dagelijks leven in de Tweede Wereldoorlog bodem ons onder bestaan was weggevallen ebeurt er n Amsterdam? OLGA Wtm „Paus is kerngezond" KERK in beweging VATIC AAN ONTKENT VERHALEN OVER „DE GEHEIME ZIEKTE" VAN JOHANNES PAULUS M. Meeldijk Item van buitenland fenmei 1940 stortte ook Nederland in {grond van de totale oorlog. Enkele en later was het onder de laarzen van gemechaniseerde Duitse strijdmacht norzeld. Een nieuwe tijd was aange- ken. [hterbij Symptoom Onvoorbereid Onwezenlijk DEZE WEEK IN MARGRIET:" KOPIEERMACHINE ecnt bij specialisten: Versluis Project- en onnrichters. RUSSISCHE OPMARSCH VAN TARNOPOLTOT CHERZON Het verkeerde Gewone burger Goed wonen goed slapen Afgetobt DONDERDAG 24 APRIL 1980 rking in de lobby van He bij de Zimbabwean Len uitgetrokken, waatu Brie of vier jaar geen hu feide infra-structuur)Vv. K meeste mensen beseften dat niet. Men begreep niet san «en toe was. Er was, in brede kring, een dof I van onmacht, onzekerheid, hier en daar echt ver- j De doorsnee-burger, zeker 95 procent van de Ne- Inders was totaal onvoorbereid op wat hem te wach- ;aanJ l|ond. i en ook nog een keeruI [naar huis kunnen. Dat mi wel frappante cijfers ils je rekening houdt m flachten van Nederknil \jikkelingswerkers oud geringe rendement tianhj et is juist, deskundig! duur en met name Nedtj 1 e deskundigen zijn bij .er duur. Dat neemt niet web [Nederland een specifiek :undigheid ter beschikki J ft die in de ontwikkeling! en soms hard nodig is pe ook in vier of vijf jal kunt „aanbrengen". :n Nederlandse bagge is iemand die een bepaal t werk in zijn vingers hee: .ls ik een Tanzaniaanvi lang naar Nederland haa heeft hij niet in die raat 'werk in zijn vingers. 1 'ien kan men met dat bad erk vaak geen vijf ja3 ten. En dat betekent tocl je voor de eerstkomendf aangewezen bent, naai [ontplooien van studiemo| kheden voor mensen ikkelingslanden zelf, inbreng van Nederland undigen. Dat geldt e in de landbouw voorhal ifieke zaken zoals ins« lestrijding en grondondeij Dat geldt in weg- en waf iouw, maar het gaatmindi oor het onderwijs endtgaj eidszorg". atuurlijk zal iedere tail ning aan landen, diegra rten hebben op hun bet) balansen, erop gericll ten zijn om die tekorten] inderen en ze op den duij te werken. Maar de perio waarin dat van het IM t gebeuren, is voor [tal ontwikkelingslandej oonweg veel te kort. Dij h al zwakke economieéi ben meer tij d nodig om ziel te passen aan de sterk gel ;en olieprijzen en de sterlj oeide wereldinflatie, u zijn er twee mogelijkte of het IMF geeft ze daar t tijd voor - er is in dit op t wel enige verbetering» IMF-beleid te bespeur» r te weinig en te langzaai el er worden nieuwe faci-J |iten voor de ontwikte, fslanden in die omstandig ien geschapen. Eaarom ontwikkelt de H bank nu de mogelijk"'^ aanpassingsleningen mdellange termijn, die erop pcht zijn de economie' Et van landen als Tanza®' amaica de tij d te gevenzkj te passen aan de ge >mstandigheden op de Imarkt, zonder dat de politieke idealen va landen worden verwoei bestuur van de Wereld-] |ik zal daar over enkele over beslissen. Llaar tegelijkertijd moei® [tegen die landen ze0?en',"l len geen geld in een 1 Inloze put gooien. Binne I kr jullie gekozen po««l jetuur moeten er maa |en genomen worden c langere duur export en t meer met elkaar in e f ht te brengen. In de laatste jaren is dl tkant juist door de hoogde olieprijzen e Ireldinflatie zeer st® „J ten en kon de export nde meegroeien. Dsn bus een programma on- waarbij die expf» r in het gelid kan k l ar dat lukt natuurlij 1 een jaar. Daar zi)n „0.f vijf of zeven jaar vo I foorziet uvolgendj<>a^l stijging van