k
Globe gaat zich
ntegreren in
Brabants cultuurleven
CULTUURARIA
stukjes van Eelke de Jong en Olga Rodenko
VANUIT VESTIGING EINDHOVEN
MET MONUMENTEN
rij
uit
[HAUFFEUR
GKUNDIGEN
AMERIKA
Kinderen
Schouwburg Eindhoven
iziekenhuis,
Opdracht
Problemen
Besproken
Première
oek
1
or trekker met oplegger
(M. PEEMEN
senbeek.
Ziekenzorg
kwsch-Vlaanderen
Lis te Terneuzenzijnfunktiesl
linger).
Ijk van opleiding en ervaring
lenhuiswezen is van toepas-l
pet zoeken van woonruimte!
gaarne verstrekt door 2r
Birectrice, tel. 01150-12851
i dag an te richten a an d e aid
Ian 25a, 4531 HLTerneuzenl
iol
ool
1AEDE 'n begrip voor vakantie
ospectus en reservering:
OORL (NH), tel. 02 2 0 9 - 1282
•HOLLAND
JT
bij
)liasi
U KUNT IN „VAKANTIE
REKREATIE" adverterf
tegen een aantrekkelijk ta-j
rief. Inl. en folder: telj
080-221820.
af 2,
stenen
alh
Tel
T.h.a. 6 -peis. huisjeepPJ'J
te Stavenisse van 1-9-
ni 31-5-80 Pi. p.w.
all-'
an 150 - - ITS.--
11680-23926.
tvans te'
»EL, 6-
ders en
rland.
ia. sol..
09 -
>1
d inge-
lgen te
uiovac-
ELAND
n, bungalows en vakwoningen. vifl
Vefhuui kantooi Raiffeisen, B
)ZAND-BAD, Tel. 01179-1483
IG „DE WILDHOF"
RETRANCHEMENT (Z. VL.)
01179-1406 (10-12 uui). Wij vol]
•d geoutilleerde caiavans.
heeft nog volop ïuimte vooi staca,
ool en elektia. Doorlopende caiaj
ijn: nieuw cafe, mooie kantine. o's
usementshal, cafeiaiia. kampv"
en ten as. ultia-modein toiWj
12 douches en 40 wasgelegcnhcot
nog vooi uw bespi eking
es aan Wilt u adverteren in Vakj'J]
tel. tie Rekreatie? Bel N-J
AUDET, tel. 080
Zuid-Frankrijk - LE GARD
?n te huur. Schrijf uw wenS.S. (ft
.R S., Maunce-d'Ibie. 07170. V
utomatisch 09 - 33 75.37.85
Gerardjan Rijnders, regis
ii Ulrich Greiff, derde man
Regisseur Paul Vermeulen van de artistieke leiding en
Windsant. Globe-regisseur.
oudste badplaats van Zeeland»!
•andvakantie. Gezellige hotels
ants, fijne camping en goede sen 1
ijzen! Maai raag eerst even eeng1
urg: 01188-1342.
MBURG
Hotel Hermina, Napoleonst'^j
voor een fijne vakantie. Rust, 'w
23.- p.p. Open vanaf 1 ju*1'
ENLAND
„Er zijn mensen, die
I nooit geloofd hebben, dat
Globe zich in het zuiden
zou vestigen, maar het is
er dan toch van geko
men". Aldus de zakelijk
leider van het toneelge
zelschap, Frits Bloem
kolk, tijdens een ontmoe
ting met de pers in het
nieuwe Eindhovense on-
derkomen; een modern
I aan de Kleine Berg,
waarin eerder een han
delsonderneming in tex
tiel was gevestigd. Globe
zal er ongetwijfeld zijn ei
kwijt kunnen, want de
vertrekken zijn legio,
maar helaas ontbreekt
nog het belangrijkste. En
dat is de grote repetitie-
I ruimte, waarvoor wel een
lokaal is gereserveerd,
maar waarvoor nog geen
verbouwingsgelden be-
i schikbaar zijn. Wanneer
de groep er zijn stukken in
i gaan studeren is nog
I niet bekend, zodat de vijf
j toneelstukken, die Globe
het komend seizoen gaat
uitbrengen, in de schouw
burg van Eindhoven gere
peteerd moeten worden en
tijdens het speelseizoen
elders in de stad, waar
voor nog geen plaats is ge
vonden.
