9Afschuwelijke drang9
WAT MOET JE ERMEE?
iisii
DE SHEIK ZE! „JA
Ik ben intenser gaan leven"
ijdschrift
sociaal en cultureel rapport 1974
Verstegen i
en het
wantrouwen
dat vernietigt
oek
rituelen van islam tot ber/ioz
rr
laat
te* te te
«de louis Couperusprijs -
f iü 000 - t.g v het 50-jarig be
staan van uitgeverij Van Kam
pen wordt op 10 juni uitgereikt
aan Adr Venema voor zijn ma
nuscript „Het leven, een bries".
,de hoezenmakers heet
een originele tentoonstelling
met ontwerpen van grammo
foonplaathoezen van 14 mei - 5
juni in het Kuitureei Sentum in
Tilburg.
het werktheater-i c
Peter Faber - weigert de Louis
d'Or van de Vereniging van
Schouwburg- en concertdirec
ties In strijd met de doelstelling
van het theater. Annet Nieu-
wenhuizen krijgt de Theo d'Or
voor haar rol in Brechts De
Goede Mens van Sezuan.
«vogelvrij heet een ten
toonstelling van tekeningen en
aquarellen door Gert Hesseling
en Jan van Dijk bij Etcetera in
Bergen op Zoom. Tot en met 15
mei.
middelhe1m-Biënnale
voor beeldhouwkunst, de der
tiende, is dit jaar van 8 juni tot 5
oktober Kunstenaars uit India,
Turkije en Japan.
«nationaal Ballet trad met
zeer groot succes op in Toronto.
Pers en publiek enthousiast.
«Jacob Maris, Louis Apol,
Corn. Kuypers, Willem Maris,
Isaac Israels zijn namen, die ver
tegenwoordigd zijn op de voor
jaarstentoonstelling (impres
sionisten) bij Borzo, Den Bosch.
Tot 24 mei.
«plagiaat (wel inspireren,
niet imiteren) in de industriële
vormgeving is onderwerp van
tentoonstelling in Amsterdams
Stedelijk, van 16 mei tot 8 juni.
anne Huitema, kleuretsen en
Jacques van Dorst, plastieken
en emailles, tot 1 juni bij BKS,
Spoorlaan, Tilburg.
«JAN van de Vaart, keramiek
en Eva Steenbergen, schilderij
en, bij Micro, Oosterhout. Tot 24
Landschap van Kees Bol.
„Schilderen is een afschuwe
lijke drang. Als ik een week niet
schilder voel ik me ongelukkig.
Zonder romantiek gezegd. Ik
heb ook nooit gevonden, dat
men iets voor mij moest doen.
Het gaat mij alleen aan. Als het
voorbij is. voel ik me drie minu
ten op de toren van Heusden
staan. Gek, dat ik hier geïnter
viewd word". KEES BOL is te
rug. Van het schilderen is hij
nooit weg geweest; wel een be
etje uit de openbaarheid, omdat
hij jarenlang niet meer expo
seerde. Onlangs was zijn werk te
zien bij Van Geyt in Hulst en
momenteel wordt het tentoon
gesteld in De Oude Pastorie in
Oosterhout. Kees Bol, die in de
kritieken van het eind der veer
tiger jaren „een wilde" heette en
niet zoveel later door zijn colle
ga's docenten aan de Haagse
academie wat ironisch „de laat
ste landschapschilder" werd
genoemd, is terug.
„Eerst was ik wild, nu ouder
wets", zegt hij. Maar het getij is
voor het „ouderwetse" schilde
rij gekeerd? „Het getij keert
nooit", zegt hij. „Ik heb nooit ge
twijfeld aan mijzelf. Dat is mij
wel eens kwalijk genomen. Toch
is het voor mij belangrijk ge
weest. Nu exposeer ik, dank zij
het enthousiasme van de mensen
in deze Oude Pastorie. Dat is
voor mij belangrijker dan geld".
