ïiV ELD ERKENNING VAN MIDDELBURG BREEKT DOOR! l BOBBINS: IN GODS FLIPPERKAST N0RMALIT Ad Van 't Veer: Japans Festival gegroeid uit vorige festivals' STAAT GEMOKT FESTIVAL NIIEUWIE MUZIEK uit te te OVER VAKANTIE BEELDEN EN HET HAALBARE T ijdschrift oek Ielijk zijn. Het zijn din- eigenlijk bij de vakan- en. Kenners van het e horecawezen noem- de volgende prijzen, t kopje koffie moet ge- worden op ƒ1,25 tot iet glaasje bier varieert ,25 tot 2,25. Het kin- kost bij de een ƒ1,-. Kj de ander 2,50. Het monade vergt van het debudget 1,25 tot lEén consumptierondje let modale gezin van 'ouw en twee kinderen, lus nogal gauw uit op ;ot 10,-. Men kan dus vingers uittellen, dat I'iten de deur er aardig in kken. Het toeristmenu lar 13,50 per persoon. este munu's in de res ts zijn uiteraard duur- ■ken maar op twee tien- i meer. Er zijn wel ver- Inde omstandigheden voeren voor de hoogte prijzen, maar daar za sreatieklant geen bood- laan hebben. de smalle beurs is Zee- n de zomervakantie ze ur; en wat is duur voor kke portemonnaie? Een vakantie in Zeeland ltjw ilijks weggelegd voo ie aangewezen zijn op lijke minimumvakan- slag. is nog steeds een niet on enlijke groep in onze ■vang en die groep ^et tellen met krap 1011 fn in het handje voor gezin. Voor een g»le .blijk Zeeland echter wet Lur, want het toert in deze provincie, n blijven komen- de opgave van de pr° IWV zijn nagenoeg Irwoningen en v a£a n gj lalows in het nade 1 izoen besprokem klanten op de Ze igs is de patste J gebleven. In he'1 n i zitten de camping. uwse kust vol.Vff achterland is er mees poldoende plaats ove 1 de en komende nw mensen die.^2eeland in vakantie in en, lijken de pr 1 aanvaardbaar. althans met v op de Veluwe srW °P 23 j"ni in HAI' .'sterdam heeft een ten- f„stelling met 150 schilde- llvan Nederlandse en bui lde kunstenaars. Tevens 'een SF-boekenbeurs. Ver- een forum onder leiding 1 Chris Titulaer en films. Eichtingen bij Vereniging I;La postbus 3997, Am- of bij tel. «000-44413. llKONEN-centrum De Wij- Iburgh te Echteld bij Tiel teil in de maanden juli, au- Utusen september zomerex- Ij-tie onder de titel Ikon- NAiEVE kunst uit Joegosla- té momenteel in het Zeister L te zien. LANG Leve de Operette :et het operetteprogramma jl natuurtheater Oister- te beluisteren is op 23, 24 „,en l juli. Op 23 juni om 30, uur de beide andere ke- om 14.30 uur. Jac van de (een heeft de muzikale lei- :tg en Jan van der Waart tekend van radio en t.v." irtelt over Waltzertraum, Zi- eunerbaron en andere ope- tte top-hits die aan de orde Jn. iBALLET-festival - jaarlijks |in stadsschouwburg Amster- j wordt gehouden van 5-15 ijl. Elf voorstellingen door [(Nationaal Ballet. I CONTINENTAL-Singers Leen van 4-23 juli moderne [jigieuze muziek zingen. De bcerten, soms vier op een k zijn mogelijk omdat in de [eertijd tien groepen uit tonka onder dezelfde naam itreren. I RAMSES doet de deuren iebt. zo heet het programma Tjat Shaffy van 18-22 juni in Imsterdams Brakke Grond eelt waarna de deuren let- jk dicht gaan. In oktober gaat het weer open als leigisch Cultureel Centrum. 