^tmm7 vrii uit BeSzebubbeSs Opnieuw 150 jaar België. Anderhalve eeuw koninkrijk. In die 150 jaar heeft het de Belgische vorsten bepaald niet mee gezeten. Achtervolgd door het nood lot volgden drie Leopolds, één Al- bert en tenslotte Boudewijn elkaar op. Onze Brusselse correspondent volgt in het nevenstaande verhaal de soms tragische geschiedenis van de Bel gische dynastie die, zoals zoveel Europese vorstenhuizen, begon met een prins als poli tieke pasmunt. Leopold II Albert Leopold III Boudewijn In goud Nieuws I VAN ZATERDAG 6 SEPTEMBER De lijdensweg isch vorstenhuis Oe weg die het konings huis van het 150-jarige België heeft moeten gaan is bezaaid geweest met grote brokken tragiek waartussen maar hier en daar een stukje geluk lag te glanzen. De eerstekoning der Bel gen, Leopold van Saksen- Coburg, bleef al weinig ver driet bespaard. Leopold werd geboren in 17fiO als achtste en mooiste kind van de regerende hertog van het Duitse Coburg. Zo vindt Leopold als jon geman een ontfermer in de Russische tsaar. Dez orga niseert een ontmoeting tus sen Leopold en prinses Charlotte, de Engelse troon opvolgster. Het is liefde op het eerste gezicht. Charlotte verbreekt haar verloving met de Nederlandse prins van Oranje. In mei 1816 trouwen Leopold en Charlotte en ne men hun intrek in het kasteel van Claremont in Engeland. Het geluk is van korte duur. Charlotte krijgt in november 1817 een miskraam en over lijdt een paar dagen later zelf. In 1830 krijgt Leopold de troon aangeboden van Grie kenland, dat zich zojuist van de Turkse bezetters heeft be vrijd. De prins weigert het avontuur, maar zijn „marktwaarde" is ineens vergroot. Nog in hetzelfde jaar heeft in de Zuidelijke Nederlanden de opstand plaats die Leopold's toe komst n die van zijn nage slacht zal bepalen. Het onaf hankelijke België eenmaal een feit, is Leopold een logi sche kandidaat voor de troon. Op 21 juli (nu nog steeds natonale feestdag) 1831 lo pen de Brusselaars te koop om hun zojuist uit Engeland aangekomen koning te aan schouwen. Tien dagen later al kan het nieuwbakken staatshoofd zich bewijzen, Boudewijn en Fabiola als koning Willem 1 van Ne derland zijn veldtocht tegen het afgescheurde landsdeel begint Als de Hollanders zijn afgedropen blijkt Leopold met België grote plannen te hebben. Zijn eerste daad is een huwelijk, dat hem meer respect zal bezorgen. Slacht offer wordt Louisa-Maria, dochter van de koning van Frankrijk. Ze is 22 jaar jon ger dan Leopold en houdt niet van hem. Maar de Bel gische vorst vindt dat onbe langrijk. Het huwelijk wordt een feest dat acht dagen duurt. In 1833 schenkt de ko ningin het leven aan een zoon. Nu pas is de Belgische dynastie compleet; er is een troonopvolger! Maar het noodlot slaat toe. Tien maanden oud sterft het kind. Het is een gebeurtenis die in Nederland met tevredenheid wordt vernomen. In 1835 echter ziet de ware troonop volger, die net als zijn vader Leopold gaat heten, het le venslicht. Onder aanvuring van de koning ontwikkelt België zich snel tot een in dustrieland. Leopold vindt de democratische spelregels en de persvrijheid maar las tig, probeert tevergeefs kolo-, niën over zee te verwerven (onder meer de Filippijnen en Guatemala) en vermaakt zich in de Ardennen met ja gen en met jonge meisjes. Te gen het einde van zijn leven, in 1865, heeft België al de contouren van wat toen een „modelland" heette. Grote havens en steden, een goed spoorweg- en scheepvaartnet en wouden van schoorstenen. 