enen
üRvósnr
GEEN STRAFRECHTELIJKE VERVOLGING
na.
Publieke opinie
diep geschokt
De hamvraag:
waar bleef
het miljoen....?
maanden
dag compte^L
CË STEM
proteK.
prins treedt terug uit alle openbare functies
Koningin Juliana
JUNIORSHOP
DAGBLAD VOOR ZUIDWEST-NEDERLAND
voordeel.
Lockheed:
Geen
commentaar
VRIJDA
27 AUGUSTUS 1976
116e jaargang no. 18041
commentaar
UW
Prins kreeg
rapport
wel eerder
Nieuwe koflle-
prij sverhoging
voorspeld
Commissie wilde
delen rapport
geheim houden
139 fietsen
nodig
28/29 en 30
augustus
CehavenvVeghel
Je daa wordt uw qeld thuisbezorgd,
jlljke tarieven, dus aeen lok-tarieven.
60 x 284,05
60 x 295,03
60 x 306,01
60 x 316,99
60 x 327,98
60 x 338,96
60 x 349,94
60 x 360,92
16.500,- 60 x 371,90
17.000,- 60 x 392.89
17.500,- 60 x 393,87
18.000,- 60 x 404,85
18.500,- 60 x 415,83
19.000,- 60 426,81
19.500,- 60 x 437,79
20.000,- 60 X 448,78
tarieven opgemafkt, zonder kosten,
en bedriltskredleten.
osmalen 20 Lijnen
jgt u van DE STEM een lekkere fles
A. De vernieuwde krant, waarin
ij dagelijks leest.
E i^gïï KN
AN DE NIEUWE ABONNEE IS:
VTS:
mnementsgeld betalen
nd (12,71)
•taal (37,75).
VANDE NIEUWE ABONNEE
'GEGEVEN DOOK:
ATS:
ipen enveloppe (zonder postzegel)
ir: Dagblad De Stem,
mmer 112, Breda.
vr™8
buien
herwegend zonnig, maar
Plaatselijk een bui. Maximum
temperatuur rond 23 graden.
Radio en televisie
Flo& Eddy weer zeer goed in
vorm.
BINNEN-/buitenland-2
vroeg commissie.
binnen-/buitenland-3
Letterlijke verklaring van Derj
8INNEN-/buitenland-4
™6t-rokende Wim Koek
week toch de weekbladen.
b|nnen-/bu!tenland-5
a;"lige beelden in nieuwe
van Kubrick.
sport-1
^°rtlen Hertog als een kind*
"''j met leiderstrui.
SfORT-2
f Waal niet ontslagen
W Lejeune.
merijntje
Co rn-mis-iS'ie
ias
jlëgen, ekstra belegen,
komijn
O
Geldig t/m 28 augustus
DIRECTEUR: DR. W.A.J.M. HARKX
HOOFDREDACTEUR: L. LEIJENDEKKER
KANTOREN TE BREDA - BERGEN OP ZOOM - GOES - HULST - OOSTERHOUT - ROOSENDAAL - TERNEUZEN - VLISSINGEN
Koningin blij ft aan ondanks
hard oordeel over Bernhard
i s-variatie
rmee u een
dekken,
•g beter het
en
Zelden zijn in het Nederlandse parlement dramatischer
woorden gesproken dan in de bijna twintig minuten durende
verklaring, waarin minister-president Den Uyl gisteren namens
de regering een zonder meer vernietigend oordeel heeft uitge
sproken over de rol van prins Bernhard in de zgn. Lockheed-
affaire. In die verklaring was opgenomen een schuldbekente
nis van de prins zelf. Zij werd besloten met de met opluchting
aangehoorde mededeling, dat uit dit drama geen constitutio
nele crisis behoeft voort te vloeien: De koningin is bereid haar
taak voort te zetten, „die zij als opdracht aanvaardt en ervaart".
De koningin: wat moet zij afschuwelijke weken achter de rug
hebben. Hoe moeilijk moeten de beslissingen zijn geweest, die
zij in de afgelopen dagen ais echtgenote en als vorstin heeft
moeten nemen. Wat zij gedaan zou hebben als zij alleen haar
hart had kunnen laten spreken, kunnen we alleen maar ver
moeden. In ieder geval is zij trouw gebleven aan haar hoge
taakopvatting. Daarmee heeft zij Nederland behoed voor een
koningskwestie, die in de Nederlandse verhoudingen een de
sastreuze uitwerking gehad zou hebben.
