiting van spijt be
schouwd kan worden, wist
kardinaal Alfrink olie op de
hoog opslaande golven te
gooien. Hij had, aldus zijn
mededeling, Irene slechts
voorwaardelijk gedoopt, om
dat hij niet op de hoogte was
geweest van de feiten en
evenmin van de omstandig
heden, waaronder de doop in
de protestantse kerk had
plaatsgevonden. Ruiterlijkj
gaf hij daarop toe: „Als ik
alle informaties had gehad,
dan zou ik Irene niet op
nieuw gedoopt hebben."
Nog voordat deze zaak he
lemaal in het reine was, be
gon Irenes tweede affaire.
Andermaal doken er geruch
ten op. Ditmaal betroffen zij
een aanstaande verloving.
Nog op 4 februari 1964 zei een
diep getroffen Juliana voor
de radio, dat deze niet zou
doorgaan. Zij besloot met de
woorden: „U zult met ons
mee kunnen voelen, dat onze
dochter nu vooral behoefte
heeft aan rust."
Dat de bom toch op 9 fe
bruari barstte, betekent niet,
dat de toenmalige koningin
het spel van de geheimzin
nigheid meespeelde. De ra
diorede was er alleen maar
een ontroerend geetuigenis
van welk proces er zich in
het Huis van Oranje voltrok.
Juliana had de waarheid ge
sproken, maar de strijd rond
haar geloofsovergang had
Irene in een zenuwcrisis ge
stort. Kennelijk durfde zij op
dat moment niet ook nog met
de mededeling te komen, dat
haar uitverkorene een prins
was uit het land van de dic
tator Franco; een prins bo
vendien die een gooi wilde
doen naar de Spaanse kroon.
Wie of wat Irene ervan
overtuigde, dat zij onder alle
omstandigheden moest door
zetten, is niet bekend, maar
op die negende februari liet
zij haar vriendin Rosario de
Andrade in Madrid officieel
de verloving met Hugo Car
los bekend maken.
Toen barstten de discussies
pas goed los. Het hele volk
voelde zich rechtstreeks be
trokken. Met verbitterde
woorden werd door velen ge
vraagd of de prinses nog wel
recht op de troon had. Of een
katholiek in Nederland
eigenlijk wel monarch kon
worden? De zaak liep zo
hoog op, dat de Tweede Ka
mer weigerde zijn goedkeu
ring aan het huwelijk te ge
ven en dit werd voor Irene
aanleiding vrijwillig van al
haar rechten af te zien.
Staatsrechtelijk was hier
mee de zaak van de baan,
maar menselijk was het leed
echter nog lang niet geleden.
De Bourbon-Parma's stelden
zich zo eigenzinnig op, dat
het tot een ernstige vete tus
sen beide huizen kwam. Zon
der enig overleg met Soest-
Terwijl het jonge gezin in
Madrid ging wonen, leidden
Hugo Carlos' politieke acti
viteiten tot zulk een ernstig
conflict met de Spaanse re
gering, dat er een officieel
uitwijzingsbevel tegen hem
werd uitgevaardigd. Op 20
december 1968 werd hij als
arrestant vanuit ene
Spaanse politie-auto op
Franse bodem gedeponeerd.
Het verbod in Spanje te
vertoeven, trof de hele fami
lie Bourbon-Parma. Alleen
tegen Irene, als telg van het
Nederlandse koningshuis,
durfde de Spaanse regering
niets te ondernemen. Zij
mocht gaan en staan waar
zij wilde en dat terwijl ook
zij actief had deelgenomen
aan acties van de carlistische
beweging.
Hoewel deze in 1977 door
de staat als partij werd er
kend en Hugo Carlos korte
tijd later weer Spanje bin
nen mocht, mondden deze
voor het paar op zich ver
heugende feiten uiteindelijk
toch uit in een bittere teleur
stelling.
