ar
Cuba terughoudend in
Afrikaans avontuur
Personeel
hulpinstellingen
in actie tegen
commerciële
praktijken
Stichting Groenhoven
tweede Nollensyndicaat?
Nieuwe ontwikkeling in de literatuur
im
li
K. SCHIPPERS: BEWIJSMATERIAAL
Waarde toehoorders,
eet u smakelijk.
Als u begrijpt
waar ik heen wil.
Niet te versmaden.
tiller
>men wordt,
teller.
Anders
Bestuur
Dezelfden
Antiekhandel
PE STEM VAN VRIJDAG 16 JUNI 1978
BB
feffelijk is. In een and ere I
(schouwing las ik
Jlandse recensenten J,
Peserie in eerste insta a. I
I eden als „Arsenicum <u I
Itoga's", maar later ra-1
Enthousiast werden. Dv I
aflevering (dinsdag) I
i niet van een gehalteom I
lidellijk van je stoel tt
Lr van de bewondering,
chijnlijk omdat ik verge.
|en trok met Fellini die
neinse decadentie opeen
olgbare wijze in beeld I
(gebracht. I Claudius is
ludioregistratie en komt
leitjes over. Een wonder- i
Jvereld met die ouwe Ro.
In, je moet toch toegeven
len ingenieuze gifmoord
fte koek is dan het gebrui-
fantasieloze geschiet ij
niddelde detective.
I derde serie die er deze I
ld uitspringt is NCRV's
Waal in Washington over
txon-intriges. Het is een
leling van feiten en fictie
lion", net als Roots), maar
lecht problematisch om I
te halen wat werkelijk I
Lrd is en wat verzonnen I
lerste twee afleveringen I
In spanning en vaart - na-1
lijk door de wat malle zij-1
- maar sinds vorige I
donderdag flitsen I
bkton (Nixon) en Flaherty I
|lernan) van de ene kuipe-1
de andere. Ik weet niet I
|een ander het ervaart, I
ik kan niet genoeg I
en van al die smeerlappe-1
Ie zien hoe de pers wordt I
lnipuleerd, hoe mensen I
lidden vzorden behandeld,
macht langzaam maat I
tot corruptie kan leiden,
5a t word t allemaal
|ht voor eon paar luizige I
fen kijkgeld. De wereld zit
ft in elkaar.
JOH AN DUIFSTRATEN I
J koorts is Aspro Bruis uits'*]
piling. Maar ook omdat n
Imaag. En het wordt snells1
It bent. Probeer Aspro Bruis
ï£ï>l" vu„
'HOUT
(Van onze redactie buitenland)
ADDIS ABEBA - Dat de Sowjet-Unie een agressieve politiek
t jn Afrika is bekend, of de Cubanen hun „grote broer"
10 der meer in het voetspoor volgen is niet zo duidelijk. Tot nu
„mmamvüVc iwvTO n lui cl o f Uoirnnno nn M/vclr/vii AA*-»
toe gingcn
waarnemers ervan uit dat Havanna en Moskou één
,i uitvoerden (Angola, Ogaden), maar de laatste dagen wordt
Taan die theorie enigszins getwijfeld. Hoewel Cuba in het eco-
eomische dwangbuis van Moskou zit, schijnt het land in de bui
tenlandse politiek zich toch enige bewegingsvrijheid te veroorlo
ven.
Via president Carters democratische partijgenoten in het Ame
rikaanse Congres, lekte begin deze week uit, dat de Cubaanse
leider Fidel Castro zonder succes had getracht de opstandelingen
te weerhouden van een inval in de Zuidzai'rese provincie Sjaba.
Bovendien zou Castro vier dagen na de inval Carter op de hoogte
hebben gebracht door middel van een Amerikaanse functionaris
in Havanna, van zijn voorkennis over de inval. Vooral het feit dat
Cuba o.a. bij Neto van Angola probeerde de inval te stoppen,,
wordt in verschillende Amerikaanse kringen als ongeloofwaar
dig bovendien oncontroleerbaar beschouwd. Daarentegen zijn
er ook gezaghebbende kringen, die dezelfde twijfels hebben over
de juistheid van de Amerikaanse beweringen, dat de inval op
Russisch en Cubaans gezag werd uitgevoerd.
