Een dikke pil
ter genezing
van doemdenkers
EVEN UITBLAZEN
Lente in Warschau
{De tegenstemmers!
DA-kamerlid
CDA-kan
Achter pol
optreden J
ichmidts di
NATUURLIJK
DINSDAG 1»
:PAGINA TWEE
MET WIM KOCK
Klacht
Pest
Spionne
EVEN PIEKEREN
Belzebubbels
CD i raakte
34
Ipwr
T 5 PAGINA t
- sas'
1® MEI II
Uitgeversmaatschappij
De Stem ter
DirecHe
Dr. W.A.J.M. Harkx
Drs. J.H.M. Bradfer
Hoofdredacteur
L. Leijendekker
Spinvetd 55,
Postadres: postt)ueS22t
4800 MB Breda
Telefoon: voor directe
verbinding zie onder
betreffende afdeling.
Algemeennr. 076-230611
Telex: 54176.
Kantooruren rrntt/mvr.
van 8.15-17.00 uw.
Bankrelaties
Postgiro 1114111
ABN rek. 520538447
NCB rek. 290301584
Raborek. 101053738
Handelsregister 27410.
Centrato redactie Brede
Nieuwsdienst 0764Ö66K
Stadsredactie 076-238880
Sportredactie O78-230i»4
Lezersservice
Inlichtingen over Stèrnreizen en
promotie: 076: 236911
Fotoservice: 076-236573
Abonnementen
Betalingen 076-2363j«7
f te,59i»rmiarèi
49,45 pér kwartaet
192,-per jaar
Postabonnementen Met toeslag.
Nieuwe abonnees:
bij elk rayonkantepr «8
servicepunt. Göktetefdirtiecft of
d.m.v. bon in èe WiSat.
Bezorgklachten
Voor tetefonische meldingen zie
onder betreffend rayonkantoor.
Rubriek IKtetMfé
Opgaven 076-236882
tot 17.00 uur.
2 dagen voor pfoG^sing,
Grote:
Algemene irtt
mogelijkheden «n tetteren:'
076-236881.
Regionale informatie: «te
kantoren.
Postadres: postbus 3229,
4800 MB Brede.
Afsluittijd adv.: 9.00 uur één
dag voor plaatsing:
maandagkrant vrijdag 12.00 uur
in Breda.
Overllj<
076-236442. -
Buiten kantooruren me. t/m vr.
van 18.30-20.90 uur M zo, ven
18.30-21.30 uur
076-236394/290911.
Advertentie debiteuren
Administratie 076-296227
Rayonkantoren
Breda -t
Nwe. Ginnekerjétraat 41
4811 NN. Abonnementen
076-236322. Overige efd.
236326. Kantooruren Ma. t/m
vr. van 8.15-17.00 tiur.
Bezo ra klachten
076-236888 ma. t/m vr. 3.15-
19.00 uur, za. 8.15-17.0G uur.
Bergen op Zoom
Zuivelstraat 26,4611PJ
Tei. (aile afd.) 01640-96860.
Telex 78457.
Kantooruren ma. f/M vr. van
8.15-17.00 uur.
Etten-Leur
Markt 28, 4875 CÊ
Tel. (alle afd.) 01608-21650.
Telex 54430.
Kantooruren ma. t/rfrvr,
van 8.30-12.30en
13.30-17.00 uur.
Goes
Klokstraat 1,4661 IK
Tel. (alle afd.) 011O0-26Ö3O.
Telex 55215.
Kantooruren ma. t/m vt,
van 8.15-12.30 en
13.30-17.00 uur.
Hulst
Steenstraat 14, 4561 A§,
Tel. (alle afd.) 01140-13751.
Telex 55203.
Kantooruren ma. t/rn vr.
van 8.16-12.30 en
13.30-17.00 uur.
Oosterbout
Arendstraat 14,4901 JK
Tel. abonn. en adv.
01620-54957
Telredactie 01620-51$66.
Telex 54408.
Kantooruren ma. t/m vr.
van 8.15-17.00 uur.
Roosendaal
Molenstraat 46.4701JN.
Tel. (alle afd.) 01650-97150.
