De verontrusting van
graficus Roger Chailloux
laar
omen
nieen
eer
Tekenen
te kunstl
-&
te keur
Te veel
Auto's
Bredase vormgever exposeert in Limburg
A
In Dordrechts Museum
°nen Nu
Straks
Breda
WOENSDAG 4 FEBRUARI 1981
KUNST
PAGINA GIDS;
./teMfiPAG 4 FEBRUAF
Aankleding
^l)m2reenoppervlakte
Stulemeijer: werken
met glas en licht
werking ervan in de ruimte
te kunnen testen.
Uitdaging
i Piet Hein Stulemeijer voor één van zijn glaspyramides. Deze als kaartenhuis opgestelde glasplaten zijn te zien op het terrein
van het St.-Ignatiusziekenhuis.
(Door Marjan Mes)
Ruimtelijke vormgever
Piet Hein Stulemeijer (39)
uit Breda werkt sinds een
jaar of zes bijna uitsluitend
met glas en dan hoofdzake
lijk met rechthoekige glas
platen, die hij in hun meest
essentiële, materiële hoe
danigheid gebruikt. Met zo
min mogelijk ingrepen in
het materiaal tracht hij tot
een eenvoudige geometri
sche vormgeving te komen,
die het materiaal in staat
stelt zijn eigen kwaliteiten
te tonen.
Die liggen vooral in de
reflectie van licht, in de
doorzichtigheid en in de na
tuurlijke, groenige kleur,
die ontstaat als glasplaten
dikker worden of tot een
compacte eenheid samen
worden gevoegd.
Een jarenlange ervaring
heeft hem in staat gesteld
om niet alleen steeds grote
re, ruimtelijker objecten te
kunnen maken, maar ook
om tot oplossingen van
technische problemen te
komen, die weer nieuwe
vormen mogelijk maakten.
Bij Galerie Pèdjeshof in
Grubbenvorst (bij Venlo)
exposeert hij tot en met 28
februari series kleine glas
objecten en zijn grotere
„Pyramide"-object; een
„kaartenhuis" van glaspla
ten.
In Breda kunnen dage
lijks honderden voorbij
gangers monumentaal
werk van hem zien, want in
de openbare bibliotheek
staat een glasplaten-object
en op het terrein van het
St.-Ignatiusziekenhuis be
vindt zich een gedeeltelijk
gezandstraald object van
een serie als kaartenhuizen
opgestelde glasplaten. Zo
juist heeft hij een tentoon
stelling in Luzern achter de
rug, waarvan de glasobjec
ten inmiddels - door on
zorgvuldige verzending -
gebroken op zijn atelier in
de Schoolstraat zijn terug
gekeerd.
Veiligheid
Overigens is dat een uit
zonderlijke situatie, want
hij houdt bij het vervaardi
gen van zijn glasplastieken
ernstig rekening met de
veiligheid. Ze zijn niet al
leen van gehard glas, maar
worden - bij grotere afme
ting - vervaardigd door de
internationaal werkende
glasobjectenspecialist Van
Tettero uit Amsterdam.
Bovendien laat hij zich
voorlichten door de inge
nieurs van een Tielse glas
fabriek. Dat is ook noodza
kelijk, want veel van zijn
objecten worden buiten ge
plaatst en moeten dus be
stand zijn tegen eventuele
vandalistische neigingen
van het publiek.
Zo staat er in de tuin van
het Haagse Gemeentemu
seum een kolossale zuil van
opgestapelde vierkante
glasplaten, waarin zich op
tische effecten voordoen
doordat deze platen werden
ingesneden en opnieuw sa
mengevoegd voordat zij
werden opgestapeld. De si-
liconenrubber, die het glas
verbindt, is oersterk en fle
xibel wanneer dat noodza
kelijk is, zoals bij zo'n
„kaartenhuis" waar de kij
ker onderdoor kan lopen. In
de Drunense Duinen heeft
Stulemeijer afgelopen zo
mer de maquette van een
130 meter lang glasproject
van naast elkaar geplaatste
tweedimensionale „pyra-
mides" geplaatst om de
Een deel van dit glaspro
ject krijgt een plaats tij
dens een beeldententoon
stelling in het Amsterdam
se Amstelpark en komt
wellicht in zijn totaal in
Middelheim, Antwerpen.
