ONDERNEMER: UITVINDINGEN MOETEN NEDERLANDSE ECONOMIE REDDEN
ROEP OM WILLY WORTEL
Rome: Rnzie over restauratie
|a,
KNOT
elkaar...
taalzaak
EKRANT
ETTEN
1T ZE VANZELF
Extra-extra
Europa
Albergo
Goedkoop
Manausa
1000=
ItïtrnAtm
B78 is door de
fende uitge-
exploit ten
j/an Barbara
IFrijters, wo-
preda, woon-
ende te Breda
Insenkade nr.
itore van de
fen procureur
Welschen,
Jxploit is ge-
3oleslaw Mo-
fnder bekende
verblijfplaats
lioninkrijk en
ikende woon-
om op
19 September
110 uur, verte-
tgd door een
te verschij-
ppenbare bur-
terechtzitting
Arrondisse-
btbank te
[het Gerechts-
|an de Kloos-
46 te Breda,
ring strekt tot
ding subs,
van tafel en
nevenvorde-
|eten,
kand. deurw.
I.H. Pieters.
het verbindend
van de slotuit-
Dijst op 1 juli 1978
faillissement van
Technisch Euro
hinefabriek Tech-
Èestijds gevestigd
Jla aan de Esser-
|27, geëindigd.
V.H.L. Jurgens,
bus 3610,
Ttor.
Ichikking van de
ink te Breda
■3-6-1978 is het
lement van A. van
Voord, Tielrode-
J 59a, Breda op-
In bij gebrek aan
7.T.E. Nuis,
Ibus 3160,
la,
Itor.
S noord-
(Van een onzer verslaggevers)
MAASLAND - Wil Nederland uit zijn economische slop gera
ken, dan moeten we meer uitvindingen doen of die desnoods
kopen. We hebben heel langzaam onze eigen industrie gewurgd
omdat de overheid de opbrengsten van de gasbel niet heeft ge
bruikt voor het stimuleren van nieuwe industriële activiteiten.
En ook de VAD kan beter besteed worden aan research dan aan
uitkeringen, in het belang van werkgever en werknemer.
Dit zijn enkele stellingen
van mr. ir. H. Mulder, direc
teur van Lely Industries NV te
Maasland, een bedrijf dat
landbouwmachines ontwerpt,
fabriceert en verkoopt, en
daarnaast bungalows en land
huizen bouwt.
Onlangs lichtte hij enkele
van deze ideeën toe op een door
TNO georganiseerde bijeen
komst van directeuren van
middelgrote en kleine be
drijven. Het is niet de eerste
maal dat hij zijn verhaal hield,
want zijn eigen bedrijf is vol
gens de heer Mulder het le
vende voorbeeld hoe de Neder
landse industrie moet worden.
Sinds 25 jaar vinden de twee
broers Van der Lely de ene lis
tige landbouwmachine na de
andere uit, waarmee ze reus
achtig succes hebben. Door de
verkoop van deze uitvindingen
en machines kon de fabriek
zich ontwikkelen tot haar hui
dige grootte van plusminus
400-500 man personeel en
staat de zon fraai aan de hori-
In de Nederlandse industrie
echter - aldus mr. ir. Mulder -
gebeurt het net andersom;
eerst een bedrijf, en dan pas
nieuwe activiteiten.
Nederland heeft een kleine
eigen markt, en moet dus veel
exporteren, verhoudingsge
wijs veel meer dan de Duitsers,
Britten en Fransen. Maar Ne
derland is een duur land, door
de hoge loonkosten en de harde
gulden, waardoor men over de
grenzen goedkoper kan zijn.
Gevolg: stagnatie. Een goede
concurrentie is alleen mogelijk
met iets unieks.
Dat unieke moeten de uit
vinders leveren, die volgens
Mulder te vergelijken zijn met
ware kunstenaars. ,,Hij is net
een beeldhouwer of kunst
schilder. In het lab hebben we
dezelfde mensen als op het ate
lier. Uitvindingen ontstaan
ook door impulsen en prikkels.
Welnu, het bedrijfsleven heeft
die prikkels nu hard nodig. Dit
kan alleen met nieuwe produc
ten, maar die moeten ook wor
den beschermd. De Italianen
kopiëren bij het leven en ver
kopen 20% goedkoper. Ik ren
voor mijn bedrijf als octrooi
gemachtigde van het ene pro
ces naar het andere. Een nieuw
idee moet dus hand in hand
gaan met bescherming.
