^tmm7 vrii uit
BeSzebubbeSs
Opnieuw 150 jaar België. Anderhalve eeuw
koninkrijk. In die 150 jaar heeft het
de Belgische vorsten bepaald niet mee
gezeten. Achtervolgd door het nood
lot volgden drie Leopolds, één Al-
bert en tenslotte Boudewijn
elkaar op.
Onze Brusselse correspondent
volgt in het nevenstaande
verhaal de soms tragische
geschiedenis van de Bel
gische dynastie die,
zoals zoveel Europese
vorstenhuizen, begon met
een prins als poli
tieke pasmunt.
Leopold II
Albert
Leopold III
Boudewijn
In goud
Nieuws I
VAN ZATERDAG 6 SEPTEMBER
De lijdensweg
isch vorstenhuis
Oe weg die het konings
huis van het 150-jarige
België heeft moeten gaan
is bezaaid geweest met
grote brokken tragiek
waartussen maar hier en
daar een stukje geluk lag
te glanzen.
De eerstekoning der Bel
gen, Leopold van Saksen-
Coburg, bleef al weinig ver
driet bespaard. Leopold
werd geboren in 17fiO als
achtste en mooiste kind van
de regerende hertog van het
Duitse Coburg.
Zo vindt Leopold als jon
geman een ontfermer in de
Russische tsaar. Dez orga
niseert een ontmoeting tus
sen Leopold en prinses
Charlotte, de Engelse troon
opvolgster. Het is liefde op
het eerste gezicht. Charlotte
verbreekt haar verloving met
de Nederlandse prins van
Oranje. In mei 1816 trouwen
Leopold en Charlotte en ne
men hun intrek in het kasteel
van Claremont in Engeland.
Het geluk is van korte duur.
Charlotte krijgt in november
1817 een miskraam en over
lijdt een paar dagen later
zelf.
In 1830 krijgt Leopold de
troon aangeboden van Grie
kenland, dat zich zojuist van
de Turkse bezetters heeft be
vrijd. De prins weigert het
avontuur, maar zijn
„marktwaarde" is ineens
vergroot. Nog in hetzelfde
jaar heeft in de Zuidelijke
Nederlanden de opstand
plaats die Leopold's toe
komst n die van zijn nage
slacht zal bepalen. Het onaf
hankelijke België eenmaal
een feit, is Leopold een logi
sche kandidaat voor de
troon.
Op 21 juli (nu nog steeds
natonale feestdag) 1831 lo
pen de Brusselaars te koop
om hun zojuist uit Engeland
aangekomen koning te aan
schouwen. Tien dagen later
al kan het nieuwbakken
staatshoofd zich bewijzen,
Boudewijn
en
Fabiola
als koning Willem 1 van Ne
derland zijn veldtocht tegen
het afgescheurde landsdeel
begint Als de Hollanders zijn
afgedropen blijkt Leopold
met België grote plannen te
hebben. Zijn eerste daad is
een huwelijk, dat hem meer
respect zal bezorgen. Slacht
offer wordt Louisa-Maria,
dochter van de koning van
Frankrijk. Ze is 22 jaar jon
ger dan Leopold en houdt
niet van hem. Maar de Bel
gische vorst vindt dat onbe
langrijk. Het huwelijk wordt
een feest dat acht dagen
duurt. In 1833 schenkt de ko
ningin het leven aan een
zoon. Nu pas is de Belgische
dynastie compleet; er is een
troonopvolger! Maar het
noodlot slaat toe. Tien
maanden oud sterft het kind.