Bij de eerste vrije verkie
zingen van het land sinds de
burgeroorlog zagen de car-
listen geen kans om ook
maar een zetel in het parle
ment te veroveren.
Het heilige vuur, waarmee
Irene voor deze politieke
zaak gevochten had, bleek
niemand in gloed te hebben
gezet. Allengs doofde het uit
en dit proces bekoelde moge
lij k ook de liefde in dit hu
welijk, dat zestien jaar daar
voor een van de meest dra
matisch incidenten in ons
koningshuis had veroor
zaakt.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllll"»""!"""!""""!!"1
(Door Jan Hooyman)
„Het huwelijk wordt al
leen door de dood ontbonden.
De echtscheiding voor de
burgerlijke wet ontbindt dus
het huwelijk niet". Met dit
kant en klare antwoord uit
de katechismus zijn in het
leven vele generaties van
katholieken opgevoed.
Toch is een formele ont
binding, ook van een katho
liek-kerkelijk huwelijk, al
tijd mogelijk geweest, zo
deelt men ons van deskun
dige zijde mee. Maar dat kan
alleen door de paus zelf ge
beuren en slechts in twee ge
vallen: als het huwelijk niet
is voltooid door de geslachts
daad of als blijkt, dat een
van de huwenden niet ge
doopt is (het zogenaamde
Paulinische voorrecht). In
alle andere gevallen is
slechts sprake van een schei
ding van tafel en bed, waar-
Van huwelijksontbinding
moet duidelijk onderschei
den worden de zogenaamde
nietigverklaring, dat wil
zeggen een verklaring dat
een echt huwelijk niet be
staat. Bevoegd om zo'n ver
klaring af te geven is de ker
kelijke rechtbank van het
bisdom waarin het huwelijk
is gesloten, of de rechtbank
van het bisdom, waarin de
„verdedigende" partij woont.
Als gronden voor een der
bij de huwelijksband zelf gelijke nietigverklaring van
formeel in stand blijft. een kerkelijk huwelijk gol
den tot aan het Tweede Vati
caanse Concilie vrijwel uit
sluitend: dwang bij de slui
ting van het huwelijk, een
reeds bestaand ander huwe
lijk van een der partijen bij
de huwelijkssluiting, gebrek
aan de kerkrechtelijk voor
geschreven vorm van de hu
welijkssluiting (de priester
was bijvoorbeeld niet be
voegd of de getuigen ontbre
ken). Sinds het Tweede Vati
caanse Concilie echter, dat
sterk de nadruk heeft gelegd
op de persoonlijke relatie in
het huwelijk, is langzaam
maar zeker de praktijk ge
groeid om ook van een niet
volledig huwelijk te spreken
als van een menselijk leef
bare man-vrouw-relatie niet
kan worden gesproken. Die
uitbreiding van de gronden
voor een nietigverklaring is
ook in de jurisprudentie van
de hoogste kerkelijke recht
bank, de Rota in Rome door
gedrongen.
Toch gaat zo'n nietig
verklaring van een huwelijk
niet zover, dat er nooit een
huwelijk zou zijn geweest.
Want dat zou inhouden, dat
eventuele kinderen uit de
verbintenis voor de kerk als
onwettig zouden gelden. En
dat is niet het geval.
In het geval van prinses
Irene en prins Carlos is tot
het uitspreken van een nie
tigverklaring dus bevoegd de
rechtbank van het bisdom
Rome, waar het huwelijk
van beiden in 1964 is gesloten
ten overstaan van kardinaal
Giobbe (oud-nuntius in Ne
derland), of de kerkelijke
rechtbank in Madrid indien
prinses Irene de zaak aan
hangig maakt, of die van het
aartsbisdom Utrecht indien
prins Carlos het verzoek in
dient.
Na de uitspraak van een
plaatselijke kerkelijke
rechtbank gaat de zaak
automatisch over naar de
rechtbank van een ander
bisdom ter behandeling in
tweede instantie.