Landschappen, stillevens,
portretten. Ruig opgezet, ge
durfd van kleur, raak van sfeer.
Zo ouderwets of modern, als je
maar wilt, maar „gewoon" knap
geschilderd en bijna monumen
taal van opzet. Rivieren,' luch
ten, groen, als een prisma van
primaire kleuren of bij de stille
vens als gestold licht op feeste
lijke tinten. Ook in zijn protret-
ten betrapt hij door middel van
kleur levensmomenten en ka
rakteristieken, die als herken
ning boven een gelijkenis uit
stijgen. Kees Bol: een schilder.
Als 18-jarige jongen, kwam
hij, ais zoon van een boilenkwe-
ker uit Oegstgeest, in de dertiger
crisisjaren naar Eindhoven ge
fietst. Werk zoeken. Fietsen was
zijn hobby Hij deed het nog met
Gerrit Schulte Zo leerde hij het
Brabantse landschap kennen.
Het heeft hem voor altijd ge
wonnen. Toen hij 27 jaar was
ruilde hijzijn fiets voorde kwast
in. Met smaak kan Kees Bol ver
tellen over de wereld van de be
faamde Jan en Toon Kruysens,
waarmee hij in contact kwam;
over zijn gelegenheidsbaantje -
om de oorlog door te komen - bij
Philips als voorcaleulator (meer
buiten de fabriekspoort schil
derend dan binnen rekenend);
over het duwtje in de rug dat hij
van Philips kreeg, zodat hij na
weigering op de Bossche acade
mie tekenles kreeg bij Jan Hees
ters in Schijndel en nadien bij
„de bijzondere leraar" Henk
Meijer aan de Haagse academie.
Het was Beljon, directeur deze
academie, die hem later als do
cent aantrok, met de medede
ling: „Jou moet ik hebben. Jij
kunt twintig jaar achteruit en
vooruit denken".
„Over mijn werk is geen ver
haal te vertellen", zegt Kees Bol.
„Geen story. Ik maak „gewone"
schilderijen en heb geen be
hoefte me bij anderen, bij stro
mingen, aan te sluiten". Na de
oorlog raakte hij zijn schilde
rijen „aan de straatstenen niet
kwijt". Hij begon een schooltje
in Eindhoven, waaruit met nog
twee andere scholen de Eindho-
vense academie groeide. Hij
werd er docent aan. Maar in de
tijd van de democratisering van
het onderwijs was voor hem „het
hek van de dam" Bol „Je kon
niet meer werken Hoewel ik een
aardig afscheid kreeg, ben ik
daaraan kapotgegaan. Hij kreeg
een flinke hartinfarct en dat was
qok een van de redenen, dat hij
jarenlang met meer naar buiten
trad.
„Oprechtheid gaat voor suc
ces", zegt hij „Het gaat niet om
het aanpassen Daar zit niets
heroïsch in Ik was de eerste
schilder in Brabant, die een ten
toonstelling kreeg in het Van
Abbe-museum, de eerste ten
toonstelling van de Tentoonstel
lingsdienst was met mijn werk;
ik oen mede-autéur geweest van
een stuk Brabants cultureel le
ven via o.a. de Brabantse Kunst
Stichting; hoewel ik aan Appel
geen donder vind, heb ik nog
met hem op Contour gehan
gen....in het begin heb ik de no
dige successen gehad. Daarna
heb ik twaalf jaar niet meer ge
ëxposeerd. De mode doodt alles,
zei Renoir al. Onder andere on
der invloed van de milieupro-
blematieken, is het landschap
weer in trek Tien jaar geleden
zei men: Landschappen schilde
ren? Wie doet dat nog? Het figu
ratieve in de schilderskunst
raakte uit de mode. Gek, nu ben
ik niet figuratief genoeg.
Ik stond in de trein voor het
raampje naar buiten te kijken.
