conomie somber
ndanks matiging
hierschs/driS®
Politiebonden
eisen
maatregelen
I )esrelHd
vermageren?
hel
]entraal planbureau:
3385^4
PERSSPIEGEL
Rellen afgekeurd
Zeker 57
doden bij
onlusten
in Kaboel
Westerse ambassadeurs blijven weg bij Russische 1 mei-parade
GASTRO FIBRAN
Ie uis net no$ Hier
'itmk-je dpul
Kritiek Wiegel op NOS
DAG VAN DE ARBEID
MASSAAL GEVIERD
binnenland
buitenland
H y-
Lichtpunten
5 Mei
L STEM VAN VRIJDAG 2 MEI 1980
T11
\iristine Deutekom,
jan bij de uitvoering
IVercii's Requiem via
ersum 2 vanavond.
B1 Mei, dag van de arbeid. 1*1 I
^sreiniging de laatste Balans van ontluisterde oranjedas
tten op van de furie, die
ten "F
m, koninginnedag als een
Eprnado door de hoofdstad
^asde. Op het stadhuis
[aakte burgemeester Po
lk de balans op. Commis-
Ls van politie Rhoodes
>t doodsbang te zijn, dat
,'politie in de toekomst
jar harde wapens moet
gijpen. „Ik bedoel hiermee
•woon schieten", verdui-
jiijkt hij voor de AVRO-
[jcrofoon.
[in Den Haag voert minister
In Binnenlandse Zaken Wie-
w overleg met zijn naaste me-
Werkers over de gevolgen
Ln de ernstige onlusten die in
isterdam voor vele miljoe-
|en guldens schade hebben
jngencht. Kernvraag: moet
[politie in het vervolg wor-
ln gemachtigd om strenger
te treden tegen relschop
pers Tussen neus en lippen
beweegt de bewinsman zich -
alweer voor de AVRO-micro-
foon - op het terrein van zijn
collega van CRM, als hij
spreekt over het „schandelij
ke" optreden van de NOS, de
VARA en de lokale zender
Stad-Amsterdam. Hij kan zich
voorstellen, dat er een nader
onderzoek naar het gedrag van
die zendgemachtigden wordt
ingesteld.
Bij de VARA in Hilversum
maken ze op de dag van de ar
beid ook de balans op: vele
honderden telefoontjes met
woedende luisteraars, die het
„alternatieve Oranjepro
gramma" op Hilversum 2 niet
hebben kunnen waarderen. En
honderden, die daarom geen
VARA-lid meer willen zijn.
Bij de NOS en andere media,
zoals de dagbladen, regent het
op de morgen van 1 mei ook
telefoontjes van overwegend
bozen mensen, die maar niet
kunnen begrijpen waarom de
NOS de „prachtige, ontroe
rende" plechtigheid in de
Nieuwe Kerk enkele malen
onderbrak met beelden van de
gevechten metEn dan
volgen kwalificaties, die men
beter niet kan herhalen.
De gezamenlijke politiebon
den telegraferen minister Wie
gel dat, „nu voor iedereen dui
delijk zichtbaar de grenzen
zijn overschreden" en dat ze
daarom op korte termijn - bin
nen een paar dagen - een ge
sprek met de minister willen
over de vraag hoe het nu verder
moet.
Het zal iedereen duidelijk
zijn dat de gebeurtenissen in
Amsterdam nieuwe vragen
oproepen, waar geen enkele
burger en gezagsdrager om
heen kan. Vragen als „Hoever
mag de politie gaan zonder de
door de grondwet gegaran
deerde burgerlijke vrijheden
in gevaar te brengen En
„Waar eindigt de vrije nieuws
garing en waar begint de dic
tatuur van het gesproken
woord, dat via de VARA-mi-
crofoon de op rellen beluste
jongeren opzweepte
De belangrijkste vraag lijkt
echter die over de alom zo ge
roemde verdraagzaamheid van
Nederlanders. Want op 30
april was in de hoofdstad wei
nig van die verdraagzaamheid
te merken: een zeer kleine
groep krijgt het voor elkaar het
feest van een grote meerder
heid fors te verstoren. En ver
draagzaam zijn bepaald ook
niet de reacties vanuit die
meerderheid, die het stilzwij
gen doorbreekt met oproepen
om „het gajus" van NOS, VA
RA en Stad-Amsterdam voor
eens en altijd goed aan te pak
ken.