1950: 'Onrust in België rond de poldisten betogen in Brussel koningskwestieAntiLeo- zoon Leopold II is geen plaatje. Hij is een hinkende bonestaak die praat als een grijsaard. Zijn vader kiest zijn bruid: De jongenachtige Marie-Henriëtte, dochter van keizer Franz-Josef van Oostenrijk. Op weg naar haar toekomstige echtgenoot zegt ze ongelukkig: „Ik voel me als een non die een zieke gaat verzorgen". Leopold II zelf voelt zich helemaal geen non. Hij waant zich eerder een soort Napoleon. Als koning laat hij brede lanen aanleggen in de hoofdstad Brussel. Maar vooral is Leopold II de man die België de Kongo en daarmee grote rijkdom geeft. Hij heeft daarvoor persoon lijk de Engelse ontdek kingsreiziger Stanley aan geworven. Het Afrikaanse avontuur begint vol idealis me („De zwarten bevrijden van de slavernij"), maar in zijn verlangen om België tot een wereldmacht te maken maakt Leopold de Kongo tot een melkkoe. Leopold, met zijn slechte huwelijk en zonder bloedeigen erfgenaam sindj het enige zoontje Boudewijn aan een hartkwaal overleed, wordt steeds norser. Hij spreekt over zichzelf in de derde persoon. In 1902, zeven jaar voor zijn dood, schiet iemand uit het publiek een kogel af op de koning. Daar bij wordt echter alleen de grootmaarschalk d'Oultre- mont lichtgewond. Rectie van Leopold: „Mijnheer de grootmaarschalk, wat hebt ge hen toch aangedaan. Ik wist niet dat ge zo onp opulair waart". Oomzegger Albert is Leo pold's opvolger. De in 1875 geboren knaap wordt als middelmatig begaafd be schouwd. Maar eenmaal over een spraakgebrek heen ge holpen, blijkt de prins een gevoelig en intelligent man. Op een begrafenis ontmoet Albert de mooie hertogin Elisabeth van Beieren. De prins, nog steeds geen prater, raakt tot over de oren ver liefd en Elisabeth kan zijn onhandige bekentenissen niet weerstaan. Bij de troonsbestijging in 1909 zijn er al drie kinderen, waarvan opnieuw ene Lqppold de oudste is. Maar het leven van koning Albert zal dwars door maat schappelijke verschrikkin gen naar een noodlottig einde gaan. Als de Duitsers op 4 augustus 1914 binnen vallen, hijst Albert zich in veldtenue en leidt persoon lijk de hopeloze militaire weerstand. Na zware ge vechten bij Luik en vervol gens Antwerpen stabiliseert zich bij het riviertje de IJzër in West-Vlaanderen het loopgravenfront. Albert en Elisabeth nemen hun intrek in een huisje in De Panne achter het front. Na de oorlog staan Albert en Elisabeth - die spoedig zelfs de rode koningin zal heten - extra dicht bij hun volk. De koning rijdt op een motor door het land en de koningin helpt in gezinnen die het schrijnendst zijn ge troffen door de economische crisis. Deze hoogtij van de Belgi sche monarchie krijgt op 17 februari 1934 een verschrik kelijke klap. De koning was na een drukke ochtend naar de Ardennen gereden, om er zijn favoriete sport, bergbe klimmen, te beoefenen. In Marche-les-Dames kiest hij een afdaling langs de rotsen. Als de koning niet meer komt opdagen wordt groot alarm geslagen. Midden in de nacht, rond twee uur, ziet een van de zoekers in de weer schijn van zijn fakkel aan een touw het lichaam hangen van de verstarde Albert I. Zijn schedel is op een rotspunt stukgeslagen. Met een witte band om het hoofd ligt de vorst twee dagen en drie nachten opgebaard in het paleis in Brussel. Meer dan twee miljoen Belgen brengen hem de laatste eer. Zoon Leopold, geboren in 1901, neemt op 32-jarige leeftijd het vaandal over. Zijn moeder, koningin Elisa beth, had zich toen al lange tijd zorgen gemaakt over de Prins Albert (de latere koning) met zijn gezin. V.l.n.r.: Leo pold, Charles, Elisabeth van Beieren en Marie-José. geringe belangstelling van haar zoon voor het vrouwe lijk schoon. Eens nam ze Leopold mee naar Italië, om hem in aanraking te brengen met twee prinsessen. Maar op het zwoele moment, bleken de zusjes door typhus ge troffen en zagen ze er niet bepaald aantrekkelijk uit. In het voorjaar van 1926 ontmoet Leopold zijn ware liefde: De Zweedse prinses Astrid. Het is meteen raak en Astrid, die nog nooit in Bel gië is geweest, bezweert haar prins: „Ik houd nu al van dat land!" In november van dat jaar zegent kardinaal Van Roey in de St.