Manneke
en de
moderne
muziek
NAJAARSPLATEN
DALI VOOR IEDEREEN
L
Is dat de wereld, die je gemaakt hebt, o Heer
Oost en West botsen in de liefde van Ali en Nino
vr;
PREMIÈRES VOOR NOS
EN IN MIDDELBURG
ijdschrift
eleid
oek
ZATERDAG 9 NOVEMBER l9;4
SATE-Pen noemden de Rot
terdammers het zes meter ho
ge aluminium beeld van Jits
Bakker op Rotterdams Korte
Lijnbaan B. en W. van Rotter
dam accepteerde dit beeld niet
van Schaap, Citroen, Van Gel
ders juweliers - diamantairs
Maandag a.s- biedt deze firma
het nu aan de burgemeester
van Eindhoven aan t.g.v. ope
ning vestiging van deze dia
mantairs aldaar.
MUZIKAAL Palet, exposi
tie van 50 kunstenaars rondom
het thema muziek, tot 18 nov.
in Raadhuis en Kinderkus,
Hilvarenbeek.
ALAIN Teisters „Zeven-
buik met bed en bezoekers",
is nu, tot 7 december, te zien
in Zeeuws museum te Middel
burg.
FRISO ten Holt, oliever
ven en aquarellen, tot en met
14 november bij Etcetera, Ber
gen op Zoom.
UNESCO centrum Nederland
viert op 25 nov. 25-jarig bestaan
in Kon. Inst. voor de Trrpen
Amsterdam. Minister van Ke-
menale spreekt.
SPEL van Licht en
Lucht; Stan Hagemeier expo
seert toepassingsmogelijkhe
den van een oud. ambacht in
BKS-gebouw, Spoorlaan Til
burg. Vanmiddag 15 u ope
ning- Tot 2 december.
PIERRE Alecbinsky expo
seert acryl, tekeningen en gra
fiek uit de periode '65-'74 in
museum Boymans-Van Beu-
ningen te Rotterdam. Van 15
no-v. tot 5 januari.
THE Musical Life of Char
lie Parker; totaalprogramma
igew-ijd aan belangrijke jazzfi-
guur, vannacht om 24.15 u in
de Doelen te Rotterdam
m.m.v. o.a. Jay McShan, Billy
Eckstein, Dizzy Gillespie, Ed
die Lockjaw Davis, Budd
Johnson, Curtis Fuller.
MEL Cooper met schilder-
rijen en tekeningen in Mey-
huis, Helmond, tot 2 decem
ber.
HERMAN de Man-avond
in De Lantaren te Rotterdam
op 14 nov. (De Man overleed
14 nov. '46)- Er wordt geijverd
voor een standbeeld in Oude-
water. Er komen vier her
drukken van zijn romans.
BORZO, Den Bosch, expo
seert impressionisten uit
Haagse, Larense en Barbizonse
school. Tot en met 30 nov.
HONDERD boeken van en
over Churchill. Expositie t.g.v.
100e geboortedag van Chur
chill in Brits consulaat, Kei
zersgracht 343, Amsterdam.
EQUUSE van Peter Shaf
fer (vertaling Hawinkels)
wordt door Globe (regie: Adr.
Brine) op 28 november in Til-
burgse schouwburg in premiè
re gebracht.
DUMMIES, nieuw theater-
gebeuren door studio Scara-
bee- Première 14 nov. Den
Haag. Onderwerp: manipule
ren. Medewerking o.a. Ned.
Opera Stichting. Ned. Blazers
ensemble. Woody van Amen,
Livinus, Heppe de Moor, Jan
van Munster. Muziek: Otto
Ketting; tekst: Bert Schier-
beek.