„Glas is voor mij," aldus
Piet Hein Stulemeijer, „een
materiaal vol uitdaging,
omdat je er een vierde di
mensie bij krijgt; je kijkt er
dwars doorheen en door
glasplaten ruimtelijk van
elkaar op te stellen of com
pact samen te brengen, ont
staan er steeds weer andere
reflecties en verhoudingen.
Ik heb niet de pretentie om
mijn geestesgesteldheid uit
te drukken in vorm of ma
teriaal, maar wil alleen
mijn visie op glas laten zien.
Soms ben je wel eens bang,
dat de mogelijkheden be
perkt zijn, maar tot nog toe
kwam ik toch weer steeds
tot nieuwe ideeën over het
ruimtelijk gebruik van
glasplaten zonder dat ik me
genoodzaakt voelde om tot
ingrepen in het oppervlak
te komen of om glas te gaan
blazen tot bijvoorbeeld
ronde vormen."
Kolossaal
Stulemeijers objecten lij
ken vooral van esthetische
en soms zelfs van decoratie
ve aard, maar langzamer
hand neigt hij meer naar
ingrepen in het landschap
door daarin kolossale ob
jecten te plaatsen, die de
ruimte aantasten, een vorm
van landart. Die interesse
komt ook tot uiting in de
fotoseries, die hij nu al vier
jaar maakt over de Bredase
wijk De Haagse Beemden,
ooit een landelijk, agra
risch gebied, dat langzaam
maar zeker tot stedelij k ge
bied wordt. De verande
ringsprocessen, die hier
plaatsvinden, registreert
hij in kleurenfotografie.
Voor het NS-station Pa-
lenstein in Zoetermeer ont
wierp hij een gekleurde
glaswand en voor het Cen
traal Ziekenfonds in Til
burg werkt hij aan een
spiegel begeleidingsobj eet'
een in de architectuur van
het trappenhuis opgeno
men organiek van ovalen
kokers van roestvrij staal,
die afgesloten worden door
spiegels, waarin de bezoe
ker zichzelf en de ruimte
eindeloos ziet weerspiegeld.
Expositie Piet Hein Stu
lemeijer (samen met Peter
van der Feltz en Frans en
Marja de Boer, spiegelob-
jecten). Galerie Pèdjeshof,
Lottumseweg 24 in Grub
benvorst. Geopend: don
derdag 10-12 uur, zaterdag
en zondag 12-18 uur en op
afspraak, tel. 070-61910 (tot
1 maart).
bc
is
W
Ai
ni
ee
he
ge
1 Nuage", ets-aquatint uitlij
van Roger Chailloux.
(Door Marjan Mes)
„Het zoeken en het twijfe
len aan jezelf geeft onrustige
momenten in je leven, totdat
je helder voor je ziet hoe je
verder moet en daar kan nie
mand je van af brengen". Dit
was een karakteristieke uit
spraak van de in 1977, op
46-jarige leeftijd aan een on
geneeslijke ziekte overleden
graficus-decorontwerper Ro
ger Chailloux. Inzijn prenten
is er steeds sprake van een
worsteling, in letterlijke zin
tussen mensen, dieren, leger-
hordes, organische vormen,
machines. In figuurlijke zin
is er een voortdurende strijd
tussen orde en chaos.