De Cubaanse terughoudendheid om zich voor de volle honderd
procent in een Afrikaans avontuur te storten, blijkt ook in Ethio
pië. Nadat Ethiopië, met volop Russische en Cubaanse steun,
Somalië uit de Ogaden had verdreven, meenden veel waarne
mers, dat dezelfde troepen onmiddellijk een offensief in Eritrea
zouden starten. Dat is tot nu toe echter anders gelopen. Voor de
Cubanen is daar een aantal redenen voor aan te dragen:
De Cubanen zijn bang zich in een „Vietnam" te storten. De
Eritrese bevrijdingsbewegingen hebben al meer dan negentig
procent van de provincie in handen, hebben daar een enorme
steun van de bevolking en vechten al meer dan zeventien jaar
voor hun onafhankelijkheid. Zo'n soort situatie troffen de Ame
rikanen in Vietnam aan. De Cubanen zien hier het gevaar waar
schijnlijk van in. Met grote legers en veel wapens is een door het
volk gesteunde guerrilla bijna niet te verslaan. Een lange strijd
kan Havanna niet betalen.
De Cubanen kunnen zich geen gezichtsverlies permitteren.
Lange tijd heeft Havanna het vrijheidsstreven voor de (ideologi
sche) honderd procent gesteund, als het zich nu plotseling tegen
dat streven richt (met de loop nog wel) verliezen ze hun naam als
leiders van de niet-gebonden landen en als idealisten van de
Derde Wereld. Castro zou gezien worden als een tweede Gadhaf-
fi: idealistisch, maar onbetrouwbaar.
De banden tussen Ethiopië en Cuba zouden de laatste tijd iets
koeler zijn, met de nadruk op iets. In diplomatieke kringen in
Addis Abeba ging namelijk het gerucht dat Ethiopië twee Cu
baanse diplomaten zou hebben uitgewezen, die nauwe banden
zouden hebben onderhouden met een concurrerende Marxisti
sche groepering van die van de Ethiopische leider Mengistoe
Mariam. De twee diplomaten zouden onderdak hebben verschaft
aan de leider van deze verboden beweging Mason (schrijft ook
wel Me'ison), dr. Negede. Beide kanten ontkennen officieel deze
geruchten.
De gebeurtenissen in Sjaba, en de reactie daarop van het Wes
ten en de harde woorden van de Amerikaanse president Carter,
zouden de Cubanen (mede vanwege hun langzaam beterende
contacten met Washington) tot een (voorlopig) iets voorzichtiger
politiek hebben kunnen voeren.
Deze overwegingen gelden vooral de Cubanen. Voor Moskou
gelden, deels dezelfde, deels andere zaken. En ook de binnen
landse situatie in Ethiopië noopt de twee tot terughoudendheid.
Mariam zou namelijk afgelopen weken ternauwernood een
interne crisis het hoofd hebben geboden. Honderden tegenstan
ders, van concurrerende Marxistische verenigingen zouden om
het leven zijn gebracht, om de huidige leiding weer wat steviger
in het zadel te doen zitten. (Feit is dat veel van deze tegenstanders
meer dan in de ideologische lijn van Cuba dachten. Bijvoorbeeld
de Mason-groep).
Ook in «e Ogaden, waar de Somalische indringers weggeslagen
waren, gaar de woestijn-guerrilla door. Verder zijn er voor het
Ethiopische bewind nog economische zaken, die niet voor de
wind gaan en staat het land een grote sprinkhanenplaag te wach
ten, die een deel van de landbouwoogst kan vernietigen met alle
gevolgen van dien.
In de noordelijke provincie Eritrea (voor vele mogendheden
van zeer groot belang wegens uitstekende strategische positie
aan de Rode Zee en voor Ethiopië de laatste verbinding met zee)
wordt inmiddels wel gevochten 'ooral in Asmara, waar Ethiopi
sche strijdkrachten al zeven maanden tevergeefs proberen een
groot aantal militairen te ontzetten dat door de Ethiopische
guerrilla's in de stad is ingesloten. Bombardementen en hevige
aanvallen hebben tot nu tot niets geholpen. In het grootste deel
van de provincie hebben de vrijheidsbewegingen het roer stevig
in handen en zijn deze begonnen met de eerste sociale en econo
mische hervormingen.