En die bescherming krijg je
b.v. door een geheime fabrika-
ge, maar dat is een uitzonde
ring. Lips BV heeft een heel
slimme computer voor haar
scheepsschroeven die niemand
kan namaken. Maar dit is een
unieke uitzondering. De
meeste uitvindingen zijn ge
makkelijk na te maken".
Als een bedrijf niet zelf Willy
Wortels heeft, dan moet ze
maar kennis kopen. Daar hoeft
men zich niet voor te generen.
De Japanners hebben dit vol
gens Mulder reuzegoed begre
pen. Na de oorlog kochten ze
links en rechts kennis en be
gonnen toen hun geschonden
image van imitators bij te
schaven, met enorm succes.
Dit moet in Nederland ook
kunnen via licensies. De Ne
derlandse industrie heeft het
zich in de gouden jaren te ge
makkelijk gemaakt door als
maar dezelfde, goedlopende
produkten te verkopen met te
weinig nadruk op iets nieuws.
Maar dit is een kortzichtige po
litiek. „Het probleem van deze
tijd is echter dat we geen geld
hebben. Nu meen ik - en dat
zijn maar losse gedachten be
doeld ter discussie - dat de
overheid veel meer zich moet
bezighouden met het stimule
ren van uitvindingen of het
sluiten van licensie-
overeenkomsten. Gaat een be
drijf failliet, dan plempen we
er tien miljoen in.
En ik vind dat er juist een
staatspot moet komen voor be
drijven die nog redelijk goed
draaien, om van daaruit
nieuwe activiteiten te ontwik
kelen.
Lukt dit, dan moet dat geld
uit die pot op de een of andere
manier natuurlijk terugbe
taald worden. In Frankrijk be
staat volgens mr. ir. Mulder
een overeenkomstig systeem.
Uitvinders stappen naar de
staat, die hen betaalt als het
idee bevalt. De uitvindingen
worden dan min of meer
staats-eigendom en komen ter
beschikking van bedrijven die
steun hard nodig hebben.
Waarom doen we dat hier niet,
vraagt Mulder tot slot.
Pinochet
leeft VS
hard nodig
SANTIAGO - Weinig landen ter wereld zijn zo geïsoleerd als Chili. Ten oosten ligt de Andes, een
ondoorbroken en bijna ondoordringbare bergketen. Ten westen is er de Stille Oceaan, een zeemassa
die zich over de halve aardbol uitstrekt. In het noorden de even prachtige als levenloze Atacama
woestijn en in het zuiden de immense eilandengroep van waterwegen en gletsjers die uitloopt tot
Vuurland.
Door deze geografische isolatie hebben de Chilenen zich een gevoel van nationale identiteit
aangemeten dat andere Zuid-Amerikanen eigenlijk niet hebben. Chili is min of meer het enige land
op het Zuidamerikaanse continent waar de grote massa zich heeft geïdentificeerd met de staat. Uit
de Chileense arbeidersklasse kwamen twee grote partijen, de communistische en de socialistische.
Het Chileense militaire regime, dat dit jaar vijf jaar aan de macht zal zijn, staat op het ogenblik
echter in een heel andere zin geïsoleerd. Politiek gezien staat het land alleen: de enige vrienden die
het in Zuid-Amerika heeft zijn Brazilië en Paraguay.
Dit zijn echter geen buur
landen. Met Bolivië, Argenti
nië en Peru, die dat wel zijn,
staat Chili op zeer slechte voet.
De vriendschapsbanden met
La Paz, die vooral opgebloeid
zijn nadat Pinochet het geheel
door land ingesloten Bolivia
een weg naar de zee beloofd
had, zijn beëindigd. De diplo
matieke betrekkingen met Bo
livia werden verbroken nadat
deBoliviaanse regering de Chi
leense gebrek aan werkelijk
heidszin had verweten. De be
trekkingen met Argentinië
blijven voorlopig onzeker. Na
een langdurig grensconflict
tussen Argentinië en Chili
wees de Engelse koningin drie
eilanden in het Beagle-kanaal
bij Vuurland aan Chili toe.
Chili heeft echter niemand ge
vonden om deze claim te on
dersteunen.