Telex 78459.
Kantooruren ma t/m ér
van 8.15-17.00 utir,
Terneuzen Sj&
Nieuwstraat 9,4591 CV -
Tel. (alle) afd. 01150-17620.
Telex 55033.
Kantooruren ma. t/Mvr.
van6.15-l2.308n
13.30-17.00 uur. B
VHssmgt»
Torenstraat 5, 4361ET;
Tet. (alle afd.)01184-i6»10.
Kantooruren ma.f/MVf. van
8.30-12.30 en 13.90-T7.00 uur.
Er rijn boeken die voet te dik
i om In één ruk te «voeden
maar zich des al-
tin zeer moeilijk opzij
talen leggen,
Zo'n boek is Barbare Tuch-
man's A Distant Mirror. >n
het Nederlands zou dat Ben
(of De) Verre Spiegel kun
nen zijn. een uitstekende
titel die niet alleen de inhoud
van het beek, maar ook de
pretentie van de schrijfster
nauwkeurig aangeeft. Toch
heeft de een of andere los
bol. die zijn vak wellicht
heeft geleerd met het verta
len van filmtitels, in zijn on
vermoeibare speurtocht
naar pakkende originaliteit
er „De Waanzinnige 14de
Eeuw" van gemaakt, ook
niet geheel bezijden de in
houd van het boek - dat Wil
ik graag toegeven - maar ais
vlag die de lading moet dek
ken nogal ordinair.
Ik had me eigenlijk voor
genomen het weekeinde in
de tuin door te brengen. Ais
gevolg van de vele koude en
nafta voorjaarsweekends is
dam nog werk genoeg te
doen.
Maar een dreigende
regenbui, zaterdagmiddag,
hield me binnen en toen ik
toevallig in de buurt van de
boekenkast kwam, zag ik het
weer liggen, midden in een
stapel boeken, ai maanden
wachtend om gelezen te
worden.
Speciaal ten aan
zien van dit boek voelde ik
me een beetje schuldig. Het
is niet bepaald een goed
koop boek en bovendien
kreeg ik het vorig jaar van
een paar goede vrienden
voor mijn verjaardag. „Dat
zou ik toch eigenlijjc gelezen
moéten hebben vóór mijn
vefgendd verjaardag"! dacht
ik.
Enfin, ik pakte het en
maandagmorgen om half
twee was ik nóg aan het le
zen.
Ik weet niet ot baraoara
Tuchman nog wei fatsoenlijk
is in soraakmakend Neder
land. Het brave mens heeft
enige tijd geleden In Oe
Volkskrant een verhaal ge
schreven over de afne
mende kwaliteit van het le
ven in het algemeen en de
dienstverlening in het bij
zonder.
Hoewel dit een
klacht is die je in elke kroeg
bp elk moment ten beste
kunt horen geven, waarbij
de overige stamgasten in
stemmend knikken of zich
uitputten in het aandragen
van voorbeelden, stak in de
kolommen van De Volks
krant een ware storm van
verontwaardiging op.
Uit het geloei viel af te lei
den dat Tuchman's kritiek
op de maatschappij van van
daag elitair om niet te zeg
gen reactionair was. De col
lectieve verontwaardiging
over haar artikel was eigen
lijk verbazingwekkend en
leek veel op die welke korte
tijd later losbarstte in de
NRC-Handelsbiad toen Sjef
Imkamp in dat blad zijn - in
derdaad niet in alledaagse
termen verwoorde - visie gaf
op de demografische toe
komst van Nederland. Hij
werd door zijn opponenten
veeivbldig beschuldigd van
racisme.
een geschreven portret
tracht te geven van de even
turbulente als rampzalige
14de eeuw. De stijl van de
reportage betrekt de lezer
nogal direct bij het gebeuren
.en daardoor wordt het moei
lijk het boek opzij te leggen.
In het retrospectief van
Tuchman is de 14de eeuw
éen voortdurende verschrik
king geweest. De schrijfster
zelf waarschuwt voor die
vertekening en vergelijkt die
met het vertekende beeld
dat de huidige media geven
van de samenleving omdat
zij voor het grootste deel
worden gevuld met onge
wone gebeurtenissen en in
cidenten.