In Nederland geldt, dat
zulke zaken van een gewoon
bisdom naar het aartsbisdom
Utrecht gaan. De zaken die
in eerste instantie voor de
rechtbank van het aartsbis
dom Utrecht hebben ge
diend, gaan voor een tweede
behandeling naar het bisdom
Haarlem.
„Haarlem" heeft nu de
zaak naar de hoogste kerke
lijke rechtbank in Rome ver
wezen.
llllllllllllllllilllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIHMHMMUHHIIIIIIIIIIIIIIIIIllll
(Door Joseph Delahaye)
De lange geschiedenis
van het Huis van Oranje is
geplaveid met ongelukkige
huwelijken. Soms was het
zo erg, dat man en vrouw,
gelijk koning Willem de
Derde en koningin Sophie,
ook voor de buitenwereld
als kat en hond naast el
kaar leefden. Van het
verre tot het jongste verle
den is dan ook menigmaal
aan de mogelijkheid van
een echtscheiding gedacht.
Daarom is het des te op
merkelijker, dat tot nu toe
slechts twee Oranje-hu
welijken door echtschei
ding werden ontbonden.
Stamvader Willem van
Oranje, ook wel De Zwij
ger genaamd, was weduw
naar van Anna van Buren,
toen hij in 1561 te Leipzig
hertrouwde met de zeven
tienjarige Anna van Sak
sen, die enkele jaren later
het leven zou schenken
aan prins Maurits. Het hu
welijk was een grote mis
lukking. Anna was ver
standelijk zwak begaafd
en in elk opzicht verre de
mindere van haar echtge
noot. Steeds levend in
dronkenschap en overspel
verviel zij geleidelijk tot
krankzinnigheid. Toen
eenzame opsluiting in het
voorvaderlijk slot der
Oranjes in Dillenburg
geen verbetering bracht,
volgde in 1571 de ver
wachte echtscheiding.
Willem trouwde opnieuw,
nu met Charlotte van
Bourbon, een voormalige
Franse abdis, en na haar
dood nog eens met Louise
van Coligny, kort voordat
hij in 1584 stierf onder
moordenaarshand. Anna
van Saksen was enkele ja
ren eerder in afzondering
en vergetelheid gestorven
in Dresden.
De tweede echtscheiding
in het Oranjehuis viel
bijna driehonderd jaar la
ter. Prinses Marianne, de
in 1810 geboren dochter
van koning Willem de Eer
ste, trouwde in 1830 met
haar volle neef, prins Al-
brecht van Pruisen. Deze
Albrecht was bepaald niet
Mariannes eerste keus.
Kort voor dit huwelijk had
zij namelijk op last van
haar vader, de koning,
haar verloving moeten
verbreken met prins Gus-
taaf Wasa van Zweden,
omdat deze zijn aanspra
ken op de Zweedse troon
niet wenste op te geven.
Het direct daarop vol
gende huwelijk met prins
Albrecht werd bepaald
geen succes. Al spoedig
bleek, dat de Pruisische
prins nogal lichtzinnig van
aard was en zich allerlei
vrijheden veroorloofde,
waardoor hij zijn vrouw
van zich vervreemdde. Al
brecht stak zich zelfs in
schulden om aan de wen
sen van zijn vriendinnen
te kunnen voldoen.
Prinses Marianne, een
voor die tijd uiterst geë
mancipeerde vrouw, stond
echter op haar rechten en
op haar stuk en zij liet dat
ook meermalen ondubbel
zinnig blijken. In de win
ter van 1843 vertrok Ma
rianne voor een langdu
rige huwelijksvakantie
naar Italië doch ook deze
tijdelijke scheiding van
haar echtgenoot kon de
zaak niet meer redden. Zij
deelde aan haar broer, ko
ning Willem de Tweede
mee, dat zij niet langer
met haar man wilde sa
menleven. Marianne trok
opnieuw naar Italië, waar
de vrijheid haar lokte,
maar waar zij door haar
buitensporige verlangens
de schrik werd van alle
consuls en gezanten. De
gewenste echtscheiding
werd echter door de ko
ning van Pruisen tegenge
houden.