KU LTUURLEVEN-8„Het
merkwaardige van een vroe
ger Europa was, dat het niet
uit één boek leefde, maar uit
meerdere. Dat is uniek. Wie
Arabië zegt, zegt:Islam en
daarmee is alles gezegd. Maar
voor ons ligt dat gecompliceer
der. Wij zijn een ingewikkel
de cultuur", aldus H. Brug-
mans over de Huidige Cul-
tuursitatie inauguratie rede
te Leuven). Turkije zit met
Ataturk-syndroom zet H. Bun-
tinx boven zijn artikel waarin
hij o-a. betoogt: „Landen, die
met één been in de ontwikke
ling staan, kunnen begrijpelij
kerwijze niet dulden dat men
zijn tijd verdoet met intellec
tualistisch opiumschuiven".
André Truyman schrijft over
Christen-democraten in de Ne
derlandse politiek of in de
ideologie van het midden,
waarin hij de „derde weg"-
keuze tussen links en rechts
in het CDA aan de orde
stelt. Hij vraagt zich o.a. af
wat de adhesie-betuiging van
het CDA aan de Chileense
christen-democraten, die zich
akkoord verklaarden met de
militaire staatsgreep en de be
tuiging van leedwezen met het
einde van Allende, te maken
heeft met een Evangelisch Ap
pèl? Verder o.a. bijdragen
over de Belgische gewestvor
ming en informatie over en
kritiek van de Duitstalige ro
man in 1973. (KL Ravenstraat
112, Leuven).
Daan Manneke (links), pianist Geoffrey Madge, hoornist Peter Hoekmeijer en trom
bonist Henry Dieterman tijdens de radio-opname van Diaphony for Geoffrey.
Wat moet je met moderne
muziek? Wie op deze vraag
een klinkend antwoord wil
hebben moet eens praten met
de componist Daan Manneke
en vooral luisteren naar het
geen hij doet. Op 18 november
gaat hij, als leerling van Ton
de Leeuw de Prix de composi
tion doen („leuke afronding"),
waaraan een regeringsopdracht
vast zit. We zitten in de grote
VARA-studio voor de opname
van zijn „Diaphony for Geof
frey", waarvan de NOS de ra
dio-première brengt. „Een ge
weldig ruimtelijk stuk", zegt
Geoffrey Madge, aan wie het
stuk is opgedragen en die met
grote virtuositeit de pianopar
tij speelt. Op 16 november is
de première in Middelburg,
waarbij nog een drietal com
posities van deze Zeeuwse
componist worden uitgevoerd.
Er liggen bovendien enkele
uitgevoerde opdrachten op een
uitvoering te wachten- En dan
te weten, dat het aantal eigen
tijdse composities het vorig
jaar bij onze symfonieorkes
ten daalde. „In Duitsland
blijkt zelfs, dat orkestleden
erdoor overspannen raakten",
lacht Daan Manneke. „Er zijn
ook maar weinig musici. rt;e
het (nog) aankunnen", P
Hoekmeijer (cor of hoo
Henry Dieterman (posaun oi
trombone) en Ad Rops (trom
pet), drie zeer vakbekwame
musici, die meewerken aan de
Diaphony for Geoffrey, geven
toe, dat ze er aanvankelijk
moeite mee hadden, maar nu
is het: „Geweldig om te
doen". Iedereen is enthousiast
over de ruimtelijke klanken
als de banden met opnamen
worden afgedraaid.
„lik kan me niet voorstellen,
dat mensen hier moeite mee
hebben" zegt Daan Manneke.
Oren, die gewend zijn aan een
strak metrum, aan een drie
kwart, vierkwarts- en andere
maatindelingen raken de tel
kwijt. Er is sprake van een
andere orde. Wanneer Daan
(of Daniël, zoals zo mooi staat
op de omslag van de partituur,
door Donemus uitgegeven) je
vertelt, dat hij het best kan
componeren met zachte radio-
muziek op de achtergrond,
lijkt het of zijn composities
rationeel maakwerk zijn. Maar
als je zijn Diaphony hoort, is
er tevens sprake van een emo
tioneel accent, van een roman
tiek als je dat goed wilt ver
staan. De drie blazers wande
len door de ruimte en dia'loge-
ren met de piano Er is sprake
van een ruimtelijkë orde en zo
is dit stuk helemaal van deze
tijd, waarin we in andere di
mensies leren denken en erva
ren.
