3ER POEL
"'"I Hulst: van burcht naar stad
8.00 uur
ia
Janseniusschool over wereldoorlog
ji
fw?
Tentoonstelling
streekmuseum
geeft beeld van
historie Hulst
Oudste stadszegel
dateert uit 1238.
JlS
ACTIVITEITENAGENDA
$dag)
DA LIJN
LADA
A 65
ÏIJF
"•ivji
.y.s
•$ipl
vj
,s$
•.wX"'
2
%\Y. yV:.<'V.*'
De gemeente Hulst viert dit jaar het 800-jarige bestaan van de
stad. Maar de geschiedenis van Hulst is al veel ouder. De ten
toonstelling, die afgelopen zaterdag door burgemeester P. Molt-
hoff in het streekmuseum werd geopend, geeft dan ook niet alleen
een beeld van de streek rond de twaalfde eeuw, maar gaat ook
verder terug. Voorzitter K. Brand van de museumcommissie
heeft er een schat aan informatie bijeengebracht over de eerste
eeuwen van de Hulsterse historie. De uitgebreide teksten die van
de tentoonstelling deel uitmaken zijn ook terug te vinden in een
drietal boekjes, die voor belangstellenden in het museum ver
krijgbaar zijn.
Een van die boekjes handelt
over het ontstaan en de eerste
stedelijke rechten van Hulst.
Het vertelt dat de naam Hulst
in een kroniek van de St.
Baafsabdij te Gent samen met
Assenede, Boekhoute en Axel
al genoemd wordt onder het
jaar 936. Het eerste schriftelij
ke bewijs van het bestaan van
Hulst is een akte van 1108.
Daarin schenkt de bisschop
van Utrecht onder meer de
„kapel van Hulst" aan het ka
pittel van St. Salvator.
Zoals bij vele steden in
Vlaanderen werd ook het begin
van de stedelijke ontwikkeling
van Hulst gevormd door een
voor-stedelijke versterking.
Volgens de tekst bij de ten
toonstelling bestond deze ver
sterking uit een burcht die in
de 9de of 10de eeuw zal zijn
gesticht als strategisch puntop
de overgang van oude zand
gronden naar schorrengebied
aan een geul die in verbinding
stond met de Honte, de huidige
Westerschelde. De burcht
moet ook als vluchtplaats heb
ben gefungeerd voor de bewo
ners uit de omgeving. Het
oorspronkelijke burchtterrein
is nu nog goed te herkennen.
Zowel de hoogteverschillen als
het stratenpatroon en archeo
logische vondsten laten zien
dat de burcht zich moet heb
ben bevonden in het midden
van de huidige binnenstad
tussen de Vestdijkstraat,
Bontehondstraat, Basiliek en
Grote Zwanestraat.
Vanwege de veiligheid en de
ligging aan bevaarbaar water
vestigden zich rond de burcht
mettertijd kooplieden en ne
ringdoenden. Zo ontstond een
op de schorren in Hulster Am
bacht graasden. De grondstof
voor de zoutbereiding werd
gewonnen uit de moeren, die
zich in duizenden gemeten
rondom Hulst uitstrekten.
Daar werd de „zoute darinc"
gestoken, die na drogen, ver
brand werd. De as „selas",
werd vermengd met zeewater.
Door koken (uitdamping) werd
zout van een hoogwaardige
kwaliteit verkregen.
Rond het midden van de
twaalfde eeuw moet de ge
meenschap zich zo duidelijk
van de bewoners van het plat
teland hebben onderscheiden,
dat men behoefte kreeg aan
privileges of rechten, waar
door het bestuur kon worden
geregeld en de handel kon
worden beschermd en bevor
derd. Het eerste initiatief
daartoe moet de machtige
Vlaamse graaf Philips van den
Elzas hebben gegeven, die
wellicht de rijkste vorst van de
christenheid kan worden ge
noemd.
Hij stichtte tal van steden en
verleende bestaande neder
zettingen stadsrechten. 1180
wordt genoemd als j aar waarin
hij Hulst een eerste tolvrijheid
gaf. Hij voerde niet alleen een
„progressieve" economische
politiek, die de ontwikkelin
gen van steden ten goede
kwam, maar hervormde ook
het bestuur van de steden via
een wetgeving, die werd vast
gelegd in keuren en die door de
daaropvolgende graven steeds
verder werd uitgebreid.
