ebv
w
en
ionsumenten
deze
weekje
iet de
REIS
VICTOR ZORZA ANALYSEERT
RUSSISCH OPTREDEN
sf 674 per persooi
enkele plaatsen vrii
Regeling
Tactiek
Vakbonden
iSSAGEBUREAU B.V.
Zondebok
Inbegrepen:
75.- p.p.
Hoe is de Russische reactie op de ontwikke
lingen in Polen waar stakers en een regerings
delegatie begin deze week een uniek akkoord
bereikten over vakbondsvrijheid?
Centraal daarbij staat het artikel in het Russi
sche partijblad Pravda, dat van oudsher de
spreekbuis is van de Sovjet-leiding. De Ameri
kaanse Kremiin-kenner Victor Zorza die in
1968 tegen alle westerse verwachtingen in de
Russische inval in Tsjechoslowakije voorspel
de, analyseert exclusief voor De Stem dit be
langrijke artikel en het optreden van het Krem
lin dat volgens hem de sleutel is tot het toekom
stig Sovjet-optreden tegenover Polen. Op
grond van de Pravda-beschouwing vindt Zor
za verder het niet gerechtvaardigd dat het
Westen zo terughoudend reageert omdat
hiermee de Russische leiders in de kaart wor
den gespeeld.
WASHINGTON - De manier waarop het Kremlin
pandag op het Poolse arbeidsconflict heeft gerea-
>erd, suggereert dat de Russische leiders bij nader
inzien hebben besloten een mildere houding aan te
lemen ten aanzien van de recente ontwikkelingen in
i en zich voorlopig van ingrijpen te onthouden.
Dit betekent echter geenszins dat de Russen zich ook in de
«komst even terughoudend zullen blijven opstellen. Maar de
Aarzeling die de Russische leiders tot dusver aan de dag
hebben gelegd wijst erop dat het Westen nu de kans heeft om
Jltekou te waarschuwen zich van inmenging in de Poolse
(«gelegenheden te onthouden.
I zo'n waarschuwing echter enig effect hebben, dan
|ioet die krachtiger en fermer van toon zijn dan de reacties
nde Westerse leiders tot dusver.
Maar als het Westen in plaats van af te wachten nu al
vast duidelijk verklaart welke prijs het Kremlin voor een
interventie zou moeten betalen, dan is er in ieder geval nog
hoop dat de Sovjet-Unie die waarschuwing ter harte
neemt. De Sovjet-leiders die azen op de functie van de
zieke en bejaarde Breznjev en zich gesteld zien voor een
pijnlijke teruggang in de Russische economie, zullen zich
nog wel twee keer bedenken voordat ze de Sovjet-Unie
blootstellen aan de bijtende wind van de koude oorlog die
waarschijnlijk na een invasie van Polen zou opsteken.
Maar als het Westen blijft bij zijn slappe houding en zijn
stilzwijgen niet doorbreekt, krijgen de haviken in de Sovjet-
Unie argumenten in handen om te betogen dat ingrijpen in
Polen de enige manier is om de ineenstorting van het commu
nisme in zijn geheel te redden.
Copyright Victor Zorza)
Jagielski liet de stakers toen weten dat hij eerst naar
Warschau moest terugkeren om het fiat van het politburo
te verkrijgen, maar dat hij een dag later zou terugkeren om
het akkoord te tekenen. Achteraf bezien duurde het nog
twee dagen. In die tijd hebben de Poolse leiders waar
schijnlijk geprobeerd om ook Moskou's toestemming voor
de akkoorden te krijgen.
Er wordt nu gesuggereerd dat het Pravda-artikel waar
schijnlijk al in het weekend geschreven is, reeds voordat de
akkoorden in Gdansk op zondag werden getekend, en dat
het artikel dus niet moet worden gezien als Moskou's me
ning over de bereikte regeling.
Maar dat is niet waar, want
Moskou moet al enkele dagen voor het ondertekenen van
het akkoord op de hoogte van de regeling zijn geweest,
want de Poolse leiders hadden er reeds in grote lijnen hun
goedkeuring aan gehecht en de hoofdlijnen had Warschau
nooit voor het Kremlin verborgen kunnen houden.
Toen Moskou dus op zondagavond een samenvatting van
het artikel dat maandag in de Pravda zou verschijnen, over
de radio liet uitzenden, lieten de Russische leiders de we
reld weten dat dit een belangrijke verklaring inzake het
voorgenomen beleid was, want deze publiciteit vooraf
wordt alleen aan uiterst belangrijke beleidsverklaringen
gegeven. De boodschap was eigenlijk erg eenvoudig. De
overeenkomst met de stakers was onaanvaardbaar, omdat
het een eerste stap betekende op weg naar pluralisme, eerst
in Polen en vervolgens in de andere Oostbloklanden, en
moest worden verworpen. Als dat niet zou gebeuren, zou
de Sovjet-Unie moeten ingrijpen om te voorkomen dat het
gezwel uitzaait, zelfs als dat een krachtig ingrijpen zou
Euforie in Gdansk. Stakingsleider LECH WALESA op de
schouders van de stakers.
betekenen. Was dit werkelijk bluf van de Pravda? Zou het
Kremlin werkelijk de Breznjev-doctrine van stal halen die
het recht verleent om in te grijpen in satellietstaten om een
ineenstorting van het „socialisme" te voorkomen? Of was
de dreigende taal bedoeld om de Polen bang te maken en zo
verdere Russische actie onnodig te maken.