In dit stuk ontmoeten Daan
Manneke en Geoffrey Madge
elkaar weer, nadat ze in Zee
land vrienden geworden wa
ren. De Australiër Geoffrey
Madge, die verbonden was aan
de muziekschool Temeuzen
ging naar het conservatorium
in Den Haag. waar hij een
„superklas" pianisten doceert.
Daan Manneke verhuisde naar
Breda, van waaruit hij docent
is aan de conservatoria van
Amsterdam en Utrecht- Geof
frey vroeg aan Daan een vir
tuoze compositie voor zijn
leerlingen. De Buma maakte
er een opdracht van en zo
ontstond de Diaphony voor pi
ano en drie koperinstrumen
ten. De drie genoemde blazers
bewijzen er hun virtuositeit in
(anecdote: Ad Rops: „Ik heb
een c-trompet; die hoge d zit
er nieit eens op, maar toch
maa-k ik hem"). En wat Geof
frey Maidge op de piano ermee
doet grenst aan het ongeloof
lijke. Dat is niet zo verwon
derlijk als je hem hoort ver
tellen, dat juist de befaamde
moderne componist Iannis Xe-
nakis hem naar Parijs geno
digd heeft om zijn tweede pia
noconcert, te komen spelen.
Geoffrey: „Dat is zo'n concert,
dat iedere pianist inkijkt en
dan zegt dat is onspeelba-ar.
Het is dan leuk als je het zelf
net wel kunt". Dat dit geen
bluf is heeft een andere com
ponist, Berio, tijdens het laat
ste Holland Festival ondervon
den. Op de vooravond van de
uitvoering van een van zijn
composities was hij, na veel
studies, niet tevreden over de
pianist. Madige werd opge
trommeld en de volgende dag
zat hij dus bijna 1 vue
achter de piano bij de uitvoe
ring. Ook in Middelburg, zal
hij op 16 november de piano
bespelen, waarbij de blazers
komen uit het Rotterdams Ko
per Quintet. Tevens wordt dan
uitgevoerd Plein Jeu (was op
dracht van Rotterdamse Kunst
Stichting) en een voormalige
opdracht van Jeugd en Muziek
Zeeland: Jeu voor fluitsolo. In
Middelburg blijven opvallende
dingen gebeuren als het om
moderne muziek gaat.
Daan Manneke schreef on
langs ook een serie moderne
liederen. Aanleiding: de zan
ger Max van Egmond klaagde,
dat er geen goede moderne
liederen zijn. Tijdens de voca
listen-cursus in Vught zong
Lex Barten deze bijna tonale
liederen op Engelse tekst met
claveoimbel begeleiding en
ook Van Egmond zal ze gaan
doen. Voor het Toonkunstkoor
Gorinchem, dat volgend jaar
40 jaar bestaat en waarvan
Daan Manneke dirigent is
(binnenkort uitvoering van
Brahms Deutsches Requiem
kwam een opdracht klaar:
Three times; een ruimtelijk
stuk voor dubbel-koor, koper,
hout, strijkers en slagwerk.
Ook voor het Nederlands
Saxofoon Kwartet is hij bezig
„iets te doen". Bovendien
werkt Daan aan een werkboek
voor toetseninstrumenten. „Zo
als Van Beurden dat deed
voor groepen. Ik merk b.v.
bij de Vereniging voor Huis
muziek dat er behoefte aan
is. Het gevaar voor zo'n boek
is evenwel, dat de improvisa
tie weer in een methode ge
perst wordt, zodat het zijn
.doel voorbijschiet". Over de
rijksopdracht, die aan de Prix
vastzit, heeft hij al ideeën:
een stuk voor twee piano's,
door één man te bespelen.