„Een situatie", aldus
Bloemkolk, „die ons zorgen
baart, maar ik heb vertrou
wen in de medewerking van
iet gemeentebestuur, dat ons
al eerder heeft geholpen. Het
is aardig gelukt om onze
mensen onderdak te brengen.
Er zijn zelfs zeven mensen in
I één pand ondergebracht en
vier na wonen allen, be-
halve ikzelf, nu in Eindho
ven". Niet zonder lichtelijk
ironische ondertoon merkt
de directeur op, dat „van ons
verwacht wordt, dat we ons
integreren en meedenken
over artistieke zaken in Bra
bant. Het betekend ook, dat
onze regisseurs zich actief
zullen moeten gaan bezig
houden met het amateurto-
j teel in deze provincie". Op
j onze vraag of dit geen extra
I zware belasting is voor re-
gtsseurs, die hun eigen stuk
ken zorgvuldig plegen te
I analyseren en op te bouwen,
I wordt geantwoord, dat
slechts aan de aanvraag door
I het Brabants Centrum voor
Amateurtoneel zal worden
voldaan indien daarvoor tijd
en gelegenheid is. „Maar we
zijn er wel enthousiast voor",
aldus Bloemkolk, die wijst op
m het Eindhovense pand
aanwezige theaterruimte
welke wellicht in de toe
komst een tweede soort En-
fielenbak (Amsterdam) kan
worden en waar ook kleine
I zaalprodukties gebracht
zullen worden door Globe
zelf. In het pand Kleine Berg
J zijn kantoorruimtes ge-
I vestigd voor de administratie
1en boekhouding, ruimtes
J lm' de technische dienst,
I directie en de afdeling publi-
°teit. Het door de Brabantse
subsidiënten (Tilburg, Den
/Cr* *r
t JT 5!
Bosch, Eindhoven, Oss en
Helmond) geëiste uitstra
lingseffect van Globe op de
regio zal zich moeten uiten in
contacten met de Brabantse
schouwburgen, de samen
werking bij evenementen van
andere in Brabantse werk
zaam zijnde culturele indivi
duele leden van het gezel
schap in het regisseren, ju
reren, lesgeven en het verle
nen van technische bijstand
aan o.a. amateurverenigin-
gen. Aan deze neventaken zal
het komende seizoen voor
zichtig een eerste aanzet
worden gegeven.
De belangrijkste opdracht
voor Globe blijft uiteraard in
eerste instantie het brengen
van artistiek verantwoord
repetoire-toneel, dat een zo
groot mogelijk publiek zal
moeten aanspreken. De ar
tistieke leiding van Globe,
gevormd door de drie regis
seurs Gerardjan Rijnders,
Paul Vermeulen Windsant en
Ulrich Greiff, zal voortgaan
op de ingeslagen weg van
betekenisvol toneel met een
analyserende aanpak, dat
betrekkingen onderhoudt
met de hedendaagse actua
liteit. Op onze vraag of de
voornamelijk jeugdige be
zetting van Globe geen strui
kelblok vormt bij het kiezen
van stukken zei Gerardjan
Rijnders: „Het is ook inte
ressant om jonge spelers ou
dere rollen te laten spelen,
omdat wij niet altijd streven
naar realistisch toneel. We
willen graag terug naar een
normale situatie met oudere
acteurs in de groep en streven
naar het aantrekken van ou
dere spelers, maar voor ge
vestigde auteurs met een
vaste woonplaats en een ge
zin is het moeilijker om te
verhuizen. De jonge, onge
bonden mensen, die nu bij
Globe zijn, hebben uiteraard
gemakkelijker naar Eindho
ven kunnen verhuizen.
„Maar deze jongemensen
worden gelukkig ook ouder",
merkt Bloemkolk fijntjes op.
De vestiging in Eindhoven,
die door de merendeels Am
sterdams georiënteerde Glo
be-medewerkers niet altijd
met blijdschap zal zijn aan
vaard, garandeert in ieder
geval een subsidie van eer
dergenoemde Brabantse ge
meentes tot september 1982.