Het is een teken aan de
wand, dat een minister als
Wiegel in dat koor de hoogste
noot zingt. Want voor journa
listen, van welk medium dan
ook, is het de taak bij wat voor
gebeurtenissen dan ook, jour
nalistiek te werk te gaan. En
dan kan men het verstoren van
Beatrix'feest scherp afkeuren,
het verstoren op zich is een
simpel nieuwsfeit. Dat moet
worden gemeld, niet meer,
maar ook niet minder.
Men kan de NOS dan ook
niets verwijten. Wat dat be
treft zou het goed zijn als een
minister als Wiegel z'n woor
den wat zorgvuldiger kiest.
Journalisten zijn er niet om via
de nieuwsvoorziening-sec
reclame te maken voor of tegen
de inhuldiging van een vorstin.
Het verwijt, dat men de rellen
niet naar het buitenland had
mogen exporteren omdat het
daar een „schandalige indruk"
maakte, is even onterecht als
het voor de VARA-microfoon
oproepen van ontwikkelingen,
die men zelf niet in het hand
heeft.
Het past zeker een nader on
derzoek te laten instellen naar
de manier, waarop de VARA
samen met Stad-Amsterdam
het alternative Oranjefeest
heeft gevierd. Het is de vraag
of beide omroepen strafrech
terlijk in de fout zijn gegaan
wegens het „oproepen" tot
strafbare feiten. In ieder geval
is het moreel onaanvaardbaar
en graaft men op een dergelijke
manier zelf het graf van de
persvrijheid. De reactie blijft
dan ook niet uit. Minister Wie
gel legde daar gistermorgen de
eerste getuigenis van af.
Het gevaarlijke van een si
tuatie, als we nu kennen is, dat
de reactie reactionair wordt en
politiecommandanten - overi
gens om begrijpelijke redenen
- meer aan eigen veiligheid
gaan denken, dan aan de es
sentiële vrijheden van de bur
ger. Het onvoorwaardelijk be
pleiten van gericht schieten op
demonstraten, die zich niet
aan de rechtsorde houden,
houdt een evengrote bedrei
ging voor die rechtsorde in.
Of om met de nieuwe ko
ningin te spreken, de te
genstander is geen vijand:
In een vrije en veelvormige
samenleving als de onze is
het onontkoombaar dat te
genstellingen ontstaan en
ook tot uiting komen. Maar
voor de oplossing is onont
beerlijk de tegenstander
niet te zien als vijand, maar
als drager van een andere
mening". Koningin Bea
trix, 30 april 1980.
PIETEB JAN DEKKERS
'n Roemeens natuur-
produkt op eiwitbasis,
zonder koolhydraten en
calorieën. Gastro Fibfan
vervangt uw maaltijd niet
maar vermindert de
eetlust.
Bij apotheek, drogist of
reformhuis.
m
(ADVERTENTIE)
Lexington
MSI
""MSSl!!!!1'
VC
irgsr
BREDA - De rellen en demonstraties, die 30 april tijdens de
inhuldiging van koningin Beatrix plaatsvonden, vinden wei
nig genade in de ogen van een aantal Nederlandse dagbladen.
De meningen van Trouw, Volkskrant, NRC, Het Vrije Volk en
De Telegraaf variëren van het „omstreden symbool Beatrix"
„dag van contrasten" tot „oorlog" en „schandvlek over
Volgens TROUW is er te
veel gezegd en geschreven
over te verwachten acties en
daardoor is de spanning al
leen maar verhoogd. De
commentator van dit blad
vindt dat de schuldvraag niet
alleen bij de krakers moet
"orden gezocht.
De kernvraag is volgens
Trouw waar die groep van
daan komt die zo graag rellen
wil schoppen zodra de gele
genheid zich daarvoor voor
doet. De koningin hoeft zich
niet ontmoedigd te voelen
door de gebeurtenissen, al
dus Trouw, omdat die agres
sie niets te maken heeft met
de gevoelens omtrent de mo
narchie en de nieuwe konin
gin.
