MENSSSIWER
WAAR ZOU
ZE HET
VOOR DOEN
JOAN DERK BARON
VAN DER CAPELLEN
TOT DEN POL
Failliet
WERK MAKEN VAN
JE TOEKOMST
Wetenschap
dichter bij
de mensen
ItERDAG 27 DECEMBER 1980
VRIJUIT
XamW^zierDa^y^ «e maken °P de Vi'V6r in
Ontwijkend
Vrijheidsheld
DOOR FRANS VAN MOURIK
Boterham
jfjöïfccs WBIHC
Jl<4<r Vftti
ns het moeilijkste te zij;
sel erger zij n de mensen, dii
en enkel begrip willen
innen opbrengen vooij
loptie.
„Het zijn onze kinderei
un je je voorstellen hoe wij
is voelen als mensen daai
wust aan komen. Als men.
;n durven te vragen of j
iie eerste" weg doet, nu ji
rouw zelf in verwachting is,
n als dan blij kt dat de twee-
e een meisje is en ze durven
recht in j e gezicht te zeggen
at het toch wel jammer is
at het een meisje is gewor-
en, omdat het geen broer en
us zijn. Want dan heb je
eeld van Nederlandse
atriot als
m onze correspondent
Rome, Piet Tummers)
HOME - Jonge vaders in
:ans dat ze met een j aar of li me, die op zondagochtend
amen een sexsorgie gaar
tl om te horen Zeker Z luin van de villa Bor9heSe'
fis het over je eigen kinderer ïn n'®^ verzuimen om even
;aat.
te lopen bij de marme-
ieeuw aan de ingang van
park. Voor het familieal-
levert het altijd een aardig
jje op als de spruiten wor-
«gefotografeerd, zittend op
ntwij kende antwoorden ge-
ben als mensen je zomaar
iotweg vragen stellen op'
itraat. Zo van: Waar komt I
lie vandaan. Zo'n bruine. Die «leeuw, dat slechts aan wei
|s toch zeker niet van u. Mijn
rrouw antwoordde een keer:
J zou mijn man eens moeten mthij een bundel van zeven
ien. Als mensen het klaar 8n Het is de Nederlandse
rijgen om keihard tegen ,w
tem te zeggen dat onze doch-
er zijn zusje niet is, omdat je
lat zó wel kunt zien, dan is
lat afschuwelij k. Ze beseffen
lelemaal niet wat ze dat kind publiek, die in 1581 het juk
andoen. Mijn vrouw heeft chudde van de bigotte on-
en uur nodig gehad om hem drukker Philips II van
e kalmeren. inje
Het valt allemaal toch al fat verderop in de „giar-
ïiet mee. Het kind van twe< van de villa Borghese
jaar adopteren is geen grap ut een bijna drie meter
ie. Zo'n kind spreekt zijn taal
Heeft een bewust verleden ei
marmeren beeld van
Romeinse volkstribuun,
is plotseling uit zijn omge-ltaMin toga met sandalen
ving weggelhaald. Dat kos «de voeten. In zijn linker-
ontzettend veel moeite. We »d klemt hij een zwaard
derzijds. Dat kind heeft alk «r omheen zich een slang
iefde en warmte heel har< «kelt: symbool van de be-
ïodig om die enorme over hten vrijheid. Op nog een
stap te kunnen maken. Dii »randere plaatsen onder
.vil je hem graag geven. Maa
als de mensen dan dergelijk «wenfiguren. Een van
soort lompheden begaan «r houdt een schild vast
wordt het je wel moeilijk ge- ir°P alweer een bundel
maakt. En vooral hem. Ha «zeven pijlen staat afge
dacht je dat hij zich voelt all «ld. De andere vrouwenfi-
mensen je op straat aanhow ff wijst met een gebroken
den emn zeggen dat dat mei* hterhand naar omhoog, in
ie eigen is en dat jongetje
niet. Zomaar. En als de win
kelier met zij n gat op de toon
bank kruipt en je vriendelijl
niets. De beelden verra-
dezelfde neo-classicisti-
estijl. Ze horen inderdaad
elkaar. Maar hoe komen
durft te vragen of je hem nógf beelden met hun typisch
eens Spaans wilt laten spre- lerlandse symbool in het
ken, omdat hij dat zo grappig park in het hart van
vindt. Het is om de donderjne terecht
niet leuk om telkens opnieuw
onder je neus gewreven te ITOn
krijgen dat je kind niet je p Kessel van
S^aUezu?htWe^n NedertesZSuutln
D^arhoudcufwehetmaarop De
Maar je vraagt toch zekei *et hem vragen. De
ook niet aan iemand met een
houten been of hij nog lekker n maTar de Nederland-
6 taron Joan Derk baron
veel wandelt? ld„ CapeUen tot den polj
olkstribuun
hun kinderen een roei-
rug van de leeuw alsof ze
Idier hebben getemd.
