Recreatie en kunst samen in Bruinisse JU. JON* Sleun he MERKWAARDIGE COLLECTIE VAN BRABANDER te kunstl te keur KUNST Jeroen Bosch is een kunstenaar die tot de verbeelding van de massa spreekt. De grote tentoonstelling, indertijd in Den Bosch gehouden, trok tien duizenden. Kleur Studies Leven Zuyderland César Links: nylon jack ml maat 116-54,-, maat] streeppolo, maat II 176 - 28,-, twill jear wit en bleu, maat 116 46,-. Koppelgesp-ri WOENSDAG 22 APRIL 1981 at ï";F7>\r PAGINA GlDSil^spAG 22 APRIL Poolse wandtapijten met Jeroen Bosch Ook nu heeft deze stad weer een Bosch-tentoonstelling. Een uiterst merkwaardige. Onder de titel „Rondom Je roen Bosch" zijn in het Noord brabants Museum in Den Bosch tot 24 mei drieëntwin tig grote gobelins (wandtapij ten) te zien, waarop details van zijn bekende schilderijen zijn opgeblazen tot afmetin gen van 2x3 tot 3x7 meter. Als je een beetje de sfeer van het oorspronkelijke werk kent krijg je grote twijfels bij deze onderneming, althans ik. Je staat met enige verwon dering te kijken naar deze particuliere onderneming van de heer Th. Heesen uit Boxtel. Als een hedendaagse maecenas heeft hijgeduren de de laatste drie jaren, in Polen, deze wandtapijten la ten vervaajigen. „Om het ate lier van Andrzej en Jerzy Mierzejewski in Warschau in het Westen bekendheid te ge ven heb ik tot het vervaardi gen van de Jeroen Bosch-col lectie besloten", zegt deze Brabantse collectionneur. „Het werk van Bosch leent zich op bijzondere wijze tot uitwerking in gobelinvorm. Al in de 16e eeuw werden go belins naar schilderijen van deze schilder vervaardigd. Details van ongeveer tien centimeter op metershoge voorstellingen uitgewerkt ko men tot nieuw zeggings kracht", vindt hij. Zo is bijvoorbeeld de Be roemde Tuin der lusten (Pra- do Madrid) opgedeeld in acht fragmenten; zijn er delen uit Het Laatste Oordeel, Verzoe king van Antonius, Bezoek der Wijzen, de Hooiwagen, Johannes op Patmos e.a. op metershoge doeken afzonder lijk min of meer gereprodu ceerd. Hoewel je wel eens zegt dat de bonte taferelen van Bosch bestaan uit talrijke af zonderlijke schilderijtjes is er toch iets in me dat zich verzet tegen het uit elkaar plukken van die totaalbeelden. In een catalogus, die de heer Heesen in kleurendruk heeft uitgegeven wordt de Poolse textiele vormgeving terecht geprezen. Vooral de experi menten in drie dimensies vanuit dit land zijn wereldbe kend geworden. In het pro vinciehuis van Brabant bij voorbeeld is daarvan wel iets goeds te zien. De gebroeders-schilders Mierze jewski hebben een atelier op gezet naar aanleiding van een opdracht om gerestaureerde slot Rokola bij Warschau van gobelins te voorzien. Zij gin gen zich onder meer oriënte ren in het Franse centrum op dit gebied, Aubusson. Ze ont wikkelden echter een eigen werkwijze, die geen of weinig verwantschap vertoont met de traditionele. Ook het resul taat van de tamelijke simpele rechtoe-rechtaan weefme- thode, de huid van het doek, is tamelijk grof eigentijds. Er is veel aandacht besteed aan de kleur, zo wordt gezegd. Voor elk gobelin is apart ge verfd. Het zijn typisch schil ders, die de leiding hebben van dit textiele bedrijf. Toch vroeg ik me af of zij en de weefsters zich verwant voel den met het werk van Jeroen Bosch. Hadden ze het ooit ge zien, het ervaren? Was het niet te vreemd in hun culture le bagage? Bij een eerste aan blik van de resultaten was ik geneigd om