Ondanks alle interne
problemen is Globe er in ge
slaagd een programma sa
men te stellen voor het sei
zoen '79-'80, dat serieus aan
doet en verwachtingen wekt.
Op 15 september wordt in de
Lievekamp in Oss de pre
mière gegeven van „Leonce
en Lena" uit 1836 van de nog
steeds actuele Duitse auteur
Georg Büchner door wie
Bertolt Brecht zich veelvul
dig heeft laten inspireren.
Regisseur Ullrich Greiff zal
dit kritische sprookje over
een koningszoon en een rijk
meisje, die beiden als twee
robots functioneren in een
tot ondergang gedoemde
burgerlijke maatschappij, op
onze eigentijdse situatie be
trekken. Het opvallende aan
dit stuk is de niet-maat-
schappelijke taal, „de taal
van schizofrenen", aldus
Greiff. De vertaüng is van
Dolf Verspoor en het decor en
de kostuums van Wolf
Münzner. De rollen worden
gespeeld door o.a. Allard van
der Scheer, Liesbeth Coops
en Theu Boermans.
Gerardjan Rijnders heeft
in Amerika rondgekeken om
zich te informeren over het
theatergebeuren aldaar, wat
geresulteerd heeft in de keu
ze van „Bloed van de hon
gerlijders" van Sam She-
pard; een tragi-komischstuk
over een familie, die in de
vijftiger jaren aan de rand
van de woestijn van de Ari
zona woont en ontwricht
wordt door het openbreken
van de snelwegen en de
praktijken van projectont
wikkelaars. De première
gaat op 23 november in
Eindhoven. Paul Gallis heeft
decor en kostuums ontwor
pen en de belangrijkste rol
len worden gespeeld door
Elisabeth Andersen (als
'gast), Rudi van Vlaenderen,
Liesbeth Coops, Michel van
Rooy, Allard van der Scheer,
Huib Rooymans en Guus
Hoes.
Gerardjan Rijnders wijst
er tijdens de persconferentie
nog eens op, dat het repetoire
uitvoerig is besproken met de
acteurs. „We streven op die
manier naar een eigen ka
rakter en proberen het ka
rakter van een toneelfabriek
te ontwijken", zegt hij. Dit
heeft ook geresulteerd in de
programmering van Rainer
Werner Fassbinders stuk
„Zeitgeist" in de regie van
Paul Vermeulen Windsant,
die in '76 van dezelfde au
teur, die vooral bekend is als
filmer, bij De Appel „Pre-
paradise Sorry Now" op
voerde. De vertaling van
„Zeitgeist" is van de jonge,
Duits-georiënteerde Neder
landse auteur Leon de Win
ter. Decors en kostuums ko
men van Paul Gallis. Ge
speeld wordt er door o.a.
Diane Lensink, Joost Prinsen
en Ton Selter. De première
vindt plaats op 1 december in
Het Speelhuis te Helmond.
Door de ogen van een stripfi
guur - het meisje Phoebe
Zeitgeist, dat van een andere
planeet komt - krijgen we te
zien hoe mensen van nu
vooral middels de taal de
democratie ervaren zonder
dat zij er in wezen bij betrok
ken zijn. Het stuk geeft de re
gisseur alle gelegenheid om
de jaren zeventig te analyse
ren. Op 8 februari 1980 volgt
de première (in Den Bosch)
van het tweede stuk van de
Nederlandse regisseur-au
teur Ger Thijs, „De Kweke
ling". Het gaat over een
slachtersgezin in een grens
dorp van de Limburgse
mijnstreek in 1952 en heeft
iets weg van dramatisch-
komisch volkstoneel. Ge
rardjan Rijnders zal het re
gisseren, Paul Gallis ont
werpt decor en kostuums.
Spelers zijn o.a. Theo de
Groot, Joost Prinsen, Guusje
van Tilborgh, Huib Rooy-
Tableau de la troupe van
toneelgezelschap Globe voor
het stadhuis van Eindhoven.
mans, Theu Boermans en
Nora Kretz.