Ei is iets aan de hand met
lparkbezoekers bekend is.
rechter voorpoot om
en de zeven pijlen sym-
iseren de vroegere Zeven
wincien. Samen vormen ze
Verenigde Nederlandse
heer van Appeltern, Altforst,
enzovoort. Hij werd op 2 no
vember 1741 geboren in Tiel
en overleed op 6 juni 1784 in
Zwolle. De baron had zitting
in de Provinciale Staten van
Overijssel, een van de Zeven
Provinciën. Daar heeft hij
zich vierkant opgesteld te
genover het naar dictatuur
zwemende streven van Stad
houder Willem V van Oranje.
Hij bundelde de krachten
van degenen die naar demo
cratie streefden. Als zodanig
kan hij volgens Jan en Annie
Romein in „Erflaters der Be
schaving" worden be
schouwd als de grondlegger
van de moderne democratie
in Nederland. In zijn fameu
ze pamflet „Aan het Volk van
Nederland" nam hij krachtig
stelling tegen Willem V en
veroordeelde hij diens ver
waarlozing van de vloot.
Daardoor had Holland de
vierde Engelse oorlog verlo
ren en de natie in grote nood
gebracht. Baron van der Ca-
pellen tot den Pol werd sterk
beïnvloed door het democra
tiseringsproces dat zich in de
Verenigde Staten voltrok.
Hij had relaties met de demo
craten Adams, Benjamin
Franklin en Trumbull en
slaagde er twee jaar voor zij n
overlijden in, de Verenigde
Staten erkend te krij gen door
de Staten-Generaal. In de
Patriottenbeweging speelde
hij tegenover de stadhouder
een belangrijke rol. Door dit
alles werd de baron met de
moeilijke naam voor zijn
vrienden een vrijheidheld.
Zij zijn het geweest die na
zijn dood besloten, een fraai
grafmonument te laten ma
ken dat een plaats moest vin
den in de kerk te Zwolle,
waar hij commandant was
geweest van een vrijkorps.
Orangisten beweren nog
heden ten dage, dat Van der
Capellen tot den Pol zelf wel
eens het grafmonument kon
hebben besteld. Dat lijkt bij
het lezen van de in het Am
sterdamse stadsarchief be
waarde notarisakte, waarin
opdracht werd gegeven tot
het vervaardigen van het
grafmonument, onwaar
schijnlijk. De akte werd on
dertekend door een aantal
gefortuneerde Amsterdamse
kooplieden, die bereid waren
het in die dagen forse bedrag
van 45.000 gulden op tafel te
leggen. De opdracht werd
verleend aan de Italiaanse
beeldhouwer Giuseppe Ce-
racchie, geboren in 1751 als
zoon van een goudsmid in
Rome en in 1802 in Parijs ter
dood gebracht onder de guil
lotine. Dat het beeld voor de
Nederlandse vrijheidsheld
werd besteld aan een Ita
liaan, die het in zijn atelier in
rome zou vervaardigen, valt
te verklaren uit de Calvinis
tische mentaliteit in de jonge
republiek. Calvinisten be
stelden geen beelden, dus
waren er ook geen beeldhou
wers. Zij hadden geen heili
gen en geen helden en misten
de achtergrond om iemands
nagedachtenis te eren op een
monumentale manier. Toen
een groep patriotten mede als
een zet tegen Oranje een
grafmonument wilde bestel
len voor hun idool, kwam
men terecht bij een Italiaan
die min of meer toevallig
vanuit de Verenigde Staten
via Holland op weg was naar
Wenen. In Amerika had hij
o.a. het beroemde beeld van
George Washington ver
vaardigd.