Het besef, dat die chaos - de
menselijke drift tot vernieti
ging - altijd dreigt, kon
Chailloux nooit van zich af
zetten. Het bestempelde hem
tot een pessimist, maar hij
kon die persoonlijk beleefde
dreiging bezweren in zijn
grafische bladen, die juist
heel helder en harmonisch
zijn van vormorganisatie en
„kleur"; tussen intens, triest
zwart en helder wit TnJ De
grote, reizende overzichtsten
toonstelling van zijn werk,
die als een hommage aan zijn
kunstenaarschap is bedoeld,
is thans te zien in het Dor
drechts Museum in Dor
drecht.
„Ik ben in het verleden de
„angry young man" in de
grafiek genoemd, niet zozeer
een boze dan wel een veront
ruste", schreef hij eens. „Die
verontrustheid is één van de
aspecten, die zich in mijn
werk afspiegelen. Ik ontkom
er niet aan om dat wat ik in
het klimaat van de wereld
waarin ik leef, ervaar, tot
zichtbare beelden te brengen
zonder daarmee croniqueur
van mijn tijd te willen zijn.
Enerzijds is er de behoefte van
de mens op zoek naar harmo
nie en anderzijds is er de ver
ontruste mens, die dit uit in
beelden, die soms wreed en
gewelddadig zijn".
Chailloux was in meerdere
opzichten een gekweld mens.
Als kind was hij al ziekelijk,
hij leed zijn hele leven aan
slapeloosheid en drankzucht
en werd al in 1964 geopereerd
wegens een nierkwaal. Hij
werd in 1931 in Den Haag
geboren uit
Nederlands-Franse ouders en
bracht zijn leven afwisselend
in Nederland en Frankrijk
door. Ervaringen met het oor
logsgeweld lagen in het Zuid
franse Central Massif, waar
van de vormen invloed op
zijn werk zijn blijven uitoe
fenen.
Als jongen wilde hij archi
tect worden, maar door ge
brek aan wiskundige kennis
kwam het nooit zover, alhoe
wel het architectonische later
in veel van zijn werk en voor
al ook in zijn decorontwer
pen, nadrukkelijk aanwezig
zou zijn. Zelfs zijn grafiek is
bij rui voortdurend
plastisch-ruimtelijk alsof het
de bedoeling is, dat het uitge
voerd zou worden in drie-di-
mensionele vorm.
Soms lijken die plastische
zwart-wit organieken zelfs
op afbeeldingen van ijzers
culpturen, mede omdat veel
vormen en het zwart ervan te
herleiden zijn naar mechani
sche constructies van metaal.
Na twee jaar dienstplicht als
sportinstructeur in Antibes
begon Chailloux in 1953 aan
een zes jaar durende oplei
ding aan de Rijksacademie in
Amsterdam, tijdens welke hij
meteen opviel door de harmo
nische verbinding tussen gra
fische techniek en vormge
ving. Hij volgde tijdens zij,
academietijd ook gast college
van decorontwerper Wi,
Vesseuren maakte toenahi-
decor voor de toneelgroep
Puck, waarin hij ontdekt
veel van zijn liefde voor j
architectuur kwijt te km-
nen.
Vijftien jaar lang werkte
hij voor toneelgroep Cen
trum, waarvoor hij een groot
aantal decor- en kostuum
ontwerpen maakte, die wil
meer betekenden dan een de
coratieve aanvulling van ee
stuk. Hij wist zich geheel int
literatuur te verplaatsen
kwam daardoor tot een aan-
kleding, die zeer wezenlijkl
was voor de inhoud. Tot de
meest befaamde opvoeringen
waar hij aan meewerkte, it-
hoorden „Volpone" in '67cn
„Kees de Jongen" in '70.
Op de Dordtse exposilit
hangen ontwerptekeningen
kunststukjes op zichzelf, voor
een aantal van zijn deernen
kostuums. Maar vooral loont
zij de ontwikkeling wit
Chailloux van een figuratief
graficus met al een eigen the
matiek („Combat") tot ee»
praktisch abstract kunste
naar die het geweld in de we
reld, menselijk, dierlijk, bio
logisch en mechanisch, en k\
metafysische gevecht op le
ven en dood, binnen dynami
sche en dramatische land
schappen" weet te vangen.