Waar kijkt u naar werd me ge
vraagd. Naar het landschap,
was mijn antwoord. Ik leek ge
schift" Kees Bol blijft mateloos
geboeid door het landschap
Zuigt het op en geeft raak schil
derend zijn mdrukken weer Hij
kan niet anders „Ik word nooit
chagrijnig wakker", schreef
hem een Amenkaan, die een
schilderij bij hem kocht. „Jouw
schilderij hangt bij mijn bed".
Zo iets maakt Kees Bol blij.
Henk Egbers
KENTERING-5: „Wathierals
literatuur erkend wordt, krijgt
de volle aandacht. Wat nog niet
tot de canon is doorgedrongen,
m.a.w wat actueel is, wat eigen
tijdse functies heeft, in het bij
zonder voor de brede massa die
nog niet tot de smalle literaire
incrowd behoort, wordt mis
kend tot misprezen". Aldus Bert
Brouwers in zijn bijdrage „Lite
ratuur, fictie of verbeelde wer
kelijkheid Jan W. Overeem
gaat wat dieper in op het „intel
lectualistische nachtclub-
kluchtwerk" van Arrabals Au
tokerkhof, dat in Maastricht een
tijdelijke censuur kreeg. Peter
van Gestel meent, dat onze tv-
drama's tegenwoordig bestaan
uit „inboorlingen", d.w.z. men
sen, die bedacht zijn en niet re
ëel bestaan. Veel poëzie in dit
nummer o.a. van Ben Cami,
Marry Mesterom, Wim Hazeu,
Wim de Vnes, Jan de Zanger.
Verder twee prozabijdragen.
Eddy van Vüet: Tweemaal dro
men is eenmaal sterven en Er-
win Sylvanus: La Prensa (Ken
tering, Badhuisweg 232, Den
Haag)
K1JK-3: Dit populair weten
schappelijke maandblad is de
Nederlandse voortzetting van
het opgeheven Engelse World of
Wonder Het ziet er interessant
uit, al bulkt het een beetje van
ledenwervende prijsvraagtrek-
kertjes. Dit voor jongeren ge
schreven blad bevat telkens een
groot aantal bijdragen van de
meest uiteenlopende onderwer
pen, in verstaanbare taal ge
schreven en mooi geïllustreerd
In deze aflevering o.a. verhalen
over tijgers op retour in Indone
sië, over telepathische contacten
met jezelf bij het eindexamen
(„spieken op het eindexamen");
leven er in de kosmos nog andere
wezens wat is kung-fu de
hersenen; de Maya-cultuur be
dreigd, verhaal over de honger
winter '44 en de bevrijding; het
bouwen van een eigen zak
computer etc. etc. Het gevaar
dat de populariteit het van de
wetenschappelijkheid op den
duur gaat winnen is echter niet
denkbeeldig (Kijk, f 3,50 per
maand, halfjaar f 21,-, ant
woordnummer 7152, Amster
dam).
„Ja,'het schilderen heeft mijn
leven veranderd. Het geeft een
minder sloofachtig gevoel. Ja, ik
ben zeker een andere vrouw/-
moeder geworden. Ben intenser
gaan leven en denken. Kon me
vaak niet uiten. Ben nogal geslo
ten. Kan me nu uiten. Hoe kan je
als moeder van zes kinderen de
tijd vinden om te schilderen?
vragen ze mij wel eens. Ik doe
mijn kinderen niet te kort. Ik
neem er de tijd voor. Zo'n ont
spanning! Het is voor mij ook
een uitdaging; hoever kun je
komen, als arbeidershuisvrouw
en amateur, zonder lessen?"
Mevrouw Koppelaar roept haar
kinderen. „Hartstikke leuk"
vinden ze het. dat moeder schil
dert. Ze (aten de vijftig zelf ge
tekende uitnodigingen zien voor
de expositie die hun moedi
rond een aantal amateurs, van 3
tot 11 mei, in de nieuwe school
van Noordhoek organiseert;
voor de derde keer. Het hele ge
zin leeft mee.