15.000 albums van 400 jaar ■ederlandse muziek door het J-jarige Residentie-orkest Ijn al besteld. Zes platen met f werken zijn nog tot 1 sep- mber bij intekening J 34,50) te bestellen. Daarna ■ordt de prijs dubbel. IMOOI Vernuft heet een Jatoonstelling in Rotterdams «■centrum over architec- Jaische constructies uit de Ijentiende en begin twintig- Ie eeuw. Nadruk op Franse ■inwerken want het Centre ifflpidou stelde de tentoon- Klluig samen. I ACHTTIENDE Wereld- lirtoenale zal op vrijdag 22 f: om 19 uur geopend wor- de Humorhall, Laguna lach. Duinbergen door de r J. Chabert, de Belgische (blister van verkeerswezen. (iVAAIERS en Mode. In het .._s Kostuummuseum lOfn Haag worden 130 waai den andere modeattributen, i van de 18e eeuw-tot pti, geëxposeerd. Van 30 jtii tot 2 maart 1980. IllVEEDE Interland Totaal ■tater Festival te Hilvaren- jekwordt op 29, 30 juni en 1 Pgehouden. Op het Vrijthof ■Mn acht speelplaatsen. Pgens bestaat een gelegen- waar zoveel amateur- pepen tegelijk optreden. ISL0T concert Holland Fes- fJl op 23 juni in Den Haag Bat ten dele de mist in. De T'tonum Job van de Bredase FPOMst Daan Manneke die aa zijn première zou krijgen Pt met door. De festivallei- fcjiet Daan lakoniek weten l!.?! d'nSeni er nmt tijdig r gekomen was. Wie weet: misschien wordt in de periode van 21 juni tot en met 8 juli in Middelburg wel de basis gelegd voor een cultureel akkoord tussen Nederland en Japan. „Ik denk, dat Nederland er een beetje bang voor is, want hier mag zoiets nauwelijks iets kosten, terwijl de Japanners geen financiële problemen hebben om daaraan iets te doen". Ad van 't Veer, manager van Jeugd en Muziek Zeeland weet waarover hij praat. In het najaar '78 reisde hij met de musicus Geoffrey Madge naar Japan om het vierde Festival Nieuwe Muziek in Middelburg voor te bereiden. Muziek en Muziektheater uit Japan is het thema voor een interessant uitgebouwd programma, dat tijdens genoemde data een keur aan musici, orkesten, theatermensen uit met name Japan en Nederland in de Zeeuwse hoofdstad bijeenbrengt. Een festival dat allang de provinciale èn landsgrenzen overstijgt. „Dat wij deze keer voor Ja pan kozen, is eigenlijk ge groeid uit de vorige festivals", aldus Ad van 't Veer. Het eerste festival in '76 was gewijd aan Xenakis, '77 aan Feldman en andere Amerikanen, '78 aan de Italiaan Scelsy. „Je merkt hoe zeer hedendaagse componisten beïnvloed zijn door oosterse muziek. Terug naar de bron nen, naar de oudste muziek, is daarbij de leidraad. Daarom is onze aandacht gericht op Ja pan". Adviseurs? „We zijn onze ei gen adviseur. Er is een goed bestuur. En Geoffrey Madge uiteraard. Eigenlijk hebben we in Japan weinig ontdekt", zegt hij ook nog, als ik me afvraag hoe zo'n overdadig programma met zoveel - veelal onbekende - indrukwekkend vreemde namen bij elkaar gekomen is. „We hebben er wel sfeer ge proefd. Over wat hedendaagse componisten in Japan doen, ben ik niet erg enthousiast ge worden. Die zitten nog in de buurt van Badings te werken. Oude groepen met authentieke muziek, waardoor componis ten als Ton de Leeuw, Cage en Stockhausen geïnspireerd werden, zijn er veel te vinden. Puur traditie naast een Wes ters leefpatroon. Wat me op viel was, dat de mensen er overdag als westerlingen le ven, maar 's avonds en na het werk terugstappen in een tra ditioneel leven". „We hebben in Japan met veel componisten gesproken; veel partituren en platen heb ben we meegebracht. Boven dien hebben we in Parijs nog een festival bezocht, waarop Japan aan de orde was. Zo is het programma gegroeid voor Middelburg. Nee, veel