In Schönbrunn en het Bel
vedere in Wenen zijn nog
verschillende bustes en beel
den te vinden, die Ceracchi
onder meer vervaardigde in
opdracht van Maria-There-
sia. Ook in Engeland staat
werk van hem.
Geen geringe kunstenaar
dus, deze Giuseppe Ceracchi.
Rome
Behalve artiest was hij ook
sterk politiek geïnteresseerd.
Hij was geboren in het pau
selijke Rome en had in de
Verenigde Staten de nieuwe
vrijheidsideeën opgesnoven.
In Holland kwam hij in aan
raking met patriotten die va
gelijk soortgelijke ideeën
koesterden. Er was sprake
van een verwantschap van
gedachten. Dat maakte Ce
racchi geknipt voor het ver
krijgen van een opdracht. De
beeldhouwer heeft kennis
gemaakt met de opdrachtge
vers en de rijke grachtenhui
zen van de Rensdorps en de
Bickers in Amsterdam be
zocht. Hij wist dus dat het
met de financiën wel goed
zat. Bovendien ontving hij
een bedrag van 37.500 in
contanten. De overige 7.500
zouden worden betaald bij
aflevering van de beelden
groep. Want dat moest het
worden: een groep waarin de
Overijsselse baron zou wor
den afgebeeld alseen Ro
meinse vrijheidsheld, waar
twee hem verheerlijkende
maagden naar opzagen ter
wijl de Nederlandse leeuw
zich aan zijn voeten vleide.
Op zo'n Italiaans idee zou een
calvinistische Hollander
nooit zijn gekomen. Boven
dien was het een soort op-
bouw-monument. Ceracchi
heeft de mogelijkheid open
gelaten om er naderhand nog
een aantal beelden omheen te
plaatsen, alles tot meerdere
eer en glorie van Joan Derk
baron van der Capellen tot
den Pol uit Overijssel. Cerac
chi heeft de beelden geheel
volgens de opdracht gekapt
in zijn atelier aan de Piazza
dell 'Oca in Rome. Toen ze
klaar waren, was er intussen
hét een en ander gebeurd in
de Republiek der Zeven Pro
vinciën. De patriottenbewe
ging was uiteen geslagen.
Willem V had daartoe, pre
cies zoals de politicus Van der
Capellen had voorspeld, de
hulp ingeroepen van zijn
zwager, koning Friedrich
Wilhelm van Pruisen. Aan
leiding daartoe vormde het
befaamde incident te Coe-
j anverwellesluis.
Joan Derk van der Capellen enzovoort, in werkelijkheid
(links).
Zo heeft Giuseppe Ceracchi hem uit marmer gekapt. De
gelijkenis van het gezicht is niet slecht getroffen.
De beide maagden, die de aandacht vestigen op de grote
vrijheidsstrijder en de Nederlandse Leeuw (met pijlenbundel)
in de tuin van de villa Borghese in Rome: onderdelen van het
monument voor baron van der Capellen.
Verschillende patriotti-
schë opdrachtgevers waren
naar Frankrijk gevlucht. Bo
vendien was Ceracchi aan de
late kant met de aflevering,
omdat hij tussen de bedrij
ven door nog naar Amerika
was geweest.