Argentinië ontkent dat Eli
sabeth recht van beschikking
heeft in deze zaak en heeft
Chili gedwongen deel te nemen
aan een nieuwe ronde van af
mattende onderhandelingen.
De verhoudingen tussen Chili
en zijn „aartsvijand" Peru, dat
honderd jaar geleden versla
gen werd, zijn nog even slecht
als altijd. Hoewel de leiders
van de twee landen altijd de
meest lovende woorden voor
elkaar hebben, geloven veel
mensen toch dat er op een ge
geven ogenblik een oorlog uit
moet breken tussen Chili en
Peru.
De problemen met de aan
grenzende landen zijn dus al
verontrustend genoeg, maar
wat de Chileense regering pas
goed wakker houdt is de nog
steeds voortdurende ver-
vreemding van de VS. De poli-
tieke en economische strategie
van de regering is juist geba
seerd op het openstellen van
het land voor de rest van de
*ereld en niet op deze isolatie.
Maar zonder
actieve aanmoediging van
he Amerikaanse regering kan
®e strategie falen. De regering
Carter heeft zich, onder druk
van het Congres, op het ogen-
Mik zo zeer tegen Pinochet en
regime gekeerd dat er nu al
8ePraat wordt over „destabili
se". Deze mooie term werd
destijds gebruikt om de om
verwerping van de linkse rege-
nt*S van Allende te be
schrijven. Denken de Ameri
kanen misschien dat het tijd
"ordt Pinochet te vervangen?
Dat idee lijkt ver gezocht.
°or elke stemhebbende De
mocratische Senator in Was-
migton die opkomt voor de
mensenrechten is er wel een
venzeer stem- en gezagheb-
ende bankier in New York die
et aarzelt Chili aan te prijzen
als het land van de economi
sche mogelijkheden. Niette
min lijdt het geen twijfel dat
het regime van Pinochet voor
het eerst sinds het in 1973 aan
de macht kwam, zich bedreigd
voelt.
Pinochet.
Vooral de nasleep van de af
faire Letelier maakte de rege
ring kwetsbaar voor aanvallen
van binnen en buiten.
Orlando Letelier was Allen-
de's minister van buitenlandse
zaken en een actieve anti-junta
lobbyist bij het Amerikaanse
Congres. Twee jaar geleden
werd hij in het hartje van Was
hington vermoord. Er wordt
nauwelijks aan getwijfeld dat
de moord door Cubaanse ban
nelingen werd uitgevoerd in
opdracht van de Chileense ge
heime politie, de Dina. De
enige vraag van politiek be
lang is de vraag wie verant
woordelijk is voor Letelier's
dood.
Dat zou Pinochet zelf kun
nen zijn, die in naam het hoofd
van de geheime politie is, of
misschien generaal Manuel
Contreras, het directe hoofd
van de Dina, nu gepensio
neerd. De Dina zelf is sinds
dien gereorganiseerd en kreeg
bij die gelegenheid een nieuwe
naam. De Amerikanen, die be
grijpelijkerwijs weinig verzot
zijn op politieke moorden in
hun hoofdstad en toch al veel
wantrouwen koesteren jegens
de vele rechtse Cubanen die in
Florida verblijven, hebben de
zaak met een koortsachtige
inzet onderzocht.
Tot nu toe leidt het spoor
naar een jonge Amerikaan, die
lang in Chili gewoond heeft en
nauwe betrekkingen onder
hield met de extreem rechtse
Vaderland en Vrijheid organi
satie. Hij werd uitgeleverd aan
Amerika, op verzoek van de
rechter die de moord Letelier
onderzoekt en de Chilenen
wachten maar af of hij aan het
praten zal slaan. Geen Chi
leense nationalist is direct ge
lukkig met de interesse die
Amerika toont voor Chileense
aangelegenheden. Maar veel
officieren die zich zorgen
maken over de slechte naam
die het Chileense leger voor
zichzelf heeft opgebouwd in de
afgelopen vijf jaar van onder
drukking, zouden maar al te
blij zijn als de schuld afge
schoven zou kunnen worden
op de Dina, die door veel solda
ten diep gehaat wordt.
Hoe zeer het regime de Ame
rikaanse inmenging ook be
treurt, het moet die wel aan
vaarden. Het geïsoleerde Chili
heeft weinig andere vrienden
om bij aan te kloppen voor wa
pens. Wil het regime blijven
klaar staan voor de bedreiging
van haar buurlanden, dan zal
het de kanalen met Amerika
(wijd open moeten houden.