Maar méér wil Daan er nog
niet over kwijt. Dat hij daar-
Pi m a wwKmsarwBatfMaÊBBKm
Eén van de foto's uit het boek; beeld van het beruchte
Chili-stadion.
„Het fascisme is nog volop
tussen ons aanwezig! Ik hoop
daarom, dat tienduizenden dit
boek zullen lezen, opdat ze
zullen beseffen wat fascisme
is". Dat zei oud-minister prof.
Willy Calewaert in de stad,
waar enkele weken geleden de
mensen nog te hoop liepen bij
de anti-fascistische toneelvoor
stelling Versehave. Eerlijk ge
zegd had ik me, vóór deze
uitspraak verkeken op het
Vlaams- In mijn programma
boekje van de Vlaamse Boeken
beurs stond: twee voorstellin
gen door het Koninklijk
Jeugdtheater en Voorstelling
van het STADION VAN CHI
LI. Ik spoedde mij erheen om
u te vertellen over - wat ik
dacht - een nieuwe actuele
toneelvoorstelling. Het voor
stelen was „simpel weg" het
presenteren van een nieuw
boek van SERGIO VILLE-
GAS; HET STADION. Maar
ik miste de toneelspelers niet:
het voorstellen en nog meer
het uitlezen van de 175 pagi
na's ooggetuigen over de ter
reur van de Junta in Chili was
een drama, waar ik een mach
teloze nachtmerrie van over
hield.
Sergio Viliegas is de schuil
naam van een Chileens jour
nalist, die verslag doet van
ooggetuigen, die aan den lijve
beestachtig hebben ondervon
den wat terreur is. Hij heeft
Chili verlaten en bevindt zich
nu in de DDR. Daar kwam het
boekje (Das Stadion) uit en
werd in zeer korte tijd al in
80.000 exemplaren verkocht.
Nu is daarvan de eerste (niet
al te beste) Nederlandse ver
taling verschenen bij Roya lit
teraire afdeling van uitgeverij
Die Keure (voor Nederland
Desclée De Brouwer), die voor
ongeveer f 10,- verkrijgbaar
is. Bij de presentatie was aan
wezig prof. Marcos Portnoy,
jurist, die in Allendes dagen
deel uitmaakte van de Natio
nale universiteitsraad. Als een
gebroken man zat hij te ver
tellen over de dingen, die je
uitvoerig in dit boek kunt le
zen. Is hij één van de 20 000
titels, vroeg ik me af, die
momenteel in het Antwerpse
Bouwcentrum op de beurs lig
gen uitgestald Meneer, het
geroddel van de Vlaamse on
derpastoors als zou Guido Ge-
zelle een homoseksueel zijn is
achterhaald door dit boek van
Reiniers hij was vrijmetse
laar", verkondigt een boekver
koper luidkeels naast een
stand vol lectuur over inter
menselijke relaties. Binnen
vertelt de Chileense prof. hoe
kwetsbaar die zijn. hoe de
mens voor de mens een wolf
kan zijn.
Prof. Galewaert: „Dit boek
laat nog weer eens zien tot
welke daden geldzucht, het
kapitalisme, de mens kan
brengen. Na alle concentratie
kampen van de laatste oorlog,
dachten we. dat het welletjes
was geweest. „Maar grote ge
tallen brachten schemertoe
standen en abstracties teweeg.
toen men zich een beeld van
het fascisme, als uitloper van
het kapitalisme, begon te vor
men. De terreur gaat voort.
Dit boek komt precies op tijd
als een nieuwe getuigenis, die
ons de ogen kan openen." En
Calewaert vertelt van zijn ont
moeting met Allende in de
Verenigde Naties. „Wellicht is
de rede die hij toen - 4 de
cember '72 - gehouden heeft
de belangrijkste geweest die
ooit in de VN aoor een staats
man gehouden werd. Hij ont
maskerde daarin voor de
moord zijn toekomstige moor
denaars (o.a. ITT, Kennecott).