proble men om de mensen uit Japan hierheen te krijgen hebben we niet gehad. De Japanners zijn erg reislustig en zijn direct bereid te komen. Maar Japan is ook het duurste land en ze zijn er verwend. Daarom stellen ze harde eisen; hetgeen voor ons doen financieel nogal zwaar is. Ja, je kunt onderhandelen in die zin, dat ze dan van hun programma terugnemen, niet van hun financiële eisen. De Japanners doen nogal wat za ken met het Duitse Goethe- instituut en dat heeft wel geld, zodat de Duitsers mede die ho ge prijzen gemaakt hebben", aldus Ad. De hele opzet kost twee ton. Het rijk geeft 70.000 en de gemeente Middelburg is van 15.000 naar 30.000 subsi die gegaan. „De provincie doet met 30.000 het minst. Die zegt: het is nu zo'n internationaal gebeuren geworden, ga maar naar de Unesco, het Fonds van de Nederlandse Gemeenten en dergelijke instellingen. De overheden komen nu met problemen te zitten", meent Ad van 't Veer. „Nu moeten ze kiezen, omdat het geld op is. De vraag is onder meer: moet een festival als dit of het Hol land Festival afgebouwd wor den of moeten de orkesten drie stappen terug doen? We heb ben de minister van CRM, die op 23 juni het festival officieel komt openen, nadrukkelijk gevraagd daarover te praten". „Bloed, zweet, tranen en schelden", verzucht Ad van 't A Veer, als hij vertelt van zijn tocht langs alle Nederlandse omroepen om zijn belangrijke programma aan te bieden. Voor 50.000,- konden ze de hele „handel" krijgen. Er staat nu aangekondigd dat vijftien concerten door de radio wor den afgenomen: de NOS (8), AVRO (3), NCRV (3), VPRO (1). Maar nu puntje bij paaltje komt, trekt bijna iedereen - op de NOS na - zich terug. Ze hebben zich vergist; geen geld meer etcetera. Van de BUMA (de club die de auteursrechten beschermt) komt ook al geen geld. Musici als Breuker, Loe- vendie en Van Regteren Altena - hele bekwame jongens, die in Middelburg langzamerhand kind aan huis zijn - passen niet in het kaartsysteem van de BUMA. Zij improviseren en schrijven hun noten niet op papier. En daarmee weet zo'n administratief landje als het onze uiteraard geen raad. Waaraan schrijft Ad van 't Veer het succes van het Mid delburgse Festival toe? „Aan de continuïteit van manifestaties op het gebied die wij het hele jaar door hier heb ben, wat dan uitmondt en ge comprimeerd wordt in zo'n festival", zegt hij. Er is een vaste kern publiek van zo'n 200 man gegroeid. Voor dit festival van Japanse muziek komen er overigens veel aan vragen binnen uit het gehele land en daarbuiten. Het exo tische trekt ongetwijfeld. Hoe zou je het programma karakteriseren? Ad: „Af en toe wat modern romantisch. Het blijft experi menteren met nieuwe vormen. Er ligt een sterke relatie met de oude Japanse muziek. Die is mooi en tegelijk moeilijk; ook al omdat er bijvoorbeeld met tonen en pauzes méér gedaan wordt dan wij gewend zijn. In bepaalde opzichten is het een geschiedenisles; vaak zelfs slaapverwekkend, maar ook ontzettend mooi van akkoord en micro-toon. Je kunt de ge schiedenis niet overslaan. Bo vendien is dat een geschiedenis waaruit wel een hele nieuwe cultuur zal voortkomen", al dus Ad van 't Veer. Bij de keuze van musici en ensembles zijn we ook uitgegaan dat zij naast traditionele muziek ook mo dern moeten kunnen doen. Er komen twee Japanse jazzgroepen. In de Japanse