Van vervoer der "beelden
via de Tiber naar Ostia en
vandaar per zeilschip naar
Holland is nooit iets geko
men. Voorlopig bleven ze
staan in Ceracchi's atelier
aan de Piazza dell'Oca in Ro
me, op het territorium van de
Borgheses die zoveel kardi
nalen en pausen in haar fa
milie hebben gedaan. De
beeldhouwer, teleurgesteld
om het dictatoriale streven
van zijn aanvankelijk door
hem verafgode vriend Napo
leon, nam in Parijs deel aan
een complot tegen deze laat
ste, werd gepakt en van zijn
hoofd ontdaan onder de guil
lotine. Zijn Weense vrouw en
verdere nabestaanden heb
ben vanuit Rome nog wat
brieven naar Nederland ge
stuurd, maar ze hebben te
midden van de politieke woe
lingen in Europa begrepen
dat ze niet meer hoefden te
rekenen op de resterende
7.500, noch op betaling van
transportkosten naar Neder
land. De eigenaren van het
atelier, de Borgheses, wilden
huurpenningen zien die de
erven Ceracchi niet konden
opbrengen. Er volgden enke
le processen die tenslotte
door de familie Borghese
werden gewonnen. Het ate
lier aan de Piazza dell'Oca
moest worden ontruimd. De
beelden, waarvan men alleen
wist dan dat ze iets met een
rijke Olandese te maken
hadden, werden tot eigedom
van de familie Borghese ver
klaard. Om er vanaf te ko
men en ze toch te bewaren
werden ze in de „giardino"
van de villa Borghese gezet,
niet als groep maar ver
strooid. Daar staan ze nu nog,
tot niet begrijpende verwon
dering van veel Romeinen en
tot vreugde van kleuters die
op de rug van de Nederlandse
leeuw klimmen. Nederland
zou Nederland niet zijn en
Overijssel geen Overijssel,
als niet een kwartet Kamer
leden op 23 oktober van dit
jaar zou zijn opgestaan om
vragen over de vergeten
beelden in Rome te stellen
aan de minister-president en
de minister van CRM. Over 4
j aar wordt immers de 200-ste
sterfdag van Joan Derk ba
ron van der Capellen tot den
Pol herdacht. Zou dat geen
mooie gelegenheid zijn om de
beelden alsnog naar Neder
land te brengen en met hulp
van tegenwoordige kunste
naars alsnog samen te voe
gen tot een gedenkteken voor
de Patriot, die een der grond
leggers van onze democratie
is geweest? Het ministeriële
antwoord aan de heren S.C.
Weiers, drs. M. Beinema, mr.
J. Buikema en H. Wesselink
kwam snel. Het is de minister
bekend dat de beelden er zijn.
De minister denkt dat ze
thans eigendom zijn van de
stad Rome, maar zeker is dat
niet. De minister is in geen
geval bereid de overkomst
naar Nederland te bevorde
ren. Dat is dan dat.
Terug naar dr. Peter van
Kessel in Rome. „Ook ik vind
dat de beelden nu maar moe
ten blijven waar ze zijn. Er is
wel veel voor te zeggen om ze
in Rome in het park Borghese
alsnog samen te voegen vol
gens het in Amsterdam aan
wezige schetsontwerp van
Cerrachi, uiteraard na een
grondige restauratie en
schoonmaakbeurt. Ze zouden
dan met een door Overijssel
opgeluisterde plechtigheid
alsnog officieel aan de stad
Rome aangekjoden kunnen
worden". Blij ft de vraag of de
stad Rome dat wel wil. Ter
gelegenheid van de Louis
Couperusherdenking in 1974
is door de Italiaanse beeld
houwer Ruffini een borst
beeld vervaardigd van de
Haagse schrijver. Nederland
had dit graag geplaatst ge
zien in de eregalerij in een
ander deel van het park van
de Villa Borghese. De toen
malige ambassadeur dr.
Boon heeft er zich het vuur
voor uit de sloffen gelopen,
maar Rome gaf de voorkeur
aan de Pool Sienkiewicz,
schrijver van „Quo Vadis?"
Couperus? Wie is dat?
Joan Derk baron van der
Capellen tot den Pol? Wie is
dat nou weer?
Het lijkt geen eenvoudige
zaak om de stadsbestuurde
ren van Rome bij te spij keren
in de kennis van de vader
landse geschiedenis van dat
landje daar aan de Noordzee.
En zou een telg van de Oran
jes, die zich nooit officieel in
Rome hebben laten zien, dan
nu een monument moeten
gaan onthullen voor een hen
tegenstrevende Patriot?
PIET TUMMERS
tot de ouders. Het boekje
„Waar zou ze het voor doen"
maakt duidelijk waarom
een goede school- of be
roepskeuze voor meisjes
net zo belangrijk is als voor
jongens.
