ïiV
ELD
ERKENNING VAN
MIDDELBURG
BREEKT DOOR!
l
BOBBINS: IN GODS FLIPPERKAST N0RMALIT
Ad Van 't Veer: Japans Festival
gegroeid uit vorige festivals'
STAAT
GEMOKT
FESTIVAL
NIIEUWIE
MUZIEK
uit
te te
OVER VAKANTIE
BEELDEN EN
HET HAALBARE
T ijdschrift
oek
Ielijk zijn. Het zijn din-
eigenlijk bij de vakan-
en. Kenners van het
e horecawezen noem-
de volgende prijzen,
t kopje koffie moet ge-
worden op ƒ1,25 tot
iet glaasje bier varieert
,25 tot 2,25. Het kin-
kost bij de een ƒ1,-.
Kj de ander 2,50. Het
monade vergt van het
debudget 1,25 tot
lEén consumptierondje
let modale gezin van
'ouw en twee kinderen,
lus nogal gauw uit op
;ot 10,-. Men kan dus
vingers uittellen, dat
I'iten de deur er aardig in
kken. Het toeristmenu
lar 13,50 per persoon.
este munu's in de res
ts zijn uiteraard duur-
■ken maar op twee tien-
i meer. Er zijn wel ver-
Inde omstandigheden
voeren voor de hoogte
prijzen, maar daar za
sreatieklant geen bood-
laan hebben.
de smalle beurs is Zee-
n de zomervakantie ze
ur; en wat is duur voor
kke portemonnaie? Een
vakantie in Zeeland ltjw
ilijks weggelegd voo
ie aangewezen zijn op
lijke minimumvakan-
slag.
is nog steeds een niet on
enlijke groep in onze
■vang en die groep ^et
tellen met krap 1011
fn in het handje voor
gezin. Voor een g»le
.blijk Zeeland echter wet
Lur, want het toert
in deze provincie,
n blijven komen-
de opgave van de pr°
IWV zijn nagenoeg
Irwoningen en v a£a n gj
lalows in het nade
1 izoen besprokem
klanten op de Ze
igs is de patste J
gebleven. In he'1 n
i zitten de camping.
uwse kust vol.Vff
achterland is er mees
poldoende plaats ove
1 de en komende nw
mensen die.^2eeland
in vakantie in
en, lijken de pr 1
aanvaardbaar.
althans met v
op de Veluwe
srW °P 23 j"ni in HAI'
.'sterdam heeft een ten-
f„stelling met 150 schilde-
llvan Nederlandse en bui
lde kunstenaars. Tevens
'een SF-boekenbeurs. Ver-
een forum onder leiding
1 Chris Titulaer en films.
Eichtingen bij Vereniging
I;La postbus 3997, Am-
of bij tel.
«000-44413.
llKONEN-centrum De Wij-
Iburgh te Echteld bij Tiel
teil in de maanden juli, au-
Utusen september zomerex-
Ij-tie onder de titel Ikon-
NAiEVE kunst uit Joegosla-
té momenteel in het Zeister
L te zien.
LANG Leve de Operette
:et het operetteprogramma
jl natuurtheater Oister-
te beluisteren is op 23, 24
„,en l juli. Op 23 juni om
30, uur de beide andere ke-
om 14.30 uur. Jac van de
(een heeft de muzikale lei-
:tg en Jan van der Waart
tekend van radio en t.v."
irtelt over Waltzertraum, Zi-
eunerbaron en andere ope-
tte top-hits die aan de orde
Jn.
iBALLET-festival - jaarlijks
|in stadsschouwburg Amster-
j wordt gehouden van 5-15
ijl. Elf voorstellingen door
[(Nationaal Ballet.
I CONTINENTAL-Singers
Leen van 4-23 juli moderne
[jigieuze muziek zingen. De
bcerten, soms vier op een
k zijn mogelijk omdat in de
[eertijd tien groepen uit
tonka onder dezelfde naam
itreren.
I RAMSES doet de deuren
iebt. zo heet het programma
Tjat Shaffy van 18-22 juni in
Imsterdams Brakke Grond
eelt waarna de deuren let-
jk dicht gaan. In oktober
gaat het weer open als
leigisch Cultureel Centrum.
15.000 albums van 400 jaar
■ederlandse muziek door het
J-jarige Residentie-orkest
Ijn al besteld. Zes platen met
f werken zijn nog tot 1 sep-
mber bij intekening
J 34,50) te bestellen. Daarna
■ordt de prijs dubbel.
