of
Die Blauwe Scute
woelig schip
in lange historie
De nozemherrie
van Status Quo
c
Geen verrassingen
in New-Hampshire
Weerzinwekkende martelingen in Uruguay
oog-
erechts-
'orstelt
teer
iet de
'oodstraf
Waterdicht"
Zwart
binnenland
buitenland
OHS©GK33ÜëtÉD B6R@en OP ZOOCD
In dankbare herinnering aan Uwe eminente
FHnselijke diensten,het Bengóche Vieravond 1*%*^
gedurende20jaren bev/ezen5Maart-1946.
6 en onder-
Energie
SPRAAK
VIJF WINNAARS, GEEN VERLIEZERS
DE STEM
VAN VRIJDAG 27 FEBRUARI 1976
an onze correspondent)
WASHINGTON - Het
lerikaanse Hoogge-
htshof gaat zich op.
:u\» bezighouden met
doodstraf en zal waar-
lijnlijk voor het
mer-reces een uit
raak doen over de vraag
en onder welke om-
indigheden, de dood-
•af in de Verenigde Sta-
kan worden toegepast,
juni 1972 bepaalde het
toggerechtshof, dat
ijwel alle bestaande
iodstrafwetten in de sta
rt die de doodstraf nog
et hadden afgeschaft, in
ijd met de grondwet
aren. Drie rechters we
de doodstraf onder
le omstandigheden af,
rwijl de overigen be
varen hadden tegen een
ipricieuze toepassing
in de doodstraf als ge-
)lg van het ontbreken
in duidelijke richtlijnen,
aardoor de keuze van de
raf aan de discretie van
iries werd overgelaten.
Intussen hebben 34 sta-
en nieuwe wetten aange-
omen, die volgens de
ntwerpers „waterdicht'
ijn en niet op grondwet
elijke bezwaren kunnen
tuiten. Op grond van die
lieuwe wetten zijn 411
lersonen ter dood veroor-
leeld. Om duidelijkheid
n de zaak te brengen
leeft het Hooggerechts-
ïof besloten de strafzaken
/an vijf terdoodveroor-
leelden te onderzoeken,
ïr was al een beroep bij
iet Hooggerechtshof
ïanhangig gemaakt door
Fessie Fowler, die in
Voord-Carolina ter dood
werd veroordeeld wegens
noord op een vriend tij
dens een ruzie na een
dobbelspel.
De zaken die door het
Hof worden herzien vor
men een doorsnee van de
doodstrafprocessen die
sedert juni 1972 zijn ge
voerd:
Stanislaus Roberts
pleegde een roofoverval in
1974 in Lake Charles in
Louisiana. Hij schoot een
pompbediende dood. De
buit was een revolver en
drie dollar. Het bedrag
werd door een medeplich
tige in ontvangst genomen
van een klant, die benzine
kwam tanken.
Luby Waxton ver
moordde in Noord-
Carolina een vrouw tij
dens de beroving van een
winkel. Van zijn drie me
deplichtigen werd James
Woodson, die voor de
winkel in een auto zat,
eveneens ter dood veroor
deeld. De twee overigen
bekenden schuld en kre
gen levenslang.
Troy Gregg werd in Geor
gia ter dood veroordeeld
wegens de moord op twe*
mannen, die hem een lilt
gaven in hun auto.
In Tampa in de staat Flo
rida vermoordde Charles
Proffitt tijdens een root-
poging in een apparte
mentsgebouw een man du'
naast zijn vrouw lag 'e
slapen.
Jerry Jerek molesteerde in
Cuero in Texas een 10"
jarig meisje. Hij wurg e
het en wierp haar lichaaw
in de Guadalupe-rivier.
De nieuwe doodstrafst
ten hebben met
gemeen, dat zij bepa ij]
gen hebben die de doo
straf onontkoombaar ma
ken in nauwkeurig
schreven gevallen In J1
rida en Georgia m°ev ,e
jury, na een verdachte
hebben schuldig bevon
den, nagaan of v®fZVVje
rende omstandigheden
doodstraf rechtvaar
gen. In Georgia is de ree
ter gebonden aan de s
faanbeveling van ,1
maar in de staat E'®';1 Je
dat niet het geval- »an
411 personen die in de
gelopen vier jaar ter
zijn veroordeeld is 62 Pr
cent zwart.