muziek is slagwerk erg be langrijk. Dat wordt onder meer gedemonstreerd door een groep uit Bonn en de slag werkgroep Den Haag. Het pro gramma is zo opgebouwd dat je doorlopend en vanuit uit eenlopende hoeken gecon fronteerd wordt met verschil lende stromingen in de mu ziek; werk van Francois-Ber nard Mache, Xenakis, Bussotti (die er persoonlijk weer bij wil zijn) en Finnissy. Het Gau- deamus strijkkwartet, het Breuker Kollektief, het Radio Filharmonisch Orkest onder Hallfter, het Radio Kameror kest onder Bour en andere be faamde ensembles zul je er treffen. Er zijn wereldpre mières met muziek van Dao, Noda, Ishi, Yung, Shinohara en anderen. Van Tamba en Madge gaan twee balletcom posities in première, gedanst door vier Deense dansers. Madge speelt zelf- de wereld première van het derde piano concert van Finnissy, samen met het Radio Kamerorkest. Van die uitvoering wordt tege lijk een plaat gemaakt. Ook aan het „randgebeuren" is veel zorg besteed. Er komen het eerste weekend 65 mensen uit Middelburgs zusterstad Nagasaki overgevlogen om een Ikebana (bloemsierkunst)- demonstratie en theeceremo nie te verzorgen. Er is een pro gramma met Japanse films; een tentoonstelling met Ja panse prenten en muziekin strumenten; performances en lezingen ontbreken ook niet, etcetera. De Japanse tv uit Na gasaki komt even over om op names te maken. Ik denk overigens dat, wan neer je alle Japanners die mo menteel al spelen in Neder landse symfonieorkesten bij elkaar zou zetten, er een tame lijk groot Japans orkest zou ontstaan. Japan en Nederland komen dichter bij elkaar te lig gen. Dat dit het geval is in de muziek, daarvan geeft het fes tivalprogramma Nieuwe Mu ziek in Middelburg blijk. Wie alle concerten en andere eve nementen wil bezoeken, kan een doorlopende kaart aan schaffen voor 100 (best een aardige en niet dure vakantie); losse concerten kosten 7,50 entree. Wie er nog meer over wil weten kan inlichtingen krijgen bij Jeugd en Muziek Zeeland, Nieuwe Haven 43, Middelburg. Tel. 01180-15256. „De erkenning van Middel burg breekt langzamerhand door", zegt Ad van 't Veer. Het Holland Festival en andere landelijke instituten nemen geleidelijk aan over wat er in de Zeeuwse hoofdstad op dit gebied al jaren aan de gang is. Als het aan Middelburg ligt, heeft de nieuwe muziek wel toekomst. Tenslotte hebben Beethoven en Mozart in hun tijd ook vanuit die verwach ting moeten leven. HENK EGBERS Donderdag 21 juni: 16.30 Openings manifestatie Performance Nankoku Hidai, calligrafeur., Performance Akio Suzuki, componist, Performance Take- hashi Kosugi, componist, 21.00 Walter van Hauwe, blokfluit en Michiko, Ta- kehashi, marimba Ishii, de Leeuw, Shi nohara, Matsunaga 22.30 Jazz: Masa- hiko Topashi slagwerk, 23.30 Ensemble Takehashi, Kosugi and Friends. Vrijdag 22 juni: 21.30 Elisabeth Choj- nacka, clavecimbel, Donatoni, Marco, Halffter, Ligeti, Dao, Xenakis, Mache 23.00 Jazz: Tok-trio, Takashi Kako, piano; Oliver Johnson, slagwerk, Kent Carter, bas. Zaterdag 23 juni: 13.00-15.00 Jazz: Masahiko Togashi kwartet, Takashi Kako, piano, Kent Carter, bas; Steve Lacy, saxofoon, Masahiko Togashi, slagwerk. 