Soeharto in
wedloop met
ongeduld
Indonesië 25 jaar
ZATERDAG 14 DECEMBER 1974
'toeken.
allemaal
ide
el voeren.
grootste
lodatuw
i bieden ze
:mmingen
"gaat.
jstbare
als elk
et.
ISOLEMENT
I deel v36 VOOT een belangrijk
een schepping was, in
ie a astr°taal isolement. Om
fhed 4 naar andore idealen zo
I 'te»! tü u° kHraa,d als het ging
I 8evaari"i uden speelde hij het
lS jke ?Pel va« een Pseu-
I Ier n,,°ura^e' van evenwicht
I bet W ^"an de ene kant
"tuwJa' dat bij prees als de
Vtlutie iwscht achter de re-
I poii»:3. aan de andere kant de
I Partijen, de Kommu-
TEGENPOOL
VERNIEUWING
OPROER
ANTI-TERREUR
GESCHOKT
WEDLOOP
"PP—
vrij.
^aar?
en betere
een oosters land is
geschiedenis meer
dan herinnering. In het
Indonesië van vandaag
leeft meer dan ooit de
gedachte aan de voor
spelling van Djojobojo,
twaalfde-eeuwse Ko
ning der Kediri, die in
de verre toekomst vre
de en voorspoed voor
zag. „Als ijzeren dra
den Java omspannen,
als wagens zonder paar-
HBHBM
den rijden en als sche
pen langs de hemel va
ren, dan zal Java voor
de Javanen zijn. Man
nen van een geel ras
zullen uit de hemel val
len en blanke overheer-
sers verdrijven. Maar
ook het gele rijk zal
kort van duur zijn. En
dan zal een groot vorst,
de Ratu Adil, vrede en
voorspoed brengen
voor iedereen".
De blanken zijn ver
dreven, ook het gele
ras heeft de aftocht ge
blazen en Java is voor
de Javanen. Het wach
ten is dus op de beloof
de vrede en voorspoed.
V erwachtingen,
neergelegd zijn in de
Pancasila, de oerwet
van de Republiek In
donesië, door de repu
blikeinen van het eer
ste uur gesmeed en
sindsdien als richtsnoer
gehanteerd door alle
Indonesische bewind
voerders.' Wie zweert
bij de Pancasila zweert
bij religieus besef, bij
geloof in nationale een-
Eeub geloof in demo
cratie, in algemene hu
maniteit en tenslotte
in sociale rechtvaardig
heid. Vijf bouwstenen
voor de staat in ont
wikkeling.
n
INDONESIË
BALANCEERT
TUSSEN
DEMOCRATIE
EN
DICTATUUR
De fietstaxi uit de Indonesische steden niet weg te denken.
Wie vandaag door Indonesië
reist en daarbij de nog steeds
vurig beleden idealen van
bet eerste uur in het achter
hoofd houdt, zal enigszins
mistroostig huiswaarts ke
ren. Niet alleen omdat wat
bereikt is nog niet erg tot
ie verbeelding spreekt,
maar vooral omdat de weg
"aar een betere toekomst zo
moeilijk is. De problemen,
Warmee Indonesië worstelt
enorm en ongelooflijk
jecompliceerd.
Vandaag spitsen zij zich toe
op politiek en economisch
gebied. En wel in die mate
iat zij een menswaardig be
gaan voor de brede massa
van het volk op deerlijke
vfee in de weg staan.
I Je dit constateert moet wel
ïf®11 dat de republiek
yilfentwiimtig jaar geleden,
Nederland formeel en of-
»eel zijn handen van de
«®alige kolonie aftrak,
rastisch op het nulpunt
®oest beginnen. Het enige
air de Pamcaila dat ge-
dMiJ? was, was het reli-
I S06 °esa.t van welke aard
I i» z'-in mocbt. Soekarno,
I sien Vat'er des vaderlands,
Mam zozeer in dïscre-
I stra tS geraaltt dat zelfs geen
I Wont naar 'lem genoemd
zal als zijn eerste en
I ren amste taa'k het realise-
j vari de nationale eenheid.