-Goedele in Brussel het huwelijk in. Leopold en Astrid leiden een eenvoudig leven met hun kinderen Josephine-Char lotte, Boudewijn en Albert. Slechts anderhalf jaar na de dood van zijn vader, zal Leo pold's hartstocht voor auto's fataal worden voor de gelief de koningin. Op een zonnige augustusdag van 1935 rijdt het vakantievierende echt paar in Küssnacht, Zwitser land. Als Leopold zich naar zijn vrouw buigt slipt de wa gen en slaat over de kop de helling af. Wanneer de ko ning in het gras bij bewust zijn komt, ziet hij zijn echt genote roerloos liggen. Ze leeft nog een kwartier om in zijn armen te sterven. Voor de Belgen komt het nieuws als een zware persoonlijke schok. Uit Duitsland nadert het grote onheil, en daarmee een nieuwe nachtmerrie voor Leopold III: De koning- kwestie. Leopold meent dat zijn ministers, onder wie Paul Henri Spaak van Bui tenlandse Zaken, zich na de Duitse inval op 10 mei 1940 belachelijk snel naar Frank rijk uit de voeten hebben ge maakt. De koning wil het le ger blijven leiden. Pas op 28 mei beveelt het staatshoofd het onvermijdelijke staken van de ongelijke strijd. Leo pold ontbiedt Wehrmacht- genraal Von Reichenau, wei gert hem de hand en zegt: „Ik verzoek de generaal mij als zijn eerste gevangene te be schouwen. Ik acht hiermee het onderhoud met de gene raal beëindigd". Weduwnaar Leopold vat spoedig daarna liefde op voor Liliane Baels, de dochter van de gouverneur van Antwer pen en later prinses Van Re- tie genoemd. In september 1941 heeft het huwelijk plaats met goedvinden van de bezetter. Voor de bevol king, die koningin Astrid nog lang niet is vergeten, is het een koude douche. Vooral oorlogsweduwen en vrouwen van krijgsgevangenen zijn pijnlijk verrast door dit voorrecht van een koning. Tegen het einde van de oorlog brengen de Duitsers de koning en zijn gezin over naar Duitsland en vervolgens naar Oostenrijk, waar zij in - mei 1945 worden ontzet door de Amerikanen. In het dan al negen maanden bevrijde België is de politieke twist om het oorlogsgedrag van Leopold al hoog opgelopen. Broer Karei, de thans nog in Oostende wonende oom van Boudewijn, is inmiddels re gent. Vooral de Walen en he lemaal de Franstalige socia listen onder leiding van Spaak vinden Leopold niet meer aanvaardbaar. De Vla mingen echter, waarvan er velen worden geplaagd door een slecht verzetsgeweten, zijn in meerderheid Leopol- dist. Die verhouding vindt zijn afspiegeling in de uitslag van de volksstemming die ten slotte in maart 1950 plaats heeft. 57,7 Procent van de Belgen vraagt de terugkeer van de koning. Leopold aar zelt of die meerderheid vol doende is. Maar als er bij an- ti-LeopoId-reIIen drie doden vallen staat het besluit van het staatshoofd vast. In een radiotoespraak tot het volk kondigt hij aan zijn macht te willen overdragen aan zijn oudste zoon Boudewijn, „Zodat rond hem de natio nale verzoening tot stand kan komen". Daar staat de nieuwe ko ning Boudewijn, een aardige tengere twintigjarige, door heupjicht gekwelde, auto liefhebber. Opvallend was vooral zijn huwelijk met de Spaanse prinses Fabiola in 1960. Meerdere malen is koningin Fabiola in blijde verwach ting geweest, maar telkens liep het verkeerd af. Broer Albert, echtgenoot van prinses Paola en hun intus sen meerderjarige zoon Fi- lips (student aan de militaire school in Brussel) zijn daar om thans de grondwettelijke rechthebbenden op de troon. Tijdens Boudewijns ambts periode hebben hevige Vlaams-Waalse conflicten het land herhaaldelijk op de rand van de staatkundige ontbinding gebracht. Een na-oorlogse koning kan daarbij niet veel meer doen dan toezien