BERT VAN VELZEE
i Louts Weijts, de onvergetelijke Bergen op Zoomse vastenavondkunstenaar maakte deze prent van de Blauwe Schuit. In 1946 trok dit mystieke voertuig voor
het eerst mee in de optocht. Beladen met dierfiguren. Hernieuwd tot leven brengen van magische krachten uit het grijs verleden van de bewoners van de
Lage Landen.
BERGEN OP ZOOM - In
1413 dichtte Jacop van
Oestvoren „Die Blauwe
Scute", dat de statuten be
vat van een Brabants spot-
gilde, dat in de Oostpolder
bij Krabbendijke een toer-
nooi-ging houden tegen de
Zeeiiwse confraters uit
Hoedekenskerke. Waar dat
gilde van de Blauwe Schuit
- zijn vervoermiddel in op
tochten was een blauwe
scheepswagen - vandaan
komt, vermeldt Jacop niet,
maar het is niet onaanne
melijk, dat de bemanning
bestond uit Bergenaren.
De Oostpolder grenst aan de
uiterste westrand van Brabant
en aangezien in de Bergse
Kruis-Ommegang later een
blauwe schuit meereed, is er
alle reden het gilde in de
Scheldestad te lokaliseren. Die
blauwe scheepswagens kom je
ook tegen in stadsrekeningen
van Bergen op Zoom, wanneer
de wagens opgeschilderd of
hersteld werden. Zo maakt een
stadsrekening van 1534 mel
ding van het schilderwerk, dat
ene Jacop van Rausschem aan
een Blauwe Schuit heeft ver
richt.
Sterker nog, de Blauwe
Schuit kun je volgende week
dinsdag mee zien rijden in de
optocht in Bergen op Zoom,
compleet met bemanning van
(kleine) narren. Het narren
schip vormt namelijk een vast
onderdeel van de leutstoet in 't
Krabbegat.
Blauwe scheepswagens, die
"i de middeleeuwen meere
den in optochten en ommcgan-
8en, zijn van oorsprong cul-
tuswagens. De scheepswagen
is waarschijnlijk een attribuut
van de Indogermaanse Moe
dergodin, die in de oudheid
onder verschillende benamin
gen voorkomt. Zowel in Isis-
cultus als in die van de Ge
rmaanse godin Nerthus, door
Tacitus vereenzelvigd met
Moeder Aarde, speelt de
scheepswagen een rol. Sche
pen met daarop een meesje, dat
Nerthus voorstelt, trekken
door het land om vrede en
vruchtbaarheid te brengen.
De latere variant van de cul-
tuswagen, het narrenschip, dat
je in optochten ziet meerijden,
roept herinneringen op aan het
mythische godenschip uit an
dere Indogermaanse landen.
Zoals de schuit, waarmee Dio
nysus alias Bacchus met zijn
aanhangers rondtrok. Die pa
rallel wijst op de oer-
Indogermaanse herkomst van
het narrenschip, aangezien
ook de Romaanse en Slavische
volken analoge carnavalsvoor
stellingen kennen.
Met de aanwezigheid van
scheepswagens in optochten
en ommegangen was de geeste
lijkheid allerminst gelukkig.
In 747 verbood een synode
zelfs ommegangen met
scheepswagens. Dat verbod
haalde echter niets uit. Ze ble
ven rijden getuige de felle kri
tiek, die ene broeder Rodulp-
hus in een uit 1133 daterende
kroniek levert op een blauwe
schuit, die door Aken, Maas
tricht en Tongeren reed.
„Diabolicam technam" of
„duivelswerk" zo schrijft de
boze broeder, die vooral te
keergaat tegen de naaktheid.
In die optochten trokken met
of nauwelijks gekle e vrouwen
mee - die naaktheid was cul
tisch - en dat was de broeder al
te dol. De clerus was in die da
gen puriteinser dan lezing van
de Decamerone zou doen ver
moeden.
Toch was de Blauwe Schuit
ook omgeven met een geur van
wierook. Blauw was namelijk
niet alleen de sacrale kleur, die
paste bij godin Nerthus, maar
ook de kleur die hoorde bij Ma
ria, op wie veel trekken van de
Indogermaanse Moedergodin
zijn overgegaan. Maria treedt
soms zelfs op als stuurvrouw
getuige de laatste twee regels
van een middeleeuws kerst
lied, die luiden:
„Maria houdt het roeder
Die Enghel stuurt het voort".