Het boekje geeft verder
informatie over de oorza
ken van de achterstand van
meigjes in het onderwijs.
Het boekje kan individueel
worden gelezen of worden
gebruikt als discussiemate
riaal. En wie het uit heeft
zal moeten erkennen, dat
Marie alleen maar wijzer
kan worden als ze thuis een
stevige steun in de rug
krijgt.
Het adres van de Stich
ting „Marie wordt wijzer"
is Herengracht 54-56, 1015
BN Amsterdam.
Het onderzoek naar de
ondergang van de Tilburg-
se textielindustrie, waar
aan vorige week in deze ru
briek uitvoerig aandacht is
besteed, is niet alleen op
merkelijk vanwege de re
sultaten.
Het onderzoek is bijzon
der door de manier waarop
het werd opgezet. Voor de
onderzoekers was namelijk
niet belangrijk om feiten
weer te geven, die tot twee
cijfers achter de komma
nauwkeurig waren. Het
ging er om via diepte-inter
views weer te geven, wat de
mensen, in dit geval de tex-
tielwerkers hadden erva
ren toen ze het slachtoffer
werden van de reeks be
drijfssluitingen in de wol
industrie.
Een niet-wetenschappe
lijk onderzoek dus Dat
niet. De onderzoekmethode,
waarbij de mensen belang-
rijker zijn als de exacte ge-
gevens wordt weliswaar
door Nederlandse econo
men en sociologen nauwe
lijks serieus genomen,
maar wordt wel erkend in
het buitenland. Je krijgt
diepe menselijke ervarin
gen mee boven water en
brengt de wetenschap op
die manier veel dichter bij
de mensen waarover het
gaat
Dat de onderzoekers van
het Instituut voor Ontwik
kelingsvraagstukken, een
instituut van de Katholieke
Hogeschool in Tilburg, juist
voor deze methode kozen is
een gevolg van een ontwik
keling binnen de Hoge
school.
Er zijn twee stromingen:
de gevestigde wetenschap
pers en de groep (waartoe
de onderzoekers behoren)
die kritiek heeft op de „ge
vestigde orde". Die kritiek
is, dat de samenleving te
weinig profiteert van al die
diepgaande onderzoeken.
Daarom werd die andere,
minder gebruikelijke me
thode gekozen. Waarbij nog
kwam dat een aantal on
derzoekers al heel lang be
trokken was bij al die slui
tingen.
Vandaar dus die keuze
voor een vooral menselijk
onderzoek en tegen cijfers
achter de komma.
Het onderwerp van
sprek komt weer binnenge
stormd. Hij wil een boter
ham, want hij moet wee:
naar school. Dat betekent da
het gesprek beëindigd moe
worden. Want „Der Feind
hört mit". Zonder iets te zeg
gen haalt de vader nog een
foldertje uit zijn bureau. Van
de Limburgse Immigratie
Stichting. In het Spaans-
Waar de Spaanse gastarbei
ders leuk kunnen uitgaan op
zaterdagavond. Dat heeft hi
een keer of zes in de bus
kregen. Samen met een aan-
slag van het waterschap-zui'
veringschap voor de inwo
nende kostganger....
De Stichting „Marie
wordt wijzer" is al jaren
bezig de deelname van
Meisjes aan het onderwijs
•e bevorderen. Een noodza
kelijke bezigheid, want
Marie, symbolische naam
van alle meisjes en vrou
wen, ligt nog steeds ver
achter.
Zowel op lagere scholen
als in het voortgezet onder
wijs is er een onrustbarend
verschil in de toekomstmo
gelijkheden van jongens en
Meisjes. Marie kiest op
school de meer vrouwelijke
vakken en houdt ook eerder
°P met leren.
Gevolg is dat ze of geen
diploma haalt of een diplo-
Ma waar ze nauwelijks iets
Mee kan doen. Dat levert
Weer een maatschappelijke
achterstand op. Als Marie
Sroot is zal ze ervaren, dat
26 op de arbeidsmarkt niet
af nauwelijks aan de bak
komt.