he 0-\ tds budget voor gssameniverking 1, krampachtige officiële Liteitspolitiek had hem lang® de waan gehouden [inland,evenals in 1914, de oorlog zou kunnen L De Nederlandse man- ij vrouwen zouden heel leren wat bezetting door Kjgsmacht van een totali- Lme betekende. Zij gin- jrfe'jn dagelijkse leven op L De eerste tijd leek er [weinig te veranderen. Late de oorlog langer Be, de Duitsers niet on zinnelijk bleken en met hg tegen de muur kwa- |e staan, werd hun optre- Jruter, gewelddadiger. De [vervolging, het wegvoe- [van tienduizenden ar- [krachten naar Duitsland, [odvonnissen tegen ver- [trijders, het toenemende aan allerlei goederen en levensmiddelen deden ïvloed gelden op het da leven. De verloedering om zich heen. is er eigenlijk tot nu ^schreven over de wijze pp die doorsnee-Neder- oorlogsjaren zijn tornen. Wat ze voelden, naakten, dachten, deden [lieten is nooit in woord en ihet onderwerp van spe- [aandacht geweest. Alleen atom is het verschijnen iet boek van de maand - i jaar na het uitbreken Ie oorlog voor ons land - [ie! reilen en zeilen van de pe burgers een gebeurte- i belang. Het is dat nog laidat de auteurs - Evert •an, Madeion de Keizer en Gerrit Jan van Setten - erin zijn geslaagd heel wat van de sfeer en werkelijkheid van die jaren in woord, maar meer nog in beeld, over te brengen. Dat is van belang voor hen die het hebben meegemaakt maar bij wie na zoveel jaren de scherpe kanten ervan zijn vervaagd. Het is voor de jongere genera tie die het allemaal „van horen zeggen heeft" een boekwerk dat een belangrijk stuk onbe leefde nabije geschiedenis in dringend naderbij brengt. Allerlei stromingen liepen in die jaren dwars door ons volk. Aan de ene kant, bijvoorbeeld, autoriteiten die vrijwel on middellijk na de capitulatie begonnen te denken - en soms te werken - aan de wederop- bouwvoorbereiding (Rotter dam). Aan de andere kant de weinigen die van de eerste dag af begrepen dat verzet geboden was. En daar tussenin die grote meerderheid die dacht gewoon te kunnen doorleven, vaak bereid was het - met tegenzin met de nieuwe machthebbers op een akkoordje te kunnen gooien. En die in toenemende mate ervoer dat dat eigenlijk niet mogelijk was zonder ver lies van een redelijk gevoel van eigenwaarde. In het boek staan daarover voorbeelden te over. Zelf heb ik bij de intocht van de zege vierende Duitse troepen in Den Haag meegemaakt dat mensen vriendelijk stonden te wuiven, (ADVERTENTIES) )e lijnste ontspanning voor het hele gezin, ten verfrissing die u kunt nemen wanneer u maar wilt In goed voor de conditie. Vemen daarom uzelf en |m gezin, de kosten vallen est mee. bent welkom in tize overdekte show- om of vraag icumentatie aan. vjopsoi gommansvandevinnebv Moeskampstraat 4 Venlo-Blerick Tel. 077-20642* ZWEMBADEN - SAUNA S - ZONNE-ENERGIE - VERWARMING sinaasappelen naar de veld- grauwe soldaten gooiden. Als gold het een aardige parade. Wisten die mensen - geen NSB'ers - veel? Ze waren niet voorbereid. Na enkele dagen begon die voorbereiding wel. Godfried Bomans beschrijft, twintig jaar na die meidagen van 1940, een zo'n voorval dat meer vertelt over „het dage lijks leven" dan tientallen offi ciële verordeningen. „Men be greep in de verste verte niet, waar men aan toe was. Van die eerste dag is mij één ding bij gebleven. Het gebeurde op de Ubbergse veldweg (Bomans studeerde toen in Nijmegen), waar een Duitse soldaat krachtig voortstapte om zijn kazerne nog vóór de taptoe te halen. Plotseling stak hij zijn hand op en sommeerde een fietser af te stappen. De man voldeed aan dit bevel en bleef afwachtend naast zijn rijwiel staan. Wat er