Tenslotte gaat op 18 april
„Tramlijnbegeerte" van
Tennessee Williams in pre
mière in Tilburg in de verta
ling van Janine Brogt. Re
gisseur Rijnders is er voor
naar New Orleans geweest
om de sfeer te proeven. „We
zullen het behandelen als een
klassiek stuk", zegt hij en het
niet spelen omdat het zo'n
lekkere film was. Die heb ik
trouwens nooit gezien".
Het stuk is dertig jaar
oud en werd bekend door
het spel van Marlon Bran
do en Vivien Leigh in de
gelijknamige film over de
dramatische botsing tus
sen de rauwe vitaliteit van
een jonge Poobe immi
grant en de kwetsbaar
heid van een oudere
vrouw, toonbeeld van
vergane glorie. Een melo-
drame, dat bijzonder
moeilijk te spelen is. Lies
beth Coops en Theu
Boermans gaan de
hoofdrollen doen. Het is
niet denkbeeldig volgens
Frits Bloemkolk, dat er
nog een zesde produktie
bij zal komen en dat zal
dan een kleine zaalpro-
duktie moeten worden.
MARJAN MES
In het Ahoy-complex in Rotterdam vindt vanaf 24 augustus tot
en met 2 september een vrijetijdsbeurs plaats. Het moet de eerste
in een nog niet te overziene serie beurzen worden. Op de beurs
een veelheid aan activiteiten waarvan we de volgende noemen:
film, muziek, mode, galeries, wonen, literatuur, ballet, hologra
fie, mime, cabaret, strips, kunstnijverheid en moderne kunst. Er
komen onder meer nieuwe films uit Amerika, die hier hun eerste
vertoning krijgen. Ook een optreden van de Amerikaanse zanger/
pianist Randy Newman staat op het programma. De Amerikanen
maken trouwens toch al het grootste deel van de show. Voor de
eerste Casa Nova (want zo heet de film) is dan ook voor de titel
Living in the USA gekozen. Kunst en uitvindingen die hier nog
niet te bezichtigen waren worden daartoe naar Rotterdam ge
haald.
In het Kuntureel Sentrum in Tilburg is tot en met 2 september
de wereldfototentoonstelling Het jaar van het Kind te zien. De
expositie die al sinds het begin van dit jaar door het land gaat is
gemaakt in samenwerking met Unicef en bevat 515 foto's uit 94
landen. De expositie geeft een aardig inzicht in ras, sociale om
standigheden, handicaps en geloof van de kinderen uit de ver
schillende culturen. Het zaakje wordt nog ondersteund door een
aardig fotoboek. (Kultureel Sentrum, Koningsplein 1, Tilburg).
Nu de Bredase stads
schouwburg het komende sei
zoen op een lager pitje staat zal
de Westbrabantse toneellief
hebber zo nu en dan zeker ook
naar Tilburg en Eindhoven
moeten uitwijken. De schouw
burg in Eindhoven viert dit
jaar zijn vijftiende verjaardag
en dat doet zij met een vrij uit
voerig en uitgelezen program
ma. Het seizoen wordt geopend
op 8 september met een game-
langroep die een concert geeft.
In het programma komen ver
der als vaste onderdelen iedere
maand een opera, regelmatig
ballet en cabaret en natuurlijk
het Nederlands toneel. De
verjaardag zelf wordt gevierd
met een optreden van de La-
terna Magica (toverlantaarn)
uit Praag. Laterna Magica is
een mengeling van mime, to
neel, beeldprojectie en muziek.
Naar Eindhoven komen onder
meer de Haagse Comedie met
zes verschillende stukken. Pu-
bliekstheater ook met zes uit
voeringen. Globe moet er
voorts met vijf stukken voor
zorgen de naam thuiswedstrij
den te spelen waar te maken.
Globe komt met onder andere
Tramlijn: begeerte van Ten
nessee Williams, Zeitgeist van
Fassbinder en de Kwekeling
van Gert Thijs. Ook voor kleine
of experimentele gezelschap
pen is ruimte ingericht, Sater,
Fakt, Baal, Splien, Theater
Unie, Appel en Poëzie Hardop
zullen ook in de Eindhovense
schouwburg te zien zijn.