I «T vroeg hij geweldige
1 traJht6" m°bihseerde hij alle
Wam 0,1 middielen, die er
I an- °f naar later bleek
I ten waren. Presti-ge-projec-
torifr ,Persoo'nsve'I'heerlijking,
I live a*'e tegen de voorma-
I i L0ver"eersers, later tegen
l het wWis*aat Maleisië, tegen-
ie te§en de Verenig-
I verfe6'6!?* aan de nationale
I !hat as Soekarno de
W6 r Partii Indonesië
l dee de revolutie in
Morxistische zin daardwerke-
lijik voltrokken wilde zien.
Het spel werd Soekarno's
ondergang en tevens die van
de K.P.I. en het bracht de
republiek naar een catastrofaal
dieptepunt, toen in 1965 het
evenwicht gewelddadig door
broken werd. Honderdduizen
den communisten, meelopers
en vermeende meelopers von
den de dood. Honderdduizen
den verdwenen naar kampen
en gevangenissen. Velen zitten
daar nog. Gezinnen werden uit
elkaar gescheurd, steden en
dorpen ontwricht. Economisch
en financieel stond het land
bovendien voor een bankroet.
In dte situatie bracht de
harde baind van het leger, en
bracht vooral de sterke man
van het leger, Soehairto, uit
komst. Een man. die de macht
niet gezocht had, bescheiden,
introvert!, onzeker, bijna de
absolute tegenpool van Soe
karno. Door de inteffliigentia,
door het leger en dioor de mas
sa werd hij gezien als de fi
guur, die Indonesië een nieu
we kans kon bieden. En het
vertrouwen groeide toen hij
om zich heen de besten van
het volk wist te verenigen.
Onafhankelijke politici als
Adam Malik en Roeslam Ab-
dulgani, die Indonesië een
nieuw gezicht in de wereld
zouden geven.
Wetenschapsmensen van
verschillende disciplines, Indo-
nesië's „super-intellectueel"
Soedjatmoko, leiders van vele
politieke en maatschappelijke
groeperingen. Er kwaim meer
vrijheid van denken en van
spreken dan er in jaren ge
weest was en een vrije pers
organiseerde zich rond figuren
als Mochtar Lubis (onder Soe-
Karno acht jaar lang gedeti
neerd) en Rosihan Anwar.
Soeharto kon aam het work
en koos gedwongen door de
omstandigheden, voor een
nieuwe nationale prioriteit: de
economische ontwikkeling. Zo
als Soekarno vóór hem gedaan
had durfde hij offers te vra
gen. Zware offers met name
op het gebied van de democra
tie- Economische groei immers
vereiste vóór alles politieke
stabiliteit, m die te bereiken
moesten de bestaande politie
ke p; rtijen inbinden en werd
een nieuwe „nationale" groe
pering, de Golkar, met rege
ringssteun op het schild gehe
ven. En om de nationale een
heid en stabiliteit onder alle
omstandigheden te garanderen
Deze maand, om pre
cies te zijn op 27 decem
ber, is het 25 jaar geleden
dat Indonesië onafhanke
lijk werd. Dat wil zeggen
toen werd de Onafhanke
lijkheidsverklaring door
de koningin getekend. De
Indonesiërs zelf beschou
wen zich al langer onaf
hankelijk - sinds 1946
toen de Japanse bezetters
verdwenen waren.
Naar aanleiding van
dit zilveren jubileum
hebben twee journalisten
Cas van Houtert en Cas
per Schuuring een leis
naar Indonesië gemaakt
om een balans op te ma
ken. Vandaag op deze pa
gina het eerste artikel
van een reeks die wij in
de komende weken zullen
publiceren.
was er dan alitijd nog het le
ger, dat in en om de regering
een forse invloed kreeg toebe
deeld..
Soeharto's concept bleek te
functioneren en wierp, voora'
gedurende de eerste jaren,
snel en merkbaar vruchten af
Buitenlandse hulp stroomde
toe, voorkwam ln eerste In
stantie het dreigende bankroet
en legde later het fundament
voor, voorshands bescheiden,
herbouw. Buitenlandse inves
teerders zagen brood in het
nieuwe Indonesië en leverden
hun bijdrage in de „economi
sche rehabilitatie". Een zuinig
beleid riep een halt toe aan de
ouder Soekarno fatale inflatie
en allerwege werd de vooruit
gang zichtbaar, al bleef de
particuliere armoe zwaar
drukken.