Natuurlijk kan deze affaire nog een lange, pijnlijke nasleep
krijgen. Misschien zijn er mensen die de mening zijn toege
daan dat prins Bernhard nog niet zwaar genoeg is gestraft. Het
is ook mogelijk, dat er mensen zijn, die de keiharde conclusies
van de commissie Donner niet wensen te accepteren. In dat
geval is agitatie te voorzien en zal de verwachting van de
regering, dat Nederland een „volwassen democratie" is,
waarschijnlijk niet bewaarheid worden. In dat geval kan de
constituionele monarchie alsnog in een crisissituatie komen te
verkeren.
Wij hopen, dat het parlement, gezien de houding van de
koningin, de schuldbekentenis van prins Bernhard en het
gezag van de commissie Donner, de regeringsverklaring voor
kennisgeving zal aannemen en, zonder verder debat, zal over
gaan tot de orde van de dag. Stilte rond de Kroon is nu het
beste bewijs van sympathie voor de koningin in de moeilijkste
uren van haar leven.
i (Zie ook binnen- buitenland 2)
BURBANK (Californië)
(RTR) - De Amerikaanse vlieg
tuigfabriek Lockheed heeft
gisteren geweigerd commen
taar te geven op de regerings
verklaring van premier Den
Uyl ten aanzien van de positie
van prins Bernhard.
Een woordvoerder van
Lockheed verklaarde: „We be
studeren momenteel de pers
berichten. We hebben zeker
geen commentaar".
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG Uit een voet
noot in het rapport van de
commissie-Donner blijkt wel
degelijk, dat prins Bernhard
als eerste een concept van het
rapport onder ogen heeft ge
had, nog voordat de premier er
zelf een exemplaar van had
ontvangen. Vorige week deden
berichten de ronde dat de prins
al voor de vakantie een exem
plaar had gekregen.
BOLSWARD (ANP) - De
Verenigde Levensmiddelenfa-
briek te Bolsward (VLï), die
zich een van de grootste kof-
fiebranders van Nederland
noemt, heeft in een gisteren
gehouden persconferentie
voorspeld, dat de koffieprijs
verder zal stijgen. In de hui
dige marktprijs voor de ruwe
koffie ligt al een prijsverho
ging van twintig cent per pakje
opgesloten.
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG - In de brief
waarmee de commissie van
drie het Lockheed-rapport aan
de regering heeft aangeboden,
wijst zij erop dat bepaalde in
formatie in het rapport ver
trouwelijk of zelfs zeer geheim
is. De commissie was dan ook
van mening dat niet alles uit
het rapport zonder meer kon
worden gepubliceerd, zoals de
regering toch heeft gedaan.
Waar het aanschaffingsbe-
leid van de luchtmacht uiteen
wordt gezet is bijvoorbeeld
geput uit stukken die op het
ministerie van defensie als
„zeer geheim" zijn geklassifi-
ceerd, zo schrijft de commissie.
(ADVERTENTIE)
Voor 139 mensen is de komende
zondag erg belangrijkDan
hopen 139 catechisten van de
,MIVA een fiets te krijgen, nodig
■voor hun werk onder de christenen
van hun gemeenschappen: leiden
van de zondagsdiensten, zorg voor
de zieken, begeleiden van de vele
kleine dorpsprojecten, huisbezoek
en catechese aan de geloofsleerlin-
gen. 139 Catechisten dus, die met
een fiets van tweehonderd gulden
hun werk zouden kunnen verdub
belen.
De MI VA, de Missie Verkeers
middelen Aktie, houdt ook voor
deze 139 catechisten haar jaarlijk
se, landelijke kollekte en giro-
aktie. In één slag kunnen deze ca
techisten en nog 446 andere mis
sionarissen en landeigen krachten
geholpen worden aan het voor hen
absoluut noodzakelijke transport.
De MIVA-aktie slaagt als U helpt.
Nü. U kunt zó iets heel concreets
doen en daardoor afstanden over
bruggen.
Dit is het gironummer: 27 22 49
t.n.v. MIVA, Vijverstraat 12, Bre
da.
arkante oude
VJ
noordstraat-promenade, terneuzen>
(Van een onzer redacteuren)
DEN HAAG - Ondanks het harde oordeel, dat
de regering op basis van de bevindingen van de
commissie-Donner over prins Bernhard heeft
uitgesproken, is koningin Juliana bereid „de
vervuiling van haar taak, die zij als een opdracht
aanvaardt en ervaart", voort te zetten.
Het aanblijven van de koningin - waardoor een consti
tutionele crisis wordt voorkomen - is mede mogelijk ge
worden doordat geen strafrechtelijk onderzoek zal wor
den ingesteld naar de gedragingen van de prins. De rege
ring acht de prins al zwaar gestraft. Een aantal mogelijke
misdragingen is bovendien verjaard. „Vooral echter zou",
zo benadrukte premier Den Uyl gisteren in de Tweede
Kamer „het instellen van een vervolging ernstige gevolgen
kunnen hebben voor de positie van het staatshoofd".