IMOOI Vernuft heet een
Jatoonstelling in Rotterdams
«■centrum over architec-
Jaische constructies uit de
Ijentiende en begin twintig-
Ie eeuw. Nadruk op Franse
■inwerken want het Centre
ifflpidou stelde de tentoon-
Klluig samen.
I ACHTTIENDE Wereld-
lirtoenale zal op vrijdag 22
f: om 19 uur geopend wor-
de Humorhall, Laguna
lach. Duinbergen door de
r J. Chabert, de Belgische
(blister van verkeerswezen.
(iVAAIERS en Mode. In het
.._s Kostuummuseum
lOfn Haag worden 130 waai
den andere modeattributen,
i van de 18e eeuw-tot
pti, geëxposeerd. Van 30
jtii tot 2 maart 1980.
IllVEEDE Interland Totaal
■tater Festival te Hilvaren-
jekwordt op 29, 30 juni en 1
Pgehouden. Op het Vrijthof
■Mn acht speelplaatsen.
Pgens bestaat een gelegen-
waar zoveel amateur-
pepen tegelijk optreden.
ISL0T concert Holland Fes-
fJl op 23 juni in Den Haag
Bat ten dele de mist in. De
T'tonum Job van de Bredase
FPOMst Daan Manneke die
aa zijn première zou krijgen
Pt met door. De festivallei-
fcjiet Daan lakoniek weten
l!.?! d'nSeni er nmt tijdig
r gekomen was.
Wie weet: misschien wordt in de periode van 21 juni tot en met 8 juli in Middelburg wel de basis
gelegd voor een cultureel akkoord tussen Nederland en Japan. „Ik denk, dat Nederland er een
beetje bang voor is, want hier mag zoiets nauwelijks iets kosten, terwijl de Japanners geen
financiële problemen hebben om daaraan iets te doen".
Ad van 't Veer, manager van Jeugd en Muziek Zeeland weet waarover hij praat. In het najaar '78
reisde hij met de musicus Geoffrey Madge naar Japan om het vierde Festival Nieuwe Muziek in
Middelburg voor te bereiden. Muziek en Muziektheater uit Japan is het thema voor een interessant
uitgebouwd programma, dat tijdens genoemde data een keur aan musici, orkesten, theatermensen
uit met name Japan en Nederland in de Zeeuwse hoofdstad bijeenbrengt. Een festival dat allang de
provinciale èn landsgrenzen overstijgt.
„Dat wij deze keer voor Ja
pan kozen, is eigenlijk ge
groeid uit de vorige festivals",
aldus Ad van 't Veer. Het eerste
festival in '76 was gewijd aan
Xenakis, '77 aan Feldman en
andere Amerikanen, '78 aan de
Italiaan Scelsy. „Je merkt hoe
zeer hedendaagse componisten
beïnvloed zijn door oosterse
muziek. Terug naar de bron
nen, naar de oudste muziek, is
daarbij de leidraad. Daarom is
onze aandacht gericht op Ja
pan".
Adviseurs? „We zijn onze ei
gen adviseur. Er is een goed
bestuur. En Geoffrey Madge
uiteraard. Eigenlijk hebben we
in Japan weinig ontdekt", zegt
hij ook nog, als ik me afvraag
hoe zo'n overdadig programma
met zoveel - veelal onbekende
- indrukwekkend vreemde
namen bij elkaar gekomen is.
„We hebben er wel sfeer ge
proefd. Over wat hedendaagse
componisten in Japan doen,
ben ik niet erg enthousiast ge
worden. Die zitten nog in de
buurt van Badings te werken.
Oude groepen met authentieke
muziek, waardoor componis
ten als Ton de Leeuw, Cage en
Stockhausen geïnspireerd
werden, zijn er veel te vinden.
Puur traditie naast een Wes
ters leefpatroon. Wat me op
viel was, dat de mensen er
overdag als westerlingen le
ven, maar 's avonds en na het
werk terugstappen in een tra
ditioneel leven".