In 1848 vestigde Marianne
zich in een deftige buiten
plaats in Voorburg. In haar
bediendenkring bevond zich
een koetsier, Johannes van
Rossum, tot wie zij zich bij
zonder aangetrokken voelde.
Hij was niet alleen een flinke
verschijning maar hij was
daarbij een man met een
goede aanleg. De zakelijke
verhouding werd allengs
Willem II, zijn huwelijk met
bleef voornamelijk in stand
vooral naar Tilburg, door de
Prins Hendrik.
meer persoonlijk en in de
eerste maanden van 1849
bleek, dat de prinses in ver
wachting was. Toen was de
officiële echtscheiding niet
meer tegen te houden. Van
Rossum liet ook zijn vrouw
in de steek en volgde Ma
rianne naar Reinhartshau-
sen bij Wiesbaden, waar hij
haar tot zijn dood trouw en
zorgzaam bleef bijstaan als
stalmeester en vervolgens
als secretaris en bibliotheca
ris. In 1883 werd Marianne in
Erbach naast haar vriend
begraven.
Afgaande op de portretten
is er een opvallende gelijke
nis tussen prinses Marianne
en prinses Irene. Ook de ka
raktertrekken vertonen veel
gelijkenis. Evenals Irene
werd Marianne omschreven
als: knap, charmant, sociaal
bewogen, intelligent en on
verzettelijk. In Voorburg,
waar zij vaak vertoefde,
wordt zelfs heden ten dage
op grond van de ouderlijke
overlevering nog altijd met
grote sympathie over prinses
Marianne en haar verboden
liefde gesproken.
Willem I, op last van
hem moest zijn dochter
Marianne haar verloving
met een Zweedse prins ver
breken.
fpARIJS (UPI)- Nuhet
W is of Borg zijn scho
K het houdt, Jimmy Co
r.„ langzamerhand op j
tn begint te komen
kcEnroe op langzame ban<
W altijd aanzienlijk mi:
Et gevaarlijk is dan op ho
[«•as, is Gene Mayer e
n de favorieten voor
odzege in de met 611.0
tllar gedoteerde op
ranse tenniskampioe
•happen.
Amerikaan, die
•t met beide
léetpakt, is een man
Be oppervlakten. Gister
Jpgevierde hij in 1 uur 39 -
Eten over de Fransman
linique Bedel. Het was
Irste partij sinds de fina
jan zes weken geleden
zi
hand
vo
koningin Anna Pauloww
omdat zijn „uitstapjes",
vingers werden gezien.
Het zou intussen nietl
vreemd zijn geweest, wan-1
neer het geschiedboek van I
de Oranjes meer echt-I
scheidingen zou hebben
vermeld. Het huwelijk van
koning Willem de Tweede
bleef voornamelijk in|
stand omdat koningin
Anna Paulowna de her-1
haalde „uitstapjes" van
haar echtgenoot, vooral f
naar Tilburg, door de vin
gers zag. Het huwelijk van
koningin Sophie met de
brute Willem de Derde
was voor beide partijen
een hel, maar het staatsbe
lang en vooral de burger
lijke conventies verhin
derden een echtscheiding,,
die in feite echter wel be-1
stond.