DEN HAAG De ham
vraag: „Waar bleef het mil
joen?" heeft de commissie-
Donner niet ondubbelzinnig
kun en beantwoorden, omdat
zij er niet in geslaagd is om de
duistere betrekkingen te
doorgronden tussen prins
Bernhard en de toenmalige
verkoopdirecteur van Lock
heed in Europa, Alfred Meu-
ser.
Volgens de prins was het mil
joen dollar bestemd voor
deze Meuser. De
commissie-Donner zegt zich
bij die verklaring niet te
kunnen aansluiten, want:
„De nevenomstandigheden
wijzen te zeer in andere rich
ting".
Een van die nevenomstan
digheden is het feit, dat het
miljoen terecht is gekomen
op de nummerrekening van
de Poolse luitenant-kolonel
Pantchoulidzew bij de
„Schweizerische Bank Ver-
ein" te Zurich. Daar is het
spoor voor de commissie-
Donner verder doodgelopen.
Overste Pantchoulidzew
wordt in het rapport van de
commissie omschreven als
„huisvriend" van prinses
Armgard, de moeder van
prins Bernhard. In feite was
de overste - althans voor de
kerk - met prinses Armgard
getrouwd.
De commissie-Donner
heeft haar uiterste best ge
daan om de gang van zaken
rond het Lockheed-miljoen
te achterhalen. Op grond van
verschillende getuigenver
klaringen lijdt het voor de
commissie geen twijfel, dat
Lockheed in de jaren 1960,
1961 en 1962 een miljoen dol
lar heeft overgemaakt aan de
Zwitserse advocaat Weis-
brod in Zürich. Deze rechts
geleerde trad slechts op als
zwijgende tussenpersoon
tussen Lockheed en de uit
eindelijke ontvangers van
het geld. Hij werd voor deze
bemiddeling vrij goed be
taald.
Volgens prins Bernhard
was het geld bestemd voor
Elfred Meuser, die door
lockheed niet goed was be
handeld en daarvoor nu - op
voorspraak van de prins -
een schadevergoeding kreeg.
Volgens de commissie is deze
theorie echter „ongeloof
waardig". Meuser behoorde
niet tot de top van Lockheed.
Bovendien werd zijn werk in
die jaren door zijn onderne
ming niet erg hoog aangesla
gen.
Het geld moet dus voor ie
mand anders bestemd zijn
geweest. De voormalige top
functionarissen van Lock
heed, de heer Haughton en
Kotchian, zijn er van over
tuigd, dat in de drie ge
noemde jaren bedragen van
300.000, 300.000 en 400.000
dollar de Lockheedrekening
hebben verlaten met als
eindbestemming prins Bern
hard en zij hebben geen
reden pmaan te nemen dat
deze gelden daar niet zijn
aangekomen.
De prins ontkent dit even
wel. Nader onderzoek van de
boeken bij Lockheed heeft
uitgewezen, dat de Zwitserse
advocaat Weisbrod als tus
senpersoon de volgende beta
lingen van Lockheed kreeg:
300.000 dollar in oktober
1960, 300.000 dollar in fe
bruari 1961,200.000 dtllar in
maart 1962,115.000 dollar in
juli 1962 en nog een slotbe-
dreg van 85.000 dollar in ok
tober 1962.
De gepensioneerde
Lockheed-functionaris Roz-
bins wist zich te herinneren,
dat de prins in 1960 een ca
deau in de vorm van een
straaljager had geweigerd,
doch dat hij zich in de zomer
van 1960 tegenover
Lockheed-topman Gross wel
had beklaagd over de om
vang van de „discrete en lief
dadige verplichtingen" die
op hem rustten en dat hij „er
mee geholpen zou zijn, als hij
voor die doeleinden privé-
fondsen ter beschikking
had". op 30 september
ontmoette de prins op paleis
Soestdijk de juridische top
man van Lockheed, Smith.
Daarbij werd de procedure
van de overmaking van het
geld besproken. De prins
deelde daarbij aan Smith
mee, dat overste Pantchou
lidzew op 3 oktober in hotel
Dolder te Zürch zou zijn om
aanwijzingen te geven, op
welke bankrekening de via
Weisbrod te betalen bedra
gen zouden moeten worden
gestort.
De commissie concludeert
keihard: „Gegeven de per
soon van de heer Pantchou
lidzew en zijn betrekkingen
tot zijne koninklijke hoog
heid, is moeilijk aan te ne
men, dat hij voor iemand an
ders dan voor zijne konink
lijke hoogheid zou zijn opge
treden, laat staan dat hij
zulks buiten diens medewe
ten zou hebben gedaan".