DE VOLKSKRANT ziet de
i,kroningsveldslag" niet als
een wandaad van kleine
groepen, die het feest wilden
bederven, maar deze „kwam
voort uit een symboolfunctie
van de monarchie die leeft bij
voor- en tegenstanders en die
'n de Nieuwe Kerk wegge
poetst werd". De jongeren
vochten tegen een vertoning
die de onrechtvaardige ver
houdingen in de samenleving
'eek te benadrukken, aldus
de Volkskrant.
We moeten ons niet laten
intimideren door de grimmi
ge beelden die door de
'v.-reportage van de inhul-
d'gmg heenschoten; erwaren
in de hoofdstad ook vrij
markten mogelijk schrijft de
NRC. Het was volgens dit
dagblad een dag van con
trasten en de ongeregeldhe
den vormden een illustratie
bij de opmerking van Beatrix
dat tegenstellingen in onze
maatschappij tot uiting ko
men.
HET VRIJE VOLK vond de
rellen met een prijs van meer
dan honderd gewonden te
kostbaar. De oorzaak van de
ongeregeldheden ligt volgens
deze krant in het slappe be
leid van de gemeente Am
sterdam en in het gespannen
klimaat dat er - dank zij de
media? - in de hoofdstad
heerste.
„de overgrote meerderheid
van Nederland heeft de
troonswisseling op 30 april in
feestelijke stemming meege
vierd", schrijft De Telegraaf,
„zogenaamde kraakgroepen
versterkt met extreem linkse
politieke lieden ontketenden
in het Amsterdamse centrum
een regelrechte straatter
reur". Het blad concludeert
dan: „Wat Amsterdam be
leefde was een uitbarsting
van anarchistische terreur,
die te wijten is aan het maan
denlange te slap beleid van
het hoofdstedelijke gemeen
tebestuur, waardoor kraak
groepen straffeloos alle
rechtsregels met voeten kun
nen treden", aldus De Tele
graaf.
(ADVERTENTIE)
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG - Ondanks het feit dat de meeste Nederlan
ders er dit jaar geen cent op vooruitgaan in hun inkomen,
blijft onze economie bergafwaarts gaan.
Het Centraal Planbureau
voorspelt een somber 1980,
waarin:
de werkloosheid stijgt tot
boven de 225.000 mensen (nu
zijn dat er 210.000).,
er weer meer geld moet wor
den uitgetrokken voor sociale
uitkeringen, onder meer omdat
er veertigduizend mensen in de
WAO (arbeidsongeschikt) of
de VUT (vervroegd pensioen)
gaan.,
de inflatie met anderhalf
procent toeneemt tot boven de
zes procent.,
ons bedrijfsleven uiterst
zwak blijft en
e de woningbouw een diepte
punt bereikt.
Met dit negatieve beeld komt
het Centraal Planbureau dan
tot de conclusie, dat simpele
economische realiteit gebiedt,
dat aan offers niet kan worden
ontkomen. Aanspraken op de
nationale middelen kunnen
niet worden gehonoreerd", al
dus het planbureau dat vindt
dat het kabinet nog meer moet
bezuinigen.
Uit reacties van werkgevers
en werknemers blijkt dat men
het onderhand allemaal wel
weet wat betreft de sombere
voorspellingen, maar dat de
politieke oplossingen voor de
problemen nog ver uiteen lig
gen. Namens de werkgevers
vroeg het VNO om meer lucht
voor het bedrijfsleven en het
CNV zei namens de werkne
mers dat de loonmatiging niet
automatisch tot meer werkge
legenheid blijkt te leiden,
vooral niet als men de positie
van de Nederlandse gulden zo
hard en hoog houdt. FNV-
voorzitter Wim Kok vindt dat
ook en vroeg om aanvullend
stimulerend beleid.
Of de voorspellingen van het
Centraal Planbureau uitko
men, hangt voor een belangrijk
deel af van de toestand in het
buitenland en met name de
economie in de Verenigde
Staten.
De toekomst van de Neder
landse economie hangt af van
internationale ontwikkelin
gen, zoals olieprijzen, inflatie
en rente-ontwikkelingen.
Planbureau-directeur C. van
den Beid verwacht een „milde
recessie" in de Verenigde Sta
ten, waarvan de ontwikkeling
van de rentestand erg belang
rijk is voor ons land.