„We hebben in Japan met
veel componisten gesproken;
veel partituren en platen heb
ben we meegebracht. Boven
dien hebben we in Parijs nog
een festival bezocht, waarop
Japan aan de orde was. Zo is
het programma gegroeid voor
Middelburg. Nee, veel proble
men om de mensen uit Japan
hierheen te krijgen hebben we
niet gehad. De Japanners zijn
erg reislustig en zijn direct
bereid te komen. Maar Japan is
ook het duurste land en ze zijn
er verwend. Daarom stellen ze
harde eisen; hetgeen voor ons
doen financieel nogal zwaar is.
Ja, je kunt onderhandelen in
die zin, dat ze dan van hun
programma terugnemen, niet
van hun financiële eisen. De
Japanners doen nogal wat za
ken met het Duitse Goethe-
instituut en dat heeft wel geld,
zodat de Duitsers mede die ho
ge prijzen gemaakt hebben",
aldus Ad.
De hele opzet kost twee ton.
Het rijk geeft 70.000 en de
gemeente Middelburg is van
15.000 naar 30.000 subsi
die gegaan.
„De provincie doet met
30.000 het minst. Die zegt:
het is nu zo'n internationaal
gebeuren geworden, ga maar
naar de Unesco, het Fonds van
de Nederlandse Gemeenten en
dergelijke instellingen. De
overheden komen nu met
problemen te zitten", meent
Ad van 't Veer. „Nu moeten ze
kiezen, omdat het geld op is.
De vraag is onder meer: moet
een festival als dit of het Hol
land Festival afgebouwd wor
den of moeten de orkesten drie
stappen terug doen? We heb
ben de minister van CRM, die
op 23 juni het festival officieel
komt openen, nadrukkelijk
gevraagd daarover te praten".
„Bloed, zweet, tranen en
schelden", verzucht Ad van 't
A
Veer, als hij vertelt van zijn
tocht langs alle Nederlandse
omroepen om zijn belangrijke
programma aan te bieden.
Voor 50.000,- konden ze de
hele „handel" krijgen. Er staat
nu aangekondigd dat vijftien
concerten door de radio wor
den afgenomen: de NOS (8),
AVRO (3), NCRV (3), VPRO (1).
Maar nu puntje bij paaltje
komt, trekt bijna iedereen - op
de NOS na - zich terug. Ze
hebben zich vergist; geen geld
meer etcetera. Van de BUMA
(de club die de auteursrechten
beschermt) komt ook al geen
geld. Musici als Breuker, Loe-
vendie en Van Regteren Altena
- hele bekwame jongens, die in
Middelburg langzamerhand
kind aan huis zijn - passen niet
in het kaartsysteem van de
BUMA. Zij improviseren en
schrijven hun noten niet op
papier. En daarmee weet zo'n
administratief landje als het
onze uiteraard geen raad.
Waaraan schrijft Ad van 't
Veer het succes van het Mid
delburgse Festival toe?
„Aan de continuïteit van
manifestaties op het gebied die
wij het hele jaar door hier heb
ben, wat dan uitmondt en ge
comprimeerd wordt in zo'n
festival", zegt hij. Er is een
vaste kern publiek van zo'n
200 man gegroeid. Voor dit
festival van Japanse muziek
komen er overigens veel aan
vragen binnen uit het gehele
land en daarbuiten. Het exo
tische trekt ongetwijfeld.
Hoe zou je het programma
karakteriseren?
Ad: „Af en toe wat modern
romantisch. Het blijft experi
menteren met nieuwe vormen.
Er ligt een sterke relatie met de
oude Japanse muziek. Die is
mooi en tegelijk moeilijk; ook
al omdat er bijvoorbeeld met
tonen en pauzes méér gedaan
wordt dan wij gewend zijn. In
bepaalde opzichten is het een
geschiedenisles; vaak zelfs
slaapverwekkend, maar ook
ontzettend mooi van akkoord
en micro-toon. Je kunt de ge
schiedenis niet overslaan. Bo
vendien is dat een geschiedenis
waaruit wel een hele nieuwe
cultuur zal voortkomen", al
dus Ad van 't Veer. Bij de keuze
van musici en ensembles zijn
we ook uitgegaan dat zij naast
traditionele muziek ook mo
dern moeten kunnen doen.