Toen recent bekend werd dat restauraties van monumenten
waarvoor na 1 januari dit jaar een subsidie was aangevraagd
voorlopig niet in behandeling kan worden genomen laaide er een
storm van protesten op. Monumentenorganisaties voorzien ern
stige problemen bij restauraties. CRM en Monumentenzorg in
Zeist konden evenwel niets anders doen. De subsidiebedragen
liggen al jaren vast en het geld dat de afgelopen jaren is toegezegd
ligt zover boven de beschikbare middelen, dat er de eerste jaren
nog maar zeer weinig mogelijk is.
Bijna gelijk met deze be
richten brachten twee weten
schapsmensen uit Leiden een
rapport uit waaruit moet blij
ken dat de monumentenwereld
een elitair clubje is, dat ieder
maatschappelijk draagvlak
mist. In een wereld waar het
wemelt van de dubbele namen
en titels, zo stellen de onder
zoekers, kan je niet aannemen
dat bekend is op welke manier
restaureren en het behouden
van monumenten in het alge
meen maatschappelijk moge
lijk en aanvaardbaar is.
Voorts blijkt de personele
binding tussen de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg en
de zestien organisaties die zich
in den lande sterk maken voor
ons cultureel erfgoed in steen,
zo groot, dat ook daar van een
te eng en besloten milieu en
circuit gesproken zou kunnen
worden. De onderzoekers
stellen dat de monumenten
zorg uit de sfeer van de cultuur
gehaald moet worden en naar
het niveau van stadsherstel en
renovatie getrokken moet
worden. Op die manier komen
de gelden niet alleen terecht bij
paleizen, kastelen en andere
buitens, zoals 't Loo, maar kan
ook gericht in de sociale sfeer
gerestaureerd worden. Dijk-
huisjes en arbeiderswoningen
worden als voorbeelden ge
noemd.
Deze laatste keuze heeft ook
te maken met een discussie die
in monumentenland al sedert
lang woedt. Op welke manier
moet er gerestaureerd en dus
ook gesubsidieerd worden. Er
bestaan globaal twee opvat
tingen, een historisch, die er
vanuit gaat dat je een histori
sche situatie van een gegeven
gebouw moet zien terug te
brengen. Dat gebeurt bijvoor
beeld bij 't Loo. De andere op
vatting wordt aangeduid met
conserveren: restaureren van
uit de situatie waarin een ge
bouw zich op dit moment be
vindt. Op die manier zou je
gerestaureerde gebouwen wat
korter bij deze tijd kunnen la
ten horen en wat zeker spreekt,
een restauratie zou minder
kosten met zich meebrengen.
Deze discussie heeft dus alles
te maken met de nu ontstane
problemen met betrekking tot
het geldgebrek. Het onderzoek
en dat is het nadeel van lang
durig wetenschappelijk ge-
speur, lijkt toch wel een beetje
achterhaald. De nieuwe be
leidslijn bij restauraties, zoals
de Rijksdienst die nu aangeeft,
tendeert sterker dan ooit naar
de tweede opvatting over de
kunst van het restaureren.
Monumentenzorg en restau
rateurs krijgen de komende
jaren de kans om zichzelf uit de
nu ontstane en moeilijke si
tuatie te redden. p.E.
l '^^-Handelsblad van 27
T?1 stond een merkwaardig
Je.van Eelke de Jong. Het
Pt: „Een weinig bekende
l|ver, van wie men toch
fet tT*®6 verwachtingen
hn!i was halverwege
paerd met een nieuw
JL.' Jong vertelt waar-
r Set boek gaat: „Over een
,l aneenjaarofveertig, die
zorgen maakte dat hij in
LP? "°g maar weinig had
s' Die man wil een boek
L n: '.'Teruggetrokken in
[l7®8 stadje, droomde
rJ°idpersoon over de op-
f0A.Van ziln geldzorgen,
I «hullen van zijn gevoe-
I oor een tantaliserende
jonge vrouw, die onder het
zelfde dak logeerde, en de
scheppingsdaad, die zijn toe
komst zou verzekeren".