Roger Chaillouil
(1931-1977). Dordrechts Mu f
seum, Museumstraat in Dor-I
drecht. Geopend: maanda|l
tot en met zaterdag 10-11 uur
zondag 13-17 uur (tot en n
28 februari).
Gekeken naar:
BERGEN OP ZOOM - Tekenondewijs in Nederland in het Markiezenhof.
EINDHOVEN - Tekeningen van les Jacobs bij Philips Ontspanningscentrum.
ROTTERDAM - Giugiaro, ontwerper van auto's, in het Lijnbaancentrum.
„Geen dag zonder lijn": te
kenonderwijs in Nederland
van 1880-1980. Markiezenhof,
Steenbergsestraat 6-8, Ber
gen op Zoom. Geopend: dins
dag tot en met zondag 14-17
uur. (Tot 9 maart).
Naar aanleiding van het
honderdjarig bestaan van de
Nederlandse Vereniging
voor Tekenonderwijs
(NVTO), is onder andere een
tentoonstelling georgani
seerd, die de geschiedenis
van het tekenonderwijs be
licht. Is de expositie in princi
pe bestemd voor een breed
publiek - zoals in het voor
woord van de catalogus staat
vermeld - de wat meer inge
wijde wordt subtiel verwe
zen naar het bij de tentoon
stelling uitgegeven boek
„Geen dag zonder lijn"
(Unieboek, Haarlem 1980).
Het vakblad Beeldende Vor
ming heeft zijn oktobernum
mer geheel aan het jubileum
gewijd. Het bevat onder meer
vraaggesprekken met enkele
kopstukken uit de geschiede
nis van het tekenonderwijs.
Uit die informatie blijkt -
voor alles - dat het tekenon
derwijs in de afgelopen hon
derdjaar ingrijpende veran
deringen heeft ondergaan,
zowel theoretisch als prak
tisch. Verscheidene invals
hoeken zoals psychologische,
filosofische en/ of kunststro
mingen die worden uitge
werkt en toegepast binnen de
beeldende vorming kenmer
ken de geschiedenis en de
ontwikkeling van het teken
onderwijs. Het zijn vooral
echter de doelstellingen die,
vrijwel parallel aan de ge
schiedenis, zijn veranderd.
Zo zie je, dat in de 19e eeuw
het onderdeel tekenen vooral
werd beschouwd als zijnde
„nuttig" voor een (technisch)
beroep. Het stimuleren of het
aankweken van gevoel voor
schoonheid en het tekenen
bezien als een belangrijk on
derdeel van de algehele ont
plooiing van het kind, werd
in die tijd nog niet onder
kend. Daarin kwam enige
verandering door de Reform
beweging, die vooral vanuit
Duitsland grote invloed had
op het tekenonderwijs. Nog
wat later (1905) verzamelde
de Duitse onderwij sinspec-
teur Kerschensteiner dui
zenden kindertekeningen, hij
concludeerde onder meer dat
het natuurlijk tekenen niet
over een kwam met het gege
ven tekenonderwijs. De op
vatting van J.J. Rousseau,
Fröbel en enkele kunststro
mingen zoals het impressio
nisme zijn aan deze stelling
niet vreemd. Psychologische
tendensen spelen een nog
meer nadrukkelijke rol vlak
voor en tijdens de tweede we
reldoorlog. Met name G.K.