Er komen twee Japanse
jazzgroepen. In de Japanse
muziek is slagwerk erg be
langrijk. Dat wordt onder
meer gedemonstreerd door een
groep uit Bonn en de slag
werkgroep Den Haag. Het pro
gramma is zo opgebouwd dat
je doorlopend en vanuit uit
eenlopende hoeken gecon
fronteerd wordt met verschil
lende stromingen in de mu
ziek; werk van Francois-Ber
nard Mache, Xenakis, Bussotti
(die er persoonlijk weer bij wil
zijn) en Finnissy. Het Gau-
deamus strijkkwartet, het
Breuker Kollektief, het Radio
Filharmonisch Orkest onder
Hallfter, het Radio Kameror
kest onder Bour en andere be
faamde ensembles zul je er
treffen. Er zijn wereldpre
mières met muziek van Dao,
Noda, Ishi, Yung, Shinohara
en anderen. Van Tamba en
Madge gaan twee balletcom
posities in première, gedanst
door vier Deense dansers.
Madge speelt zelf- de wereld
première van het derde piano
concert van Finnissy, samen
met het Radio Kamerorkest.
Van die uitvoering wordt tege
lijk een plaat gemaakt.
Ook aan het „randgebeuren"
is veel zorg besteed. Er komen
het eerste weekend 65 mensen
uit Middelburgs zusterstad
Nagasaki overgevlogen om een
Ikebana (bloemsierkunst)-
demonstratie en theeceremo
nie te verzorgen. Er is een pro
gramma met Japanse films;
een tentoonstelling met Ja
panse prenten en muziekin
strumenten; performances en
lezingen ontbreken ook niet,
etcetera. De Japanse tv uit Na
gasaki komt even over om op
names te maken.
Ik denk overigens dat, wan
neer je alle Japanners die mo
menteel al spelen in Neder
landse symfonieorkesten bij
elkaar zou zetten, er een tame
lijk groot Japans orkest zou
ontstaan. Japan en Nederland
komen dichter bij elkaar te lig
gen. Dat dit het geval is in de
muziek, daarvan geeft het fes
tivalprogramma Nieuwe Mu
ziek in Middelburg blijk. Wie
alle concerten en andere eve
nementen wil bezoeken, kan
een doorlopende kaart aan
schaffen voor 100 (best een
aardige en niet dure vakantie);
losse concerten kosten 7,50
entree. Wie er nog meer over
wil weten kan inlichtingen
krijgen bij Jeugd en Muziek
Zeeland, Nieuwe Haven 43,
Middelburg. Tel. 01180-15256.
„De erkenning van Middel
burg breekt langzamerhand
door", zegt Ad van 't Veer. Het
Holland Festival en andere
landelijke instituten nemen
geleidelijk aan over wat er in
de Zeeuwse hoofdstad op dit
gebied al jaren aan de gang is.
Als het aan Middelburg ligt,
heeft de nieuwe muziek wel
toekomst. Tenslotte hebben
Beethoven en Mozart in hun
tijd ook vanuit die verwach
ting moeten leven.
HENK EGBERS
Donderdag 21 juni: 16.30 Openings
manifestatie Performance Nankoku
Hidai, calligrafeur., Performance Akio
Suzuki, componist, Performance Take-
hashi Kosugi, componist, 21.00 Walter
van Hauwe, blokfluit en Michiko, Ta-
kehashi, marimba Ishii, de Leeuw, Shi
nohara, Matsunaga 22.30 Jazz: Masa-
hiko Topashi slagwerk, 23.30 Ensemble
Takehashi, Kosugi and Friends.
Vrijdag 22 juni: 21.30 Elisabeth Choj-
nacka, clavecimbel, Donatoni, Marco,
Halffter, Ligeti, Dao, Xenakis, Mache
23.00 Jazz: Tok-trio, Takashi Kako,
piano; Oliver Johnson, slagwerk, Kent
Carter, bas.
Zaterdag 23 juni: 13.00-15.00 Jazz:
Masahiko Togashi kwartet, Takashi
Kako, piano, Kent Carter, bas; Steve
Lacy, saxofoon, Masahiko Togashi,
slagwerk. 17.00 Lezing: Nankoku Hi-
dai, For Eastern Calligraphy, 20 30
Ensemble, Michiko Hirayama, Tamba,
Shimoyama, 21.30 Kuniko Nagata,
viool; Pyta Shrager, piano Ishii, Maes,
Miyoshi, 23.00 Geoffrey Douglas Mad
ge, piano; Gerard Bouwhuis, piano; To
ni Roeder's slagwerkduo, Mache, Dao,
Madge.