Allende heeft teveel geloof ge
hecht aan mensen". En Cale
waert voegt er o.m. nog aan
toe dat het gewenst is dat de
militaire diplomatieke verte
genwoordiger van Chili in
België tot persona non grata
verklaard wordt ook al heeft
België voor het eerst in de
historie een coupe veroordeeld.
Een vertegenwoordiger van
Oproep voor Chili" stopt me
een concreet proteststuk tegen
het Chili bewind in handen
ondertekend door o.a. talloze
volksvertegenwoordigers en se
natoren. „De Belgische pers
heeft het doodgezwegen", zegt
hij. „Waarschijnlijk, omdat er
voor de socialistische pers te-
vee] vertegenwoordigers uit
christelijke partijen opstaan
de christelijke pers, omdat er
socialisten op staan" (dus een
Chilibacil).
„Iemand is gestorven, ie
mand werd geslagen, zoals ik
Wii je echt eens eem fijn
geschreven boek iezen. dat bo
vendien niet uit louter vrij
blijvende thema's bestaat, dan
kan zeer aanbevolen worden
KURBAN SAID: AH EN NI-
NO (uit het Engels vertaald
door Else Hoog-uitg. De Har
monie - 14.90). In een mee
slepende verteltrant plaatst
var Ali en Nino in het cultu
rele klimaat van het begin van
deze eeuw op het snijpunt van
de oosterse en westerse cul
tuur. De botsing van deze bei
de culturen, de infiltratie van
de westerse- in de oosterse
cultuur op dat moment is het
hoofdthema. Het wordt even
wel niet opgediend in zware
betogen, maar in een gemak
kelijk te lezen liefdesgeschie-
Kurban Said/Essad Bey.
denis, die de consequenties
van deze infiltratie tastbaar
maakt. Het oorspronkelijke
boek werd al in '37 geschre
ven en verscheen in '38 in een
Nederlandse vertaling. In de
'hoos van „herontdekte" en op
nieuw uitgegeven boeken uit
vervlogen tijden, is dit een
we-1 terechte heruitgave.
Wie was Kurban Said? Hij
heette eigenlijk Essad Bey, af
komstig uit ee'n joodse familie
uit Bakoe aan de Kaspische
zee. Werd geboren in 1905.
Ging over tot de Islam. Tij
dens de revolutie vluchtte hij
naar Duitsland en bezocht in
Berlijn de universiteit. Daar be
gon hij te schrijven: vooral bio
grafieën o.a. over Mohammed
en Stalin.
In de Nazitijd vluchtte hij
naar Italië. waar hij in '42
overleed. Hij ligt begraven in
Positano met een Koran onder
zijn hoofd. Jenia Graman, die
kunst doceerde in Berlijn, her
ontdekte het boek na de twee
de wereldoorlog, het werd in
bet Engels (uit het Duits) ver
taald en uitgegeven door Hut
chinson.
Ali is een mohamedaan, he
lemaal gebakken aan de oos
terse cultuur in en rond Ba
koe: Nina een Georgische
prinses van christelijke huize
(Grieks-orthodox) en boven
dien gecharmeerd door een
Europese levenswijze. Tegen
de achtergrond van de ooster
se man-vrouw verhouding iri
die f tijd ontwikkeld zich
een liefde, dip uitstijgt boven
alle tradities: een soort tegen
draadse Love Story uit het
begin van deze eeuw. Dit
brengt vooral Ali in botsing
met zichzelf en zijn omgeving.
Said doorspekt zijn verhaal
met legendes, historische ge-
beurtenissen uit de culturele
traditie van het oosten, die de
in onze ogen barre en boze
toestanden in de man-vrouw
verhouding aldaar overeind
hielden. Maar er wordt aan
geknabbeld: in dit geval met
name door Nino Dat gaat ge
paard met gebeurtenissen waar
bij moord en doodslag niet
bij weer aan Geoffrey Madge
denkt, ligt bijna voor de
hand.