toen gebeurde, was iets ongelofelijks. De sol daat nam bedaard de fiets over, alsof deze hem was aan gereikt, zwaaide zijn been over het zadel en trapte kalm de te genovergestelde richting uit. De vanzelfsprekendheid van deze handeling, de rust waar mee zij werd uitgevoerd en tenslotte het bedaarde weg fietsen waren zo verbijsterend, dat de man niets deed dan be wegingsloos zijn eigendom na- ogen. Van woede of verzet was geen sprake. Wat uit die blik sprak was het doffe besef, dat de bodem onder ons bestaan was weggevallen". Zo'n klein incidentje, jaren later geno teerd, zegt meer over dat dage lijkse leven dan dikke boeken vol verhalen over krijgshan delingen. Nog zo'n, heel ander, inci dent dat in dit boek aandacht krijgt. Zeventien mei 1940 be sloten B. en W. en vooraan staande Rotterdammers dat begonnen moest worden met |Het hele programma van het kroningsfeest. Wie zijn er uitgenodigd? A'aar zitten ze? Veel foto's. Historische achtergronden. Herinneringen I®1 Oranje. Om straks nóg meer van de TV-uitzending te genieten. Margriet is overal te koop, voor f 1,80. Abonneren kan ook, dan betaalt u slechts f 1,50. Bel 023-319420 ,Het budget is gebon"i„. Nederlandse na" j,et I men. Dat beteken Jjeti jgt in de mate «aae>j derlandse nation <|f I n omhoog Baat r ziin| oruitzichten <'aa|rge|ooffI'I natigd somber, al 6j nk zij onze aardg gjol' j n, nog niet da* 0-j (tjB-J npen boven het W'out is I Maar veel bela e ^p- e de kwaliteitvan, ,ere»f rlening kunnen ver In de loop der tijden evolueerde het kopiëren enorm. Onze methodes j verouderden de laatste jaren razend snel orde technische ontwikkelingen. De P'eerapparatuur werd al even snel aangepast. t ^odemiseerd. Verfijnd. Wie zijn tijd bij wil blijven kan •\anto~~! ^NUMEUBELEN-i Versluis Project-en Kantoorinrichters BV Breda: Ettensebaan 21 telefoon: (076) 223560 OFFICE-COMPUTERS"PROJECTMEUBILAIR*KOPIËERMACHINES" ÏKW5A es MAUftttW LVCKO<*<iWT Ho.Jt DOWJCTJHkG, HMfiT ip* HST PROCES PUCHSU de voorbereiding van de op bouw van een nieuwe stad na de oorlog. Ze gaven een inge nieur opdracht daarvoor eén plan te maken. „Geen gejam mer, geen geweeklaag, geen gezeur", aldus concludeert men in dit boek. Het aantal puinruimers zou in de Maas stad tot 36.000 aangroeien. „Struisvogelpolitiek? Ten dele ongetwijfeld. De zo rampzalig verlopen vijfdaagse oorlog had velen zo aangegrepen, dat zij nauwelijks in staat waren zich te realiseren dat voortaan op menig terrein andere normen en andere regels zouden gelden dan zij gewend waren". Er was geestelijke verdoving. Maar ook, merkwaardig genoeg, hoop. Hoop dat er een einde was gekomen aan een lange en verlammende periode van werkloosheid, machteloosheid van de gezagsdragers om aan de crisis een einde te maken. De doorsnee-burger had een kaakslag gekregen. Was vaak vrij onverschillig ten aanzien van een parlementaire demo cratie die geen antwoord had kunnen vinden op de econo mische en sociale uitdagingen waarvoor zij in de dertiger ja ren was gesteld. Een dreun, ja. Maar ook, merkwaardig ge noeg, een perspectief. Over het algemeen moest de Nederlan der uit die jaren niets hebben van het nationaal-socialisme en de Duitse machthebbers. Maar hij voelde best wat voor de inhoud van de stroom op roepen om nu eindelijk de handen maar 'ns uit de mou wen te steken. In dit werk wordt dat heel duidelijk on derstreept. Ook die mentaliteit is, vooral in de eerste tijd van de bezetting, een werkelijk heid geweest. Dat wat merkwaardige op timisme verdween vrij snel. Steeds drukkender werd het leven onder de vloed van ver ordeningen, onderdrukking van bevolkingsgroepen, toe