Zondag 24 juni: 20.30 Kazue Sawai,
koto; Tadao Sawai, voice, koto, sangen;
Seizan Istigaki, shakuhachi, Oude en
nieuwe japanse muziek op traditionele
instrumenten. Nakao, Kengyo, Sawai,
Matsumura, 22.00 Frances-Marie Uitti,
violoncello, Mamiya, Ichiyanagi, Sato,
Ishii, 23.30 Ferenc Hutyra, fluit; Leen
de Broekert, piano Tamba, Shinohara,
Fukushima, Takahashi.
Maandag 25 juni: 20.30 Dodeskaden
Film van Akimo Kurosawa, 23.00
Shura, Film van Toshito Matsumoto.
Dinsdag 26 juni: 20 30 Pastoraal
Verstoppertje Film van Shuji Teraya-
ma, 23.00 Keizer Tomaten Ketchup,
Film van Shuji Terayama.
Woensdag 27 junjv20.30 Weg met de
boeken de straat op. Film van Shuji
Terayama, 23.00 De zeven Samourai,
Film van Akira Kurosawa,
Donderdag 28 juni: 11.00 en 15.00
Films van Yoji Kuri, 12.30 Toni Roeder,
slagwerk, Suslin, Huber, Hayakawa,
Roeder, 14.00 en 16.00 City Visit, Elek
tronische muziek van Makoto Shino
hara, 20.30 (Schouwburg) Gagaku mu
ziek- en dansensemble Programma van
oude Japanse hofmuziek en van Maki
Ishii-Shikyo, 22.30 (Vleeshal) Jazz:
Theo Loevendie Consort
Vrijdag 29 juni: 12.30 en 15.00 Ja
panse Films 20.30 Jazz: Maarten van
Regteren Altena, contrabas, 21.30
Slagwerkgroep Den Haag, Mache,
Tamba, Dao, Loevendie, Tanaka, 23.00
Frances-Marie Uitti, violoncello,
Eliasson, Sary, Berio, Bussotti, Fin
nissy.
PROGRAMME"
Zaterdag 30 juni: 11.00 Japanse
Films, 13.00 15.00 17.00 Lezing: Akira
Tamba 20.30 (Schouwburg) Radio, Fil
harmonisch Orkest, Dirigent: Christo-
bal Halffter, Solisten: Gagaku en
semble; Geoffrey Madge, piano, Sieg
fried Palm, violoncello, Ishij, Xenakis,
Halffter, Bussotti 22.30 (Vleeshal) En
semble, Michiko Hirayama, Dirigent:
Frank van Koten, Ishji, Yuasa, Tamba,
Shimoyama 23.30 Toshi Ichiyanagi,
piano, Yuasa, Matsudaira, Kondo, Ta-
kemitsu, Ichiyanagi
Zondag 1 juli 20 30 (Schouwburg)
Gagaku muziek- en dansensemble, Ou
de Japanse hofmuziek 22 00 (Vleeshal)
Gaudeamus Strijkkwartet Nakamura,
Yuasa, Kondo, Ichiyanagi, Tamba 23.30
Fernando Grillo, contrabas Tamba,
Taira, Loevendie. Grillo.
Maandag 2 juli: 20.30 Death by Han
ging Film van Nagisa Oshima, 23.00 De
vrouw in het zand Film van Shuji Te
rayama.
Dinsdag 3 juli: 20.30 Dagboek van
een Shinjuku dief, Film van Nagisa Os
hima, 23.00 L'empire des Sens, Film
van Nagisa Oshima.
Woensdag 4 juli: 20.30 De Ceremonie
Film van Nagisa Oshima, 23.00 Hiros
hima mon Amour, Film van Alain Res-
nais.
Donderdag 5 juli: 11.00 en 15.00 Ja
panse films 12.30 Ryo Noda, saxofoon;
Sumire Yoshihara slagwerk, Tanaka,
Taira, Kondo, Noda 20.30 (Concert
zaal), Ensemble uit het Radio, Kamer
orkest. Dirigent: Ernest Bour. Solist:
Geoffrey Madge, piano, Michael Fin
nissy: derde pianoconcert, 21.30 Jazz;
Willem Breuker kollektief
Vrijdag 6 juli: 20.30 (Concertzaal)
Radio Kamerorkest, Dirigent: Ernest
Bour, Solisten: Michiko Hirayama, so
praan; Jean Jacques Kantourov, viool,
Tamba, Dan Nakamura, 22.30 (Vlees
hal) Ryo Noda, saxofoon; Sumire Yos
hihara, slagwerk; Toshi Ichiyanagi,
piano Tamba, Taira Yun, Kondo,
Ichiyanagi, Noda, Ishii.