Ik weet niet of Barbara
Tuchman inderdaad een in
de Nederlandse Volkskrant
eindelijk ontmaskerde
spionne is van Nieuw
Rechts: wat ik wel weet is
dat zij voortreffelijk schrijft
en een meester is in het in
journalistieke stijl recon
strueren van stukken ge
schiedenis. De „Kanonnen
van Augustus", over het be
gin van de eerste wereldoor
log en „De trotse toren"
over het Europa van 1870 tot
1914 zijn internationaal be
roemd geworden voorbeel
den van dat meesterschap.
Volgens de internationale li
teraire kritiek (waaronder
Fens in de Volkskrant) zou
„De waanzinnige 14 de
eeuw" zelfs een hoogtepunt
zijn.
Het blijkt in elk geval een
fascinerend boek te zijn dat
Maar ook zonder verteke
ning blijft er genoeg ver
schrikkelijks over: de ver
woestende honderdjarige
oorlog, de pest-epidemieën
die de bevolking van Europa
halveerden, de uit afge
dankte soldaten en ver
armde ridders gevormde
roversbenden, het verloede
rende ridderstelsel, de cor
rupte kerk en de opmerke
lijke afwezigheid, in alle la
gen van de bevolking, van
respect voor andermans of
zelfs het eigen leven. Als er
ooit een rijke voedingsbo
dem voor sektarisme, fana
tisme en doemdenken was
dan was het wel de verwor
dende maatschappij van de
14de eeuw.
Daarom is Bar
bara Tuchman's boek over
deze eeuw medicijn voor
doemdenkers en een hart
versterking voor de bangen
die vrezen dat het met de
wereld en de mensen op een
eind loopf.
Waneer de wereld na 1381
nog zeshonderd jaar kon
voortbestaan, dan is er geen
enkele reden om te vrezen
dat het voor de mensheid
nooit 2581 zal worden. Ze
ker niet met een uitgangs
punt als 1981, een jaar dat
ondanks alle onvolkomenhe
den die het te zien geeft, zo
onvergelijkbaar veel beter is
voor de mensen die het
moeten beleven dan 1381.
Nu het lente is in de
Poolse hoofdstad War
schau wordt er veel druk
ker dan andere jaren, ge
tuinierd. De reden is de
voedselschaarste. Dat
brengt mensen ertoe hun
bloementuintjes te her
scheppen in moestuinen.
Voer gezondheidsfanaten Is er een nieuw tijdschrift op de
markt. Het heet Natuurlijk, het verschijnt eenmaal per kwar
taal en besteedt - zoals de naam al verraadt - waarschijnlijk
meer aandacht aan de kruidentuin dan aan oom dokter met
zijn medische wetenschap.
Dat kèn een onheuse veronder
stelling zijn maar het eerste nummer opent al gelijk met „Al
ternatieve Geneeswijzen", volgens velen - en ik moet zeg
gen dat ik er toe neig me bij hen te scharen - een zacht
woord voor kwakzalverij. Verder een artikel „Zin en onzin
over Ginseng", een uitgebreid artikel over rugkwalen met de
aanbeveling „Voor ernstige of hardnekkige rugpijn moet u
altijd uw dokter raadplegen", een rubriek „Het Kruiden-
buiftje" geheten en „alles over zaaien van bloemen en
groente". De wetenschap komt tenslotte aan de beurt in een
artikel over harteaiheterisatie.
KIIIHUHIINHlifllllinillHimHHIIIIUilinilUIIINIIillllUlllllilllHIIIIIIItlilllllllltllllË
Onder de leuze Keuze '81 ontvouwt journalist Mar-
tin van Amerongen in de laatste uitgave van Proost I
Prikkels, bet onalledaagse hulsorgaan van de Am- i
sterdamse papiergroothandel Proost en Brandt N.V., I
een plan voor een nieuwe kieswet in Nederland.