.Vandaar dat de stichting
sinds 1977 probeert om
«Marie wijzer te maken".
Dat gebeurt onder meer
hoor middel van inforam-
bepakketten, die in de zesde
klassen gebruikt kunnen
Worden als lesmateriaal bij
de gesprekken over schooi
en beroepskeuze.
Maar op school praten
blij kt niet voldoende te zij n.
Toen in het schooljaar 77-78
aan de zesdeklassers om
een oordeel werd gevraagd
over het traditionele rollen
patroon: man werkt, vrouw
zit thuis, leverde dat ont
hutsende brieven op. Daar
uit bleek, dat alle voorlich
ting over de positie van
meisjes en vrouwen in de
maatschappij ten spijt, het
traditionele denken nog te
overheersen. De meeste
kinderen bleken het heel
normaal te vinden, dat de
vrouw alleen maar werkt
totdat ze trouwt of kinde
ren krijgt.
Eigenlijk niet zo vreemd.
De kinderen mogen op
school dan horen hoe de
maatschappij eruit zou
moeten zien, thuis worden
ze meestal geconfronteerd
met de beproefde verdeling.
Pa werkt, ma zit thuis, pa
zit in de vakbond en de bil
jartvereniging, ma is lid
van een vrouwengilde en
een gymnastiekvereniging.
Daarom heeft de stich
ting nu in samenwerking
met het ministerie van
CRM een boekje uitgege
ven, dat zich speciaal richt
houden, omdat het boekje
vooral bestemd isvoor
werkzoekende jongeren.
Peter van Straten illu
streerde het.
De beide boekj es zij n voor
2,95 per stuk te krijgen bij
alle vestigingen van het
uitzendbureau of bij Rand
stad, postbus 12600,1100 AP
in Amsterdam.
In Zuid-West-Nederland
gingen tussen 14 november
en 5 december de volgende
bedrijven failliet:. Metaal-
bewerkingsbedrijf Symak
inStrijen, Vesters Home De
corations in Loon op Zand,
Meubelhandel Van de Rijt
in Moergestel, loodgieters-
bedrijf Sebregts in Tilburg,
Paulissen Rustieke Bouw
stoffen in Kaatsheuvel, tex
tielhandel Graumans in
Tilburg, hoveniersbedrijf
Mallens in Loon op Zand.
Randstad Uitzendbureau
kwam enkele j aren geleden
op de markt met het boekje
„Werk maken van tijdelijk
werk", dat een uitstekende
wegwijzer was in het dool
hof van de sociale wetge
ving in Nederland. Van dat
boekje is een nieuwe her
ziene druk verschenen. Het
uitzendbureau heeft echter
de informatie naar de
werkzoekende uitgebreid
met een tweede boekje
„Werk maken van je toe
komst", dat een uitstekende
aanvulling geeft op het eer
ste.
„Werk maken van je toe
komst" is een beroepengids
in pocketformaat, die zich
op een aantal punten on
derscheidt van de traditio
nele gidsen, die er voorhan
den zijn.
In de eerste plaats zijn de
samenstellers (Els Kalk
man, Karin Hooymans en
Dick Schaap) afgestapt van
de gebruikelijke indeling,
in mannen - en vrouwenbe
roepen. Alleen voor die be
roepen waarvoor er geen
„mannelij ke" vorm bestaat,
is gekozen voor de vrouwe
lijke. Dat is dus geheel in de
stijl van de wet „Gelijke
behandeling van mannen
en vrouwen".
Verder is er ook niet ge
streefd naar volledigheid.
Niet alle 5500 beroepen in
Nederland staan er in,
maar die waarvan in alle
redelijkheid kan worden
verwacht dat ze mogelijk
heden bieden.
Om misver-
standeh te voorkomen, de
wel genoemde beroepen
worden nietbeschreven
vanuit de juichstemming
van „zorg dat je erbij
komt". De problemen en de
onmogelijkheden staan er
ook bij.
De taal is eenvoudig ge-
De omslag van Werk ma
ken van je toekomst.
Marie kan alleen
haar ouders.
ze steun krijgt van