De tentoonstelling in het
Hulster streekmuseum laat de
ontwikkeling van de privileges
en de wetgeving te Hulst over
een reeks van eeuwen uitvoerig
zien door middel van foto's van
oude charters, en afgietsels
van originele zegels. Zo vindt
men er ook een vergrote foto
afbeelding van het oudste
Hulster stadszegel, dat uit
1238 dateert en te vinden is in
de Archives Nationales te Pa
rijs.
HENK POSTMA
handelsnederzetting. Omdat
er binnen de burcht geen
plaats was om waren op te sta
pelen en te verhandelen wer
den rond de burcht markten
opgericht: de Vismarkt,
waarschijnlijk de oudste
markt, de Schapenmarkt,
Beestenmarkt, Houtmarkt,
Broodmarkt en tenslotte voor
de ingang van de burcht de
Grote Markt. De meeste van
deze pleinen bestaan nu nog.
Aan de rand van de burcht bij
de \.smarkt werd een kapel
gebouwd, die naar St. Pieter
werd genoemd.
Volgens een veel later opge
tekende volksoverlevering
zouden de Noormannen in
Hulst een kapel verwoest heb
ben, die tussen 1071 en 1093
door graaf Robrecht de Vries
weer werd herbouwd. Deze
bewering is tot op heden echter
niet wetenschappelijk beves
tigd.
Omdat het burchtterrein
geen ruimte bood voor het
bouwen van een grotere paro
chiekerk, werd deze (vermoe
delijk in het begin van de der
tiende eeuw) opgericht aan de
voet van de versterking, bij de
ingang van het burchtterrein.
Later werd daar ook het stad
huis gebouwd.
In en rond de burcht moet
langzamerhand een economi
sche bedrijvigheid zijn ont
staan, die op het omringende
platteland niet op zo'n grote
schaal voorkwam. De handel
concentreerde zich rond het
vervaardigen en verhandelen
van voornamelijk laken en
zout. De grondstof voor het la
ken, de wol, werd geleverd
door de honderden schapen die
Mevrouw Brand toont een vergroting van het oudste nog
gave Hulster stadszegel, dat dateert van 1238.
De viering van 800 jaar Hulst Stad brengt in de komende
maand mei weer vele activiteiten met zich mee. Dagblad De Stem
presenteert daarom in samenwerking met de Stichting Hulst 800
jaar stad op deze maandelijkse pagina een agenda. Verschillende
evenementen konden tot stand komen dank zij de speciale subsi
dies, die het gemeentebestuur via de stichting beschikbaar heeft
gesteld.
GYMNASTIEK
Zaterdag 3 mei: RKHAV houdt het clubkampioenschap
gymnastiek Zeeuwsch Vlaanderen in de gymzaal van de LTS.
Aanvang 10 uur.
DODENHERDENKING
Zondag 4 mei: kransleggingin de burgerzaal van het stadhuis,
herdenkingsdienst voor alle gezindten in de baseliek, stille tocht
naar monument aan de Glacis met kranslegging. De dodenher
denking begint om 18.45 in het stadhuis.
CONCERT
Zondag 4 mei: De werkgroep Uit (SCZ) haalt het Belgisch
saxofoonkwartet naar Den Dullaert voor een koffieconcert
Aanvang 11.30 uur.
BEVRIJDINGSDAG
Maandag 5 mei: Het Oranjecomité heeft een speciaal pro
gramma opgesteld.
VNG-ZEELAND
Woensdag 7 mei: De afdeling Zeeland van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten houdt de jaarvergadering in Den Dul
laert.
RADIO
Vrijdag 9 mei: Rechtstreekse uitzending van KRO-radiopro-
gramma met Hans van Willigenburg, KRO-orkest en solisten.
Aanvang 11.45 uur. Gratis kaarten via Dagblad de Stem/ZVK.
LEZING
Vrijdag 9 mei: Lezing door P.J. Brand over Het Economische
leven in Hulst, vroeger en nu. Aanvang 20 uur in de Burgerzaal
van het stadhuis. Toegang gratis.
MUZIEKFEEST
Zaterdag 10 mei: Muziekfeest op touw gezet door het Hulster
majorettenpeleton De Vossen i.s.m. Hulst Promotion. Negen
korpsen geven uitvoeringen en shows in de binnenstad. Van 14
tot 17 uur.
COOPERTEST
Dinsdag 13 mei: RKHAV houdt coopertest op de sintelbaan
van het gemeentelijk sporpark. Aanvang 19 uur.