Jüng beïnvloedt onder ande
re de H9 negen Haagse teken
leraren, die in het licht van de
dieptepsychologie kinderte
keningen bestuderen. In 1943
schrijft H. Read zijn „Educa
tion through art", waarin hij
pleit voor het tot ontwikke
ling brengen van het indivi
du en de eenheid tussen indi
vidu en gemeenschap. In Ne
derland leidde deze theorie
tot de zogeheten „Vrije ex
pressie" en „De Werkschuit"
in A'dam, waar men de kin
deren al scheppend de vor
mende elementen leert be
heersen. Reacties hierop
Tekenonderwijs (expositie in Bergen op Zoom).
kwamen onder meer van de
„Geleide Expressie", waarin
het beleven van het kind ejn
belangrij ke rol speelt. Vanuit
een andere optiek (de feno
menologie met name), ageren
ook docenten als: Van Ringe-
lestein en Gerritse tegen de
vrije expressie. De laatste
ontwikkelingen binnen de
beelden vorming worden
voor een groot deel bepaald
door ideeën en opvattingen
van de neo-Marxistische di-
daktiek (onder invloed van
de Frankfurter Schule) en
Amerikaanse onderwij sop-
vattingen. De thematische
aanpak van de tentoonstel
ling en de rommelige wijze
van exposeren, maakt het -
zeker voor de niet ingewij de -
moelijk een (historische) lijn
te zien in het aangebodene.
Wie daarentegen de moeite
neemt de zalen enkele keren
te bekijken (met de uitste
kende diaserie als begin
punt), zal van een bezoek aan
het Markiezenhof zeker geen
spijt krijgen.
rob schoonen.
tentoonstellingen
EINDREDAKTIE HENK EGBERS
les Jacobs: tekeningen, et
sen en aquarellen. Philips
Ontspannings Centrum, Ma-
thildelaan 81, Eindhoven.
Geopend: dagelijks van
12.00-22.00 uur. (Tot 1 maart).
Toegegeven: het is meer
uitzondering dan regel. Toch
zijn er nogal wat kunste
naars die hun inspiratie zoe
ken en vinden in een kunst
vorm, anders dan hun eigen
métier. Poëzie bijvoorbeeld,
naar aanleiding van een
schilderij of sculptuur ge
schreven. Of een muziekstuk
dat ten grondslag lag aan een
beeldend object. De kunste
naar les Jacobs vond voor
zijn tekeningen en aquarel
len inspiratie in de figuren en
de muziek van het Concert
gebouworkest. De ter plaatse
uitgewerkte bladen laten de
verschillende dirigenten in
actie zien; niet alleen tijdens
de voorstellingen, maar ook
gedurende repetities. Wat
verbeeldingen oplevert als:
„Herman Krebbers, repetitie
van de strijkers". Naast teke
ningen en waterverven van
bekende en minder bekende
orkestleiders, heeft Jacobs
ook een specifiek onderdeel
van het orkest uitgewerkt.
„Harpisten in het orkest";
„De hobo valt in" of „Bassis
ten in het orkest" bijvoor
beeld, zijn aspecten die Ja
cobs tijdens het spel moeten
zijn opgevallen of die karak
teristiek waren voor het tota
le gebeuren. De kunstenaar
heeft getracht zowel de sfeer
van het muziekstuk, de in
tentie waarmee gespeeld
wordt als de karakters van -
voornamelijk de dirigenten -
weer te geven. Soms is ook
nog een deel van de gebouw
de omgeving in de tekening
verwerkt. Niet om ruimte te
suggereren, maar duidelijk
om je ook een idee van de
omringende architectuur te
geven. Alles bij elkaar lijkt
dat te veel van het goede. Op
de wijze waarop Jacobs die
verschillende onderdelen
vorm geeft, maar vooral sa
menbrengt, is het ook teveel.
Hij schildert en tekent te
nauwkeurig (of soms juist
niet nauwkeurig genoeg), om
al die facetten op een aanne
melijke manier tot een com
pact geheel te maken. De ka
rakters van de verschillende
personen (Edo de Waart is
een goede uitzondering), ko
men niet of nauwelijks uit de
verf. De intentie is dikwijls
op eenzelfde manier gereali
seerd: te vaak is de verf uit
gewreven of is in de tekening
gegumd om snelheid en actie
weer te geven. Het is niet
vreemd dat een of twee van
genoemde onderdelen weg
vallen.