Maar er waren ook ontspo
ringen en misstanden en naar
mate de vooruitgang haar
startsnelheid verloor, gingen
die zwaarder wegen. Zo was
er de „nationale uitverkoop"
aan kapitaalkrachtige „neo-ko-
lonialen" uit het rijke Westen
en vooral uit het naburige Ja
pan. In Djakarta bouwden zij
de uitdagende symbolen van
hun economische macht, zodat
de opvatting post vatte dat
Japanners thans met economi
sche machtsmiddelen reali
seerden wat hen destijds met
wapengeweld mislukt was.
D^n was er de groeiende
«doorzichtigheid van het be
stuur, de niet te controleren
invloed v-am Soeharto's nieuwe
„satrapen" Ali Murtopo en
Soemitro, de nadrukkelijke
alomtegenwoordigheid van het
leger, dat rond Soeharto Kaf-
fca-achtaige toestanden
schiep-
Maar ernstiger dan dat alles
was ongetwijfeld de uit al
haar voegen groeiende corrup
tie. De machthebbers rond
Soeharto gebruikten volgens
het recept uit de slechtste da
gen van Soekarno hun positie
om zichzelf op een schandalige
manier te verrijken. Gene
raals bewindslieden en advi
seurs beleden overvloedig hun
dienstbaarheid aan het vollk,
doch bleken in eerste instantie
todh altijd aan hun enigen wel
vaart te -danken.
Kritiek groeide snel en he
vig, met naime aan universitei
ten en in kringen van toege
wijde deskundigen, die hun
herboren hoop ernstig be
dreigd zagen. In de loop van
vorig jaar leek het er op dat
de confrontatie tussen het be
wind en zijn critici zich in de
sfeer van een wellicht bevrij
dende discussie zou kunnen
voltrekken. Van „hogerhand"
werden daandoe althans ver
scheidene pogingen gedaan.
Maar toen in januari van dlit
jaar de Japanse premier Tana-
ka Djakarta met een officieel
bezoek vereerde sloeg om nog
steeds niet duidelijke redenen
de Vliaim in de pan.
Op 15 en 16 januari woedden
rond de symbolen van de Ja
panse „draagkracht" onlusten,
die in de officiële bulletins
gerangschikt werden onder de
rubriek „rellen", maar die vol
gens ooggetuigen eerder deden
denken aan een volksopstand.
Een uitbarsting van woede en
onbehagen, waarbij doden en
gewonden vielen, tientallen
gebouwen en honderden auto's
in geblakende ruïnes verander
den en bij menigeen herinne
ringen opkwamen aan de
woeste communistenjacht van
weleer.
De schrik zat er onmiddel
lijk weer in, kennelijk ook bij
de regering die iin hoge staat
vain alarm raakte. Naidiat met
narde baind en grootscheepse
intimidatie te land, ter z-ee en
in de lucht het oproer was
oediwonigen, werden door Soe
harto en zijn naa'ste medewer
kers verstrekkende maatrege
len genomen, zowel binnens
kamers als extern.
Binnenskamers waren er
wat men noemt „verschuivin
gen in posities". Vooral Soe
mitro, hoofd van de kennelijk
Soekarno
falerudie veiligheidsdienst Kop-
kaïmpitib, vrij algemeen gezien
als kroonprins van Soeharto,
maakte een lelijke smak
„Verschuivingen" van velerlei
aiard troffen ook die legertop.