Op enkele plaatsen wordt door het Ethiopische leger gestredtn
tegen de Eritrese bevrijdingsbewegingen, maar omdat er te grote
belangen op het spel staan (voor de VS, de SU, linkse en rechtse
Arabieren en Israël) kan zelfs Mariam niet zeggen of hij ooit een
groot offensief kan starten. Voorlopig zullen Cubanen en Russen
proberen de partijen aan tafel te krijgen en voorlopig zullen geen
garnizoenen Cubanen worden ingezet. De vergeten oorlog blijft
in Eritrea aan de gang en het hangt van een superstaat af die zich
in het politieke wespennest wil steken hoe de afloop er uit gaat
zien. In zicht is het eind nog niet.
irijf en tv grondig Probee of
lgen (en soms niet begriJP
?t goed vind), maar omaa
nü juist (bijna) in tópcon,
1 vond. Ik kan me niet ne
ren ooit op de tv iets ge-
hebben dat op zo veelr*
;nten tegelijkertijd,verse
ide niveau's van hum°r'
he diepgang wist te ve
n. Dus een uniek "V?°r
at wils" op één zelfde
dik. Kun je nog méér me j
'811? i,.,.
Natuurlijk had ik ooK fie
?k, maar dat is een kvLeell
in persoonlijke smaak-
onder als je zo'n 2 Vi uur
illen.
(Van een onzer verslaggevers)
BRUCHEM - De vraag is al
gesteld. Hoort de Stichting
Groenhoven (Dorpsstraat 6 in
Bruchem) tot het Nollen-
syndicaat, leverancier van
liefdadigheid tegen duur ge
meenschapsgeld? Wat de
werkwijze betreft zijn er veel
overeenkomsten. Verstrenge
ling van functies: koop en ver
koop van panden op dezelfde
dag met tonnen winst, oprich
ting van een b.v„ die het meu
bilair van de huizen levert; een
stichtingsbestuur, dat jaren
lang onrechtsgeldig opereert;
een man aan de top, die geen
enkele in- of tegenspraak
duldt. Wat in het begin van de
jaren zeventig uit een stuk
idealisme werd geboren is uit-
gegroeid (verworden) tot een
bedrijf, waarin de belangen
j van beleggers een grotere rol
schijnen te spelen dan die van
de 240 bewoners en 106 perso-
j neelsleden. De democratie,
zelfs de schijn daarvan, is aan
de Stichting Groenhoven to-
j taal voorbijgegaan. Intussen
heeft de PvdA-Kamerfractie
de minister een diepgaand on-
I derzoek gevraagd.
De Stichting Groenhoven in
het Gelderse Bruchem (ge
meente Kerkwijk) heeft twaalf
zogenaamde Halfway-Homes
in de provincies Brabant,
Utrecht en Gelderland. Dit
zijn leefgemeenschappen, ge
richt op de opvang van men
sen, die kortere of langere tijd
psychiatrische hulp hebben
ontvangen of zijn vastgelopen
in hun functioneren binnen de
samenleving.
In de statuten van de stich
ting (artikel 2) staat het zo:
„De stichting heeft tot doel het
bieden van onderdak en ver
zorging aan de geestelijk ge
handicapteen/of psychisch ge
stoorde medemens, het bege
leiden van patiënten bij het
vinden van een aangepaste
werkkring, de begeleiding van
de vrije tijd, alsmede om al
datgene meer te doen wat no
dig, nuttig of wenselijk kan
zijn om te komen tot integratie
van deze gehandicapten in de
geordende samenleving".
Het bestuur van de stichting
bestond tot 1 juni j.l. uit de vol
gende vijf personen (vijf is een
statutaire eis): K. F. Nieuw-
™P (accountant te Zaltbom-
i H. M. van Uden (make
aar te Vught), M. Meuleman
(notaris te Zaltbommel), dr. G.
N. Noordhuizen (psychiater
te Wassenaar), en F. A. H. van
neekum (architect te Zalt
bommel).