Trouwens, ook de kerk
wordt vaak als schip voorge
steld. Denk maar aan het
scheepje van Petrus en de Ark
van Noë.
In het grensgebied van de
nieuwe tijd, de zestiende eeuw,
ontstaan er grote groepen
„onmaatschappelijken", die
rebelleren tegen de midde
leeuwse gevestigde orde. Het
zijn de „verloren kinderen" in
de narrenschepen, die Jeroen
Bosch schildert, de zwervende
Aernoutsbroeders en de gilde-
broeder van de Blauwe Schuit.
De „ruyters van de banck", de
mannen, die schrijlings op de
bank in de kroeg zitten. Die
zelfde herberg, die op een uit
1559 daterend schilderij van
Pieter Brueghel de Oudere
voorzien is van een uithang
bord met een blauwe schuit er
op. Het schilderij beeldt ,,de
strijd van de vastelavontvier-
ders tegen de vasten" uit. In
Frankrijk rebelleert - heel fel -
Francois Villon, bij ons - wat
goedmoediger - Tijl Uilen
spiegel. Ook zij behoren tot het
zwervend intellectueel prole
tariaat, dat zingt, bedelt, pre
dikt en kwakzalverij bedrijft.
De mannen, die zorgden voor
de spotliederen in de Carmina
Burana, die in 1937 door Carl
Orff getoonzet werd.
In de „Mariken van Nieu-
meghen" worden in de kroegs
cène de fuivende drinkeboers
in de parterre omschreven als
„de ghilde". Daarmee zijn we
terug bij het spotgilde van Ja
cop van Oestvoren.
In een aantal steden, waar
onder Bergen op Zoom, Breda,
Den Bosch en Antwerpen,
vormden de gezellen van de
Blauwe Schuit een soort gilde,
dat met een scheepswagen in
de optocht meereed. Iedereen,
die de dwaasheid liefhad, was
welkom aan boord. Blauw
werd de kleur van „de schijn"
en die past heel best bij vaste
navond.
Het volksfeest, dat vastena
vond of carnaval heet heeft
zijn wortels in de feesten van
de schuttersgilden en de rede
rijkerskamers en ontleende
veel zwier aan de feesten aan
de hoven van de Bourgondis
che vorsten. De sociale onder
toon in de spot van de gezellen
van de Blauwe Schuit, tref je
ook aan in de vastenavond
kluchten, die de rederijkers
opvoeren.
De kluchten zijn vaak lang
dradig en soms grof, de spot is
vaak keihard, maar blijft hu
moristisch, het rijm is volks.
Die elementen vind je terug in
de hedendaagse vastenavond
viering in Bergen op Zoom
zoals in de Boerenmaaltijd op
carnavalszaterdag, het praatje
op het biljart en de vele liedjes
en sketches behorend bij
vooral het interne vastena-
vondgebeuren in het Krabbe
gat. De elpee „Krabbengatse
Brouwsels" geeft er een, zij het
summiere bloemlezing van.
Je mag eruit concluderen,
dat Bergen op Zoom eigenlijk
nog steeds een spotgilde rijk is,
dat niet alleen zorgt voor een
inhoudelijk rijke vastena
vondviering, maar ook voor
een jaarlijkse sloop van heilige
huisjes. Alleen zijn de leden
van dat gilde geen losbandige
intellectuelen meer, maar ge
vestigde Bergenaren, die zich
van hun medeburgers onder
scheiden door hun creativiteit
en spiritualiteit.
En de geestelijkheid? Wel,
die heeft nog erg lang, erg veel
moeite gehad met het narren
feest, ook al waren er in de vijf
tiende eeuw bij onze zuiderbu
ren geestelijken, die volop
meededen met onder meer
clowneske parodieën op litur
gische plechtigheden. In onze
contreien echter gaat zelfs nog
in 1822 de vicaris-apostolicus
van het bisdom Breda in zijn
vastenbrief heftig te keer tegen
de carnavalsviering. Die situa
tie is gelukkig veranderd.