Zaterdag 7 juli: 13.00-15.00 Jazz;
Maarten van Regteren Altena trio
Maarten van Regteren Altena, bas:
Maurice Horsthuis viool; Terry Day,
percussion 17.00 Lezing: Toshi Ichiya
nagi, 20.30 Dansgroep Don Asker, met
Michiko Hirayama, sopraan en Toni
Roeder, slagwerk, Tamba, Madge, 22.00
Festival Ensemble, Dirigent: Maki Ishii
Ishii, Kondo, Takemitsu, Ishyanagi,
Yuasa 23.30 Osamu Yamaguchi, gitaar,
Hayakawa Ifukube, Kobune, Take
mitsu, Sugano, Miyake
Zondag 8 juli: 20.30 Geoffrey Madge,
piano Madge, Loevendie, Takahashi,
Tamba, 22.00 Sumire Yoshihara, slag
werk, Fukushi, Ishn, Ishiyanagi, Take
mitsu, Fujita, 23.30 Slotmanifestatie
Jazz: Yosuke Yamashita trio Yosuke
Yamashita, piano; Akira Sakata,
saxofoon; Shoto Koyama, slagwerk.
ANTIEKWERELD-6/7Wie
tegeltableaus uit Portugal wil
zien of hebben moet naar
Maastricht, want daar woont
een heer die deze stukken nog
regelmatig weet „te bemachti
gen". Eternit werd in de twin
tiger jaren ook gebruikt als
materiaal voor artistieke (Art
Deco) decoraties. Daarover
informatie die komt uit „De
vrouw en haar huis" uit 1922.
Wat is de Spaanse meubelstijl?
De karakteristieken worden in
een bijdrage aangedragen.
Bronzen in Brunssum is de al
litererende kop boven het ver
haal over een gespecialiseerde
antiekzaak. Revolutionaire
vormen in de klokkenwereld
rond 1900 en oude kachels
krijgen verder aandacht in af
zonderlijke verhalen. Cent
sprenten worden weer eens
uitvoerig toe- en uitgelicht.
Wie drie eeuwen wooncultuur
wil zien kan terecht in een
nieuw museum in het Duitse
Wetzlar; zoveel als een vakan
tietrip. Verder in dit dubbel
nummer onder meer nog aan
dacht voor toverplaatsjes van
Bewick, en Perzische tapijten.
KUNSTSCHRIFT-3„Beel
den in de Ruimte" heet de der
de aflevering van de uitste
kende kunstschriften van
Openbaar Kunstbezit. Onder
werp: beeldhouwkunst. Het
beeld van vroeger en nu in re
latie met de ruimte is het uit
gangspunt. Wat is ruimte?
Prof. Luning Prak probeert
daarop een antwoord te geven.
„Wanneer je ervan uitgaat dat
kunst alleen met mooie dingen
te maken heeft is dat alles geen
kunst. Maar als je ervan uit
gaat dat kunst en in het bij
zonder sculptuur aan het be
wustzijn van ruimte vorm
geeft, dan wel", schrijft Van
Tuyl. Daarbij wordt onder
meer aandacht geschonken
aan werk van Beuys, Rogge,
Turell, Visser, Judd, Strobos,
Shapiro. Verder gesprekken
met Carel Visser en David van
Kop. Paul Hefting bekijkt de
geschiedenis van de beeld
houwkunst op de functie van
het beeld in de ruimte (Openb.
Kunstbezit, postbus 5555,
1007 AN Amsterdam; tel.
020-732680 - los 7,50; jg.
33,-).
WONEN-TA/BK-11Rob
van 't Hoff is overleden. Deze
architect met veelbelovend
werk knapte af op zijn tijd.
Jean Leering herdenkt hem.
„Een treurig beeld van het
haalbare" noemt Hubers de
tentoonstelling van VRO met
woningontwerpen. Discussie
tussen Trauvers en Fanelli
over zijn boek over de Neder
landse architectuur. Het stad
huisplan van Amsterdam
wordt verder gekraakt. De
stadsvernieuwing komt niet
van de grond, bouwen in Rot
terdam - bibliotheek - en de
pendel in Noord-Holland zijn
de andere onderwerpen (Wo
nen, postbus 507, Hilversum,
los 4,75; jg. 77,-).
sV'
er
alve
en f
zoals
urd.
vraag of Zee'?n<jjjkt
intieland dut" 1 rd I
om alleen beantvvo^
kunnen wor, Bruin
t heet duur als w
trekken kan?'