Daar waar de autoweg „pet
vergissing" het landschap tu
sen Moerdijk en Roosenda
doorsnijdt, liggen een aanl
huizen rond een kerk tegen
dijk opgekropen: Noordhos
Een jaar of vijf geleden betr
de Rotterdamse familie Koppe
laar het leegstaande huis van de
bedrijfsleider van een niet meer
werkende vlasfabriek. Vader
Koppelaar - „hij staat geweldig
achter mee" - pendelt dagelijks
naar de havenstad, waar hij als
machinist werkzaam is. Ze ho
ren er helemaal bij in Noord-
hoek.
We zitten op het zelf getim
merde zwarte bankstel. Moeder
Koppelaar beschilderde het met
bonte bloemetjes. Het huis barst
van de kleuren. In de hoek van
de kamer de ezel en een aantal
schilderijen in opbouw, waar
onder de vrouw van de dorps
dokter. Het trapgat hangt vol
schilderijen, waaronder een
portret van Henk van Ulsen, die
ze eens in het Van Gogh-
museum schilderde op een
amateurs-bijeenkomst. Ze wil
weten, wat ik ervan vind. Moei
lijk, met al die professionele
schilderijen In mijn hoofd. Het
werk „heeft iets"; er wordt hard
en met overgave aan gewerkt.
Zeg, dat wat les misschien geen
kwaad kan. Zij: „Nee Het is nu
juist leuk om te ontdekken, hoe
mensen, die geen scholing heb
ben gehad, amateuristisch ver
der kunnen komen. Wil het zelf
ontdekken! Er is altijd een uit
weg! Portretten schilderen vind
ik geweldig. Deed het altijd van
foto's maar dat kun je zien. Wil
het nu rechtstreeks doen. Ik
moet weten wie erachter zit. Het
karakter. Een leraar van de aca
demie St.-Joost zei me, dat er
een goed evenwicht is in mijn
schilderijen; kleuren zijn goed"
Hoe het begon? „Ik kreeg vier
jaar geleden van mijn man verf
cadeau op mijn verjaardag. Ik
had nog nooit geschilderd.
Hoewel...de ganse familie schil
derde; mijn vader; mijn
nicht...Kijk, de vrouw van de
dokter lijkt al goed. Eerst leek
het nergens op, toen ik met
schilderen begon. Ik belde het
Rijksmuseum: kan ik met een
expositie meedoen? Bel het Van
Gogh maar, zeiden ze daar Daar
heb ik toen meegedaan met een
schilderklas. Mijn vader schil
derde al 45 jaar Wij zonden sa
men een schilderij in (het was
mijn tweede: de opstanding)
naar een tentoonstelling in Rot
terdam. Het mijne werd geko
zen, het zijnë met. Niet leuk,
maar het was een uitdaging.
Waarom ik exposeer? Mensen
interesseren me. Ben erg op me
zelf Vanaf het begin heb ik er
anderen bij betrokken. Kijken
hoever je samen kunt komen?
Materialistisch doet het me
mets We gaan op de mensen af.
Persoonlijk wil ik er niet zo aan
te pas komen. De eerste keer
hebben we in het Pakhoed-
krantje gevraagd wie mee wilde
exposeren in Noordhoek? Er is
hier met veel Ja, mijn buur
vrouwtje schildert ook wel af en
toe. Verder zou ik het niet weten
van de 900 inwoners. Maar de
mensen komen er wel op af en
het gemeentebestuur werkt ook
fantastisch mee En zo doen we
het nou voor de derde keer
Fons Dekkers uit Roosendaal,
van de fnteszaak, doet mee en
zuster Maria uit Oudenbosch
Meneer Kortlever uit Vlaardin-
gen, die schildert oude meesters
na Mona Lisa en zo De man met
de gouden handjes noemen ze
hem. Verder doen Henry van
Eist uit Kalmthout en Zeef van
Zevenbergen uit Lage Zwaluwe
mee, die hebben een academi
sche opleiding gehad Leuk om
het verschil te zien Daar hoef je
je met voor te schamen O ja en
de moeder van Hetta van Melis
uit Rhoon exposeert ook..."