(Copyright
De Stem/The Guardian)
RICHARD GOTT
Liefdeschrijvers raken er niet over uit geschrevenzangers bezingen de liefde al eeuwen en
toch raken we er maar niet op uitgekeken. Op deze twee foto's bijvoorbeeld. Het driejarige jongetje
Kelly McDonough uit het Amerikaanse Michigan houdt de hond Rommel stevig vast, nadat deze het
jongetje uit de moeilijkheden had geholpen. Het knaapje was, al kruipend, in een gat van twee
meter diep gevallen en niemand kwam te hulp. Rommel, een hond, die het jochie nog nooit had
gezien, dook in de put om het knapie gerust te stellen en bleef net zolang blaffen tot er hulp kwam.
Sindsdien zijn de twee bijna niet meer te scheiden. Datzelfde geldt overigens voorde twee olifanten
in de dierentuin van Stockholm, de twee geven elkaar een flinke zomer-zoen.
per o
(Van onze correspondent)
WASHINGTON - Brazilië is met behulp van
Westeuropees kapitaal hard op weg een van
de grootste wapenleveranciers in de wereld
te worden. Dat is de strekking van een aan
tal geheime diplomatieke rapporten die
volgens Amerikaanse defensiedeskundigen
grote verontrusting teweeg hebben ge
bracht in Amerikaanse regeringskringen.
President Carter heeft er tijdens zijn bezoek van enkele
maanden geleden aan
Brazilië al een „hard" ge
sprek met zijn Brazi
liaanse collega over ge
had. Tekenend voor de
slechte verstandhouding
tussen beide landen is het
feit, dat de Braziliaanse
president intussen een
uitnodiging van Carter
voor een tegenbezoek van
de hand heeft gewezen.
De situatie wordt volgens
politieke waarnemers
vooral hoog opgenomen,
omdat Brazilië niet ge
neigd is zich iets van in
ternationale afspraken
aan te trekken. „Wij leve
ren aan ieder land dat ons
om wapens vraagt, of dat
nou Ziud-Afrika, Israël,
Rhodesië of Syrië is", zou
een Braziliaanse diplo
maat in Washington heb
ben verklaard.
De ontwikkeling van de
Braziliaanse wapenin
dustrie is in een stroom
versnelling gekomen,
nadat een overeenkomst
tussen Brazilië en de Ver
enigde Staten, waarin
wordt bepaald dat alleen
de Verenigde Staten wa
pens aan Brazilië moch
ten leveren, vorig jaar
werd opgeheven. Sinds
dien hebben vooral wes-
teuropese wapenfabri
kanten grote interesse in
het enorme zuidameri
kaanse land (groter dan
ROME - Tussen schietpartijen op straat, ontvoe
ringen en bankovervallen door heeft Italië nog tijd
om zich op te winden over zaken als de restauratie
van het Paleis van Justitie aan de Piazza Cavour in
Rome. Het meest protserige van alle tijdens de mo
narchie, in het begin van deze eeuw, tot stand geko
men „monumenten" op de rechter Tiberoever, dicht
bij de Engelenburcht, is zodanig aan het verzakken
dat een forse technische ingreep noodzakelijk is.'
Daarvoor heeft de staat onlangs liefst 55 miljard lire
uitgetrokken oftewel 150 miljoen gulden.
Voor dat bedrag, schaffi--
pert de „Corrierra della Se
ra", zouden we in Rome dui
zend eenvoudige gymnastie
klokalen bij scholen kunnen
bouwen, waaraan een ont
stellend gebrek heerst en
waarvoor nooit genoeg geld
aanwezig is.
Of men zou er
750.000 kubieke meter oude
woonruimte van kunnen
vernieuwen en wie wel eens
door de steegjes en sloppen
van een pittoreske, maar o zo
vervallen Romeinse wijk als
Trastevere heeft gedwaald,
zal ervan overtuigd zijn dat
stadsvernieuwing hier drin
gend geboden is. Men zou er
ook nieuwbouw voor 2.000
gezinnen oftewel 7.500 per
sonen voor kpnnen plegen.