te zeggen: Nee, dat kan niet! Het deed me denken aan het zogenaamde Vermeer-museum in Delft, waarin allerlei Vermeer-co- pieën hangen, geschilderd door een Engels kunstenaar. Maar die vergelijking is niet helemaal eerlijk, want deze collectie wandtapijten heeft heel wat meer kwaliteiten. Ik denk dat je moet probe ren Jeroen Bosch helemaal te vergeten - anders ga je bij voorbeeld ook letten op de grove vertekeningen in het beeld - dat deze tapijtcollectie op zijn eigen waarde moet proberen te bekijken. Als je DETAIL van „De tuin der lus ten" van Jeroen Bosch. het werk van Bosch goed kent, zal dat overigens niet meeval len. En dan zitten er voor mij een aantal werkstukken in die gewoon op zich de moeite waard zijn. Kleur en beeld hebben dan iets eigentijds (de thema's van Bosch hebben overigens iets van een „eeu wigheidswaarde"). Het rechterluik van de Ver zoeking van Antonius, het grote middenpaneel van de Tuin der Lusten of het Laat ste Oordeel uit München kan ik ervaren als mooie, interes sante doeken. Als je jezelf de tijd en ruimte (kijk van de overkant van de galerie naar de doeken die ver weg han gen) geeft dan krkgen deze werkstukken toch vaak een eigen leven, dat mogelijk wat dichter bij Bosch staat dan je oorspronkelijk ervaarde. Het blijft toch allemaal uiterst merkwaardig. Ik denk dat de collectie als zeer discutabel ervaren zal worden. Het is zeker de moeite waard om te gaan kijken wat hier gebeurt. Terzijde hangen enkele schilderijen van de Westduit- se kunstenaar Erhard Quei- ser (75), geïnspireerd op por tretten in het werk van Bosch. Maar hij interpreteert meer naar actuele stijlverschijnse len toe. Acceptabel werk. Uit het eigen bezit van het mu seum wordt een serie van 16e eeuwse prenten naar ontwer pen van Jeroen Bosch ge toond; onder meer van Hiero- nymus Cock. Dagelijks om 11,11.30,13,14 en 14.30 uur wordt er een klankbeeld „Rondom Jeroen Bosch" getoond, terwijl om 15 uur de videofilm The myste ries of Hieronymus Bosch ge draaid wordt. De tentoonstel ling is geopend dagelijks van 10 - 17 uur en in de weekein den van 13 - 17 uur. HENK EGBERS (Door Henk Egbers) „De recreatie-onderne mingen in Nederland doen niets aan kunst, terwijl ze daarvoor dikwijls uitste kend in de gelegenheid zijn". Dat zegt Mare Tami- niau, directeur van Aqua- delta Recreatie in het Zeeuwse Bruinisse. Enkele ruimten in deze fraaie accommodatie zijn in het vervolg,gedurende het hele jaar,bestemd voor exposities met beeldende kunst. Dezer dagen opende Ramon Sedo, Spaans am bassadeur, er een expositie van drie goede Spaanse beeldhouwers. „Wij willen hier een grote groep Ne derlandse artiesten, waar onder ook Zeeuwse kun stenaars, ruimte bieden. Want als je zo'n gebouw hebt moet je wel expose ren", aldus Mare Tami- niau. „In de zomermaanden is er ook voortdurend con gres-publiek. Via wat kleine proefnemingen - bijvoorbeeld de mensen in contact brengen met de collecties van de artothe ken van Goes en Den Bosch - hebben we ge merkt dat vakantie- en congrespubliek zeer open staat voor dit soort ten toonstellingen". Mare Ta- miniau, die eerder direc teur VVV-Tilburg en di recteur Autotron-Drunen was, weet iets van de wen sen van zijn publiek. Dat de start in Bruinisse gebeurt met Spaanse kun stenaars wordt verklaard met enkele grapjes. Ten slotte wordt Aquadelta het Nederlandse Benidorm ge noemd. En Zeeland weet nog uit de tijd van Alva dat er een