Iedere dag van 2-5 uur en van
halfacht tot halftien kan men
komen kijken - behalve op 7
mei, want dan isereen jury o.l.v
Dick Paschier, die de aan de ten
toonstelling verbonden kinder-
tekenwedstnjd beoordeelt
Mensen, die voor hun pure ple
zier schilderen. „Och nee, duur
is het niet zo", zegt mevrouw
Koppelaar, „een zakgeldje voor
een vrouw Maar je man moet er
wel achter staan. En dat doet
hij" Drie keer belt ze of het ver
haal nu eens in de krant komt
„Niet voor mij, maar voor de
amateurs
HE
Onlangs is het eerste rapport
(240 pagina's) van een serie -
verschenen van het in '74 opge
richte Sociaal en Cultureel
Planbureau (uitg. Staatsuilg).
Mr. H. van Doorn (CRM) schrijft
in het voorwoord, dat hij com
mentaren verwacht, die van in
vloed kunnen zijn op de nog te
verschijnen rapporten. Je vraagt
je af, wie nog de tijd en de moed
heeft om het zoveelste rapport
door te werken, hoe belangrijk
de inhoud ervan ook moge zijn?
Onze papieren maatschappij
gaat ten onder aan rapporten.
Het Sociaal en Cultureel Rap
port 1974, barstensvol analyses,
gegevens en meningen, ligt op de
stapel. Af en toe komt het boven
te liggen; je bladert en leest er
wat in; er is hier en daar reden
om geprikkeld te raken en in de
pen te klimmen; de volgende
rapporten komen er weer bo
venop te liggen. Voor wie wor
den ze geschreven? Waarschijn
lijk blijven dergelijke rapporten
een incrowd-zaak; geschreven
voor ambtenaren, die er be
roepshalve mee bezig zijn. De
inbreng vanuit de basis, vanuit
het veld, van onderen - en joost
mag weten vanuit welke termi
nologie - blijft achterwege.
Kijk, wanneer ik lees: „Dit
roept de vraag op of het onder
wijs nog wel past op de struc
tuur van de werkgelegenheid (of
omgekeerd), die in Nederland
bestaat en voor de toekomst
voorzien wordt. Het tekort aan
ongeschoolde arbeiders pleit er
voor deze vraag ontkennend te
beantwoorden"; wanneer ik dat
lees, maak ik me kwaad; zeker
ivanneer even later de education
permanente aan de orde is en
„tekort" en „ongeschoold" zó
bij elkaar worden gezet.
Wanneer dan onder het kopje
kunst en cultuur het begrip
vrijetijdsbesteding wordt inge
voerd, maak ik me weer kwaad.
Wanneer je daarna - zonder het
noemen van de kwalijke oorza
ken, die eraan ten grondslag lig
gen - ziet beweren, dat de open
luchtrecreatie zich in een grote
en groeiende belangstelling mag
verheugen", dan vraag je je af
waar dat verheugende vandaan
komt? En als er dan ook nog be
weerd wordt „dat er geen vrijet-
ijdsbeleid bestaat", dan ben ik
althans geneigd te zeggen: dank
je de donder! Is er nog niet ge
noeg ingeblikt?