De weinig bekende schrijver
stuurt, volgens De Jongs stukje
dus, het onvoltooide manus
cript naar de uitgever, en de
redacteur van die uitgever
meldt dat de hoofdpersoon
volgens hem „zo iemand (is)
die je dagelijks in het café te
genkomt zonder dat je eigen
lijk iets van hem weet. Een be
kend gezicht. Als de eigenaar
daarvan opeens van de ene op
de andere dag wegblijft, besef
je wat hij door zijn aanwezig
heid eigenlijk voor je beteken
de". Enfin, het boek komt af,
verschijnt, wordt door nie
mand gelezen. De schrijver
vindt, in een weekblad, een ad
vertentie van zijn uitgever
waarin het wordt aangeprezen
als „meer dan leuk".
Dit stukje van Eelke de Jong
over een verschimmende
schrijver, die een boek schrijft
over een schrijver die aange
zien hij iets schrijft niet eens
kan verschimmen, is het pas
send vervolg op Eelke de Jongs
roman „Het boek van Kantel-
been". Daarover gaat namelijk
het stukje....
De roman, keurig geschre
ven, keurig uitgegeven, gaat
over niets, en dat is de bedoe
ling van de auteur. Kantelbeen
is een jaar of veertig, heeft een
schuld van 5879,36 bij de
bank, woont tijdelijk in het
huis van de heer Kamer bij, een
oud-hoof d van de lagere school
die een historische gebeurtenis
van niets heeft ontdekt of ver
zonnen en daarover schrijft.
Een nichtje van hem ligt iedere
dag, vrijwel naakt, in de tuin
niets te doen. Een vage kennis
van Kantelbeel, Glunder, komt
even op bezoek. Kantelbeen
haalt wat geld bij zijn arme
moeder in een stadje verderop.
Hij schrijft niet, hij zoent het
mooie meisje niet. Hij heeft
blijkbaar ook geen verleden.
Geen werkzaamheid, geen ro
mance wordt vermeld.
Zonderlinge lectuur! Eelke
de Jong schrijft zoals de mo
derne miniaturisten penselen,
heei zorgvuldig en zonder
emotie. Wat hij in deze stijl
uitbeeldt is een man die je niet
eens mislukt kunt noemen. Hij
heeft kennelijk nog nooit iets
anders gedaan dan dagdro
men, en zijn dagdromen zijn
erg alledaags. Hoe sterk Eelke
de Jong zich met deze Kantel
been heeft vereenzelvigd,
blijkt uit het stukje in NRC-
Handelsblad. Ik voel me ei
genlijk een brute indringer in
dit domein van lege stilte door
te melden dat „Het boek van
Kantelbeen'een origineel stuk
proza is. (De Bezige Bij -
19,50).
Olga Rodenko schreef in de
jaren vijftig korte verhalen die
zij nu pas bundelde: „Anti
chambreren". Ze zijn enigszins
verwant aan „Het boek van
Kantelbeen": nauwkeurige
notities over mislukken of zelfs
niet proberen. Dat Olga Ro
denko bijn a dertig jaar geleden
de levensloosheid „poëtisch-
surrealistisch" verbeeldde, zo
als op de flap staat, doet eigen
lijk niet veel ter zake. De tram
gaat nergens heen, het wach
ten tijdens de sollicitatie heeft
geen doel te wachten, het jon
getje heeft niet eens zin om de
hem aangeboden fantasieën te
volgen.
Het is onrechtvaardig
om de twee boeken met elkaar
te vergelijken, enkel omdat ze
zo ongeveer tegelijk versche
nen zijn en door mij na elkaar
gelezen. Maar mij frappeerde
het dat eenzelfde machteloos
heid in de verhalen werd uit
gedrukt.
Bij Olga Rodenko
vindt ,men dan bovendien
angst, pijnlijke frustratie, ver
zet. Haar miniaturen gaan over
personen die zich niet zo vol
komen bij de situatie hebben
neergelegd als Kantelbeen.
Het verhaal „Blauwbaard"
over een vrouw die gek wordt
omdat haar man opzettelijk
niets vermeldenswaard doet, is
heel beklemmend. Ook „Anti
chambreren" heeft die kwali
teit. Zodra het dramatischer
toegaat, in „Tristan" met een
nadrukkelijk uitgewerkte
symboliek, en in „Brief van een
bankemployé", met zelfs iets
van pathetiek, voldoet de dun
ne calligrafie piet helemaal.
(Meulenhoff - f 16,50).