band met dit land is. De drie beeldhou wers, die allen in Spanje een grote vermaardheid bezitten, zijn door een met Pippo aangesproken gale rie-houder uit het Andalu- sische voor het eerst naar Nederland gebracht. En hij verzekert me, dat er al meer steden in Nederland gesolliciteerd hebben naar exposities met werk van deze drie. Juan Oliveira (54) is de oudste van de drie en in Spanje mateloos populair om zijn paarden. Hij be woont een boerderij met paarden en is eerst twaalf jaar geleden als beeldhou wer begonnen. Nu zijn er in ons land ook talloze boetserende en beeldhou wende lieden, die zich op het paard hebben gewor pen. Daar zijn een paar JUAN Oliveira: Paarden in brons. seld met fragmenten rulle huid. Figuratief aan spreekbaar, met hier en daar wat maniëristische trekjes die niet goed zijn. Asiclo Manzano (41) is de man die mij het meest aanspreekt. Hij heeft ne gen terra-cotta hoofden op Aquadelta staan. Grote brokken klei, die als het ware de schepping van na tuur en cultuur in zich verenigingen. De koppen zijn bezig eruit te groeien door middel van enkel summier aangegeven ge zichtsfragmenten, die lij ken voort te komen uit een oneindigheidscultuur. De glazuur heeft een tint die het midden houdt tussen vlees- en aardekleur. Een zeer persoonlijke uitdruk kingskracht. Na Kopenha gen, Parijs, Stockholm en Genève is hij hier nu voor het eerst in Nederland te zien. Dit kunst-recreatie-ge- beuren in Bruinisse, in het congresgebouw van Aqua delta, is door iedereen te bezoeken. Als initiatief in de recreatie-industrie ver dient het vermelding en zo mogelijk navolging. Tot 10 hele goede bij, maar vaak is het droevig hoe dit beest terwille van expressieve driften verkracht wordt Oliveira moet af en toe bijna zelf paard geworden zijn om dit beest zo ex pressief in brons te van gen. Maar hij slaat er ook- meestal in de positieve zin - mee op hol; maakt er wentelende plastieken van, waarbij de beesten gefragmenteerd opgaan in vluchtige beweging. Soms komt hij daarbij aan de rand van de sierkunst, Desondanks knap en dankbaar werk, dat velen zal aanspreken. Bucinos (43) heeft zich met moeite laten overha len naar Nederland te ko men; met twaalf beelden, Hij leeft nogal terugge trokken (hoewel hij bij de opening de enige aanwe zige Spaanse artiest was), In Spanje staan honderden beeldhouwwerken van hem. Hij heeft geen pro blemen met de verkoop van zijn werk. Bij hem is, de mens thema en inspira tiebron voor zijn werk-' stukken. Tedere, ingetogen mensen maakt hij. Grote gladde vlakken, afgewis- öi GEKEKEN NAAR: Baarle-Hertog, materieschilderijen van An ton Michielse bij Potterie De Swart. Breda, werk van Hans van Zummeren in Galerie Segeren. Kruishoutem, werk van César en Roger Nellens bij de Stichting Veranneman. Tilburg, grafiek van Siet Zuyderland bij Galerie Resy Muij- sers. Breda, werk van Hans van Zummeren in Galerie Segeren. Materie-schilderijen van Anton Michielse. Potterie de Swart, Kapelstraat 12, Baar le-Hertog. Geopend: zater dag en zondag 14.00-17.30 uur. (Tot en met 10 mei). De objecten van Anton Mi chielse laten zich het best omschrijven als non-figura tieve panelen, waar hij met behulp van materialen als zand, stof, steenslag, gips en cement een compositie heeft opgebouwd. Het koloriet wordt steeds bepaald door de - natuurlijke - stoffen zelf en is dikwijls ingetogen, rustig van toon. Door bepaalde ma terialen te mengen, ze