Hoe het komt? Als ik wéér een
nieuw boek lees van JUDICUS
VERSTEGEN krijg ik altijd de
smoor in. Waarschijnlijk zit ik
dan wel op zijn lijn, is het zijn
bedoeling Maar ik heb daar
geen zin in Plichtsgetrouw wor
stel ik me dan door 336 pagina's
jan DE NOORDELIJKE SA
MENZWERING (uitg Bezige
f 27,50) heen. Ingenaaid of
gebonden, ik weet het niet; in
ieder geval zijn hedendaagse
bindtechnieken niet geschikt
voor schrijvers, die het (ook)
zoeken in de kwantiteit. Ze bar
sten uit hun voegen En Verste
gen schrijft er wat af. Trots zet
b') altijd achter in zijn boek in
Welk record-tempo hij zijn
nieuwste weer voltooid heeft
Mierlo, november 1973-aprtl
1974
ik kan er weinig aan doen.
maar zijn mentaliteit ligt me
n,et Dat heb ik al eens eerder
geschreven en het heeft weinig
zin om m herhalingen te verval
len.. Overigens, Verstegen doet
niet zoveel anders. Telkens va
ganten op frustratie-thema's
Hij ironiseert zijn trauma s en
schopt tegen gevestigde orden.
Nu ben ik zelf ook niet vies van
kritiek op vastgelopen situaties
zegt een Franse uitdrukking. En
.daar zal het wel mee te maken
hebben. De saus over het eten
smaakt je wel of niet
en beweer niet, dat ik zelf altijd
even gelukkig ben met mijn
kanttekeningen daarbij, maar
daar gaat het nu niet om Het is
de toon die 3e muziek maakt.
Wie Verstegen mist, mist een
van de belangrijkste schrijvers
van Nederland, luidt een aange
haald citaat op de flap van het
boek. Dat wil ik best aannemen.
want zoveel zijn er momenteel
niet. Verstegen schrijft vlot en
goed, al zit er veel overbodig
heid in de tekst Schrijven kan
hij Dat staat als een paal boven
water Maar wat doet hij ermee?
Het gegeven van dit boek -
waarin ongetwijfeld een aantal
autobiografische elementen zit
ten, de hoofdfiguur is b.v. ook
chemicus als de auteur - is nogal
mager; met name m de uitwer
king „Alles is triest" en „het le
ven is stromende wanhoop", zijn
a! twee bepalingen op de eerste
bladzijden Het verdere verhaal
moet dat bewijzen
De ik-figuur maakt zichzelf
ingelukkig en heeft het gevoel
inderen ongelukkig te maken
Wie is daarvoor verantwoorde
lijk' Niet hijzelf, maar zijn ou
Iers, het calvinisme, de „klere
zooi' van de maatschappij etc
Telkens ontwijkt hij, vlucht hij
in andere situaties, zonder zich
zelf onder de loupe te nemen
Zijn huwelijk is een mislukking,
hij vlucht naar andere vrouwen
Zijn universitaire opleiding is
la-la en hij vlucht in een weten
schappelijk baantje om uit
dienst te blijven. Hij blijft uit
dienst, maar wordt uitgezonden
naar een atoominstituut tn
Noorwegen. De vier Noorse ja
ren in het instituut, dat drijft op
een verdwenen programma van
Sörensen, die de kluit belazerde,
vormen de hoofdmoot van het
boek.
Vier'jaar zoeken naar het op
lossen van brandstof in fosfui
zuur Succes, zonder succes
want iedereen spant tegen hem
samen de Polmannen en d<
Wolzakken, de gedroste voet
balfiguren en gesjeesde'ol teboe-
ren, die groot zijn geworden in
wetenschappelijke functies
waar ze de ballen niet van we
ten. Alles is pure ellende Win-
nifred, zijn wouw, ontwijkt hij
Ue passieven en lauwen - zo
wordt een groep genoemd
moeten van het rapport geacti
veerd worden. We zuilen andere
woorden moeten vinden voor
deze besmette woorden, maar
het zou wel eens kunnen zijn,
dat zij (of althans velen ervan)
de wijzen zijn in deze overgeac-
tiveerde en georganiseerde we
reld. waarin alleen activiteit als
deugd wordt afgeschilderd.
Kunt u nagaan, dat is alleen
nog maar uit het voorwoord.