Sinds 1 juni j.l. bestaat het
1st «UUr-uU de volgende vier
atutair één te weinig) perso-
Zoals in nevenstaand artikel wordt beschreven huurt de
stichting Groenhoven de panden, waarin de gasten van de
stichting worden ondergebracht. Hoe de huidige eigenaars-
verhuurde-&. in het bezit van die woningen zijn gekomen,
blijkt uit de gesel edenis van dit viertal onderkomens.
OLDENBURG, St. Michielsgestelseweg 8 te Vught: Op 5
januari 1976 door de heer Hooymans gekocht van de Stichting
Nederlandse Jeugdherberg Centrale voor 220.000. Op 27
september van hetzelfde jaar voor 600.000 (winst:
380.000) door de heer Hooymans verkocht aan de heer Faik
D. Al-Ibrahim, wonende te Bagdad. In huur bij de Stichting
Groenhoven.(foto linksboven).
WESTERHAVEN, Jonkheer de la Courtstraat 1 te Vlijmen:
Op 31 november 1975 door de heer J.M. Hoetjes, verpleegkun
dig directeur van Westerhaven, verkocht aan zijn zwager, de
heer W.P.M. Hooymans, voor 200.000; op 26 juli 1975 door
de heer Hooymans voor 250.000 (winst: 50.000) verkocht
aan mevrouw G.M. Kusters (gehuwd met de heer Faik D.
Al-Ibrahim). In huur bij de Stichting Groenhoven, (foto
rechtsboven).
GENDERHORST: Onze Lieve Vrouwedijk 6-8 te Veldho
ven: Op 24 mei 1976 voor 525.000 gekocht door de heer K.F.
Nieuwkoop, directeur Aan- en verkoop Bureau B.V. Bomme-
lerwaard; op dezelfde dag door de heer Nieuwkoop voor
630.000 doorverkocht aan mevrouw M.M.F. de Schutter te
Nistelrode, echtgenote van de heer Geeris (winst ƒ105.000). In
huur bij Groenhoven. (Op 2 augustus 1977 wordt de tuin
achter Genderhorst door het Aan- en Verkoop Bureau te Zalt
bommel voor 131.000 verkocht aan Heveco B.V.).
„DE BORNE, Hoofdstraat 29 te Schijndel: Op 3 november
1975 voor 425.000 gekocht door de heren Nieuwkoop en
Hooymans als directeuren van de B.V. Bommelerwaard, die
het op dezelfde dag voor 455.000 (winst: 30.000) doorver
koopt aan de heer Geeris te Nistelrode. In huur bij de stichting
Groenhoven.
nen: H. M. van Uden (makelaar
te Vught), F. A. H. vanReekum
(architect te Zaltbommel), K.
F. Nieuwkoop (accountant te
Zaltbommel) en H. A. M. P.
Koppens (vennootschapsdi
recteur te Vught). Van Uden is
voorzitter, Van Reekum secre
taris en Nieuwkoop penning
meester. De arts (niet Noord
huizen), die het bestuur zou
moeten completeren, heeft
voor de eer bedankt.
De directeur van de stichting
is W. P. M. Hooymans, die in
1970 als B-verpleegkundige (B
staat voor psychiatrisch) par
ticulier het kolossale pand in
Bruchem kocht en bewoon
baar maakte voor een groepje
ex-psychiatrische patiënten.
In de daarop volgende jaren
volgden in snel tempo nog elf
panden. Het liep allemaal lek
ker tot september van het vorig
jaar. Op dat moment kregen
verschillende personeelsleden
het vermoeden, dat bestuurs
leden en directeur economi
sche belangen hadden bij de
exploitatie van de Stichting
Groenhoven. Zij gingen naar
het kadaster om de koopakte te
lichten van het huis, waar zij
werken.
Bij vergelijking van de aktes
bleek, dat steeds dezelfde
namen voorkomen, zoals de
verkopers de B.V. Bommeler
waard en W.P.M. Hooymans en
de kopersgroep, die bestaat uit
drie grote beleggers en enkele
privé-eigenaars.