Het pompeuze grijze ge
bouw is een schepping van
Calderini, die hiermee een
mausoleum voor zichzelf op
richtte. Al eerder kwamen
constructiefouten aan het
licht.
Tijdens de behandeling
van het geruchtmakende
proces tegen de moordenaars
van de gebroeders Mene-
gazzo in 1969 viel een steen
blok van 15.000 kilo naar be
neden, vlak voor de publieke
tribune.
De eerste restauratiebe
groting kwam uit op een be
drag van 13 miljard lire,
maar dat vond men toen al
erg veel. Sindsdien zijn de
prijzen voortdurend geste
gen en de verzakkingen toe-
Het justitiepaleis.
genomen, zodat men nu 55
miljard nodig denkt te heb
ben. Niemand maakt zich il
lusies dat het daar bij blijft.
En dan te bedenken, dat Ita
lië van noord tot zuid tien
duizenden echte monumen
ten telt, die eerder restaura
tie verdienen dan Calderini's
suikerbakkersprodukt.
Een andere zaak die de
Romeinse gemoederen be-
"ighoudt, is de bouw van een
kolossale albergo (hotel) met
1.000 kamers in de buurt van
de oude Romeinse heerweg
„Aurelia Antica". De weg,
die evenals de Via Appia in
elk geschiedenisboek wordt
afgebeeld, loopt door een ge
bied waar overblijfselen
staan van Romeinse villa's,
aquaducten en andere
bouwwerken. Tijdens de
grootscheepse stadsuitbrei
dingen der laatste tientallen
jaren is dit gebied altijd ont
zien.
De oude Via Aurelia ligt er'
nog zoals de Romeinen hem
hebben aangelegd. Daar
komt nu een einde aan. Pro
jectontwikkelaar „Consea"
heeft, alle protesten ten spijt,
de betonnen fundamenten al
in de historische grond zit
ten. De muren zijn al zo ver
gevorderd, dat ze het rake
lings langs de zijkant van het
nieuwe hotel lopende aqua
duct al aardig aan het oog
onttrekken. Schande!, roept
iedereen, maar directeur
Malfatti van Consea kan met
een schouderophalen alle
benodigde vergunningen to
nen. „Wij bieden hier 3.00
bouwvakkers minstens 2Yj
jaar werk", heeft hij veront
schuldigend gezegd.
Alle protesten zijn tever
geefs, zo goed als ze vergeefs
zijn geweest toen enkele
jaren geleden op het mooiste
punt van de Monte Mario aan
de andere kant van de stad,
met geld van het Vaticaan het
monstrueuze Hilton hotel
werd gebouwd. Van buiten af
gezien is het een foeilelijk
gebouw, maar de gasten heb
ben vanuit hun hotelkamers
wel een fraai uitzicht over de
Eeuwige Stad. Dat wel.
PIET TUMMERS
de Verenigde Staten) ge
toond. Zeker elf grote wa
penfabrieken uit West-
Duitsland, Italië, Frank
rijk, België en Engeland
zijn bezig fabrieken op te
zetten in Brazilië. Die be
drijven worden gerund
door Europeanen, maken
gebruik van Braziliaanse
arbeiders, terwijl de Bra
ziliaanse regering steeds
een meerderheidsaandeel
in de fabrieken opeist.
Volgens de Ameri
kaanse rapporten zijn
thans in Brazilië actief
Oto Meiara en Beretta
(beide Italiaans), Oerli-
kon, Krauss-Maffei,
Krupp, Messerschmidt en
Zeiss (allen Westduits),
Aerospatiale (Frankrijk),
FNB (België) en de Britse
scheepswerven Vosper
and Yarrow.
De Europeanen werden
vooral aangetrokken door
de goedkope arbeids
krachten, de goede staal-
voorziening, de relatief
goed ontwikkelde indus
triële mogelijkheden en
de enorme potentie, die
dit ruim 100 miljoen in
woners tellende land te
bieden heeft. Als veront
rustend wordt in de rap
porten ook het grote
Westduitse aandeel in de
Braziliaanse productie
beschouwd. West-
Duitsland is immers na de
oorlog verboden wapens
buiten NAVO-verband te
leveren. De wapens die
via Oerlikon, Krauss-
Maffei (Leopard), NAK
(een Krupp-onderdeel),
Messerschmidt en Zeiss
worden geleverd, dragen
echter allen het stempel
„Made in Brasil".