17.00 Lezing: Nankoku Hi- dai, For Eastern Calligraphy, 20 30 Ensemble, Michiko Hirayama, Tamba, Shimoyama, 21.30 Kuniko Nagata, viool; Pyta Shrager, piano Ishii, Maes, Miyoshi, 23.00 Geoffrey Douglas Mad ge, piano; Gerard Bouwhuis, piano; To ni Roeder's slagwerkduo, Mache, Dao, Madge. Zondag 24 juni: 20.30 Kazue Sawai, koto; Tadao Sawai, voice, koto, sangen; Seizan Istigaki, shakuhachi, Oude en nieuwe japanse muziek op traditionele instrumenten. Nakao, Kengyo, Sawai, Matsumura, 22.00 Frances-Marie Uitti, violoncello, Mamiya, Ichiyanagi, Sato, Ishii, 23.30 Ferenc Hutyra, fluit; Leen de Broekert, piano Tamba, Shinohara, Fukushima, Takahashi. Maandag 25 juni: 20.30 Dodeskaden Film van Akimo Kurosawa, 23.00 Shura, Film van Toshito Matsumoto. Dinsdag 26 juni: 20 30 Pastoraal Verstoppertje Film van Shuji Teraya- ma, 23.00 Keizer Tomaten Ketchup, Film van Shuji Terayama. Woensdag 27 junjv20.30 Weg met de boeken de straat op. Film van Shuji Terayama, 23.00 De zeven Samourai, Film van Akira Kurosawa, Donderdag 28 juni: 11.00 en 15.00 Films van Yoji Kuri, 12.30 Toni Roeder, slagwerk, Suslin, Huber, Hayakawa, Roeder, 14.00 en 16.00 City Visit, Elek tronische muziek van Makoto Shino hara, 20.30 (Schouwburg) Gagaku mu ziek- en dansensemble Programma van oude Japanse hofmuziek en van Maki Ishii-Shikyo, 22.30 (Vleeshal) Jazz: Theo Loevendie Consort Vrijdag 29 juni: 12.30 en 15.00 Ja panse Films 20.30 Jazz: Maarten van Regteren Altena, contrabas, 21.30 Slagwerkgroep Den Haag, Mache, Tamba, Dao, Loevendie, Tanaka, 23.00 Frances-Marie Uitti, violoncello, Eliasson, Sary, Berio, Bussotti, Fin nissy. PROGRAMME" Zaterdag 30 juni: 11.00 Japanse Films, 13.00 15.00 17.00 Lezing: Akira Tamba 20.30 (Schouwburg) Radio, Fil harmonisch Orkest, Dirigent: Christo- bal Halffter, Solisten: Gagaku en semble; Geoffrey Madge, piano, Sieg fried Palm, violoncello, Ishij, Xenakis, Halffter, Bussotti 22.30 (Vleeshal) En semble, Michiko Hirayama, Dirigent: Frank van Koten, Ishji, Yuasa, Tamba, Shimoyama 23.30 Toshi Ichiyanagi, piano, Yuasa, Matsudaira, Kondo, Ta- kemitsu, Ichiyanagi Zondag 1 juli 20 30 (Schouwburg) Gagaku muziek- en dansensemble, Ou de Japanse hofmuziek 22 00 (Vleeshal) Gaudeamus Strijkkwartet Nakamura, Yuasa, Kondo, Ichiyanagi, Tamba 23.30 Fernando Grillo, contrabas Tamba, Taira, Loevendie. Grillo. Maandag 2 juli: 20.30 Death by Han ging Film van Nagisa Oshima, 23.00 De vrouw in het zand Film van Shuji Te rayama. Dinsdag 3 juli: 20.30 Dagboek van een Shinjuku dief, Film van Nagisa Os hima, 23.00 L'empire des Sens, Film van Nagisa Oshima. Woensdag 4 juli: 20.30 De Ceremonie Film van Nagisa Oshima, 23.00 Hiros hima mon Amour, Film van Alain Res- nais. Donderdag 5 juli: 11.00 en 15.00 Ja panse films 12.30 Ryo Noda, saxofoon; Sumire Yoshihara slagwerk, Tanaka, Taira, Kondo, Noda 20.30 (Concert zaal), Ensemble uit het Radio, Kamer orkest. Dirigent: Ernest Bour. Solist: Geoffrey Madge, piano, Michael Fin nissy: derde pianoconcert, 21.30 Jazz; Willem Breuker kollektief Vrijdag 6 juli: 20.30 (Concertzaal) Radio Kamerorkest, Dirigent: Ernest Bour, Solisten: Michiko Hirayama, so praan; Jean Jacques Kantourov, viool, Tamba, Dan Nakamura, 22.30 (Vlees hal) Ryo Noda, saxofoon; Sumire Yos hihara, slagwerk; Toshi Ichiyanagi, piano Tamba, Taira Yun, Kondo, Ichiyanagi, Noda, Ishii. Zaterdag 7 juli: 13.00-15.00 Jazz; Maarten van Regteren Altena trio Maarten van Regteren Altena, bas: Maurice Horsthuis viool; Terry Day, percussion 17.00 Lezing: Toshi Ichiya nagi, 20.30 Dansgroep