JAN BOUWMAN^
zi)n, zoals wei-
Bi' van een wrede
L» If;dereen kent klein-
Itoif'u'6 in <de boek zat
L/i appen vielen maar
tlelijlt de overweldigen-
eu®nomgeving toch te
IOvb *as- °e Amerikaan
I J BOBBINS heeft een ui-
L„ er™aardig sprookje
Ceven; een doldwaze
L' buiige, erotische, kri-
L geschiedenis, waarin
fmmpje" Slssy de boel
Bthoi? Zet Rven cowgirls
VrekJm kreeg de niet zo
Id p'1^ Nederlandse
3girls zijn ook
VAN BETON (uitg.
37,50). Robbins
U dlt boek van alles
C Venal Pakt hij op
W* en ia het laatste
rjrjn rechtstreekse ma-
technocratische
""emaatschappij aan.
(Vanv een vriendin-
;dek,„ er?uac geweest te
®van2g Beats die in het
iett,..er?estiger jaren slag
i Dictator Techniek.
evjiu aemt de draad weer
het een heetje, maar
tiKystiek n'et ln de kosmi-
8ebrUli,'nlaar,indemagle
vim- j maakt van de
hand liggende
aardse middelen.
Sissy is een meisje uit Rich-
mond-Zuid, die geboren werd
met twee onvoorstelbaar grote
duimen. Hoewel of juist omdat
de „duim de hoeksteen van on
ze beschaving" is, komt zij
daardoor in een uitzonde
ringspositie. „De maatschap
pij had nooit van haar gehou
den", Maar haar geloof en lief
de bleven ongeschonden om-
dat ze kon geloven in zichzelf
en geen verantwoording wilde
afleggen aan een maatschappij
die dergelijke delicate zaken
legt in de „kattenmeppershan
den van de politie". Anarchis
tische trekjes zijn het boek niet
vreemd. „Wetten zo zegt men,
zijn gemaakt om de mensen te
beschermen. Het is jammer dat
er geen statistieken bestaan
van het aantal mensenlevens
dat jaarlijks als gevolg van
wetten naar de bliksem gaat".
Sissy exploreert haar kan
jers van duimen. Aanvankelijk
om ermee te liften door het hele
land. „God was je maar een
man je zou tot een menselijke
uitwas van historische pro
porties kunnen kunnen uit
groeien". Maar ze is een vrouw.
Een andere thematiek die in
het verhaal aan de orde wordt
gesteld. Centraal daarbij staat
een soort beauty-farm van een
- Gravin genoemde - intiem-
spray-magnaat, waar de te
genhangers van de cowboys de
cowgirls zichzelf en elkaar ex
ploreren naar een eigen vrij
heidsbeleving.
De staatssecretaris had ver
nomen dat de cowgirls „slet
ten, lesbiennes, heksen en jun
kies waren, dat ze ontucht be
dreven met het vee, dat ze zich
in leven hielden met van die
maffe oosterse rijst en dat ze
rare vliegers oplieten". En de
staatssecretaris zat er niet zo
ver naast. De vraag is echter
wat „normaal" is? De wereld
van nu geeft weinig ruimte aan
de „abnormalen". De wereld
geeft zijn diversiteit en poëzie
prijs, zegt Robbins die zo on
geveer alle thema's aansnijdt,
die mensen die het moeilijk
hebben met de huidige wereld
bezighouden. De wereld heeft
behoefte aan „dronkaards en
gekken en oude mensen met
smerige gewoonten; zoals zij
behoefte heeft aan de spiegels,
hallucinaties en metamorfosen
van de kunst".
Sissy zoekt naar oergege
vens in het Indiaanse bloed,
dat in haar stroomt, trouwt
met een geciviliseerde ofwel
verpeste Indiaan; wat een flop
wordt. Ze komt in een psy
chiatrische inrichting, waarbij
Robbins uiteraard de psy
chiatrie in zijn tegenstellingen
op de hakken kan nemen met
een psychiater Robbins(l) Die
zichzelf op een morgen gezond
verklaart en dan ophoudt met
zijn methodieken. Een Chinees
met zijn „afwijkende" cul
tuuropvattingen speelt een rol
in het verhaal en zet zijn oos
terse wijsheden haaks op die
van de westerse maatschappij.