Bovenstaande is niet helemaal
representatief voor wat er nog
meer beweerd wordt. Maar het
geeft aan, dat er best te reageren
val t, te discussiëren is, naar aan
leiding van dit rapport. Maar
door wie? Over b.v. de stellin
gen, die verkondigd worden
over de samenhang of niet tus
sen kunsten, wetenschappen en
maatschappelijke relevantie,
zou ik best op de vuist willen.
Maar er trekt een kunstenaar
aan de bel omdat hij nu eenmaal
deel uitmaakt van een stuk van
mijn werk - en patsdicht het
rapport, waarin ik hem over
igens niet zo gauw kan terug
vinden.
Als je de enquètecijfers uit dit
rapport kunt geloven - en dat
doen we -, dan zijn er erg veel
mensen zo langzamerhand bezig
met of betrokken op wat kunst
en cultuur heet. Ik zou willen,
dat een krant die hoeveelheid
papier ter beschikking had voor
dit onderwerp, die nu in rappor
ten wordt gestopt. Waarschijn
lijk werden dan meer mensen
bereikt.
Voor geïnteresseerden; in dit
Sociaal en Cultureel Rapport
1974 wordt de volgende opd
racht uitgevoerd: een samen
hangende beschrijving van de
culturele en sociale situatie in
Nederland te geven, voorstellen
te ontwikkelen over hoe op dat
terrein beleid gevoerd zou kun
nen worden en tenslotte na te
gaan hoe het beleid in werke
lijkheid gevoerd wordt. In deel
III met name wordt „een groeps
foto" gemaakt van het maat
schappelijk cultureel leven naar
10 sectoren. Zo, dat is dat. Kijk
maar wat u ermee doet.
ISLAMIC RITUAL FROM
YOGOSLAVIA - Zikr of the Ru-
fa'i Brotherhood (Unesco Col
lection Musical Sources - Phi
lips 6586 015)
Kosovo was één van de wein
ige plaatsen in Juego-Slavië die
op mij de meeste indruk maakte
als een nog vrij authentiek oos
ters stadje in dit land. Terwijl ik
de sfeer daar diep inandemde
kwamen twee mannen op me af,
die wilden praten. Achteraf; de
politie mocht het niel zien. Ze
hadden in Stuttgart gewerkl en
waren daar in contact gekomen
met de westerse cultuur Ze de
den hun beklag over de primiti
viteit van Kosovo. Aan deze
„primitiviteit" is deze lp. te
danken. Met speciale toestem-
om bij Debbie en bij de Noorse
Betten zichzelf te bewijzen,
maar ook dat haalt niets uit De
Hollandse kolome m Noorwe
gen blijkt een bedroevend stel
letje mensen te zijn Niemand
deugt Hij voelt zich bedreigd en
leeft vanuit het wantrouwen Af
en toe een niet uitgewerkte kreet
over de zin van het leven'?'