Vooral de investeringen lij
den onder de hoge rente: „De
bedrijfsinvesteringen dalen
met twee procent. Daarnaast
neemt de produktie nauwelijks
toe en ook de winsten krimpen
in. Het is daarom, gegeven deze
drie negatieve factoren, niet
ondenkbaar dat de bedrijfsinT
vesteringen dit jaar verder on
der druk komen te staan. De
kans daarop wordt nog groter
wanneer in het verder verloop
van dit jaar de rente op het
huidige hoge peil zou blijven",
aldus het Planbureau dat geen
schattingen durft te geven over
de hoogte van de rente de rest
van het jaar.
Duidelijk blijkt ook uit de
cijfers dat de hoge rente fnui
kend is voor de woningbouw.
Volgens de cijfers van het
Planbureau stort de markt
volkomen in elkaar en worden
er minder dan negentig dui
zend huizen gebouwd. Het ka
binet was van plan er 106.000
te bouwen.
Van den Beid ziet ook enkele
kleine lichtpuntjes in de
zwarte toekomst. Dank zij de
loonstop wordt de concurren
tie positie van Nederland iets
beter ten opzichte van het
buitenland, het verlies op de
betalingsbalans (het verschil
tussen wat we in - en uit -
voeren) daalt tot een miljard
gulden (was vier miljard) en
dank zij de bezuinigingen van
het kabinet is het financie
ringstekort (het geld dat de
overheid moet lenen omdat de
schatkist leeg is) niet verder
gestegen.
Ondanks deze kleine posi
tieve punten, blijft het beeld
verder negatief. Het Planbu
reau constateert dat er weer
meer geld aan de sociale uit
keringen wordt besteed en Van
den Beid zegt dat hij zich kan
voorstellen dat men denkt om
de stijging van de sociale pre
mies achter te laten lopen bij
de stijging van de inkomens.
De ravage in Amsterdam nan de onlusten op konin ginnedag.
i m bmnlisO 00 "I
(Van onze redactie binnenland)
UTRECHT - De gezamenlijke politiebonden willen binnen
enkele dagen een gesprek met de ministers van binnenlandse
zaken en justitie naar aanleiding van de gebeurtenissen eergis
teren in Amsterdam.
De Nederlandse politiebond,
de Algemeen Christelijke po-
litiefederatie en de Vereniging
van hogere politie-ambtena-
ren eisen, dat „nu voor ieder
een duidelijk zichtbaar de
grenzen zijn overschreden", op
korte termijn maatregelen
worden genomen om voortaan
gebeurtenissen als die op Ko
ninginnedag 1980 te voorko
men.
Een kleine minderheid, al
dus de politiebonden, heeft
kans gezien de binnenstad van
Amsterdam te herscheppen in
een slagveld waarbij vele hon
derden, deels zeer ernstig ge
wonden vielen en vernielzucht
en plundering hoogtij vierden.
Met verbijstering hebben de
bonden vastgesteld, dat er vele
bewuste aanslagen werden ge
pleegd op lijf en leven van de
dienstdoende politiemensen.
„Aanslagen, die veelal volko
men ongestraft moesten blij
ven", aldus de bonden, die
hieraan toevoegen dat ze dan
ook grote bewondering hebben
voor de zelfbeheersing van de
betrokken politiemensen.
De NOS heeft volgens vice-
premier Wiegel erg onverstan
dig gehandeld door tussen de
televisiebeelden van de inhul
diging door reportages te
brengen over de rellen in Am
sterdam. Het gaf volgens hem
niet alleen naar buiten toe, „of
naar het buitenland", een heel
slecht beeld, „maar het geeft
ook een niet eerlijk beeld, want
het toont niet aan dat de meer
derheid van de Amsterdamse
bevolking van dat soort rad
draaiers niks wil weten", zo
verklaarde Wiegel.
„Als men dan toch dat soort
rellen uitzendt, speelt men al
leen maar die raddraaiers in de
kaart". Wiegel verklaarde
weinig tijd te hebben gehad om
naar de gecombineerde uit
zending van de VARA en radio
Stad Amsterdam te luisteren.