Het begrip Tijd - sprake van
een tijdmeter - komt telkens
aan de orde in al zijn relativi
teit.
Je kunt het zo gek niet den
ken of in één van de 121
hoofdstukjes van de zeven de
len van het boek van 424 pagi
na's wordt gekscherend, ern
stig, droevig, gewild „banaal"
of dol het hele menselijke ver
keer van nu op de hakken ge
nomen. Jankend en gierend als
het leven. Maar het zijn wel de
uitzonderingen die de regel
bevestigen en dat vergeet de
almaar cleanende wereld.
Ton Robbins laat de poppetjes dansen
De Gravin, producent van
intiem-spray om de vrouwelij
ke geurtjes weg te werken zal
uiteindelijk niet alleen ten
gronde gaan door de duim van
Sissy maar ook door zijn tech
nische miskenning van het ty
pisch vrouwelijke. „Primitieve
stammen en matriarchale
culturen brachten altijd hulde
aan al wat rond is. Kijk naar
uw buik, daar onder uw gordel.
Kijk naar uw tieten. De vrouw
is 'n rond wezen. De man heeft
bij 'n verzet tegen alles wat
natuurlijk en vrouwelijk is in
het universum, de logica als
wapen en als schild gebruikt.
Logica heeft uitsluitend tot
doel de cirkel vierkant te ma
ken. Beschaving is een vier
kante cirkel. Daarom is in de
beschaafde samenleving het
lot van de vrouwen - en van de
natuur - altijd zo droevig. Het
is de taak vooruitstrevende
vrouwen om de mannen te le
ren weer van de cirkel te hou
den". Het is daarom geen won
der dat in dit geval de cowgirls
een verbond sluiten met de
Natuur in de vorm van trom
petvogels. Deze met ondergang
bedreigde vogelsoort krijgt in
het boek een geschiedenis die
navenant is aan die van die
girls.
Sissy laat tenslotte iets
„doen" aan haar duimen, hoe
wel gezegd werd dat ze be
schermd moest worden tegen
normaliteit. Normaliteit is de
Grote Neurose van de bescha
ving. Je treft maar heel zelden
iemand aan die niet in meer of
mindere mate door die neurose
is besmet". Vanuit dat stand
punt: „Ik ben geneigd te gelo
ven dat lesbisch zijn een ge
zonde verwerping is van de
paternalistische machtstruc
tuur die de beschaafde wereld
meer dan tweeduizend jaar
heeft gedomineerd. Misschien
moeten de vrouwen wel van
vrouwen houden om de man
nen eraan te herinneren wat
liefde is. Misschien moeten de
vrouwen wel van vrouwen
houden voordat ze weer kun
nen beginnen van mannen te
houden".
Het leven is niet meer een
parodie op wat het behoort te
zijn. Daarom zijn de mensen zo
bang voor de dood, schrijft
Robbins. „De aarde", zegt hij
„is Gods flipperkast". Hij
schreef een boek als een flip
perkast. Het verhaal flikkert
voor je ogen in alle mogelijke
kleuren, kriskras door elkaar.
De doldrieste geschiedenis van
Sissy met de grote duimen
wordt telkens gelardeerd met
uitspraken als die welke ik
hierboven op een bescheiden
schaal - gezien de omvang van
het boek - aanhaalde. De
mensheid als „een vorm van
Koninklijke verneukerij".
Maar er is troost want: „Een
boek bevat net zo mm werke
lijkheid als een klok tijd be
vat". In de New York Times
stond wel een aardige karak
teristiek van dit boek voor de
genen die iets op de hoogte zijn
van Amerikaanse schrijvers:
„Tom Robbins is schrander als
Pynchon, grappig als Vonne-
gut en bekoorlijk als Brauti-
gan". Het is een merkwaardig
boek waaraan ik me af en toe
overat, maar dat ik na wat
pauze-dagen weer opnieuw
gretig ter hand nam. De kriti
sche dingen die Robbins in zijn
roman aandraagt zijn niet
nieuw en al wel eerder gezegd.
Maar niet op deze manier. En
dat is een compliment.
HENK EGBERS