De drie blazers blazen de
laatste „maten" in de vleugel.
Geoffrey houdt het pedaal
vast. En zo verklinken de laat
ste toenen via de pianosnaren
in de ruimte- Ruim twee uur
is er h-aird gewerkt aan het
stuk van twintig minuten. Ie
der heeft zijn solistische- en
groepskwa-liteiten kunnen be
wijzen. De vier musici zijn
zelf verwonderd over d-e
prachtige resultaten. De man
aan de opnameknoppen is te
vreden. Een aantal leerlingen
van het Amsterdams conserva
torium heeft enthousiast de
verrichtingen gevolgd. Het
lijkt erop, dat er in de toe
komst méér musici zullen ko
men, die dit werk aankunnen.
De moderne muziek gaat door.
Daan Manneke levert zijn aan
deel. Moeilijkheid is evenwel:
welke criteria moet je ervoor
aanleggen?. Hoewel Daan
Manneke, zelf bestuurslid van
Gaudeamus. is helemaal niet
tevreden over wat in dit ver
band gebeurt. Hij noemt
zelfs het bekroonde werk van
de afgelopen Gaudeamus-week
een aanfluiting. Voorlopig zul
len je eigen oren óók een be
langrijk criterium zijn en dan
zeg ik na Diaphony: boeiend
en aangenaam om naar te luis
teren; om vaak naar te luiste
ren en zo vertrouwd te raken
met een nieuwe muzikale or
de, die ongetwijfeld te maken
heeft met de nieuwe ordening
die we aar het zoeken zijn in
het leven van alle dag.
HENK EGBERS
Ook de najaars- of herfstaan-
bieding van Polydor bevat een
aantal aanbiedingen, die goed
koop zijn: hetgeen iets anders
is dan goedkope aanbiedingen.
Er zit nogal wat vokale mu
ziek onder. Het zijn totaal
nieuwe en samengevoegde- of
herkoppelde opnamen. Ook
hier bijt J.S. Bach de spits af
(afgezien van de Archiv-pro-
duktie van de Bachwerken in
elf delen, waarop we terug
hopen te komen) met de H-
moll of Hobe Messe onder
Kara jan met o.a. Christa Lud-
wig (f 55,-) Alle Lieder oh-
ne Worte van Mendelsohn
(Barenboint) en de Mörike
Lieder- (Fischer-Dieskau-Ba-
renboim) staan telkens op 3
lp's (resp. f 55,- en f 50,-).
Op 6 lp's vind je de 12 Tost-
kwartetten van Haydn (op 54-
55-64 .VAN DE 84 die hij
maakte) door het Amadeus-
kwartet (f 100,-). Mozart is
wel zeer goed vertegenwoor
digd met alle symfoniën, als
jubileumuitgave tgv Karl
Böhms 80e verjaardag. Hij di
rigeerde de Berliner Philhar-
meniker bij de vroege Symfo
nieën (8 lp's 110,-) en De
grote Symfonieën (7 lp's 110,)
en de drie grote opera's Le
Nozze, Govanni en Zauberflöte
(11 lp's f 150,geheel nieuw
is zijn uitvoering DIE
ENTFRUNG AUS DEM SE
RAIL en DER SCHAUSPIEL-
DÏRECTOR (DG G 2740 - 3
lp's f 55.-). die we konden
beluisteren.
gespeeld door de Staatsie,»,
van Dresden, die ook
partij in Die Entführun»
zijn rekening neemt. Een
plezierige bezit, deze
Nog twee andere
vocale werken zijn te noe»,.
het vroegste indrukwekW
muziekdrama in de
nis van Monteverdi: Orfe» J
Jürgen Jiirgens (3 lp's j V
en een eerste opname van
Mozart bewerking
Handels Messiah
Mackeras (3 lp's f 50,-) „5
op we uitvoerig terug'h»»:
te komen. Tenslotte is ee„
vallende cassette, waarin J
grote symfonische gedichtï
van RICHARD strS.