Het is een gebeurtenis die in
Nederland met tevredenheid
wordt vernomen. In 1835
echter ziet de ware troonop
volger, die net als zijn vader
Leopold gaat heten, het le
venslicht. Onder aanvuring
van de koning ontwikkelt
België zich snel tot een in
dustrieland. Leopold vindt
de democratische spelregels
en de persvrijheid maar las
tig, probeert tevergeefs kolo-,
niën over zee te verwerven
(onder meer de Filippijnen en
Guatemala) en vermaakt
zich in de Ardennen met ja
gen en met jonge meisjes. Te
gen het einde van zijn leven,
in 1865, heeft België al de
contouren van wat toen een
„modelland" heette. Grote
havens en steden, een goed
spoorweg- en scheepvaartnet
en wouden van schoorstenen.
1950: 'Onrust in België rond de
poldisten betogen in Brussel
koningskwestieAntiLeo-
zoon Leopold II is geen
plaatje. Hij is een hinkende
bonestaak die praat als een
grijsaard. Zijn vader kiest
zijn bruid: De jongenachtige
Marie-Henriëtte, dochter
van keizer Franz-Josef van
Oostenrijk. Op weg naar haar
toekomstige echtgenoot zegt
ze ongelukkig: „Ik voel me
als een non die een zieke gaat
verzorgen".
Leopold II zelf voelt zich
helemaal geen non. Hij
waant zich eerder een soort
Napoleon. Als koning laat hij
brede lanen aanleggen in de
hoofdstad Brussel. Maar
vooral is Leopold II de man
die België de Kongo en
daarmee grote rijkdom geeft.
Hij heeft daarvoor persoon
lijk de Engelse ontdek
kingsreiziger Stanley aan
geworven. Het Afrikaanse
avontuur begint vol idealis
me („De zwarten bevrijden
van de slavernij"), maar in
zijn verlangen om België tot
een wereldmacht te maken
maakt Leopold de Kongo tot
een melkkoe.
Leopold, met zijn
slechte huwelijk en zonder
bloedeigen erfgenaam sindj
het enige zoontje Boudewijn
aan een hartkwaal overleed,
wordt steeds norser. Hij
spreekt over zichzelf in de
derde persoon. In 1902, zeven
jaar voor zijn dood, schiet
iemand uit het publiek een
kogel af op de koning. Daar
bij wordt echter alleen de
grootmaarschalk d'Oultre-
mont lichtgewond. Rectie
van Leopold: „Mijnheer de
grootmaarschalk, wat hebt
ge hen toch aangedaan. Ik
wist niet dat ge zo onp opulair
waart".
Oomzegger Albert is Leo
pold's opvolger. De in 1875
geboren knaap wordt als
middelmatig begaafd be
schouwd. Maar eenmaal over
een spraakgebrek heen ge
holpen, blijkt de prins een
gevoelig en intelligent man.
Op een begrafenis ontmoet
Albert de mooie hertogin
Elisabeth van Beieren. De
prins, nog steeds geen prater,
raakt tot over de oren ver
liefd en Elisabeth kan zijn
onhandige bekentenissen
niet weerstaan. Bij de
troonsbestijging in 1909 zijn
er al drie kinderen, waarvan
opnieuw ene Lqppold de
oudste is.
Maar het leven van koning
Albert zal dwars door maat
schappelijke verschrikkin
gen naar een noodlottig einde
gaan. Als de Duitsers
op 4 augustus 1914 binnen
vallen, hijst Albert zich in
veldtenue en leidt persoon
lijk de hopeloze militaire
weerstand. Na zware ge
vechten bij Luik en vervol
gens Antwerpen stabiliseert
zich bij het riviertje de IJzër
in West-Vlaanderen het
loopgravenfront. Albert en
Elisabeth nemen hun intrek
in een huisje in De Panne
achter het front.
Na de oorlog staan Albert
en Elisabeth - die spoedig
zelfs de rode koningin zal
heten - extra dicht bij hun
volk. De koning rijdt op een
motor door het land en de
koningin helpt in gezinnen
die het schrijnendst zijn ge
troffen door de economische
crisis.