Onze nationale
schiedschrijver, dr. LoudeI
Jong, heeft in het negende
deel van zijn werk ont
huld, dat koningin Wilhel-1
mina in de twintiger jaren]
van deze eeuw ernstig
heeft gedacht aan een
echtscheiding in verband]
met de amoureuze e
des en de religieuze bevlie-1
gingen van haar echtge
noot, de ongelukkige prins
Hendrik. Op dringend i
vies van kerkelijke en I
burgerlijke raadgevers is
het toen echter niet tot een
officiële scheiding geko-
men, hoewel de koningin I
en de prins in feite volko-
men langs elkaar heen I
leefden. Ook in het huwe-1
lijk van koningin Juliana
en prins Bernhard he
het meermalen zwaar
spannen. In de Hofmans-|
affaire van 1956 moest I
zelfs een driemanschap
van wijze mannen
Gerbrandy en Tjarda van I
Starkenborgh Stachou-1
wer) te hulp worden ge-1
roepen om een dreigende
definitieve breuk in het
koninkijk paar te voorko-l
men. Enkele jaren geleden I
deden opnieuw de geruch-1
ten over een mogelijke
echtscheiding de ronde, I
toen bekend werd, dat!
prins Bernhard in ernstige I
mate steekpenningen var.
de Lockheed-fabriekep I
T.
AREZZO (ANP) - Na
spannende tiende etap
het peloton het in
rit van de Ronde v;
kalm aan gedaan. I
itigjarige Giovanni R
sto, zoon van een miljona
dit voorseizoen al enke
nalen in de publicitiet, na
Ijn kans waar. Renosto, e«
-prof, zegevierde in
ndsprint van een tien rei
ers tellende kopgroep.
De vedetten vonden het a
|ang best toen 25 kilomet
de aankomst de grcx
an onbeduidende renne
pgsprong. Francesco M<
die ondanks blessur
ch van start was gegaan
elfde etappe, had slech
de slotfase moeite h
lempo te volgen. Nadat
voorsprong van de vluchte:
tot drie minuten was opgelc
*n, begonnen de knechte
an Saronni en Baronchel
iet tempo te verhogen. Mi
eel pijn en ook moeite ko
Koser zich staande houdei
pet peloton ging met ee
lehterstand van 2 min. en
op Renosto over
keep.
De elfde etappe heeft in c.
"P van het algemeen klasse
ent overigens geen verar
leringen teweeggebrach
aronni bleef leider me
vaalf seconden voorspron
i Bortolotto en 31 secnde
1 bibi Baronchelli.
Ltewi?Ifdf etaPPe: 1. Giovanr
Erin, li 1 199 km' in 5.18.43,
<Ita>' 3- Thieri
iFmi !i4' C'audio Torelli (Ita
fceZel ?eB10'?bini dta), 6. Aid
Ita) 8 v T Tullio Bertacc
iNtonin H^4?n Llenhard (Zwi),
l de winnaar dezelfde tb
had aangenomen, dochl
deze geruchten werden
niet bewaarheid.
aerlandse club zal Willem
Umne,?ïen aan de interto-
competitie, die van 1
L augustus wordt
enige
127 jun
gehou-
fef» deelnemend,
I not n ziln inl
bnr an groePen
por de
6Cles,
1X3 Zwitserse
11 is onder6ci
aeht samen
stavanger
Irfth uttgarter
en Marek S
ttrov (Bulgarijej
clubs
ingedeeld
van vier
is
van
frank. Wil-
in
met Vi-
(Noorwe-
Kickers
Di-
groepen van v
groepswinnaar
gereserveerd
itserse frank. W
ondergebracht
H SfllYlDn mn+
k Stanke
Willem van Oranje.
van Willem III
Oger i !em II - Viking
®rterKi„i? Willem II -
Jtanke n3 ers. 18 juli: Willem
•J Ö?Itrov- 25 joh: Vi-
'rijden "j willem II. De
PI- «rre,k Stanke Dimi-
ckers - WiiÜL,ï. en Stuttgarter
Weekse daif zullen op door-
gen worden gespeeld.
rn dP !l De uitslagen
PdamS?i?ndag voor de
pPetitie anse voetbal-
Lijden ziingMPeelde wed~
Ps j?3?. New York Cos-
hshingtonaS nT?ado 5"1;