Don Asker, met Michiko Hirayama, sopraan en Toni Roeder, slagwerk, Tamba, Madge, 22.00 Festival Ensemble, Dirigent: Maki Ishii Ishii, Kondo, Takemitsu, Ishyanagi, Yuasa 23.30 Osamu Yamaguchi, gitaar, Hayakawa Ifukube, Kobune, Take mitsu, Sugano, Miyake Zondag 8 juli: 20.30 Geoffrey Madge, piano Madge, Loevendie, Takahashi, Tamba, 22.00 Sumire Yoshihara, slag werk, Fukushi, Ishn, Ishiyanagi, Take mitsu, Fujita, 23.30 Slotmanifestatie Jazz: Yosuke Yamashita trio Yosuke Yamashita, piano; Akira Sakata, saxofoon; Shoto Koyama, slagwerk. ANTIEKWERELD-6/7Wie tegeltableaus uit Portugal wil zien of hebben moet naar Maastricht, want daar woont een heer die deze stukken nog regelmatig weet „te bemachti gen". Eternit werd in de twin tiger jaren ook gebruikt als materiaal voor artistieke (Art Deco) decoraties. Daarover informatie die komt uit „De vrouw en haar huis" uit 1922. Wat is de Spaanse meubelstijl? De karakteristieken worden in een bijdrage aangedragen. Bronzen in Brunssum is de al litererende kop boven het ver haal over een gespecialiseerde antiekzaak. Revolutionaire vormen in de klokkenwereld rond 1900 en oude kachels krijgen verder aandacht in af zonderlijke verhalen. Cent sprenten worden weer eens uitvoerig toe- en uitgelicht. Wie drie eeuwen wooncultuur wil zien kan terecht in een nieuw museum in het Duitse Wetzlar; zoveel als een vakan tietrip. Verder in dit dubbel nummer onder meer nog aan dacht voor toverplaatsjes van Bewick, en Perzische tapijten. KUNSTSCHRIFT-3„Beel den in de Ruimte" heet de der de aflevering van de uitste kende kunstschriften van Openbaar Kunstbezit. Onder werp: beeldhouwkunst. Het beeld van vroeger en nu in re latie met de ruimte is het uit gangspunt. Wat is ruimte? Prof. Luning Prak probeert daarop een antwoord te geven. „Wanneer je ervan uitgaat dat kunst alleen met mooie dingen te maken heeft is dat alles geen kunst. Maar als je ervan uit gaat dat kunst en in het bij zonder sculptuur aan het be wustzijn van ruimte vorm geeft, dan wel", schrijft Van Tuyl. Daarbij wordt onder meer aandacht geschonken aan werk van Beuys, Rogge, Turell, Visser, Judd, Strobos, Shapiro. Verder gesprekken met Carel Visser en David van Kop. Paul Hefting bekijkt de geschiedenis van de beeld houwkunst op de functie van het beeld in de ruimte (Openb. Kunstbezit, postbus 5555, 1007 AN Amsterdam; tel. 020-732680 - los 7,50; jg. 33,-). WONEN-TA/BK-11Rob van 't Hoff is overleden. Deze architect met veelbelovend werk knapte af op zijn tijd. Jean Leering herdenkt hem. „Een treurig beeld van het haalbare" noemt Hubers de tentoonstelling van VRO met woningontwerpen. Discussie tussen Trauvers en Fanelli over zijn boek over de Neder landse architectuur. Het stad huisplan van Amsterdam wordt verder gekraakt. De stadsvernieuwing komt niet van de grond, bouwen in Rot terdam - bibliotheek - en de pendel in Noord-Holland zijn de andere onderwerpen (Wo nen, postbus 507, Hilversum, los 4,75; jg. 77,-). sV' er alve en f zoals urd. vraag of Zee'?n<jjjkt intieland dut" 1 rd I om alleen beantvvo^ kunnen wor, Bruin t heet duur als w trekken kan?' JAN BOUWMAN^ zi)n, zoals wei- Bi' van een wrede L» If;dereen kent klein- Itoif'u'6 in <de boek zat L/i appen vielen maar tlelijlt de overweldigen- eu®nomgeving toch te IOvb *as- °e Amerikaan I J BOBBINS heeft een ui- L„ er™aardig