Bij de lichting van de oprich
tersakte van de B.V. Bomme
lerwaard in de Kamer van
Koophandel te Tiel bleek, dat
de oprichter van deze B.V. de
heer W. P. M. Hooymans is en
dat het bestuurslid (penning
meester) Nieuwkoop mede
directeur is.
Om de manier van het ver
krijgen van panden enigszins
duidelijk te maken, laten we
hier een voorbeeld volgen. Het
pand, waar 'momenteel het
Halfway-Home Nijenburg is
gevestigd, is door de B.V.
Bommelerwaard aangekocht
volgens notariële akte op 3 ja
nuari 1977 voor 430.000. Op
dezelfde dag werd het pand
verkocht aan de heer J. S.
Hoogendorf voor 515.000. In
de notariële akte wordt verwe
zen naar een brief van de ge
meente Waalre van 22 decem
ber 1976, waarin toestemming
wordt verleend om een
Halfway-Home te beginnen.
Het pand wordt direct door
Hoogendorp verhuurd aan de
Stichting Groenhoven. Daar
uit blijkt dat dit pand in
Waalre doorverkocht is met de
voorkennis dat het gehuurd
zou worden door de Stichting
Groenhoven (de verkoper dus).
Na deze en dergelijke zaken
op het spoor te zijn gekomen,
werd op 23 mei j.l. een perso
neelsvergadering belegd,
waarbij bestuur en directeur
werden uitgenodigd. Het be
stuur kwam niet opdagen.
Tijdens die vergadering
werd een commissie in het
leven geroepen die als op
dracht kreeg: een accoun-
tantsverzoek te laten instellen
ten aanzien van de hele finan
ciële administratie:
- onderzoek van het beleid
van de stichting in het verle
den,
- het checken van de even
tuele verwevenheid van be
langen van bestuursleden en
directie,
- het checken van de geruch
ten en uitlatingen ten aan
zien van de stichting,
- te komen met namen van
nieuwe bestuursleden voor
het vormen van een interim-
bestuur.
De commissie van zes, be
staande uit Thijs Rijnaerts,
Mat Hendriks, Hildebrand
Wind, Cor Oerlemans, Wim
Heijmans en Harry Sloots,
kwam zestien dagen later (op 9
juni j.l.) met de volgende uit-
Hooymans heeft op 8 sep
tember 1975 deB.V. Bomme
lerwaard opgericht, waar
van Nieuwkoop directeur is.
Deze B.V. dient voor de aan-
en verkoop van onroerend
goed en is betrokken bij de
verkoop van vijf panden, die
nu bij de Stichting Groenho
ven in huur zijn. Hooymans
is op 21 september 1976 als
directeur uit de B.V. Bomme
lerwaard gestapt, maar bleef
wel aandeelhouder (50 pro
cent). De overige 50 procent
van de aandelen is in handen
van Nieuwkoop.
Op 10 september 1977 is de
antiekhandel „Het Slotje" in.
Vught geopend als filiaal van
de in onroerend goed hande
lende B.V. Bommelerwaard.
Deze antiekhandel heeft in alle
Halfway-Homes van de Stich
ting Groenhoven antiek en ge
bruikte meubelen geleverd.
De heer Nieuwkoop, nu op
tredend als eigenaar van het
accountantskantoor Nieuw
koop, heeft tot 19 mei j.l. de
totale administratie gevoerd
van de stichting.
Ofschoon de commissie van
onderzoek alle medewerking
werd toegezegd heeft zij van
bestuurs- en directiezijde niets
dan tegenwerking ontvangen.
Het bestuur dreigde de com
missie van zes en twee stafle
den met ontslag uit hun func
tie.
Volgens de commissieleden
zijn zij hun onderzoek begon
nen, omdat de Stichting
Groenhoven gesubsidieerd
wordt door het ministerie van
CRM middels de Algemene
Bijstandswet. Deze subsidie
wordt uitbetaald door de ge
meentelijke sociale diensten in
de vorm van een bijdrage in de
verzorgingskosten per bewo
ner. De bewoner staat zijn uit
kering, meestal WAO of AAW,
ook af voor de kosten van ver
zorging. Ook is er een groep,
die financieel zo draagkrach
tig is, dat zij hun verblijf zelf
moet betalen. Van dat geld
worden bijvoorbeeld het an
tiek en de gebruikte meubels
gekocht via antiekhandel Het
Slotje in Vught.