Deze hoogtij van de Belgi
sche monarchie krijgt op 17
februari 1934 een verschrik
kelijke klap. De koning was
na een drukke ochtend naar
de Ardennen gereden, om er
zijn favoriete sport, bergbe
klimmen, te beoefenen. In
Marche-les-Dames kiest hij
een afdaling langs de rotsen.
Als de koning niet meer komt
opdagen wordt groot alarm
geslagen. Midden in de
nacht, rond twee uur, ziet een
van de zoekers in de weer
schijn van zijn fakkel aan een
touw het lichaam hangen van
de verstarde Albert I. Zijn
schedel is op een rotspunt
stukgeslagen. Met een witte
band om het hoofd ligt de
vorst twee dagen en drie
nachten opgebaard in het
paleis in Brussel. Meer dan
twee miljoen Belgen brengen
hem de laatste eer.
Zoon Leopold, geboren in
1901, neemt op 32-jarige
leeftijd het vaandal over.
Zijn moeder, koningin Elisa
beth, had zich toen al lange
tijd zorgen gemaakt over de
Prins Albert (de latere koning) met zijn gezin. V.l.n.r.: Leo
pold, Charles, Elisabeth van Beieren en Marie-José.
geringe belangstelling van
haar zoon voor het vrouwe
lijk schoon. Eens nam ze
Leopold mee naar Italië, om
hem in aanraking te brengen
met twee prinsessen. Maar op
het zwoele moment, bleken
de zusjes door typhus ge
troffen en zagen ze er niet
bepaald aantrekkelijk uit.
In het voorjaar van 1926
ontmoet Leopold zijn ware
liefde: De Zweedse prinses
Astrid. Het is meteen raak en
Astrid, die nog nooit in Bel
gië is geweest, bezweert haar
prins: „Ik houd nu al van dat
land!" In november van dat
jaar zegent kardinaal Van
Roey in de St.-Goedele in
Brussel het huwelijk in.
Leopold en Astrid leiden
een eenvoudig leven met hun
kinderen Josephine-Char
lotte, Boudewijn en Albert.
Slechts anderhalf jaar na de
dood van zijn vader, zal Leo
pold's hartstocht voor auto's
fataal worden voor de gelief
de koningin. Op een zonnige
augustusdag van 1935 rijdt
het vakantievierende echt
paar in Küssnacht, Zwitser
land. Als Leopold zich naar
zijn vrouw buigt slipt de wa
gen en slaat over de kop de
helling af. Wanneer de ko
ning in het gras bij bewust
zijn komt, ziet hij zijn echt
genote roerloos liggen. Ze
leeft nog een kwartier om in
zijn armen te sterven. Voor
de Belgen komt het nieuws
als een zware persoonlijke
schok.
Uit Duitsland nadert het
grote onheil, en daarmee een
nieuwe nachtmerrie voor
Leopold III: De koning-
kwestie. Leopold meent dat
zijn ministers, onder wie
Paul Henri Spaak van Bui
tenlandse Zaken, zich na de
Duitse inval op 10 mei 1940
belachelijk snel naar Frank
rijk uit de voeten hebben ge
maakt. De koning wil het le
ger blijven leiden. Pas op 28
mei beveelt het staatshoofd
het onvermijdelijke staken
van de ongelijke strijd. Leo
pold ontbiedt Wehrmacht-
genraal Von Reichenau, wei
gert hem de hand en zegt: „Ik
verzoek de generaal mij als
zijn eerste gevangene te be
schouwen. Ik acht hiermee
het onderhoud met de gene
raal beëindigd".
Weduwnaar Leopold vat
spoedig daarna liefde op voor
Liliane Baels, de dochter van
de gouverneur van Antwer
pen en later prinses Van Re-
tie genoemd. In september
1941 heeft het huwelijk
plaats met goedvinden van
de bezetter. Voor de bevol
king, die koningin Astrid nog
lang niet is vergeten, is het
een koude douche. Vooral
oorlogsweduwen en vrouwen
van krijgsgevangenen zijn
pijnlijk verrast door dit
voorrecht van een koning.