VOETBAL
Donderdag 15 mei: HW '24 houdt Drie Provincieën - vetera-
nentoemooi. Deelname zes clubs. Aanvang 12 uur. Toegang gra
tis.
KERMIS
Zaterdag 17 tot en met dinsdag 20 mei: kermis op de Markt.
DE PIJPERS
Zaterdag 17 mei: Middagrondgang van Zuidamerikaanse
Jeugdband de Pijpers uit Vlaardingen door de binnenstad. Orga
nisatie Hulst Promotion.
VOETBAL
Zaterdag 17 en zo. 18 mei: HW '24 houdt Bart Mentzy -
Jeugdvoetbaltoernooi met zes clubs.
FANFARE
Zondag 18 mei: Koffieconcert in Den Dullaert door Clingse
fanfare Weldoen door Vermaak. Aanvang 11 uur.
VOETBAL
Zondag 18 mei: Trimvereniging Hulst houdt voetbaltoernooi
op OZO-velden met tiental niet bij KNVB aangesloten clubs.
Aanvang 9.30 uur.
WIELRENNEN
Dinsdag 20 mei: Wielerkoersen in de binnenstad. 13.30 uur;
liefhebbers, 15 uur: Amateurs.
ZAALVOETBAL
Woensdag 21 mei: HuZaVo tegen Nationaal Militair zaalvoet
balteam in den Dullaert. Aanvang 19 uur.
BEJAARDEN
Donderdag 22 mei: Bejaardenmiddag in Den Dullaert. Optre
dens door de verschillende bejaardenbonden uit de gemeente met
zang en volksdansen. Aanvang 13.30 uur.
HOSANNA
Zaterdag 24 mei: Middagrondgang door Axelse drumfanfare
Hosanna. Organisatie Hulst Promotion.
VOETBAL
Zondag 25 mei: Internationaal 800-toernooi voor eerste en
tweede elftallen met HW '24, Bladella, St. Pauwels (B) en Viel-
brunn (Did) op HW-terrein. Aanvang 13 uur.
ATLETIEK
Maandag 26 mei: Pinksteratletiekwedstrijden op gemeentelijk
sportpark. Aanvang 13.30 uur.
ORGELCONCERT
Vrijdag 30 mei: Orgelconcert door Lynne Davis uit Parijs in de
basiliek. Aanvang 20 uur. Oranisatie commissie Zomerorgelcon-
certen.
FRANS VLAANDEREN
Zaterdag 31 mei: Frans-Vlaamse Culturele Dag in de burger
zaal van het stadhuis. Aanvang 9.45 uur.
ATLETIEK
Zaterdag 31 mei: Pupillencompetitie op touw gezet door
RKHAV op gemeentelijk sportpark. Aanvang 13.30 uur.
Aan de hand van oude charters kan men zich een beeld vormen van de ontwikkeling van de Hulster stadsrechten.
„In 't begin van de Tweede
Wereldoorlog, nog voor de
Duitse inval waren in de om
geving van St. Jansteen en
Clinge Nederlandse militai
ren ingekwartierd. Toch
kwam de oorlog voor de
mensen in deze streek on
verwacht: Zij hadden niet
gedacht dat de Duitsers 't
land waar hun ex-keizer
Wilhelm 2 verbleef, zouden
aanvallen". Zo omschrijven
de vijfdeklassers van de
Jansenius scholengemeen
schap in Hulst de situatie
voor het begin van de Duitse
bezetting, die in deze streek
enkele dagen later begon en
een flinke tijd eerder afgelo
pen was dan in de rest van
Nederland. Ze hebben hun
relaas opgetekend uit de
mond van Oost-Zeeuwsch-
Vlamingen, die de bezetting
in de streek rond Hulst be
wust hebben meegemaakt.
De vijfdeklassers van de
Janseniusscholengemeen-
schap hebben zich aan de
hand van dit soort gesprek
ken een beeld trachten te
vormen van de situatie in
Hulst tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Daaruit zijn
talrijke werkstukjes voort
gevloeid, waaruit blijkt dat
er zich in het land van Hulst
geen grote gevechten hebben
voorgedaan, maar zich wel
tal van opmerkelijke tafere
len hebben afgespeeld, met
name naarmate de bezetting
langer duurde.