Dat Moskou van gedachten veranderd is en zijn houding
ten aanzien van de gebeurtenissen in Polen heeft verzacht,
blijkt wel uit het feit dat de publiciteit die het Pravda-arti
kel vooraf heeft gekregen, niet is uitgebouwd, hetgeen ge
woonlijk wel gebeurt met zulke belangrijke verklaringen.
Meestal worden dergelijke belangrijke verklaringen let
terlijk uitgezonden over de radio en vele keren herhaald,
waarbij ook de buitenlandse diensten van radio-Moskou
niet over het hoofd worden gezien. Via die buitenlandse
diensten bereiken de boodschappen van het Kremlin alle
windhoeken der aarde.
Maar nu is dat allemaal niet gebeurd. Hieruit valt af te
leiden dat het Kremlin na de eerste voortijdige radio-uit
zending besloten heeft om gas terug te nemen. En aange
zien de inhoud suggereert dat het Pravda-artikel door het
politburo is vastgesteld, moet de beslissing om gas terug te
nemen en zich vooralsnog van ingrijpen te onthouden
eveneens door het politburo genomen zijn. Daar noch het
Westen, noch Warschau de tijd hadden gehad om op het
artikel te reageren, moet de reden daarvoor in Moskou
worden gezocht. In alle vergelijkbare gevallen, zoals de
Russische invasie in Hongarije in 1956 en de inval in Tsje
choslowakije in 1968, waren er aanwijzingen dat er in het
Kremlin onenigheid heerste over het te volgen beleid. In
eerste instantie was toen hiervoor nauwelijks steekhou
dend bewijs, maar na verloop van tijd werden de aanwij
zingen duidelijker. Het merkwaardige optreden van het
Kremlin ten aanzien van het Pravda-artikel suggereert dat
nu wederom meningsverschillen de kop hebben opgesto
ken in het Kremlin en dat zij die voorstander waren van
een harde lijn, uiteindelijk in de minderheid bleken te zijn.
Maar duidt de volgens sommige mildere manier waarop
Moskou maandag over de bereikte akkoorden heeft gerap
porteerd, op een wijziging in het beleid of is hier slechts
sprake van een verandering van tactiek?
Voorlopig zullen we het antwoord op die vraag niet te
weten komen. De Poolse leiders hebben ongetwijfeld ge
probeerd Moskou over te halen de regeling die in Gdansk is
bereikt, niet te letterlijk op te vatten, en het Kremlin zelf
zal er bij de Poolse leiders op hebben aangedrongen om de
komende weken de scherpe kantjes van het akkoord af te
slijpen zodat het ongevaarlijk wordt. Maar dit is de klas
sieke manier waarop onvrede onder de arbeiders wordt
aangepakt: eerst worden er concessies gedaan en vervol
gens, als de eerste feestvreugde is weggeëbd, wordt er een
reeks, vaak succesvolle, pogingen ondernomen om de toe
zeggingen ongedaan te maken. Maar de Poolse arbeiders,
met hun lange geschiedenis van klassestrijd die nog da
teert van voor de oplegging van het communistische be
wind, en met de herinnering aan de beloften die de partij in
1956, 1970 en 1976 na vergelijkbare arbeidsonrust had
gedaan en waar nooit iets van terechtgekomen is, nog vers
in het geheugen, zullen zich deze keer niet zo gemakkelijk
laten inpakken.
Zij stellen voor om de geleidelijke ontmanteling van de
akkoorden van Gdansk te voorkomen door nu onmiddel
lijk over te gaan tot de oprichting van vrije vakbonden die
er dan op kunnen toezien dat de beloften worden nage
leefd. De haviken onder de Poolse leiders en hun mentoren
in Moskou daarentegen zullen proberen om de formatie
van de vrije vakbonden zo lang mogelijk uit te stellen. Ze
zullen zeggen dat de nieuwe akkoorden zorgvuldig en
doordacht moeten worden uitgewerkt en misschien zelfs
betogen dat er goedkeuring nodig is van het Sejm, het
Poolse parlement. Een parlementaire behandeling van de
akkoorden kan jaren gaan duren. Hierover of over iets
anders zal spoedig een botsing ontstaan tussen de arbei
ders en de haviken in Warschau. Wederom zullen de havi
ken een beroep doen op de „staatsveiligheid", de code voor
het overleven van de Poolse staat in de schaduw van de
Russische buur.