Ook de boze broeders la
Rodulphus zijn er inmiddels
achter, dat de kreet „Agge mar
leut et" geen belemmering is
voor een zinrijke en stijlvolle
vastenavond. Op Aswoensdag
kan dan de nuchterheid weer
gaan overheersen, al moet je
ook daarna kunnen blijven la
chen juist om die nuchterheid.
Anders val je alsnog uit de
boot.
Frans van Mourik
dan onze correspondent)
Montevideo - „ik heb
L!a!° 'k de er£ste vergrij-
f "'Igewoond tegen vrouwe-
e gevangenen. Velen van
l ?"[®n vast zonder enkele
eschuldiging en uitsluitend
u et achter de komen waar
2,vt k .tgcnoot'vader °f kind
een o v.odt". aldus schrijft in
.anonieme brief aSn onder
offirJ 0,126 corresPondent een
leger Van Uruguayaanse
„e"''1"Set.VPtebrief, waarbij
Sen maue f0t0 was
hi] onda^i L^eze officier, dat
looPt niét f riSico dat hii
Eezién 'angcr kan zwijgen
&«eervan desys-
Iteeft m f martelingen die hij
ger w-, n bijwonen „en er-
vallen 'k in enkele Se"
men-n lb. moeten deelne-
kert dat a fschriiver verze-
eea'vaé a °t0,isgenomen"in
buizen a particuliere
Vo°r het m w.°!'den gebruikt
uuuci-
nW'. Ai3" p°btieke gevange-
n°öM Vif, !fn van de adressen
5515' VerWtStraat °'H'ggins
militairentelt,vo°rts dat vele
61 vrouwehikeVerheUgen
"weiijke gevangenen
binnenkomen dat er enkelen
zijn die in zulke gevallen „hun
vrije dagen opofferen om de
martelingen bij te wonen".
Na een opsomming van de
verschillende soorten marte
lingen besluit de anonieme
„Uruguayaanse officier" met
een beschrijving van de huis
zoekingen, waarin hij vertelt
hoe zijn collega's de huizen
leegroven, daarbij als „wilden
tekeer gaan, verwoesten wat
aehterblijft en onder elkaar
vechten om een televisietoestel
of een gevoerde jas".
Sinds de militairen in juni
1973 een einde maakten aan de
traditionele Uruguayaanse
demooratie - zij het dan dat de
burger Juan Maria Bordaberry
als president mocht aanblijven
- is de terreur in Uruguay
schrikbarend toegenomen. In
een land van nog geen drie mil
joen inwoners is het aantal po
litieke gevangenen opgelopen
tot 5000 a 8000. Alle gevange
nen ondergaan martelingen,
leven dagen en soms weken
lang geblinddoekt en moeten
in vele gevallen met gebroken
ledematen of ander lichame
lijk letsel in ziekenhuizen
worden behandeld. Er zijn ver
scheidene gevallen van zelf
moord bekend, terwijl het af
gelopen jaar zeker een tiental
personen tijdens de martelin
gen zijn vermoord.
Om de toevloed van politieke
gevangenen op te vangen wor
den niet alleen alle politiebu
reaus en kazernes als gevange
nissen gebruikt, maar heeft de
dictatuur tevens zijn toevlucht
moeten zoeken tot geïmprovi
seerde concentratiekampen als'
de boot „Tacoma", het over
dekte stadion „Cilindro" en de
voormalige vleesfabriek van
het Swift-Concern.
De brief van de Uruguay
aanse officier, waar wij boven
staand melding van maken,
lijkt geruchten te bevestigen
betreffende een groeiende on
tevredenheid over de huidige
situatie binnen het leger. Eind
januari jl. zouden deze interne
verschillen geleid hebben tot
de arrestatie van 26 officiere
n activiteit en verscheidene mi
litairen buiten dienst. Zoals
gebruikelijk weigert evenwel
de regering arrestaties van
personen - en zeker als het mi
litairen zijn - (gedurende ge
ruime tijd) te bevestigen.
JOS SCHURINK
Deze foto is genomen door een Uruguayaanse officier. De ge
vangene is zoals gebruikelijk.tijdens de urenlange martelingen
geblinddoekt om herkenning van de beulen te voorkomen. Deze
foto toont de marteling genoemd „de vlag"; de gevangene hangt
op dit momental drie uur in de brandende zon en „heeft nog lange
uren te goed", aldus het begeleidend schrijven. Na deze inlei
dende marteling, veelal begeleid met schoppen en slagen, volgt
het „ruwe werk" met elektrische draden en andere martelinstru
menten.