„Het gedrag van de Duit
sers, zo schrijven Tosca, Do
rothy en Vivian, was in 't be
gin gemoedelijk, maar hoe
langer hun verblijf in deze
dorpen (Sint Jansteen en
Clinge, red.) duurde des te
baziger en brutaler ze wer
den. De houding van de
plaatselijke bevolking ten
opzichte van de Duitse be
zetters verslechterde nog
meer toen jonge mannen naar
Duitsland moesten gaan
werken. Om daaraan te ont
snappen trokken uit deze
streek veel jongens naar het
noorden des lands om daar
bij boeren onder te duiken".
De scholieren vermelden ook
dat deze „arbeidseinsatz"
een belangrijke impuls heeft
gegeven aan verzetsactivi
teiten.
Uit de mond van een boe
renechtpaar tekenden de
scholieren op, dat landbou
wers bomen van de Duitsers
moesten kappen en die als
palen in het land moesten
slaan om het landen van En
gelse vliegtuigen te voorko
men. „In 1942 werden de
Hulsterse boeren ingescha
keld om materiaal aan te
voeren voor de bouw van
bunkers in de Clingse polder
(de resten van deze bunkers
zijn daar nu nog te vinden)".
De boeren moesten de Duit
sers trouwens ook op allerlei
andere manieren helpen. (Zo
vorderden ze paarden, wa
gens, etenswaren en slaap
plaatsen).
Een man uit het verzet
vertelde scholieren, dat de
bevolking over het algemeen
de houding had „van het zal
wel weer over gaan". Dat
kwam vooral omdat ze van de
Crisis Controledienst, de
Archeologische vondsten vertellen over de geschiedenis
NSB en de politie (die nood
gedwongen met de bezetter
moest samenwerken), weinig
te vrezen hadden. Met name
de politie in Clinge beschikte
over lieden die zich verzetten
tegen alles dat Duits was.. De
NSB-ers zouden trouwens
weinig slimme lieden ge
weest zijn. Wanneer de
landwacht (NSB-ers) een
optocht hield waagden ver
scheidene Hulstenaars het
daarmee te spotten. Zo liep
een man met een bezem ach
ter de optocht aan „om de
boel op te ruimen als die'n
bucht voorbij is", Een ander
zong uit de Marseillaise
„contre nous de la tiranie".
De patrouillerende Duitsers
vonden het tafereel kennelijk
ook leuk want ze lachten
De „slechte Duitsers" be
vonden zich vooral bij de
Gestapo in Terneuzen. „Die
beschikte over zeer gevaar
lijke lieden". Het verzet ma
nifesteerde zich vooral toen
de Duitsers mannen gingen
zoeken voor tewerkstelling
in Duitsland. Vanuit het ar
beidsbureau in de Steen
straat zouden vele mannen
getipt zijn om op tijd onder te
kunnen duiken. Ook werden
daar medische verklaringen
vervalst. Een zekere dokter
A. van Loij zou in totaal 109
mannen uit Duitsland heb
ben gehouden door ze met
allerlei listen ziek te verkla
ren. Zo bracht hij urine van
een vrouw die aan een nier
kwaal leed in de blaas van
jonge mannen, die ter keu
ring moesten.
Op het hoofddistributie
kantoor in hotel Van Leuven
te Kloosterzande werden
voedselbonnen voor onder
duikers vervalst. Het verzet
had zich met name ontfermd
over het lot van onderduikers
en Engelse piloten. Ze over
vielen het distributiekantoor
in Kloosterzande om voor
hen aan bonnen te komen en
het gemeentehuis te Rapen
burg om persoonsbewijzen te
bemachtigen. Een grote man
binnen het verzet was Rudolf
Fassaert, die uiteindelijk is
omgekomen.
De bevrijding van de
streek bracht nog de meeste
commotie teweeg, hoewel de
Polen ongehinderd binnen
konden trekken. Daar waren
echter hevige gevechten
buiten het Land van Hulst
aan voorafgegaan. Tijdens
beschietingen van de basi
liektoren, waar de Duitsers
een uitkijkpost hadden, vie
len slachtoffers voordat de
toren werd geraakt. Tijdens
de bezettingsjaren hadden
neervallende V-l raketten
voor veel angst gezorgd en
slachtoffers gemaakt.
Ook vond op het Hulster
station de beschieting van de
trein St. Niklaas-Terneuzen
door Amerikaanse jagers
plaats. De trein werd door
zeefd. Enkele scholieren
schrijven: „Iedereen was al
uitgestapt behalve de machi
nist, die NSB-er was. Zijn
helper stapte wel uit en wilde
hem overhalen om mee te
komen. De NSB-er ant
woordde echter: „Het zijn de
onze. Hij werd prompt dood
geschoten".