in la gen op het spaanplaat aan te brengen, of door ze juist koud tegen elkaar te plaat sen, ontstaat er een reliëf- matig geheel, waarin de on derling verschillende struc turen een grote rol spelen. Alle panelen zijn heel streng, vlakmatig ingedeeld. Veel van de tentoongestelde ob jecten lijken in eerste in stantie compositie-studies, waarin Michielse diverse mogelijkheden van kleurge bruik, structuur en vorm heeft uitgeprobeerd. Het ku bistische effect, dat veel van de panelen kenmerkt, wordt vaak nog versterkt door na drukkelijke kaderlijnen en het consequente gebruik van geometrische, of daar van afgeleide vormen. Enkele van de objecten deden mij denken aan topografische kaarten of tekeningen. Wel licht een wat merkwaardige vergelijking, alhoewel Mi chielse zijn onderwerpen soms aan architectonische vormen of landschappen ontleent. Met betrekking tot zijn werkwijze (schilderen zonder verf, dus) zegt hij be ïnvloed te zijn door rotsteke ningen uit de oertijd. Ook de tentoonstellingen FIN DRFDAKT1F. HF.NK F.GBERS waardering en het verbeel den van de natuur, schijnt de in Oosterhout werkzame Mi chielse, aan dergelijke teke ningen te hebben ontleend. Naast de eerder genoemde onderwerpen zijn verder ste nen, takken, planten en fos siele vormen, zaken die hem inspireren en aanleiding zijn tot het non-figuratief ver beelden daarvan. Op de kleursamenstellin- gen, het combineren van de verschillende structuren valt weinig aan te merken. Op het eerste gezicht lijken de werken gedegen onderzoe ken. Het eindeloos herhalen van een eenmaal uitgedacht thema, werkwijze en het ca tegorisch gebrek aan diep gang, tillen het werk echter niet boven dat „studie-sta dium" uit. Het essentiële on derdeel dat een object „boeiend" maakt, ontbreekt vrijwel steeds of gaat verlo ren in een kakofonie van vormen, kleuren en opper vlakte-behandelingen. On danks de symmetrie, schaadt de overdaad ook hier. Dat geldt overigens ook voor de prijzen. ROB SCHOONEN Hans van Zummeren, olieverven en tekeningen. Galerie Segeren, Raadhuis straat 8-10, bij Ginneken- markt, Breda. Open: op alle dagen - behalve zondags van 10-18 uur. (tot 31 mei). Galerieën leiden in Breda een moeizaam bestaan, verge leken met de drie andere grote steden in Noord-Bra bant. Een merkwaardig ver schijnsel, in een stad-die een rijk verleden zegt te hebben. Of teert de stad enkel op dat verleden als het om beel dende kunsten gaat? De firma Segeren-van Tilburg voor interieurvormgeving onderneemt een nieuwe po ging. Een combinatie van ex clusieve meubels met beel dende kunst is nog niet zo gek en heeft, ook elders, al op een vruchtbaar bestaan kun nen bogen. De start is goed. De ruimte waarin de monumentale doe ken en tekeningen van Hans van Zummeren is uitstekend en laat het werk nog meer le ven. Alsof het nog méér leven nodig zou hebben! De vonken vliegen eraf. Deze kunstenaar maakt de laatste jaren een ontwikkeling door, die nogal verrassend is. Je kunt bij zijn werk allerlei benoemingen bedenken: exuberant, flam boyant, bourgondisch, kleur rijk. je kunt denken aan verwantschappen met Bram van Velde, Cobra.en er is allemaal wel iets van waar. Maar er is steeds méér sprake van Hans van Zummeren. Het spontane, wat deze schil der altijd al wel min of meer gekarakteriseerd heeft, is zijn oeverloosheid kwijt; is geba seerd op zeer stringente uit gangspunten die - zo zou het theoretisch kunnen klinken - niet dodend zijn, maar inte gendeel tot nieuw leven wek ten. Hans van Zummeren werkt met een directheid in kleur en vorm, die mogelijk gewor den is door meer innerlijke ordening. Zijn „spetters", zijn schijnbaar willekeurige vormen in de ruimte, hebben een grotere overtuigings kracht gekregen. Zijn teke- EEN van de minder realistische bladen van Siet Zuyderland, te zien bij Galerie Resy Muijsers in Tilburg. ningen van Japans krijt op in met terpentijn gedrenkte vellen hebben niet alleen een eigen atmosfeer en hand schrift, maar ook een fijnzin nigheid die contradictorisch lijkt aan de chaos, die ze soms lijkt te verbeelden. Ik krijg het gevoel dat het een kunst is die je gemakkelijk dood kunt praten en die je daar om, als in een flits, moet be leven of anders doorlopen. Monumentaliteit zonder holle pathos; een bezetenheid die slaat en streelt tegelijk. HENK EGBERS Grafiek van Siet Zuyder land. Galerie Resy Muijsers, Nieuwlandstraat 22 in Til burg. Geopend: dinsdag tot en met zaterdag 12-17 uur (tot 9 mei). Siet Zuyderland (38) is een van onze meest opmerkelijke realisten. Op het eerste ge zicht lijken zijn schilderijen en grafische werken zelfs het Amerikaansachtige fotorea- lisme te vertegenwoordigen. Zijn onderwerpen zijn ook vaak Amerikaanse architec tuur en stads-„stillevens", maar bij nadere beschou wing blijkt de abstractie veel groter dan verondersteld. De tegenstelling tussen figura tieve en abstracte kunst vindt hij zelf vals. Striks ge nomen abstraheert iedere schilder, omdat hij zijn on derwerpen isoleert uit de realiteit van de omringende omgeving, zijn beeldvlak volgens eigen inzicht organi seert en een detail practisch altijd enigermate stileert. Zuyderland, internationaal befaamd vooral na zijn grote schilderijenserie over metro stations in wereldsteden, iso leert zijn onderwerp heel sterk en mensen komen in die haarscherp getekende of geschilderde wereld niet voor. Wel is het zo, dat daar door juist een spanning en geheimzinnigheid ontstaat, die doet verwachten, dat er ieder ogenblik op die zo ver dacht stille plek iets kan ge beuren... en dat moet dan wel iets menselijks zijn, waarbij de gedachte aan een cata strofe of geweld het eerst naarboven komt. De metro stations waren van een ge stileerde monumentaliteit, waarin veel overbodige de tails waren weggelaten. In een serie recente kleurenli tho's, „Readings", voorzien van een tekst door Bernlef, die ook bij Resy Muijsers is opgehangen, licht de kunste naar fragmenten van ver vallen achterbuurten op Co ney Island uit hun omgeving. Maar de stilering is wat minder geworden; teksten en graffiti op muren en deuren zijn nadrukkelijk aanwezig. Verlatenheid, maar in min dere mate dan bij de metro's, en spanning spreken even wel sterk. De koele manier waarop vorm en sfeer van stedelijke elementen worden geregistreerd verhoedt niet dat zij een emotionele gela denheid krijgen. De expositie omvat tevens een serie zwart-wit etsen, „Stripped bare", waarin op laconieke wijze een ontleding wordt gegeven van de verschil lende manieren waarop vrouwen hun kleren, na zich ontkleed te hebben, over een stoel draperen. De zeefdruk van een bewakingspaneel in een gevangenis - Zuyderland maakte ook een serie en een boek samen met Bernlef over Nederlandse gevangenissen - is een kunststuk van streng, gedetailleerd realis me, dat echter als totaalbeeld toch ook weer abstract werkt. MARJAN