Moskou zal waarschuwingen laten uitgaan die een va
riatie zijn op het thema van het Pravda-artikel van maan
dag. Als de arbeiders constant worden herinnerd hetzij
expliciet, hetzij in bedekte termen, aan het gevaar van een
Russische interventie, is de kans groot dat de eensgezind
heid en vastberadenheid die de arbeiders tijdens de sta
king aan de dag legden, verslapt. Ook al is het Kremlin bij
nader inzien van gedachten veranderd, het Pravda-artikel
blijft de sleutel in de situatie. De neiging in sommige Wes
terse landen om het artikel vriendelijker te interpreteren
dan het in werkelijkheid is, lijkt het gevolg van hetzelfde
soort „wishful thinking" dat het Westen deed geloven dat
de Sovjet-Unie Tsjechoslowakije niet binnen zou vallen.
Juist omdat de Westerse regeringen weigerden die moge
lijkheid onder ogen te zien en afdeden als onvoorstelbaar,
besloot Moskou toen tot actie over te gaan.
TELEFOON 01155-2710
X ATA
7fJ
Terneuzen, Tel. 01150-94051
vinden elkaar feilloos in
Een vraag die zich dan onmiddellijk opdringt is, of het
Westen door zo'n krachtige waarschuwing te laten uitgaan
niet met vuur speelt. Het lijdt geen twijfel dat Moskou
graag zou willen dat het Westen dit denkt. Dit blijkt over
duidelijk uit het omslachtige artikel dat de partijkrant
Pravda maandag aan de Poolse situatie heeft gewijd. In dit
artikel beschuldigt Moskou het Westen onder meer van
„staatsondermijnende centra" die proberen het Poolse
communisme omver te werpen. Door dit soort beschuldi
gingen te uiten laat Moskou er geen twijfel over bestaan
dat het alles in het werk zal stellen om deze dreiging af te
wenden. Dat de beschuldiging nergens op slaat, doet er
weinig toe. Belangrijk is dat het Kremlin het noodzakelijk
heeft geacht om, net als bij Tsjechoslowakije, nu alvast een
excuus te vinden dat een eventuele invasie rechtvaardigt.
Verder richtte Moskou zich in dit artikel tot de Poolse
arbeiders om hun te vertellen dat hun eisen een bedreiging
vormden voor de „belangen" van de Poolse staat en, de
context van het artikel in aanmerking nemend, is het heel
goed mogelijk dat het Kremlin hiermee bedoelt dat het
voortbestaan van de Poolse staat op het spel staat. In be
dekte termen waarschuwde de Pravda de Poolse leiders
dat partijleider Gierek, door toe te geven aan de eisen van
de arbeiders de gevaarlijke weg is opgegaan die de Tsje-
choslowaakse leider Dubcek in 1968 naar de ondergang
heeft gevoerd. Door deze waarschuwing in het artikel op te
nemen werd in het openbaar de waarschuwing herhaald
die Moskou in privé-bijeenkomsten met hen ongetwijfeld
al vele keren heeft gegeven, namelijk dat de Sovjet-Unie in
zo'n geval niets anders te doen staat dan in te grijpen.
De laatste alinea van het artikel was bedoeld voor de
Russen zelf. Door de recente ontwikkelingen in Polen te
beschrijven als een gevaar voor de Russische veiligheid
werd de Russische vaderlandslievendheid in stelling ge
bracht tegen een buurland waarvoor de Russen toch al
nooit veel genegenheid hebben gekoesterd.
Zo'n complex en pregnant artikel zou nooit geschreven
kunnen zijn als daar niet een grondige discussie in het
Politburo aan vooraf was gegaan. Hoewel de Poolse crisis
met de dag een onheilspellender aanzien kreeg, heeft het
Kremlin twee maanden lang in alle talen gezwegen. In de
beginfase van de crisis moest Gierek zijn „vakantie" in de
Sovjet-Unie afbreken en terugkeren naar Warschau, maar
alles wees erop dat hij overeenstemming had bereikt met
de Russische leiders over de toelaatbare concessies en dat
bij het Russische vertrouwen genoot. Toen bleek dat de
arbeiders geen genoegen namen met de eerste reeks con
cessies, vertrok Gierek wederom voor één dag naar de
Sovjet-Unie. Tijdens dat bliksembezoek gaven de Russi
sche leiders Gierek met tegenzin toestemming om een
aantal haviken in het Poolse politburo, zoals premier Ed
ward Babiuch, te ontslaan. Een aantal hervormingsgezin
de leiders werden vervolgens in het politburo opgenomen.
Maar toen de arbeiders weigerden genoegen te nemen met
bet feit dat een aantal leiders als zondebok de laan werden
uigestuurd, werd vice-premier Jagielski naar Gdansk ge
stuurd. Na lange, slopende onderhandelingen gaf hij me
dio vorige week, althans in principe, toe aan de eisen van
de stakende havenarbeiders.
- vervoer Terneuzen -
Brussel v.v.
- Brussel - Palma,
lijndienst
- 20 kg bagage
- vervoer vliegveld - hotel
- verblijf 3-sterren hotel
Bali op basis van
vol pension
- luchthaventax
- annuleringsverzekering
- reis- en bagageverzek.
Toeslag 1-pers. kamer
Prijswijziging
voorbehouden.