TONDICHTUNGEN
2740 111 5 lp's t 90,-) bi"
gebracht zijn. Het zijn uit,»
rmgen door de Berliner Ut
harmoniker, uit de jaren1
nooit geloofd zou hebben dat
men een menselijk wezen kan
slaan. Bloed vergieten is voor
hen een onderscheiding;
moord hun roem. Is dat de
wereld, die je gemaakt hebt, o
Heer? Waarvoor je zeven da
gen van wonder en werk?"-
Dat is een vers van het niet
afgemaakte lied door de be
kende Chileense artiest en
volkszanger Victor Jara in Es-
tacüo Chile. Het staat in dit
boek, vergezeld van talrijke
ooggetuigen-verslagen rond
zijn tragische dood. Er staan
getuigenissen in, die vertellen
over het vernietigen van de
totale Chileense filmproduktie
(inclusief de mensen), van de
toestanden op de universitei
ten en in het verbond der
geneesheren, dat aan de zijde
der ondernemers en militairen
stond. Namen en persoonlijke
houdingen, martelingen wor
den onopgesmukt meegedeeld.
Reacties uit het stadion: reac
ties van Pa-blo Neruda, kardi
naal Henriquez, van overlo
pers, verklikkers en helden.
Het is een gruwelijk boek. De
vraag blijft: wat moeten we
ermee? Antwoord: het bewust
zijn bij de mensen over deze
gruwelijkheden in de wereld
aanpunten. Vraag: Wat doen
we aan met dit bewustzijn?
Antwoord: pressie uitoefenen
op de huidige machthebbers in
Chili/- Vraag: Is dat het enige?
Kunnen we méér? Heeft dit
verschijnsel ook iets te bete
kenen voor de maatschappij
waarin wij leven, waarin - in
het klein - de ene mens voor
de ander ook dikwijls een
wolf is (in Chili zijn deze
krachten alleen geculineerd: in
één punt bij elkaar gekomen).
Etc. Lees het.
H-E.
Die' Entführung aus dem
Serail is evenals Der Schau-
spieierdirektor een wat men
noemt komische opera. Het is
ook een geliefde opera: nog
niet zo lang geleden is er een
televisie-uitvoering van gege
ven. Niet ten onrechte: de
opera biedt niet alleen volop
gelegenheid te genieten van
superieure muziek, maar ook
van talrijke spelmogelijkhe-
den. Het gaat op een grammo
foonplaat natuurlijk uitslui
tend om de muziek. Karl
Böhm zal misschien naar dë
smaak van puristen een uit
voering leiden, die niet
„droog" genoeg is, maar veel
anderen laten zich zonder be
zwaar meeslepen door de in
dringende wijze van musice
ren van Böhm en de artiesten,
die hij leidt. Arleen Augèr,
Reri Grist, Feter Schreier, Ha-
rald Neukirch, Kurt Moll en
Otto Mellies zijn niet allemaal
even bekend in de bel-canto-
wereld, maar dat wil helemaal
niet zeggen, dat de uitvoering
daarom van minder niveau is.
Integendeel: het is een even
wichtige aangename uitvoering
geworden.
Muzikaal gesproken is Der
Schauspielerdirector van heel
wat minder gehalte: een
„Spielerei". Zo is ze ook opge
vat: geen zware accenten,
speels en licht gezongen en
tot '74, olv Herbert von Kin.
jan: Don Juan, TUI Eulenspis.
geis Lustige Streiche, Tam
der sieben Schleier. Also
sprach Zarathustra. Don (|«i.
chote, Em Heldenleven, Tol
und Verklarung en zijn uit 'li
stammende Melamorphosen. |i
weet niet of Straus wel ton
„populaire" componist is, tal
wordt hij na Mozart, Verdi a
Wagner wel het meest p.