Tegen het einde van de
oorlog brengen de Duitsers
de koning en zijn gezin over
naar Duitsland en vervolgens
naar Oostenrijk, waar zij in -
mei 1945 worden ontzet door
de Amerikanen. In het dan al
negen maanden bevrijde
België is de politieke twist
om het oorlogsgedrag van
Leopold al hoog opgelopen.
Broer Karei, de thans nog in
Oostende wonende oom van
Boudewijn, is inmiddels re
gent. Vooral de Walen en he
lemaal de Franstalige socia
listen onder leiding van
Spaak vinden Leopold niet
meer aanvaardbaar. De Vla
mingen echter, waarvan er
velen worden geplaagd door
een slecht verzetsgeweten,
zijn in meerderheid Leopol-
dist.
Die verhouding vindt zijn
afspiegeling in de uitslag van
de volksstemming die ten
slotte in maart 1950 plaats
heeft. 57,7 Procent van de
Belgen vraagt de terugkeer
van de koning. Leopold aar
zelt of die meerderheid vol
doende is. Maar als er bij an-
ti-LeopoId-reIIen drie doden
vallen staat het besluit van
het staatshoofd vast. In een
radiotoespraak tot het volk
kondigt hij aan zijn macht te
willen overdragen aan zijn
oudste zoon Boudewijn,
„Zodat rond hem de natio
nale verzoening tot stand kan
komen".
Daar staat de nieuwe ko
ning Boudewijn, een aardige
tengere twintigjarige, door
heupjicht gekwelde, auto
liefhebber. Opvallend was
vooral zijn huwelijk met de
Spaanse prinses Fabiola in
1960.
Meerdere malen is koningin
Fabiola in blijde verwach
ting geweest, maar telkens
liep het verkeerd af. Broer
Albert, echtgenoot van
prinses Paola en hun intus
sen meerderjarige zoon Fi-
lips (student aan de militaire
school in Brussel) zijn daar
om thans de grondwettelijke
rechthebbenden op de troon.
Tijdens Boudewijns ambts
periode hebben hevige
Vlaams-Waalse conflicten
het land herhaaldelijk op de
rand van de staatkundige
ontbinding gebracht. Een
na-oorlogse koning kan
daarbij niet veel meer doen
dan toezien hoe ook zijn ei
gen functie als bindend ele
ment verschrompelt. Mis
schien is dat lot hem onlangs
letterlijk aan het hart ge
gaan, toen hij op het paleis
onwel werd en met ritmes
toornissen in het ziekenhuis
belandde. De koning is nu
thuis weer herstellende.
Het kan allemaal
niet op dit jaar. 150 Jaar Bel
gië, 50 jaar Boudewijn, 30
jaar staatshoofd, en 20 jaar
gehuwd. Een onmenselijk
feestprogramma.
Ex-koning Leopold, die nog
altijd met zijn tweede vrouw
gelukkig is op zijn landgoed
bij Waterloo, en koningin
Fabiola mogen terecht za
gen hebben om hun gelief
de Boudewijn.
MARC DE KONINCK.