nemende distributie van le vensmiddelen en de pogingen van ons land via de gehate NSB een, Duitse vazalstaat te ma- WUNBERGH&CS* De geallieerde luchtmacht gooide tienduizenden krantjes uit boven ons land. Velen zochten die in bossen en weiden. Ze vorm den begeerde lectuur, vooral ook omdat het bezit ervan door de Duitsers verboden was. Toen de laatste oorlogspe riode in vele gemeenten geen stroom meer geleverd kon worden, kwamen er allerlei hulpmiddelen op de markt, zo als dit oliepitje. ken. De propaganda die via dagbladen, radio, film en wat al niet voortdurend over die burgers werd uitgestort had op den duur een averechtse uit werking. Vooral toen de krijgskansen gingen keren en de fraaie termen die de Duit sers daarvoor vonden om hun tegenspoed te maskeren zo doorzichtig werden dat ze er eigenlijk zelf niet meer in ge loofden. Men luisterde meer en meer naar de, verboden, uit zendingen uit Londen van ra dio-Oranje of de BBC. Men las ijverig, maar meestal uiterst voorzichtig om niet ontdekt te worden, illegale blaadjes. Men vertelde elkaar anti-Duitse en anti-NSB-moppen. En men probeerde, zo goed en zo kwaad als nog mogelijk was, dagelijks te blijven leven. Niet heldhaftig. Want de overgrote meerderheid van de Nederlan ders poogde zich erdoor te slaan zonder al te grote kleer scheuren. Ze hadden wel de pest aan de Duitsers en de NSB'ers, maar dachten er niet aan daadwerkelijk in verzet te komen. Dat deed slechts een kleine groep. Soms uit princi piële overwegingen, soms aan vankelijk uit zucht naar avontuur. De gewone burgers zochten het meer in spelde- prikken. Ze leverden, bijvoor beeld hun radio niet in toen dat geëist werd. Of maakten het apparaat eerst kapot. Ze be groeven het weinige koper dat ze hadden in hun tuin, toen de Duitsers dat gingen vorderen. En ze kankerden over het feit dat er op den duur vrijwel niets meer te koop was als wat ar moedige jusblokken, kleizeep, en allerlei surrogaten voor thee en koffie. Dit boek van de (mei)maand 1980 is een documentaire ge- KOFFIESURROGAAT Aan surrogaten moest men snel wennen. Ze werden vaak als bijzondere lekkernijen aanbevolen. worden van de gewone burger, zijn leven en zorgen, zijn ang sten en hoop, in vijf jaren oor log. Het vertelt en laat zien, in veelal met zorg gekozen illu straties, hoe ingrijpend dat le ven veranderde. Eerst onge merkt, later steeds sneller. Het presenteert een stuk levende geschiedenis. Niet in de laatste plaats doordat gebruik is ge maakt van dagboekfragmen ten, anecdotes, persoonlijke verhalen uit die tijd. Die wor den onderstreept door duide lijke afbeeldingen van affi ches, verordeningen, adver tenties en wat dies meer zij. Door dit alles heen kan de lezer ervaren dat desondanks het le ven - soms met horten en stoten - „gewoon" bleef doorgaan. Hij maakt kennis met uitdruk kingen die in de oorlog tot het dagelijkse leven gingen beho ren, met artikelen en gebruiks voorwerpen die een oorlogs karakter droegen. AI met al een boek dat veertig jaar nadat de oorlog over Nederland raasde recht doet aan de grote meerderheid van de Nederlan ders die zich vijf jaar lang staande moesten houden, moesten overleven, en die de zorgen vari elkë dag zonder heldhaftigheid, maar ook zon der veel ophef, moesten ver werken. JACQUES LEVIJ. E. Werkman, M. de Keizer, G.J. van Setten - „Dat kan ons niet gebeurenHet dage lijks leven in de Tweede We reldoorlog (boek van de mei maand 1980, uitg. De Bezige Bij, prijs t/m 31 mei: f 22,50, daarna 32,50). ADVERTENTIE: Uw woonplezier wordt kompleet metOlga springboxen. Bestel de Olga brochure, stuur Brfr'rw f 1aan postzegels of maak