Vorig jaar bracht de En
gelse groep Status Quo vlak
voor carnaval de elpee „On
the level" uit en het nummer
„Down down", dat van al
bum werd getrokken, klonk
af en toe tussen de eindeloze
reeks hoempa-stampers door
in een van de bars die ik toen
bezocht. Als de eerste gitaar
riedels klonken, veerde de
zaak opeens op. „Down
down" werd een alternatieve
carnavals-kraker en later
een grote hit.
En nu, aan de vooravond
van het vastenavondgedruis,
is er weer een Status Quo-
elpee uitgebracht „Blue for
you". Een grote hit lijkt die
elpee niet voort te brengen
(alleen „Rain" doet het aar
dig) maar het album bevat
genoeg loeiharde gitaarmu
ziek om elke bar in het zuiden
des lands plat te leggen.
Status Quo heeft vooral
naam gemaakt op festivals en
concerten. De opzwepende
act van de drie gespierde en
in nauwe broeken gestoken
gitaristen Rossi, Lancaster
en Parfitt geniet grote ver
maardheid. Ze spelen primi
tief en agressief en zijn trots
op hun image van ruige no
zems met lak-aan-alles.
Rossie, Lancaster en Par
fitt zaten met twee anderen
in een groepje dat aanvanke
lijk Madeleine Bell (later
naar Blue Mink) mocht bege
leiden. Het vijftal besloot
zelfstandig, als Status Quo,
verder te gaan. In 1968
scoorden ze twee grote hits
met „Pictures of matchstick
man" en „Ice in the sun",
waarin vooral de jankende
gitaarsoli opvielen.
bruist van energie. Alleen het
titelnummer is een iets lang
zamer bluesje, maar voor de
rest is het: de vlam in de pan.
Lancaster, Parfitt, Rossie
en Young schreven alle
nummers zelf. De elpee bevat
weinig uitschieters en ik
moet zeggen dat twee kanten
overdonderende nozem
herrie voor mij net iets te veel
Na een stilte van jaren
kwamen de jongens terug,
maar nu veel harder en min
der melancholiek dan in de
„Matchstickman"-periode.
Ze lieten de gitaren gieren en
hun songs klinken als een
reeks zweepslagen. Ook de
elpee „Blue for you" is één
keihard swingend geheel, dat
is. Status Quo doet niet aan
afwisseling, trouwens dat
willen ze helemaal niet. Maar
life zijn de Engelse „punks"
niet te evenaren. Ze doen niet
aan ego-trips, opgefokt thea
ter, vervelend solowerk en
misplaatste virtuositeit. Ze
Voor de aardigheid eens
een fotootje van Status Quo
uit 1968. Het waren toen or
dentelijke knaapges van een
jaar of 18, 19. Linksboven
lead-gitarist Mike Rossi, on
der in het midden zanger-
slaggitarist Rick Parfitt en
rechts van hem basgitarist
Alan Lancaster.
blijven bescheiden opereren
als groep, als een gesloten gi
taarfront.
De teksten zijn vrij onbe
nullig, het gaat meestal over
probleempjes met geliefdes,"
op dansavondjes enzo. Het
agressieve en sexy gedrag
van de vier nozems verraadt
echter dat ze eigenlijk heel
iets anders in gedachten
hebben. Juist. Maar elke Sta
tus Quo-fan zal zeggen: het
gaat niet om de tekst, maar
om de muziek. In het produ
ceren van beukende golven
van lawaai is Status Quo in
ieder geval onovertroffen.
DIRK VELLENGA
(Van onze
correspondent)
WASHINGTON - Het
mysterie van New-
Hampshire blijft een myste
rie: de voorverkiezingen in
deze kleine staat hebben geen
verrassingen opgeleverd.
Toen 97 procent van de
stemmen waren geteld, bleek
zoals gemeld - dat bij de
republikeinen president Ge
rald Ford met een neuslengte
van Ronald Reagan heeft ge
wonnen. De marge was onge
veer twee procent. Jimmy
Carter, een man van de poli
tieke middenweg, hield de
exponenten van de progres
sieve vleugel van de demo
cratische partij op afstand:
Morris Udall en Birch Bayh.