hoe ook zijn ei gen functie als bindend ele ment verschrompelt. Mis schien is dat lot hem onlangs letterlijk aan het hart ge gaan, toen hij op het paleis onwel werd en met ritmes toornissen in het ziekenhuis belandde. De koning is nu thuis weer herstellende. Het kan allemaal niet op dit jaar. 150 Jaar Bel gië, 50 jaar Boudewijn, 30 jaar staatshoofd, en 20 jaar gehuwd. Een onmenselijk feestprogramma. Ex-koning Leopold, die nog altijd met zijn tweede vrouw gelukkig is op zijn landgoed bij Waterloo, en koningin Fabiola mogen terecht za gen hebben om hun gelief de Boudewijn. MARC DE KONINCK. Ex-koning Leopold met echtgenote Lilian Baels, p'i0 van Retie. (archieffoto 1962) Laat ik u vertrouwd maken met het begrip wedersamen- stelling, dat u vergeeft zult zoeken in Van Dale. In Vlaan deren is deze volmaakt Ne derlandse klank nochthans al gemeen bekend. Hij staat voor een gebeurtenis die in het Hollands reconstructie (van het misdrijf, jawel) heet. Ik heb vroeger al eens geschreven over het opmerkelijk grote aantal misdrijven van het gruwelijke soort dat zich in België met strakke regelmaat vgltrekt. Een fascinerend ne venverschijnsel van deze STEM uit Brussel door Mare de Koninck praktijk is de gewoonte van uw zuiderburen om de verrichte wandaden binnen de kortst mogelijke tijd en zo natuurge trouw als maar kan nog eens na te spelen. Wedersamenstellin- gen zijn in België dus aan de orde van de dag en wat meer is, maar daarover straks, ze ver vullen een belangrijke recrea tieve functie. Elk zwaar mis drijf, of het nu gaat om moord, roof, brandstichting of een do delijk verkeersongeval wordt onder leiding van de onder zoeksrechter en in het bijzijn van deskundigen als ballistie- ker (kogelexpert) nauwgezet overgedaan. Hoofdrolspeler is natuurlijk - indien niet voortvluchtig - de dader. De rol van slachtoffer moet om be grijpelijke redenen meestal door een politieagent worden waargenomen, terwijl bijrol len zijn weggelegd voor de ge tuigen. Van elke wedersamen- stelling wordt een apart pro ces-verbaal opgemaakt, rijke lijk Verluchtigd met foto's. Foto 16: Man neemt hamer. Foto 17: Man slaat toe. Etcete ra. Sinds kort maakt men ook wel eens een compleet verslag. Toen dat de eerste keer ge beurde -waren de assisterende politiemensen er niet op ver dacht dat het een film met ge luid werd. Bij het afdraaien van de rolprent ontdekte de aanwezige advocaat tot zijn verontwaardiging dat de regie assistenten met een herhaald „allez, slaat erop!" de ver dachte hadden aangevuurd. Toch zijn advocaten over het algemeen wel voorstander van het reconstrueren, dat soms doorslaggevend is voor het be wijs van schuld of onschuld, dikwijls de (verzachtende of verzwarende omstandigheden derheldert, maar vaak ook vol doende onduidelijkheden op levert om de juryleden van het Assisenhof mee te bespelen. Grootste bezwaar van de advo caten is echter dat ze zelf bij de wedersamenstelling niet aan wezig mogen zijn. De theatrale herhaling van een wandaad kan uiteraard alleen een succes zijn als de dader c.q. verdachte wil meewerken. Er moet dus een soort bekentenis zijn, al thans van betrokkenheid of aanwezigheid op de plaats van het misdrijf. Is die bekentenis er eenmaal, dan blijkt de ver dachte altijd „bereid" om mee te doen. Weigeringen zijn on bekend en kritische advocaten schrijven die meegaandheid toe aan doeltreffende intimi datie-methoden van de ge rechtelijke politie. De feitelij ke gang van zaken rond een wedersamenstelling is vaak onthutsend. Hoewel het tijd stip officieel geheim blijft weet de plaatselijke pers meestal wel te melden wanneer de voorstelling begint. Zoals vo rige week in Hoegaarden (be kend om zijn bieren als Grand Cru Tripel en Vader Abt van Hoge Gisting) waar het hele dorp op