Het ziet er dus allemaal niet zo
blij uit, ook al is opgepepte
blijdschap nu ook weer niet no
dig Maar je krijgt het gevoel
dat het de halve waarheid ts Je
kunt zon boek natuurlijk naai
de smartlap toetrekken, maai
dat is het nu luist met dat wa
pen hanteert Verstegen maai
zijdelings Et zitten overigens
best roerende observaties in zijn
boek Ik denk b v aan de haat
liefde verhouding vader-zoon
die midden in het boek aan de
orde is, dal Verslegen vooral wil
vernietigen En dat gebeurt zeet
effectief Als |e daar lol in blijft
houden, soit Misschien lucht
het Verstegen op Mij niet
HE
ming van Sheik Xhemali Shehu
„Rufa'i" werden opnamen ge
maakt in dat Kosovo, waar de
bakker de warme broden nog zo
uit de oven door hel raam van
zijn winkel steekt. Het ligt in
Macedonië, waar de Islam met
de Turkse invasie onder Otto
man grote invloed kreeg (de
vernielde fresco's in oude kerk
jes getuigen er nog in negatieve
zin van)
Onder invloed van de Suffi's
vestigden zich daar religieuze
gemeenschappen Het Zikr ritu
eel van zo'n gemeenschap - een
proces om zich open te stellen
voor God als een mannen-
aangelegenheid werd op deze
lp opgenomen. Een ritmisch ge
beuren op tekst en later onder
steund door trommels en be
kkens. door de Suffi's wel ge
noemd „de hete en sensuele
adem" Je vindt er bv verwant
schap in mei de Gregoriaanse
muziek, die ook haar bronnen in
hei oosten heeft Wanneer je
open staal voor dit psychologi
sche gebeuren is dn mannenge
luid indrukwekkend om te ho
ren. zo niet dan blijft het „saaie
muziek' Voor geïnteresseerden
tn hel bijna mystieke ritueel van
het oosten een indringende
plaat. De Unesco-collectie
(waarin veel meer authentieke
geluiden uit de hele wereld, die
verloren dreigen te gaan zijn
vastgelegd) zij hiermee nog eens
in uw aandacht aanbevolen.
FRANZ SCHUBERT: WIN-
TERRE1SE - 6 LIEDER (DGG
2726 058)
Een herpersing van een op
name uit 1966, die er wezen mag.
Ook al behoort het nu lente te
zijn. de befaamde Winterreise
van Schubert overstijgt alle sei
zoenen. Tenminste als je gevoe
lig bent voor deze romantische
liederenkunst - de tijd lijkt er
rijp voor -. De nacht, de weer
haan, de tranen, de lindeboom,
de beek; het dwaallicht, de een
zaamheid, de ouderdom, het
dorp, de draailier-man, de weg
wijzer, hoop, thema's-van een
hunkerende zanger. Fremd bin
ich eingezogen..De twee reeksen
van elk 12 gedichten die Wil
helm Müller aan Von Weber had
opgedragen door Schubert „on
sterfelijk" getoonzet. Bovendien
zijn toegevoegd de zes liederen
Das Weinen, Schiffers Scheide
lied. Der Kreuzzug, Vor meiner
Wiege, Friihlingslied, Jagers
Liebeslied. Ze werden op deze 2
Ip's uitgevoerd door Dietrich
Fischer-Dieskau, begeleid door
Jörg Demus aan de piano. Zowel
over de liederen als over beide
uitvoerenden is al zoveel le
vends geschreven, dat iedere
toevoeging overbodig lijkt. De
exacte wijze van zingen en spe
len, zonder extra dramatische
toevoegingen, lijkt ideaal voor
deze liederencyclus, zodat de
spanning, die authentiek is, tot
haar recht komt.
HECTOR BERLIOZ RE
QUIEM (DGG 2726050)
Het romantische visionaire
van een Berlioz - op het chaoti
sche af - zal op dit moment
waarschijnlijk een betere voe
dingsboden hebben dan in '68,
toen deze opname olv Charles
Muneh gemaakt werd. De her-
persing van deze Grande Messe
des Morts op 5 (Berlioz was pas
goed 30; is zelfs afgezien daar
van terecht. In 1837 vond de
première plaats, waarbij o.a.
300 orkestmusici betrokken wa
ren Zo groot is het orkest van de
Beierse radio op deze 2 Ip.'s niet.
maar samen niet het koor van
dezellde omroep, brengt het Be
rlioz partituur overweldigend
tot klinken Voor de één mis
schien nog een stuk bombast,
voor de ander een orgie aan
klanken Solist is Peter Scheler,
tenor Als invloedrijk man bij
een nieuw stok Franse muziek
cultuur is het nog steeds interes
sant te ervaren hoe deze muziek
heeft doorgewerkt Muziekhis
torisch en puur muzikaal een
boeiend werk, dat graag onder
uw aandacht wordt gebracht.
eindredactie
henk egbers