Keuze '81 is uniek in de wereld en verschilt princi-
pieel in belangrijke mate van het huidige kiesstelstel
omdat de kiezer niet alleen zijn stem kan uitbrengen
op een voorkeurpartij, maar ook in de gelegenheid ge-
steld wordt tégen een bepaalde partij te stemmen. 5
Twee stemmen dus: één met een rood (blijft ongewij- 1
zigd: vóór) eb één met een zwart (tegen) potlood. De 1
tegenstemmen worden dan tenslotte bij de totaaltel-
ling afgetrokken van de vóórstemmen.
„Vroeger stond met name de kritische burger in de 1
kou", aldus Van. Amerongen. „Wat was zijn stem vóór I
een partij waard zonder dat hem de gelegenheid werd
geboden om zich tevens tégen een partij uit te spre- §j
ken? Er stonden de kritische burger slechts twee mo- 1
gelijkheden open: boycot van de stembus of een kriti-
sche kanttekening op het stembiljet. In beide gevallen 1
telde de stem van juist die kritische burger niet mee".
Volgens de gastschrijver van Proost Prikkels heeft
onze lage kiesdrempel van slechts (de laagste van i
Europa) de deur opengezet voor talloze splinterpar-
tijtjes, die in de parlementaire praktijk de gevestigde
partijen niet zelden voor de voeten lopen. Mede aan de
hand van twee opiniepeilingen van gerenommeerde i
onderzoekbureaus toont Van,Amerongen aan dat met §f
de invoering van de nieuwe kieswet alle kruimelpar-
tijtjes in één klap zullen verdwijnen en alleen de vier 1
grootste overblijven. Het stemmen wordt met het
nieuwe systeem voor de kiezer veel aantrekkelijker. 1
immers, iemand in de regering krijgen is moeilijk. B
Iemand beletten erin te komen is leuk. Of de nieuwe
kieswet er vóór de komende verkiezingen op 26 mei
aa. door zal komen, valt te betwijfelen.
HIIMIIfHiUIHIIinilinilimilllllIHWMIHiliniNilHIIIIIliilllHlllllliillllllfiilillllllllllllltl
in het vooruitzicht worden gesteld artikelen als:
Welvaartsziekten zijn bestrijdbaar;
De taal van het lichaam.
De redactie schreef een luchtig ten geleide: „een flinke
hoeveelheid aandacht voor gezondheid, gekruid met een
snufje oplettendheid, een pietsje kritiek, voeg daar een halve
liter natuur aan toe en laat het geheel een halve dag sudde
ren op een pitje redelijkheid. Neem niet alles met een korrel
zout. Oh ja, goed roeren!"
Het blad ziet er eenvoudig maar goed verzorgd uit. De uit
gever zit in Breda en heet Mikro B.V. Redacteuren zijn John
Frijters en D. Snakenborg. Als medewerkers noemt het col
ophon Dr. J.M.J, v.d. Pol en Roussel Laboratoria.
Op uw gezondheid!
U moest eens naar Bokrijk
gaan. Zelfs als u er al geweest
bent is een dagtocht met die
bestemming opnieuw de on
derneming waard, want elk
jaar wint dit verrukkelijke
oord aan schoonheid.
Bokrijk is een wijds do
mein in de nabijheid van de
Belgisch Limburgse stad Has
selt. Vanaf Eindhoven is het
maar goed vijftig kilometer,
vanaf Maastricht nog geen
dertig. De Begen hebben daar
met grote beheersing ten
aanzien van het oorspronke
lijke landschap, voorwaar
een lusthof voor jóng en oud
ingericht Vijfhonderd hec
taren uitgestrekt is deze eer-
tijdse bezitting der cister
ciënzers van de abdij van
Herkenrode. Thans liggen in
Bokrijk tussen bospartijen,
vijvers en wandelwegen al
lerlei verrassende toegiften
verscholen, zoals een bomen-
tuin (arboretum) met de
meest uitheemse houtgewas
sen; een romantisch rosa
rium; eetgelegenheden in
achtereenvolgens een kasteel,
een koetshuis en een herberg;
een natuurwetenschappelijk
museum en een formidabele
- de grootste van het land -
speeltuin. Maar ik wilde het
vooral met u hebben over het
mooiste onderdeel van Bok
rijk, het Vlaamse openlucht
museum. Dat telt meer dan
honderd originele huizen en
boerderijen, nauwgezet we-
deropgebouwd en met histo
rische precisie ingericht. Ge
rangschikt bovendien in af
zonderlijke dorpen en duch
tige wandelafstand van el
kaar. Zo is er een Kempens
gehucht compleet met kerk,
zien we een Haspengauwse
(Limburgse) nederzetting, èn
hurken op andere horizonten
landelijke bedrijfjes uit Bra
bant en Oost- en West-
Vlaanderen bijeen.