sprookje Ceven; een doldwaze L' buiige, erotische, kri- L geschiedenis, waarin fmmpje" Slssy de boel Bthoi? Zet Rven cowgirls VrekJm kreeg de niet zo Id p'1^ Nederlandse 3girls zijn ook VAN BETON (uitg. 37,50). Robbins U dlt boek van alles C Venal Pakt hij op W* en ia het laatste rjrjn rechtstreekse ma- technocratische ""emaatschappij aan. (Vanv een vriendin- ;dek,„ er?uac geweest te ®van2g Beats die in het iett,..er?estiger jaren slag i Dictator Techniek. evjiu aemt de draad weer het een heetje, maar tiKystiek n'et ln de kosmi- 8ebrUli,'nlaar,indemagle vim- j maakt van de hand liggende aardse middelen. Sissy is een meisje uit Rich- mond-Zuid, die geboren werd met twee onvoorstelbaar grote duimen. Hoewel of juist omdat de „duim de hoeksteen van on ze beschaving" is, komt zij daardoor in een uitzonde ringspositie. „De maatschap pij had nooit van haar gehou den", Maar haar geloof en lief de bleven ongeschonden om- dat ze kon geloven in zichzelf en geen verantwoording wilde afleggen aan een maatschappij die dergelijke delicate zaken legt in de „kattenmeppershan den van de politie". Anarchis tische trekjes zijn het boek niet vreemd. „Wetten zo zegt men, zijn gemaakt om de mensen te beschermen. Het is jammer dat er geen statistieken bestaan van het aantal mensenlevens dat jaarlijks als gevolg van wetten naar de bliksem gaat". Sissy exploreert haar kan jers van duimen. Aanvankelijk om ermee te liften door het hele land. „God was je maar een man je zou tot een menselijke uitwas van historische pro porties kunnen kunnen uit groeien". Maar ze is een vrouw. Een andere thematiek die in het verhaal aan de orde wordt gesteld. Centraal daarbij staat een soort beauty-farm van een - Gravin genoemde - intiem- spray-magnaat, waar de te genhangers van de cowboys de cowgirls zichzelf en elkaar ex ploreren naar een eigen vrij heidsbeleving. De staatssecretaris had ver nomen dat de cowgirls „slet ten, lesbiennes, heksen en jun kies waren, dat ze ontucht be dreven met het vee, dat ze zich in leven hielden met van die maffe oosterse rijst en dat ze rare vliegers oplieten". En de staatssecretaris zat er niet zo ver naast. De vraag is echter wat „normaal" is? De wereld van nu geeft weinig ruimte aan de „abnormalen". De wereld geeft zijn diversiteit en poëzie prijs, zegt Robbins die zo on geveer alle thema's aansnijdt, die mensen die het moeilijk hebben met de huidige wereld bezighouden. De wereld heeft behoefte aan „dronkaards en gekken en oude mensen met smerige gewoonten; zoals zij behoefte heeft aan de spiegels, hallucinaties en metamorfosen van de kunst". Sissy zoekt naar oergege vens in het Indiaanse bloed, dat in haar stroomt, trouwt met een geciviliseerde ofwel verpeste Indiaan; wat een flop wordt. Ze komt in een psy chiatrische inrichting, waarbij Robbins uiteraard de psy chiatrie in zijn tegenstellingen op de hakken kan nemen met een psychiater Robbins(l) Die zichzelf op een morgen gezond verklaart en dan ophoudt met zijn methodieken. Een Chinees met zijn „afwijkende" cul tuuropvattingen speelt een rol in het verhaal en zet zijn oos terse wijsheden haaks op die van de westerse maatschappij. Het begrip Tijd - sprake van een tijdmeter - komt telkens aan de orde in al zijn relativi teit. Je kunt het zo gek niet den ken of in één van de 121 hoofdstukjes van de zeven