f 1 over op postgiro 12002 t.n.v. Olga, Postbus 16, 2300 AA Leiden. omdatermorgenwéér 'ndagis. (Van onze correspondent Piet Tummers) ROME - „Paus Johannes Paulus II bezoekt over enkele weken tijdens zijn Afrikaanse reis zes tropische landen in tien dagen. Hij legt dan meer dan 18.000 kilometer af en houdt meer dan 20 lange toespraken. Verder maakt hij zijn opwachting op minstens een dozijn ontvangsten en schudt hij duizenden handen. Denkt u dat iemand die doodziek is zoiets zou presteren". ning, die hij wilde geven op voorwaarde dat we zijn ano nimiteit zouden respecteren. Dit antwoord gaf ons een hoge Vaticaanse prelaat toen wij hem deze week vroegen wat er waar is van de nieuwe beweringen in enkele Ita liaanse dag- en weekbladen, dat de paus al jaren lijdende zou zijn aan een weinig voor komende vorm van leukemie. Volgens deze berichten, tot tweemaal toe categorisch ont kend door de Vaticaanse pers dienst, zou de paus binnen en kele weken tien kilo zijn afge vallen. Hij zou sinds zijn uit verkiezing enkele keren in het diepste geheim een bloed transfusie hebben gehad en op Castelgandolfo zou een spe ciale behandelkamer zijn in gericht. Het eerste bericht van deze aard verscheen twee weken geleden in het dagblad „La Republica". Het werd terstond door het Vaticaan gedemen teerd. Een week later meldden grote advertenties in de Ita liaanse pers dat het weekblad „l'Europeo" met een cover story over hetzelfde onder werp zou komen. Dat is inmid dels geschied. Het verhaal is opgesierd met een foto van een duidelijk vermoeide paus Jo hannes Paulus H. Opnieuw werd het verhaal door het Va ticaan naar het rijk der fabelen verwezen. Toch blijft een deel van de Italiaanse pers, ijverig gevolgd door een aantal media in het buitenland, melding maken van „de geheime ziekte van de paus". Dit was voor ons een reden om een Vaticaanse prelaat te vragen om zijn me- „De paus", zei hij, „is in de eerste dagen na zijn uitverkie zing afgeschilderd als een at leet. Hij maakte inderdaad vroeger urenlange wandelin gen en skiede graag in Polen maar ook in de Abbruzzen, toen hij in Rome verbonden was aan het Poolse college. Hij is dan ook eerder een atleet, voor zover men dat kan zeggen van een man van zijn leeftijd, dan iemand die al vele jaren lijdt aan een slepende ziekte. Zo'n foto, waarop hij dodelijk vermoeid staat afgebeeld, is bij bepaalde gelegenheden best te maken, maar dat wil nog niet zeggen dat de paus ziek is. Re ken maar dat hij er na afloop van zijn komende Afrikaanse reis weer afgetobt uit zal zien. Wie van zijn gevolg, de meerei zende journalisten incluis, zal dan nog zo fris als een hoentje zijn". Er is ook beweerd dat het zwembad, verleden zomer aangelegd op Castelgandolfo, een therapeutische functie heeft. Onze zegsman hierover: „De paus zal, zeker gezien zijn verleden, best behoefte hebben aan beweging. Als hij die zoekt door af en toe, en dan nog zeer beperkt, een baantje te trekken in een eigen zwembad, hoeft dat nog niet te wijzen op een ziekte. Hetzelfde kan worden gezegd van de ziekenkamers in het Vaticaanse gebouwencom plex en op Castelgandolfo. Ze zijn er uit voorzorg, evengoed als een lijfarts. Tijdens voor gaande reizen is altijd een lij farts in het pauselijk gevolg meegereisd, maar de paus heeft hem nooit willen con sulteren, tot ongenoegen van zijn begeleiders. De arts was er meer ten dienste van enkele hoogbejaarde kardinalen dan voor de paus. Van al die bewe ringen in de Italiaanse pers is geen woord waar. De paus is kerngezond en laten we bidden dat hij dat lang moge blijven", aldus onze Vaticaanse zegs man. IIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII» iaminui De vergissing lag voor de hand: toen enkele maanden geleden het eeuwfeest van de Amsterdamse Vrije Univer siteit werd aangekondigd, raakte menigeen in de war. Er was een jaar geleden al uitgebreid gejubileerd bij het 100-jarig bestaan van de Ver eniging voor Wetenschappe lijk Onderwijs op Gerefor meerde Grondslag. Van deze vereniging is de Vrije Univer siteit uitgegaan. De univer siteit zélf viert dit jaar op 20 oktober haar honderdjarig bestaan. Aan deze instelling is de naam verbonden van de grote Abraham Kuyper, van een spotprent bekend als „de geweldige". Zijn naam dook in de vaderlandse kerkge schiedenis op, toen in de ja ren tachtig van de vorige eeuw het dogmatisch calvi nisme tot bloei kwam als reactie op de vrijzinnigheid binnen de hervormde kerk. Dat leidde in 1886 tot de uit tocht van de „dolerenden" (zij die zich beklagen). De nieuwe kerkgemeenschap werd bekend als de Neder duitse gereformeerde kerk. Zij bond de strijd aan tegen het modernisme, onder Kuy- pers leiding, wiens politieke en journalistieke begaafd heid zijn faam bevorderden. Zijn ideaal van een eigen, rechtzinnig georiënteerde calvinistische „Vrije univer siteit" ging in 1880 in ver vulling. Aan deze VU willen we enkele woorden wijden. Ook aan de studenten Want op de eerste algemene verga dering van de vereniging na de jongste wereldoorlog bleek, hoe belangrijk het aandeel van de studenten was geweest in het verzet te gen de nazi's. Op deze verga dering, nu 35 jaar geleden, bleek de kracht van de prin cipiële eenstemmigheid, vooral van de studenten. Van even groot belang was voor de VU de morele steun van de verenigingsleden, zoals trouwens ook de steun in de na-oorlogse jaren. Het zijn vooral de georganiseerde vrienden geweest, die grote financiële offers hebben ge bracht. In ieder meelevend gereformeerd gezin kon je in die jaren de groene busjes zien met de afbeelding van Kuyper. Bij iedere visite ook werd met dubbeltjes, kwar tjes en guldens het werk ge steund. Er zijn. intussen verande ringen gekomen, al hebben velen hun best gedaan om het christelijke karakter van de VU te handhaven. Het werk groeide en daarmee ook het aantal studenten, dat tot on geveer twaalfduizend steeg, tezamen met dat der facul teiten, academische stafle den en administratieve func tionarissen. Enkele jaren na de oorlog al kwam het proces van staatssubsidie op gang, al bleef de VU vooralsnog vrij van staatsinmenging. Later kon men een zekere pressie van die kant niet ontlopen. Er kwam een democratise ringsproces op gang, dat ver anderingen bracht in de staf bezetting. Ook de studenten werden in het beleid betrok ken, onder wie er steeds meer waren van een afwijkende kerkelijke en politieke ach tergrond. Het aantal niet- godsdienstige studenten is toegenomen. Ruim dertig procent is onkerkelijk. Dat heeft geleid tot een neiging bij veel reformatorische ou ders, om hun kinderen naar niet-kerkelijke universitei ten te sturen. Enige hoogle raren van de VU hebben zich daarentegen solidair ver klaard met het bestuursbe sluit, om communisten onder de studenten uit bestuurs functies te weren en zich ver zet tegen de „te grote princi piële verdraagzaamheid" aan de VU. Dit alles vormt vooralsnog geen verhinde ring voor het feest. Er zijn intussen negen eredoctora ten verleend en op 27 novem ber, ruim een maand na de officiële datum, zal er in het Amsterdamse concertge bouw gefeest worden op een wijze, die de kleine luyden van weleer niet voor mogelijk zullen hebben gehou den

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1980 | | pagina 5