Toen ik door dit kleine
Vlaamse landje trok had de
lente zijn slechtste humeur
en was het goed schuilen in
elk der opstallen. Overal
hielden de bewoners (sup
poosten van de derde leeftijd
in baerenkledij) onder de
schouw een houtvuur aan.
Geholpen door de dansende
gloed in de schemerige ver
trekken toverden ze met hun
sobere toelichting het leven
voor ogen dat onze niet eens
zo verre voorouders vol
brachten tussen bedstee, bo-
terpot en schapraai.
Behalve de tientallen boer
derijen, 'van scheve" schar
minkels tot fiere geslóten
hoeven en al dan niet voor
zien van bakhuis (bakkerij),
sekreet (toilet opvarkenaver-
blijf) en rossekot (paarde-
STEM
Uit
Brussel
PERIODE Wl
door Mare de Kiü
maalderij), zijn' er Vi,
molens óm in rond te fci.
ren, werkhvisjes, een H
werij (paanhuis) en v"
beeld een kelderhut
een eenzaat en wii
zich diep in de BelgschevZ
den schuilhield. 1
Het gidsboekje dat te
Is leert hoeveel woorfa
samen met onze vconaa\
leefwijze Uit de Nedertat,
taal zijn weggestorven, ft
n niet verklappen wat fcjl
lemaal betekent, maar
Bokrijk vind je bakermat
teerlingen, papbl
kruihaspels, gevlucht
rondsels, prangbalken,
gels, kropgaten, hier en
wat trut, valgaders, hom,
keten en zwingstoelen.
De grootste suprise wn ta
Vlaamse openluchtmum
is evenwel het „stedelijk
deelte", waar waarempeleul
niet onbelangrijk deel
gesloopt Antwerpen i
voor steen herrijst. Er it_
nu al zo'n twintig pratteiêr"!
en bescheidener huizen die ii
de Scheldestad voor ie m
gingen in volle glorie ow'
eind. Hst is hier nog alt
een gemetsel van belui,
want de plannen voorzien!]
de reconstructie van Jfejj,
vijftig tot honderd (afharfo
Van ónze red
HAAG - De periode-
i tóér jaar tijd nogal wat bui
tóter van Binnenlandse Z
nU toe 250 burgemeesters.
Het CDA móést 24 burg
De FT*'A kreeg daardoor
VVD 14- én B'6t> 5. In totai
Hear van burgemeesters in;
fgretride in totaal 7 vrouw
W>'
FormiÜieï-en
lijk van de subsidies) Am, 1.,- fc,
«jprnsfi ruinrton i
§EN HAAè' (ANP)^,In het
werpse panden.
De eigenaar van Bokrijk
de provinciale overheid
weet nog niet precies wat e
storen H -
afgehaald waarmees gé-
en die VaTÉ éék teihi -
bnen
wkki noy mei precies wtl ®f minimum uithe
ft riante ruimte in ei de "ten ftv^ een duur-
•beslag ïvs*em aanvragen.
woningen moet gebeum.
Als Nederlander dwle»
door die kapitale leegm
blijven góed-vaderland* n
flexen natuurlijk niet ui
Hoe is het mogelijk datii
hier allemaal onbedreij
staat te staan? Dit versteend
excuus van de bestuut
voor hun stedelijk
leid! Hier kunnen
mensen wonent Wat iet
ideale omgeving voor
natieve leefgemeenschappen
Waar blijven de krakml
Te bemerken hoe dit soort
gedachten hier gedoemd li
snel te verwelken in een
mysterieuze attractie
deze onbewoonde
heid. Even geheimzinnig
t omringende België si
J HM*
beleen!