R.S.
„Giugiaro, ontwerper van
auto's". Lijnbaancentrum,
Lijnbaan 165 in Rotterdam.
Dagelijks geopend:
11.00-17.00 uur, zondag
12.00-17.00 uur (van 31 janua
ri tot 16 maart).
Musea plegen vrij weinig
aandacht te besteden aan het
industrieel ontwerp, terwijl
mensen dagelijks in contact
komen met en gebruik ma
ken van voorwerpen, die als
een vorm van toegepaste
kunst kunnen worden be
schouwd of op z'n minst van
uit esthetische motieven hun
specifieke vormgeving kre
gen. Sinds de eerste auto zo'n
honderd jaar geleden ver-I
scheen, is het de opdracht vy|
de auto-ontwerper
om voor een gegeven taj
veelheid techniek een m|
functioneel en mooi mogelij'
ke vorm te vinden. De
terdamse Kunststichting
heeft voor haar tentoonstel-I
ling het werk van de Kaf
liaanse auto-ontwerf!
Giorgetto Giugiaro (42) gekaj
zen als de beste illustratij
van de veranderingen,
het auto-ontwerp de lat
twintig jaar heeft ondergaat
Rond enkele van zijn me®
opvallende modellen, de MH
dusa, de Megagamma, af
New York Taxi, de Fiat Pajj
da en de Lotus Esprit Turn
(z.g. droomauto) is een exp
sitie ingericht, die tevens®
ontwerpschetsen, bouwt®!
ningen, foto's en schaal®!
dellen ingaat op zijn ideeeitf
Giugiaro, 25 jaar geMj
als 17-jarige begonnen 1
Fiat en nu een veelgevraasf
topontwerper, is behalve a1
tiest ook technicus. In a-l
ontwerpen hebben over*J
gingen van niet-esthetis
aard een belangrij ke invl I
zuinigheid, veiligheid,
fort, verhouding binnen-» I
tenruimte etc.
In 1968, op 30-jarige
tijd, richtte hij zijn«8®
drij fItal Design, op. Dat I
werpen levert aan de K" I
rijkste fabrieken op dit
ment. Giugiaro bezoch
Academia di Belle Ar
Turijn, waar hij stu
voor modeontwerper,
stratie en later voor
nisch ontwerper. Hij
trokken bij revolution»,
ontwerpen als die voorn j
fa Romeo 2000 Sprint,
ook bij dat voor de Sun®
Coupé. Zijn eigen
TurU1®
ontwerpbureau
modellen voor o.a. de j,]
sud, de Lotus Espr j.
Volkswagen Golf, de A
en de BMW Ml
^MEESTE Parijse
ue-ontwerpers zijn door
Knieën gegaan. Bij de
sentatie van
schillende collecties voor
[voorjaar- en
i.erseizoen kwamen weer
f>r^ arnesknieën bloot.
rP de linkerfoto zien we
1 ®ux-piece van Guy
e en rechts een nieuw,
werp van Yves
nt-Laurent.
nn* '^an een
er verslaggevers)
Voor de derde
i voori 111 ®et Turfschip
MfWsbeurs „Wonen
n Straks" gehouden.
^gWtotVijf dagen- van
haart t en met dinsdag
vijftien wo-
Kcala r 6611 uitge"
fgin„ a van interieurver-
l 13 e*Positieruimte wor-
Jpkatii„ P.leet ingerichte
|stijie„ rf in uiteenlopen-
li sorted °°nd en er is ook
r, badJ16 'Keukens, sani-
irdenonrimers en °Pen
s uit p de consumenten-
^•tgestald.
it 22 n'TIS alle dagen van
tdag (lft ,°Pen, behalve op
'Kissïu 18 uur)' Toe"
n per persoon,
°nder de 10 gratis.