Wanneer men de naam Nol
len laat vallen, wordt er door
de Stichting Groenhoven fel
gereageerd. Men heeft er niets
mee te maken en het gaat er
totaal anders. Hoe anders?
De heer Van Reekum (archi
tect en secretaris van het be
stuur) heeft de tekeningen ge
maakt voor de verbouwingen
van de Halfway-Homes en het
architectenbureau Van
Reekum opdracht gegeven
voor verbouwingen.
De heer Noordhuizen behar
tigde de belangen van de be
woners en trad op als part
time consulterend psychiater.
Tot 1976 werd hij voor deze
consulten betaald. Vanaf dat
jaar heeft het ministerie van
CRM zijn honorarium ge
schrapt van de begroting, die
voor elk van de twaalf huizen
apart gemaakt werd. Sinds die
tijd is hij betaald uit de pot
ziektegelden. De commissie,
die aanvankelijk de indruk
kreeg, dat de heer Van Uden
het enige bestuurslid was, dat
openheid wilde in het belang
van bewoners en personeel,
kwam bedrogen uit, toen zij
merkte, dat deze zonder ie
mand daarin te kennen een sta
tutenwijziging (op 1 juni) had
gerealiseerd, waardoor het
„nieuwe" bestuur aan de slag
kon.
Van Uden heeft als makelaar
bemiddeld voor de aan- en
verkoop van de panden van de
B.V. Bommelerwaard. Ook
heeft hij contact met de beleg
gers, die deze panden willen
kopen in de wetenschap, dat zij
de panden kunnen verhuren
aan de Stichting Groenhoven.
De commissie heeft inmid
dels een advocaat, mr. P. van
de Kruis, van het advocaten-
collectief in Den Bosch, inge
schakeld. Via hem overweegt
men zeer ernstig om het open
baar ministerie in te schake
len. Commissieleden zijn deze
week ook naar het ministerie
van CRM geweest om „Den
Haag" te bewegen het huidige
bestuur van zijn functie te ont
heffen en een interimbestuur
van zeven neutrale personen te
vormen.
In het verslag van het onder
zoek staat, dat wat nu naar
boven is gekomen nog maar
een topje van de belangen-
ijsberg is.
„De halsstarrige houding
van de heer Nieuwkoop, die de
admininistratie angstvallig
gesloten houdt en ook niet in
ging op verzoeken de zaken te
komen uitpraten, versterkt het
idee, dat er zeker zaken scheef
zitten en er nog meer achter de
schermen blijft".
Directeur W. P. M. Hooy
mans blijkt sinds woensdag
met ziekteverlof en is onbe
reikbaar voor comment aar.
TEDDe8
riaaf dTr°man Bewijsmate-
«al (Querido, 264 pag„
heeft VuVan Schippers
ontwikkeld°fdperSOOn de ldee
j 'wlickeM van een taalbank.
t hunTn?en, zouden beter over
i aan h gebruik nadenken als
otfisehrlPer maand een nauw
zou rv,en aantal woorden
I »nl°fdeï '««gewezen. Het
i hankJri15 eenvoudig: af-
nis en I.Van opleiding, ken-
bank ep wiist een taal-
i veelhmrt ledereen een hoe-
«iheid woorden toe.
trit>utiekant Het Dis-
f WafiLTf V00r Taal en
1 °P aan sn^ f ZW1igverboden
I hebbers L-,2 6 praters- Lief-
I recht n bet alleen-
verwervPn 66n bePaaldw°ord.
Igd<°chtwA T°orden kunnen
I veilt] maar ook ge-
I zwiiê '®üereen zou dieper
'S -'de stilte zou eindelijk
zinvol zijn".
Bewijsmateriaal speelt in
een onbekend land waar vrede
en welvaart heersen. De
hoofdpersoon manoeuvreerde
zich in een uitzonderlijke posi
tie door zich ooit eens af te vra
gen: „Weegt een papier met
een potloodstreep erop zwaar
der dan een blanco papier?"