de len van het boek van 424 pagi na's wordt gekscherend, ern stig, droevig, gewild „banaal" of dol het hele menselijke ver keer van nu op de hakken ge nomen. Jankend en gierend als het leven. Maar het zijn wel de uitzonderingen die de regel bevestigen en dat vergeet de almaar cleanende wereld. Ton Robbins laat de poppetjes dansen De Gravin, producent van intiem-spray om de vrouwelij ke geurtjes weg te werken zal uiteindelijk niet alleen ten gronde gaan door de duim van Sissy maar ook door zijn tech nische miskenning van het ty pisch vrouwelijke. „Primitieve stammen en matriarchale culturen brachten altijd hulde aan al wat rond is. Kijk naar uw buik, daar onder uw gordel. Kijk naar uw tieten. De vrouw is 'n rond wezen. De man heeft bij 'n verzet tegen alles wat natuurlijk en vrouwelijk is in het universum, de logica als wapen en als schild gebruikt. Logica heeft uitsluitend tot doel de cirkel vierkant te ma ken. Beschaving is een vier kante cirkel. Daarom is in de beschaafde samenleving het lot van de vrouwen - en van de natuur - altijd zo droevig. Het is de taak vooruitstrevende vrouwen om de mannen te le ren weer van de cirkel te hou den". Het is daarom geen won der dat in dit geval de cowgirls een verbond sluiten met de Natuur in de vorm van trom petvogels. Deze met ondergang bedreigde vogelsoort krijgt in het boek een geschiedenis die navenant is aan die van die girls. Sissy laat tenslotte iets „doen" aan haar duimen, hoe wel gezegd werd dat ze be schermd moest worden tegen normaliteit. Normaliteit is de Grote Neurose van de bescha ving. Je treft maar heel zelden iemand aan die niet in meer of mindere mate door die neurose is besmet". Vanuit dat stand punt: „Ik ben geneigd te gelo ven dat lesbisch zijn een ge zonde verwerping is van de paternalistische machtstruc tuur die de beschaafde wereld meer dan tweeduizend jaar heeft gedomineerd. Misschien moeten de vrouwen wel van vrouwen houden om de man nen eraan te herinneren wat liefde is. Misschien moeten de vrouwen wel van vrouwen houden voordat ze weer kun nen beginnen van mannen te houden". Het leven is niet meer een parodie op wat het behoort te zijn. Daarom zijn de mensen zo bang voor de dood, schrijft Robbins. „De aarde", zegt hij „is Gods flipperkast". Hij schreef een boek als een flip perkast. Het verhaal flikkert voor je ogen in alle mogelijke kleuren, kriskras door elkaar. De doldrieste geschiedenis van Sissy met de grote duimen wordt telkens gelardeerd met uitspraken als die welke ik hierboven op een bescheiden schaal - gezien de omvang van het boek - aanhaalde. De mensheid als „een vorm van Koninklijke verneukerij". Maar er is troost want: „Een boek bevat net zo mm werke lijkheid als een klok tijd be vat". In de New York Times stond wel een aardige karak teristiek van dit boek voor de genen die iets op de hoogte zijn van Amerikaanse schrijvers: „Tom Robbins is schrander als Pynchon, grappig als Vonne- gut en bekoorlijk als Brauti- gan". Het is een merkwaardig boek waaraan ik me af en toe overat, maar dat ik na wat pauze-dagen weer opnieuw gretig ter hand nam. De kriti sche dingen die Robbins in zijn roman aandraagt zijn niet nieuw en al wel eerder gezegd. Maar niet op deze manier. En dat is een compliment. HENK EGBERS

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1979 | | pagina 21