e lee/fc
ningnood en al
zonder alternatieve
meenxhappen. Een
eng eigenlijk Maar hier n
daar ook erg mooi Zoal) ii
Bokrijk
Horizontaal en verti
caal dienen dezelfde
woorden te worden inge
vuld. 2 (4) schel, 4 (2)
vloer, 6 (1) deemoedig, 7
(3) studeren, 8 (5) gemeen,
10 (12) keukengerei, 12
(10) kerkelijk hoogfeest,
14 (9) slot, 15 (11) plaats in
Gelderland, 16 (13) ont-
TPi ge 'topeji xe 'etpatuOTi 08 'sieuieS -gS
'sjoS '92 'uea pz 'uexep '82 'uejeSeJ, '22 MaSau 02 patj
'81 'aeu "91 'epee^ si 'iaaxseij VI 'uase<J ZI 'ued oi
'utui '8 'uaiet i 'Suapau 9 'uuapoq V 'PI 'Z :3uissotdo
kenning, 18 (20) Neder
land, 20 (18) zwarte, 22
(17) plaats in Limburg, 23
(19) in stukken snijden, 24
(21) snelle loop, 26 (28)
waagstuk, 28 (27) com
fort, 30 (25) toneelspel, 31
(27) aspirant-officier, 32
(29) zwarte stof.
de post
eren wor-
15? I
jyj,, ~f. f-l
V&n onzer vets
REDA/ULVENHOUT De CD I
staat vóór 100 procent ach
en vreemd land .zonderM.Bninginnedag in Breda. Dit zé:
J innekam gisteravond op eten v I
Dnie in UI venhout. Henrfëkar
»ar aanleidirig van ëen cómmef
terdag gepubliceerd ih De Ster
81 scherp wérd afgekeurd.
„CDActueel is één van de véle
in het CDA", aldus Hénnekam.
mmentaar geheel vöor verant
'Iet vertegenwoordigt hi ieder
iA-frattie i» dé Twééde Ka..
Het plaatselij fc.CÏJA-,,béstuur i
'er deze kwestie contact heeft
Uur van het CDA- Het CDA
iet voor een reactie beréikbai
wilfe!
Mp°
fe**0
heeft knuppel ih jf
félen en Beieréri heeft "(jel
iet mis te verstane wij2ë te
'T het zogeheten NAVO-dd:
»9,:fén halszaak te willfen 'mi
1 ztflten geplaatst meéten wöi
u gesprek met de Sovfëts c
'saké hypotheek op We?t Et
jen. Zeggen Qé Duitse söciéi
'oas de. bciQdsohap. van Scftfnici
e SPD opstappen.
•teOirrndt heefypt nu-tetrno;
akt van dit rtiachtswoord. Mf
achterban van Sohmidt is'a
Heiden als Olaque te furlg
de zitténde regeringsploe
onvrede over de kernbei
is een steeds- groter
jats ïSpq negatief over d'
trekke/ in tfc NAVO. Dékri?
|W vooral het dubbelbesluil
skritiek gemaakt.
ziet het met lede ogt
-Zijn brugfurtetie haar Mosl
Zijn hei laatste jaar verschr
"ster van Buitenlandse li
^kanselier al énkele maant
Als Schmidt in mocht g
kring ohn meer atóom-paé
an, dan-zou Gfehscher zei?
zijn van twaalf jaar lir
die zich graag de bil
uw 11 kon dit weekend nie
zwaaien,
u®°pD-achterban doet
:hrS|J Waarschijnlijk zuller
jidt niet op hun geweten
«dieiyemen-t -van Schmidt
stc? Iand- Van Agt zei zdtc
weliswaar dat we ih d
Ik l1 '"'^sjissing hoeven nerf
itetl dukJdfij* zijn dat V8
'5té kP ïre^lSfuurt. D» 1
leert
in gorden als eeh du
tpajpetste dagen var
Idat c V dreigement van
et ft n ^'dl tot de socidjfsti
bcle nie -ePaald vertrouwert\A
|6scn Qwnc-1J(:ieerc) wordt doo
r L en PvdA gebeurt.
KvTrTy 11 j \J
?f linde