de been was om de moordenaar van een plaatse lijke rentenier te komen uit jouwen. Het ging om een ge middelde Belgische roof moord, waarbij de dader (een ex-Para- commandozijn slachtoffer bewusteloos had geslagen en hem vervolgens een speciale knoop om handen en nek had gelegd, waardoor de ongelukkige zich zelf bij de eerste bewegingen wurgde. Achter de dranghekken die de politie had opgesteld, had een rijendikke menigte al uren staan wachten, om tenslotte, toen de betrokkentriomfante- lijk uit het politiebusje stapte om zijn kunststuk nog vertonen, los te barsten in"\ oorverdovend: „Moordend, moordenaar!" het meest trek zijn de wedersamenst1 lingen van verschrikkingen zich buiten op straat hebt' afgespeeld. Daar krijgt volking het hele drame voet! schoteld en kunnen ook it' cale neringdoenden graantje meepikken. <-el onlangs in een vrome zetting in het Vlaamse 'ft waar de rijkswacht en door toeschouwers md! brachte stenen in beslag terwijl de man in een u)ittl' in hoog tempo zijn damp* hotdogs van de hand deed „Nog maar vijfentv die een panter doods gebied bevrijd van e< verde voor de veeho streek. Die man kreeg klappen op z'n schoi wèldig joh! Hij wasD de samenleving. Maar natuur beschermen van diersoorten dreig sterven, nü gaat dieze voor vijf jaar de bak een panter schiet. Die man begrijpt i fluit van, want d'r is mand geweest die her heeft waarom het n mag. Hgt ontgaat hen ene male waarom hij wordt voor iets, waar entwintig jaar gelee werd beloond. Tóen een regeringsopdra panter uit te roeien, regeringsopdracht de leven te houden.' Antoon van Hooff, van Burgers Dieren Arnhem, populair d optredens in het tv-p ma „Ja, natuurlijk" rug van een reis met i ploeg naar Kenia en Terug met verhalen, d goeds voorspellen voc standhouding van hl kaanse oerwoud en uitsterven bedreigd soorten, zoals: „De neushoorn, hè begin van deze eeuw Engelse regering de c alle neushoorns uit t^ ook dat ongedierte mc dwijnen. Dat is in ze. een traditie geworden neushoorn bescherm het stropen ervan gas minderd voort. Het wc gewakkerd door louc pen, die handelen hoornhoorn. De vraag daarnaar in bische wereld en in h Oosten is zo groot, hoorn op het ogenbli lijk zijn gewicht in goi is. Er worden bedraj neergeteld van hon zend gulden en meer. In het Verre Oosten hoorn als een aphrod een middel dat de gi drift opwekt, de pote... sterkt. Voor dit doel w<| tot poeier vermalen. L( even duidelijk vaststel het volstrekt geen heeft op de potentie of ook, maar dat is wèl onuitroeibaar bijgeloo De zware jongens, zo'n neushoornhoorn maken, betalen misse zend gulden aan de ma neushoorn gestroopt hi De Amerikaanse dienst OSS (Office t logic Services), vt van de CIA, heeft in? sta volle oorlogsja binnen het Vaticaan I over een „topspio verslagen van de m> neime gesprekken tir Peus en zijn kardir. tussen de paus en d Amerikaanse en ambassadeurs naai mngton seinde. De topspion, de jc Virginio Scattolini, q zulk opzienbarend dat zijn rapporten dellijk ter hand weil steld aan president r| en na diens overlijc President Truman, h oen nooit geweten dl tolini's rapporten va waren verzonnen ei «Pion een ordinaire i. igente bedrieger Z1jn fantasie liet weri wille van zijn destijdl elijkse toelage van a^ De Scattolini-sL eerst onlangs onthul e Amerikaanse jezif £ert Graham sj u rrancisco tegenovl verslaggever van dl rjt°n Post. Pater <f 11 een studie van L far gemaakt over del «f Vaticaan tijdJ tweede WereldoorlJ aad toegang tot dJ aanse archieven en ff.Speciale toesta an de CIA om over t(| gaan tot publikatie bevin dingen. wi!rid!Jbevrijdmsvi Viro Italo-Arr n„Ilni° Scattolini J naar de ItJ naam!fd, gestu"rd,1 wew?1 journalist lelijkheid om bil

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1980 | | pagina 30