„Ik heb wel begrepen dat de
VARA de 30ste april heeft mis
bruikt om daar een program
ma aan te wijden waarvan ik
me niet kan indenken dat ook
vele socialistische luisteraars
zo'n programma op prijs stel
len. Ik denk dat het VARA-be-
stuur zich toch echt eens er op
moet gaan bezinnen of dit kan.
Ik vind dat dat niet kan".
De bewindsman zei zich
voor te kunnen stellen dat zijn
collega van CRM, mevrouw
Gardeniers, met het VARA-
bestuur gaat.praten, „want dit
is allemaal zo onwijs geweest".
De NOS wijst de kritiek van
de hand inzake de rellenre-
portages van Koninginnedag.
De raad van beheer, het dage
lijks bestuur van de NOS, heeft
gisteren gezegd dat het opne
men van flitsen van de rellen in
de uitzendingen over de inhul
diging van koningin Beatrix op
de wijze waarop dat is gebeurd
getuigt van een juiste journa
listieke opvatting.
Overigens vindt de raad van
beheer wel dat de ongeregeld
heden in de hoofdstad „zeer
betreurenswaardig" zijn. De
verslaggeving van de NOS-te-
levisie ,,is geen plaats voor het
verzwijgen van gebeurtenissen
van deze omvang. De verslag
geving als zodanig mag niet
worden opgevat als een waar-
de-oordeel van de NOS", aldus
de raad van beheer.
Naar aanleiding van de kri
tiek die van vele kanten is geuit
over het gecombineerde alter
natieve radioprogramma van
de VARA en radio Stad Am
sterdam op Koninginnedag,
heeft een woordvoerder van de
VARA gistermorgen gezegd
van mening te zijn dat deze
uitzending een goed journalis
tiek produkt was. „De mensen
die ons verwijten maken dat
we het programma op deze
wijze hebben gemaakt hadden
het ons moeten verwijten als
we het niet zo hadden gedaan",
aldus de woordvoerder.
Over de gedachte van mi
nister Wiegel van binnen
landse zaken, dat mogelijk
diens collega Gardeniers van
CRM over dit programma met
het VARA-bestuur moet gaan
praten, zei hij: „Daar zijn we
niet bang voor".
-A e J
V 15
Na een herfst plus winter
van een paar weken is het weer
voorjaar geworden. De seizoe
nen volgen elkaar zeer snel op
dit jaar.
We denken nu allemaal dat
het steeds lekkerder wordt en
de zomer voor de deur staat,
maar zo is het niet meer tegen
woordig. Ik voorspel nog
nachtvorst in mei en een ha-
gelbuitje in juni.
Verder harde wind en kouwe
regenbuien in de maand juli.
Dit jaar vier hittegolf jes. Rond
pinksteren en dan nog drie
verspreid over de zomer.
Meer verklap ik niet, want
anders gaat iedereen in dezelf
de weken met vakantie. Het
moet een beetje spannend blij
ven.
Vanaf 1980 worden de vier
seizoenen niet één keer per j aar
maar één keer per maand af
gewerkt. Och, 't is even een
kwestie van wennen.
Het is een beetje lastig met
kleding. De winterjas kan bij
voorbeeld nooit naar boven, 's
Morgens kan de zon schijnen
als een gek, 's avonds loeit een
gure wind door de schoorsteen.
Ga nooit de deur uit zonder
je regenlaarzen en een dikke
trui mee te nemen. Wie zich
daar aan houdt, kan best een
leuke zomer beleven.
Er zijn al heel handige t-
shirts in de handel met een in-
en uitneembare wollen voe
ring.
Begrijpt u het allemaal?
MERIJN
(Van onze
redactie buitenland)
NEW DELHI - Tenminste 57
Afghaanse studenten zijn ge
dood en meer dan honderd zijn
gewond bij botsingen tussen
studenten en met scherp
schietende Russische troepen
tijdens vijf dagen van anti-
Sovjet-demonstraties in de
Afghaanse hoofdstad Kaboel.
Dit is uit doorgaans betrouw
bare bron vernomen.
Bij de ongeregeldheden, die
de ergste sinds februari wer
den genoemd, zouden drie- tot
vierhonderd personen zijn
gearresteerd.