Ex-koning Leopold met echtgenote Lilian Baels, p'i0
van Retie. (archieffoto 1962)
Laat ik u vertrouwd maken
met het begrip wedersamen-
stelling, dat u vergeeft zult
zoeken in Van Dale. In Vlaan
deren is deze volmaakt Ne
derlandse klank nochthans al
gemeen bekend. Hij staat voor
een gebeurtenis die in het
Hollands reconstructie (van
het misdrijf, jawel) heet. Ik heb
vroeger al eens geschreven
over het opmerkelijk grote
aantal misdrijven van het
gruwelijke soort dat zich in
België met strakke regelmaat
vgltrekt. Een fascinerend ne
venverschijnsel van deze
STEM
uit
Brussel
door Mare de Koninck
praktijk is de gewoonte van uw
zuiderburen om de verrichte
wandaden binnen de kortst
mogelijke tijd en zo natuurge
trouw als maar kan nog eens na
te spelen. Wedersamenstellin-
gen zijn in België dus aan de
orde van de dag en wat meer is,
maar daarover straks, ze ver
vullen een belangrijke recrea
tieve functie. Elk zwaar mis
drijf, of het nu gaat om moord,
roof, brandstichting of een do
delijk verkeersongeval wordt
onder leiding van de onder
zoeksrechter en in het bijzijn
van deskundigen als ballistie-
ker (kogelexpert) nauwgezet
overgedaan. Hoofdrolspeler is
natuurlijk - indien niet
voortvluchtig - de dader. De
rol van slachtoffer moet om be
grijpelijke redenen meestal
door een politieagent worden
waargenomen, terwijl bijrol
len zijn weggelegd voor de ge
tuigen. Van elke wedersamen-
stelling wordt een apart pro
ces-verbaal opgemaakt, rijke
lijk Verluchtigd met foto's.
Foto 16: Man neemt hamer.
Foto 17: Man slaat toe. Etcete
ra. Sinds kort maakt men ook
wel eens een compleet verslag.
Toen dat de eerste keer ge
beurde -waren de assisterende
politiemensen er niet op ver
dacht dat het een film met ge
luid werd. Bij het afdraaien
van de rolprent ontdekte de
aanwezige advocaat tot zijn
verontwaardiging dat de regie
assistenten met een herhaald
„allez, slaat erop!" de ver
dachte hadden aangevuurd.
Toch zijn advocaten over het
algemeen wel voorstander van
het reconstrueren, dat soms
doorslaggevend is voor het be
wijs van schuld of onschuld,
dikwijls de (verzachtende of
verzwarende omstandigheden
derheldert, maar vaak ook vol
doende onduidelijkheden op
levert om de juryleden van het
Assisenhof mee te bespelen.
Grootste bezwaar van de advo
caten is echter dat ze zelf bij de
wedersamenstelling niet aan
wezig mogen zijn. De theatrale
herhaling van een wandaad
kan uiteraard alleen een succes
zijn als de dader c.q. verdachte
wil meewerken. Er moet dus
een soort bekentenis zijn, al
thans van betrokkenheid of
aanwezigheid op de plaats van
het misdrijf. Is die bekentenis
er eenmaal, dan blijkt de ver
dachte altijd „bereid" om mee
te doen. Weigeringen zijn on
bekend en kritische advocaten
schrijven die meegaandheid
toe aan doeltreffende intimi
datie-methoden van de ge
rechtelijke politie. De feitelij
ke gang van zaken rond een
wedersamenstelling is vaak
onthutsend. Hoewel het tijd
stip officieel geheim blijft weet
de plaatselijke pers meestal
wel te melden wanneer de
voorstelling begint. Zoals vo
rige week in Hoegaarden (be
kend om zijn bieren als Grand
Cru Tripel en Vader Abt van
Hoge Gisting) waar het hele
dorp op de been was om de
moordenaar van een plaatse
lijke rentenier te komen uit
jouwen. Het ging om een ge
middelde Belgische roof
moord, waarbij de dader (een
ex-Para- commandozijn
slachtoffer bewusteloos had
geslagen en hem vervolgens
een speciale knoop om handen
en nek had gelegd, waardoor
de ongelukkige zich zelf bij de
eerste bewegingen wurgde.