MES Werk van César en Roger Nellens. Stichting Veranne man in Kruishoutem (bij Oudenaerde in België). Ge opend: dinsdag tot en met za terdag 14.30-18 uur (tot 3 mei). Twee belangrijke exposi ties vragen de aandacht: een retrospectieve van de Franse beeldhouwer César en een uitvoerige keuze uit het werk van de schilder Roger Nel lens. César is hier met ken merkende stukken uit de verschillende perioden van zijn beeldhouwersactivitei ten vertegenwoordigd: van de gesoldeerde ijzerplastie ken uit zijn begintijd tot en met latere compressies en ex pansies. De werken uit zijn begintijd geven nogal wat invloeden te zien, zoals die van Barbara Hepworth en vooral Germaine Richter. Een geheel eigen weg slaat hij dan in met zijn com pres sies van verschillende mate rialen als daar zijn autow rakken en -onderdelen, lin nen en karton uit de laatste tijd. Bij de compressies breekt tamelijk laat, met name in het meest recente werk een spiritualiserend element door. In de beginne zijn de compressies niet veel meer dan pakketten van een bepaald materiaal zoals deze de vernietingsmachine verla ten, als objecten in de ruimte hebbben ze dan ook geen werkelijk geestelijk geldende verschijningsvorm, het blij ven gecomprimeerde pakket ten met al hun toevallighe den. Eerst waar de kunste naar een aantal werkbroeken samenperst en verhardt en er A een reliëf van maakt, merkt men dat hij het f c hanisch proces artistiek h stuurd heeft, dat hem duè lijk een idee voor ogen stel Hetzelfde geldt voor .de liëfs met dekseltjes t» Boursin-kaasdoosjes en GW loise-verpakkingen; W ontstaan nonfiguniki werkstukken, boeiend t*1 kleur en vorm. Hetxlfi geldt voor de expansies1. uitvloeiingen in versclê lende materialen zoals tffl en polyester: duidelijk men dat César er in de lm der jaren in slaagt zijn W vallige materialen met hulp van de machine onder de knie te krijgen a een werkelijk plastische pressie mee te bereiken, overwint het toevallige stijgt boven de materie terwijl niettemin materie huid volkomen tot hun blijven komen. Er is een verschil in leeftijd ti de in 1921 geboren César de in 1937 geboren Bek schilder Roger Nellens. beider werk gemeen hee/t een overigens zeer verscki] lend gerichte preoccupy met het technische. NeM vindt zijn inspiratie i« wereld van de machine, W hij in vroeger werk technPj knap, maar onbewogen beeldt, maar die hij in oni delen ontleedt waarmee zelfstandige composities m bouwt. Die eerste schilderij1 laten tamelijk onbenut men is geneigd op te merV dat er een goede kleure deze machines in hun «""l teit beter kan weergeven welk schilderij ook. Ook V'I lens heeft in de laatste arrnl half jaar zijn werk weten 1 spiritualiseren; machine1 derdelen worden tot teWJj en composities, die iets ders suggereren en uitzegl dan de waarneembare teit. Weliswaar is bij laatste ontwikkeling van&i werk een qua schildert^1 niek en kleuropvdWJJ sterke invloed van Wunderlich merkbaar, er is toch sprake van een r soonlijk resultaat. De exp®1 tie Nellens is een beetje 0® J laden, een strengere sekt1 zou de algemene indruk 9"'^ stig beïnvloed hebben. t WILLEM ENZlW 1 kome kor Mm. mensen met ove Nederlanders he grote problemei Ze zijn daardooi waar het stoffig i erg klein, ze rake onmisbaar.Ook direkte hulp aa hulpverleners I vakantiemogel cara-patiënt we mogelijkheden.! van 20 tot 26 apt

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1981 | | pagina 16