Maar Udall en Bayh be
schouwen zich ook als win
naars. Er is niemand die in
New-Hampshire verlies toe
geeft.
President Ford heeft ge
wonnen volgens de normale
maatstaven van de politieke
rekenkunst, maar in de lange
hindernisrace van de voor
verkiezingen worden over
winningen gedefinieerd aan
de hand van de verschillen
tussen verwachtingen en
prestaties. De aanhangers
van Gerald Ford wijzen erop
dat Reagan 21 dagen op jacht
is geweest naar stemmen in
New-Hampshire, terwijl
Ford daar slechts 56 uur voor
kon uittrekken. Bovendien
heeft het spook van Richard
Nixon rondgewaard in
New-Hampshire: zijn bezoek
aan China heeft Ford stem
men gekost.
Ronald Reagan claimt een
forse overwinning omdat hij
van tevoren heeft laten weten
dat hij met 40 procent van de
stemmen bijzonder tevreden
zou zijn. Hij haalde 48 pro
cent. Hij hoopt Ford het over
twee weken in Florida nog
moeilijker te maken en een
sneeuwbaleffect op gang te
brengen. In tegenstelling tot
Ford heeft Reagan een bij
zonder goed georganiseerd
verkiezingsapparaat.
Morris Udall en Birch
Bayh, die in de voorverkie
zingen van de democraten
tweede en derde werden, zijn
ook erg tevreden. Ze moeten
onder elkaar gaan uitvechten
Gerald Förd
wie van hen zich kan opwer
pen als de leider van de pro
gressieve democraten. Henry
Jackson en George Wallace,
die zich aan het andere eind
van het politieke spectrum
bevinden, bleven buiten het
strijdgewoel in New-
Hampshire. Wallace en Car
ter zijn verwikkeld in een di
recte confrontatie in de staat
Massachusetts, die volgende
week wordt beslist. Een week
daarna moet in Florida blij
ken of Carter zich staande
kan houden tegen George
Wallace en of Reagan Gerald
Ford het leven zuur kan ma
ken.
Fred Harris, die slag voert
tegen de privileges van big-
business en zich heeft opge
worpen als de kampioen van
de kleine man, werd vierde in
de race van de democraten.
Hij verklaarde na het tellen
van de stemmen dat de kleine
man in New-Hampshire
klaarblijkelijk niet lang ge
noeg was om bij de vitale
knoppen en handels van de
stemmachines te komen. Ook
hij is niettemin tevreden en
zelfs Sargent Shriver, de
zwager van Edward Kenne
dy, die vijfde werd uitte zich
in zeer blijmoedige bewoor
dingen over het resultaat. El-
lem McCormack, een kandi
date die uitsluitend tegen ab
ortus ageert, kreeg minder
dan een procent van de
stemmen.
Spencer Stuart, de poli
tieke directeur van de ver
kiezingsorganisatie van Ge
rald Ford, uitte zich bitter
over het negatieve effect van
Nixons reis naar China op het
gedrag van de kiezers. De reis
heeft Ford veel stemmen ge
kost. Spencer zinspeelde op
een duistere samenzwering
tussen Nixon en John Con-
nally, die er baat bij heeft dat
Reagan Ford uit het zadel
licht. In dat geval zou Con-
nally tegen Reagan in de slag
kunnen gaan.
De zin van de lange reeks
voorverkiezingen is inmid
dels verre van duidelijk. Het
is een kostbaar en uitputtend
spel, dat maar zelden van be
slissende betekenis is ge
weest op de uiteindelijke
keuze van de kandidaten op
de partijconventies. Overeen
periode van veertig jaar heb
ben de voorverkiezingen, die
dit jaar in een recordaantal
van dertig staten worden ge
houden, slechts eenmaal een
kandidaat geëlimineerd die
aan de vooravond van de
voorverkiezingen een voor
sprong had in de opiniepei
lingen. Dat was Edmund
Muskie, in 1972 en er is in al
die tijd slechts een kandidaat
als winnaar uit de lange hin
dernisrace gekomen die bij
de aanvang door de opinie
pijlers als kansloos werd be
schouwd: George McGovern,
ook in 1972.
BERT VAN VELZEN