Achter de dranghekken die de
politie had opgesteld, had een
rijendikke menigte al uren
staan wachten, om tenslotte,
toen de betrokkentriomfante-
lijk uit het politiebusje stapte
om zijn kunststuk nog
vertonen, los te barsten in"\
oorverdovend: „Moordend,
moordenaar!" het meest
trek zijn de wedersamenst1
lingen van verschrikkingen
zich buiten op straat hebt'
afgespeeld. Daar krijgt
volking het hele drame voet!
schoteld en kunnen ook it'
cale neringdoenden
graantje meepikken. <-el
onlangs in een vrome
zetting in het Vlaamse 'ft
waar de rijkswacht en
door toeschouwers md!
brachte stenen in beslag
terwijl de man in een u)ittl'
in hoog tempo zijn damp*
hotdogs van de hand deed
„Nog maar vijfentv
die een panter doods
gebied bevrijd van e<
verde voor de veeho
streek.
Die man kreeg
klappen op z'n schoi
wèldig joh! Hij wasD
de samenleving. Maar
natuur beschermen
van diersoorten dreig
sterven, nü gaat dieze
voor vijf jaar de bak
een panter schiet.
Die man begrijpt i
fluit van, want d'r is
mand geweest die her
heeft waarom het n
mag. Hgt ontgaat hen
ene male waarom hij
wordt voor iets, waar
entwintig jaar gelee
werd beloond. Tóen
een regeringsopdra
panter uit te roeien,
regeringsopdracht de
leven te houden.'
Antoon van Hooff,
van Burgers Dieren
Arnhem, populair d
optredens in het tv-p
ma „Ja, natuurlijk"
rug van een reis met i
ploeg naar Kenia en
Terug met verhalen, d
goeds voorspellen voc
standhouding van hl
kaanse oerwoud en
uitsterven bedreigd
soorten, zoals:
„De neushoorn, hè
begin van deze eeuw
Engelse regering de c
alle neushoorns uit t^
ook dat ongedierte mc
dwijnen. Dat is in ze.
een traditie geworden
neushoorn bescherm
het stropen ervan gas
minderd voort. Het wc
gewakkerd door louc
pen, die handelen
hoornhoorn.
De vraag daarnaar in
bische wereld en in h
Oosten is zo groot,
hoorn op het ogenbli
lijk zijn gewicht in goi
is. Er worden bedraj
neergeteld van hon
zend gulden en meer.
In het Verre Oosten
hoorn als een aphrod
een middel dat de gi
drift opwekt, de pote...
sterkt. Voor dit doel w<|
tot poeier vermalen. L(
even duidelijk vaststel
het volstrekt geen
heeft op de potentie of
ook, maar dat is wèl
onuitroeibaar bijgeloo
De zware jongens,
zo'n neushoornhoorn
maken, betalen misse
zend gulden aan de ma
neushoorn gestroopt hi
De Amerikaanse
dienst OSS (Office t
logic Services), vt
van de CIA, heeft in?
sta volle oorlogsja
binnen het Vaticaan I
over een „topspio
verslagen van de m>
neime gesprekken tir
Peus en zijn kardir.
tussen de paus en d
Amerikaanse en
ambassadeurs naai
mngton seinde.
De topspion, de jc
Virginio Scattolini, q
zulk opzienbarend
dat zijn rapporten
dellijk ter hand weil
steld aan president r|
en na diens overlijc
President Truman, h
oen nooit geweten dl
tolini's rapporten va
waren verzonnen ei
«Pion een ordinaire i.
igente bedrieger
Z1jn fantasie liet weri
wille van zijn destijdl
elijkse toelage van
a^ De Scattolini-sL
eerst onlangs onthul
e Amerikaanse jezif
£ert Graham sj u
rrancisco tegenovl
verslaggever van dl
rjt°n Post. Pater <f
11 een studie van L
far gemaakt over del
«f Vaticaan tijdJ
tweede WereldoorlJ
aad toegang tot dJ
aanse archieven en
ff.Speciale toesta
an de CIA om over t(|
gaan tot publikatie
bevin dingen.
wi!rid!Jbevrijdmsvi
Viro Italo-Arr
n„Ilni° Scattolini J
naar de ItJ
naam!fd, gestu"rd,1
wew?1 journalist
lelijkheid om bil