Hij kreeg van de staat op
dracht om voorwerpen en hun
onderlinge verhouding te be
studeren. Zo kon een bruik
baar overzicht ontstaan van
alle gedachten die een volk on
rustig kunnen maken. Een te
veel aan verbeelding zou fu
nest zijn voor de staat.
De gedachtenstroom van de
hoofdpersoon in de roman
komt overeen met wat Schip
pers deed in Verplaatste Ta
fels, Sonatines door het open
raam en Een vis zwemt uit zijn
taalgebied. Gedichten uit
vroegere bundels komen in
prozavorm in de roman terug.
Schippers houdt zich bezig
met de werkelijkheid en het
onvermogen van de taal om die
werkelijkheid uit te drukken.
In „De klok en profile" schrijft
hij: „De werkelijkheid lijdt
niet onder observaties. Er zijn
alleen maar verschillende ge
zichtspunten". Als je op straat
loopt en je kijkt om je heen zie
je alleen datgene wat voor je
van belang is of wat je ver
wacht aan te treffen. Schip
pers is daardoor gefascineerd
en wil via vertraging of uitstel
van de keuze iets toevoegen
aan de werkelijkheid.
Het eerste prozawerk van
hem is een ideeënroman en dat
betekent dat los van het ge
wone „verhaal" er heel wat
taalexperimenten te lezen zijn.
De hoofdpersoon vraagt zich
.bij voortduring af of de taal de
werkelijkheid dicteert. In een
interview vertelde Schippers
dat hij inderdaad sneller ging
eten nadat iemand had gezegd
dat hij zo snel at. Als je houdt
van zijn spelen met taal heb je
aan Bewijsmateriaal een kos
telijk boek. Schippers blijft de
lezer altijd één stap voor en
bedenkt de wonderlijkste
wendingen waardoor zijn
roman spannend, maar ook
komisch is.
De hoofdpersoon komt in
contact met een professor van
een dode taal waarin het
zwijgen een belangrijk onder
deel van de spraakkunst is. De
professor had een analyse ge
maakt van de langst doorge
streepte tekst: „Schrappen is
ook een vak". Zij gaan met zijn
tweeën naar het noordelijkste
deel van het land, dat nog nooit
in kaart is gebracht en waar
kermisvolk leeft. Dat is geen
toeval: Schippers beweert dat
de oervorm van kunst het cir
cus en de kermis is. „Moeders,
haal je dochters binnen, de
kermisklanten komen eraan.
Dat klopt, heb ik wel es ge
hoord". Het unieke van dat
volk in de roman is dat zij de
kunst van het zwijgen perfect
in het leven hadden weten te
integreren. Tijdens hun reis
worden zij vergezeld door een
witte man (Ten Berge) en wit
wordt het symbool van bun
missie. Zwijgen en wit, twee
synoniemen en kenmerken van
een dode taal. Wat je zegt kan
het beste in zwijgen worden
bewaard: zij vinden de zwijg-
taal.
Het onderzoeken van alle
mogelijkheden van taal - het
benoemen, het schrappen, het
zwijgen - heeft maar één con
sequentie: het opgaan van de
personen in het papier. „Het
papier, dat was ik zelf. Al was
ik verdwenen, ik kon gewoon
doorschrijven. Ik kon de loop
der gebeurtenissen bepalen
zonder dat ik aanwezig was. Ik
moest alleen rekening houden
met de grootte van het papier.
Anders was het gauw vol en
kon ik geen invloed meer uitoe
fenen". Bewijsmateriaal ein
digt met de 'zin: „Ik verspeel
ruimte. Nog plaats voor een
paar woorden. Ik...". Bewijs
materiaal is heel bespiegelend
en daarom zal de niet-ervaren
lezer er nauwelijks een bood
schap aan hebben. Ik vind het
een mateloos interessant boek.
Ook omdat het ter inleiding ge
schikt is voor mensen die aan
de poëzie van de Vijftigers en
Zestigers geen touw kunnen
vastknopen. Het zou een aar
dig idee zijn als leraren Neder
lands van de hoogste klassen
van het VWO een hoofdstuk
eruit klassikaal zouden be
handelen. Het is echt de moeite
waard.
JOHAN DIEPSTRATEN
(ADVERTENTIE)