Volgens het bericht waren de
Russische troepen ingezet om
dat Afghaanse soldaten wei
gerden te schieten op hun met
stenen gooiende landgenoten.
De bron meldde verder dat tij
dens de onlusten door Russi
sche helikopters het vuur was
geopend op een menigte op het
terrein van de universiteit van
Kaboel.
Diplomatieke bronnen in de
Indiase hoofdstad New Delhi
zeiden dat de demonstraties
kennelijk waren bedoeld tegen
de viering van de tweede ver
jaardag van de communisti
sche machtsovername.
(Van onze redactie
buitenland)
MOSKOU STUTTGART
TEHERAN MADRID OSLO
PARIJS De jaarlijkse 1-
meiparade op het Rode Plein in
Moskou begon gisteren met het
aan de Sovjet-Russische lei
ders voorbijtrekken van dui
zenden met vlaggen zwaaiende
burgers. Onder de gasten ont
braken de ambassadeurs van
alle Navolanden op Frankrijk
en IJsland na.
De parade werd afgenomen
door tien leden van het polit
bureau die, met een fit uitzien
de president Leonid Breznjev
op de ereplaats, op het mauso
leum voor Lenin stonden.
Naast Breznjev stond premier
Alexei Kosygin, die de parade
van 7 november op het Rode
Plein had moeten missen we
gens ziekte.
De diplomaten van de Na
volanden waren weggebleven
uit protest tegen de Sovjet-
Russische interventie in Af
ghanistan.
Bij zijn komende bezoek aan
de Sovjet-Unie, waarvoor nog
geen datum is vastgesteld, zal
bondskanselier Helmut
Schmidt er bij dit land op aan
dringen eindelijk met de te
rugtrekking van zijn troepen
uit Afghanistan te beginnen.
Zij horen daar niet thuis, zo zei
hij gisteren op een 1-meima-
nifestatie van het overkoepe
lende Westduitse vakbondsor
gaan DGB (Deutsche Ge-
werkschaftsbund) in Stutt
gart.
Duizenden Iraniërs hebben
gisterochtend deelgenomen
aan 1-meibetogingen, waar
van een rede van ayatollah
Khomeiny later op de dag een
hoogtepunt zou vormen.
Al in de vroege ochtenduren
verzamelden zich grote aan
tallen Iraniërs om marsen te
houden. Zij werden aange
spoord door openbare functio
narissen, die waarschuwden
dat het land voorbereid moet
zijn op een Amerikaanse aan
val.
In Oslo hebben jongeren in
de nacht van woensdag op
donderdag in het centrum van
Oslo slag geleverd met de poli
tie en aanzienlijke schade aan
gericht. Het is het derde ach
tereenvolgende jaar dat er in
Oslo in de nacht voorafgaande
aan de eerste mei rellen zijn.
De 1-meiviering in Madrid,
die in het verleden onder Fran
co vaak op botsingen tussen
politie en demonstranten uit
liep, verliep nu rustig. Verder
waren in Spanje ongeveer 200
demonstraties belegd door de
vakbonden, maar er waren
geen berichten over ongere
geldheden.
CPN-fractievoorzitter Mar
cus Bakker heeft ernstige kri
tiek op het „onzalige idee" de
30ste april te prolongeren tot
koninginnedag. Hij gaf daar
van gisteravond blijk toen hij
in Utrecht sprak op een CPN-
bijeenkomst, gehouden in het
kader van de 1-meiviering.
Volgens Bakker heeft men
hier een unieke kans gemist,
door niet de vijfde mei - als een
niet aan een persoon gebonden
dag - uit te roepen tot een wer
kelijk algemeen nationale
feestdag. Volgens Bakker is de
vijfde mei het symbool van het
beste van wat het Nederlandse
volk denkt en wenst.
Diepe tegenstellingen die de
grote linkse Franse vakbonds
centrales verdelen hebben er
toe geleid dat de traditionele
1-mei-optocht in Parijs don
derdag niet het gebruikelijke
beeld opleverde van de vak
verenigingsleiders die zijde
aan zijde aan de kop van de
stoet door de straten trekken.
Voor het eerst sedert zeven ja
ren hebben de grote bonden elk
hun eigen optocht en betoging
gehouden.