Maar pijnlijker waren de
externe maatregelen. De golf
van arrestaties, die volgde op
de roerige januari-dagen. Zes
enveertig vooraanstaande In
donesiërs verdwenen achter
slot en grendel, niet omdat zij
oproer gekraaid hadden, maar
omdat zij zich op de een of
andere manier met de kritiek
op de regering hadden yereen-
zelvigd. Onafhankelijke intel
lectuelen, voormalige leiders
van voormalige politieke par
tijen (onder wie bekende fi
guren als Soebadjo, prof. Sar-
bini en de schoonzoon van
Soekarno, Poegoeh), studen
tenleiders als Remy Leimena
en Hamman Sdregar (kort te
voren nog in een forse discus
sie gewikkeld met minister
Pronk) en verscheidene mili
tairen. Zij allen worden nog
steeds vastgehouden op grond
van de uit Soekarno's dagen
daterende anti-terreur-wet en
moeten op grond van die
zelfde wet binnenkort wor
den berecht of vrijgelaten.
Niet gearresteerd wel geïn
timideerd. beperkt in zijn be
wegingsvrijheid en verhoord,
met aandrang en volharding,
werd de nationale figuur
Soedjatmoko. De pers, die
even aan de vrijheid had mo
gen ruiken, werd snel en de
gelijk gebreideld. Niet minder
dan twaalf kranten onder
wié de befaamde Indonesia
Raya van Mochtar Lubis
kregen een verschijningsver
bod. Alleen de tot loyaliteit
tegenover bet regiem „bekeer
den" zijn intussen weer aan
de oppervlakte verschenen. De
censuur is .verscherpt en
neemt soms belachelijke vor
men aan. En voorts is er ver
denking tegen en controle op
allerlei figuren, die van de
prins geen kwaad weten. Ne
derlanders in Djakarta bij
voorbeeld ervaren dat hun
brieven geopend (en slordig
dichtgeplakt) worden.
De „beperkte democratie"
van het Soeharto-regiem be
gint aldus op penetrante wijze
te rieken naar de beperkte
„dictatuur" uit het Soekarno-
verleden. Aan het hoofd on
verkort Soeharto, wiens posi
tie geen moment in het geding
is geweest, geschokt door de
januari-opstand, niet begrij
pend, maar meer dan ooit be
reid zelf verantwoordelijkheid
te nemen en knopen door te
hakken. Nog steeds van goede
wil ongetwijfeld, maar om
ringd niet alleen door machti
ge politieke strebers als Ali
Murtopo, maar ook door de
Goedoens, religieuze koffie
dikkijkers, met wie het staats
hoofd zich intensief bezig
houdt en die op hun beurt
weer als stromannen funge
ren.
Rond Soeharto de uitvoeren
de macht, eem kliek, die zijn
edigen spel speelt en de goed
willende leden van het kabi
net in de wielen rijdt- Een
parlement dat zaken doet in
die oindaanzdrihtiige sfeer van
het moesjiawarah, eindeloos
kracht achter de revolutie, nu
de garantie voor „politieke
leger, eens de stuwende
pratend, eindeloos lo-bbiënd.
En daiair tegenover dan het ei
genlijke machtsapparaat: het
stabiliteit".
Soeharto
De dialoog tussen het be
vind en zijn critici, zonder
welke een democratie zo dood
is als een pier, is op een
drastische manier gestópt. Wie
in Indonesië probeert zich te
oriënteren krijgt de indruk
dat een spannende wedloop
aan de gang is tussen een
goede wil en grote vlijt van
enkelen en frustrerend egoïs
me van velen- Tussen diege
nen. die zich inspannen om dit
lanid en zijn volk door de gi
gantische problemen heen te
loodsen, en degenen, die bot
en arrogant hun eigen wel
vaart dien-en en zich daarom
misschien vroeg of laat een
nieuwe uitbarsting van volks
woede op de hals halen. Over
de uiteindelijke uitslag van
deze wedloop houdt menige
Indonesiër zijn hart vast
En intussen is het wachten
op de acht eeuwen geleden
aangekondigde vredesvorst, de
Ratu Adil, die nu eindelijk in
de buurt moet zijn en die zal
aantreden „nadat het vólk van
Java zijn geweten onderzocht
en het boze uit zijn hart ge
sneden heeft Dan zullen de
rijken hun rijkdom verdcien
en zal een ieder zijn gegeven
woord gestand doen". Maar
zover is het nog niet op Ja
va.
CAS VAN HOUTERT