speeld in het ijzeren repertoi
re. Dat kan niet te dauka
zijon aan de reminiscenties, dit
zijn naam oproept aan de vin
Wals-Strauszen, (waant!
hij geen familie was). Slis-
sohien omdat zijn naam onver-
brekelijk verbonden is met
Rosenkavaiier? Zijn gr
zit vooral in het feit, dat Ij
op een breekpumt in de n
ziekgeschiedenis gestaan heelt
Hij kon als voltooier en
de laat-romantiek, uitgemaal
worden voor revolutionair a
reactionair tegelijk. In hel
voetspoor van Wagner, I
en Berlioz, kun je bij hom
tegelijk bv. (in Also spraoh)
het gebruik van de twaalffo-
nenreeks aantreffen. Opperste
eenvoud en poëtische vervoe
ring naast het uitspelen vin
een totaal orkestapparaat in
traditionele en nieuw gevon
den schrijfwijzen vertegen
woordigen in Strauss, tussen
1890-1945 een belangrijk stuk
muziekgeschiedenis. De Berli
ner Philharmoniker is een
goede representant van deze
traditie. terwUl Von Kara'sn
met ziip geziiseiniineprde ro
mantiek in deze cassette een
groots Piitorisch document bij
eenbracht.
vreemd zijn. Daarbij speelt
mee de geschiedenis van de
republiek Azarbajdjan. twist
appel van Turken en Russen
tappel van Turken en Rusxen
aan de vooravond der revolu
tie Op deze wijze heeft Kur-
oan Said een stuk geschiede
nis en zedenhistorie en -ont
wikkeling op een erg boeiende
wijze doorgegeven: hetgeen
ondanks de romantische ver
pakking verhelderend
werkt. Een fijn boek om te
lezen en geïnformeerd te wor
den.
eindredactie
henk egbers
Wat boeit de mensen het meest: de artiest of het fenoW
Dali? Vast staat, dat ontelbaren op een of andere wijze door he'
panoptikum van zijn kunstzinnige uitingen aangesproken ltor
den. De grote Dali-tentoonsteliing in Rotterdam, enkele j'rt'
geleden, heeft dat nóg eens aangetoond. De Dali's zijn even*
onbetaalbaar geworden. En zelfs het grote gouden Dali-boek
reprodukties was daarbij erg prijzig. Maar de rationele kW
Dali is den volke gunstig gestemd geweest en heeft zelf het
omgewerkt tot een betaalbare paperback. Dali. Dali— Dak-
De Franse Draeger uitgave daarvan wordt nu, door Remco Ca®
pert op dichterlijke wijze vernederlandst, hier door bands
Produktions voor f 19.50 (na 31 dec. f 22,50) op de markt Se
bracht. Het is een fiin boek gebleven met 98 zwart-wit en kW
reprodukties van behoorlijke kwaliteit. Behalve een korte k®
grafie geeft het verschillende aspecten (landschap; Gala. s
leven; erotiek; mysticisme, ruimte-tijd; oneiros; klassicist
van zijn werk; neerslag van een, onder Gala's hand, in bedwanï
gehouden paranoide geest Het is boeiend om in kort bestek
de vele wegen te zien, die hij bewandelt heeft tusen de tijd.
de Italiaanse renaissance zich deed gelden en zijn terugkeern
een klassicisme, die door Ral'ael geïnspireerd lijkt. Dali is me
dan het kromgetrokken horloge of de beelden met schuiflaa^'0'
Dali is een verschijnsel dat de „werkelijkheid" wil overwinW'
waarin waarschijnlijk ook een groot deel van zijn actuele
trekkingskracht ligt. Dii boek met zijn talrijke mooie rtp"0",
ties en Campert's afgewogen teksten, rustig bekeken, is ,da 00(
ook een ervaringsboek geworden, dat niet alleen begrip
Dali aandraagt maar mogelijk iets laat ondergaan W
realiteit met ruime dimensies.