Het besluit om geen straf
vervolging tegen de prins in te
stellen is door de koningin en
het kabinet te zamen genomen.
Datzelfde geldt ten aanzien
van de uitspraak, dat de prins
„zich heeft begeven in verhou
dingen en omstandigheden, die
•iet aanvaardbaar zijn" en dat
hij „het belang van de staat
heeft geschaad". Koningin en
kabinet zijn het er tenslotte
over eens dat de prins dient
terug te treden als
inspecteur-generaal van de
krijgsmacht en als lid van de
Algemene Verdedigingsraad
en de Defensieraad. Daarnaast
zal de prins zijn functies in het
bedrijfsleven neerleggen. Hij is
commissaris bij Hoogovens,
KLM en Fokker.
Met diepe verslagenheid en
teleurstelling over de handel
en wandel van prins Bernhard
reageerde politiek Den Haag
gisteravond op de inhoud van
het Donner-rapport en de re
geringsverklaring. De schok
over de zakelijke activiteiten
van de prins kwam harder aan
dan werd verwacht. Maandag
om twee uur begint in de
Tweede Kamer een debat over
de verklaring die Den Uyl af
legde.
Uit de eerste reacties van de
Haagse politici komt duidelijk
naar voren dat de verslagen
heid van de regering over het
optreden van de prins over het
algemeen wordt gedeeld. De
fractievoorzitter van de PSP
Bram van der Lek, reageerde
het scherpst. Hij vindt dat er
wel degelijk een strafrechtelijk
onderzoek tegen de prins moet
worden ingesteld, niet alleen
omdat blijkt dat de prins
steekpenningen heeft aangeo-
men, maar ook dat hij er zelf
om heeft gevraagd.
PvdA-fractieleider Ed van
Thijn was overrompeld door de
feiten die in het rapport wor
den genoemd. PvdA-voorzitter
Ien van den Heuvel verwachtte
dat er tussen de politieke groe
peringen onderling geen
scherpe tegenstellingen zullen
ontstaan over de bevindingen
van de commissie-Donner,
maar dat door eensgezindheid
de affaire snel te boven kan
worden gekomen. De opkomst
van een mogelijke republi
keinse beweging achtte zij ge
heel uitgesloten.
Ook bij VVD-fractieleider
Wiegel en WD-voorzitter
Korthals Altes kwam het rap
port „onverwacht hard" aan.
Zij wezen er evenwel op dat de
constitutionele monarchie in
ons land gehandhaafd moet
blijven omdat de democratie
daarmee het best is gediend.
De drie christendemocrati
sche partijen KVP, ARP en
CHU getuigden van de waar
dige wijze waarop de regering
de affaire heeft aangepakt en
gepresenteerd. Adriessen,
Aantjes en Van der Mei, res
pectievelijk fractievoorzitters
van KVP en ARP en vice-
fractievoorzitter van de CHU,
gaven als voorlopige mening te
kennen dat er geen verdere
Koningin Juliana en prins
Bernhard onderweg naar
Soestdijk. Zij kwamen gister
middag om tien voor vier uit
Porto Ercole aan op vliegveld
Soesterberg.
strafrechtelijke vervolging
tegen de prins hoeft plaats te
hebben.
Voor Jan Terlouw, fractie
leider van D'66, was 26 augus
tus „een vreugdeloze dag". „Er
is ongetwijfeld schade aan het
staatsbestel aangericht, maar
anderzijds zal de monarchie de
schok zeker doorstaan. In de
eerste plaats door de integri
teit van de koningin en ten
tweede doordat het kabinet de
zaak op een wijze manier heeft
aangepakt", zo zei Terlouw.
De politieke leider van het
GPV, de heer Jongeling,
maakte gisteravond een diep
teleurgestelde indruk. „Het is
een zwarte dag", zei hij. „Ik
had zo gehoopt, dat onze prins
brandschoon uit de
Lockheed-zaak te voorschijn
zou komen en ik neem aan dat
vele duizendden Nederlanders
dat hoopten. Helaas heeft het
niet zo mogen zijn, maar ik
moet daarbij wel aantekenen,
dat de prins ais onze beste in
dustriële ambassadeur die we
de afgelopen dertig jaar heb
ben gehad bij zijn activiteiten
aan grote verleidingen, geva
ren en risico's heeft blootge
staan. Het is daarom niet he
lemaal onbegrijpelijk dat er
dingen fout zijn gegaan".
(ADVERTENTIE)
tttfccfeamsa1*
show
HAZELDOUK
tijdens de open dagen
28 en 29 aug. van 10.00-17.00 uur
30 aug. van 9.00-17.00 uur
Zuiddijk 11, Langeweg
(bij Zevenbergen)
■Mal
