Studies van prof. Sijes roepen actuele vragen op DE PARTIJ IS GEEN MB PARTIJ „Invallende dooi" in betrekkingen tussen Rome en Nederland Agitatie w eur |ie N 1 DE PRIJZEN GEN.... itepoiTtie" udkundig erker nte breda Oorsprong Geen twijfel Washington er zijn Amerika gaat dinsdag naar de stembus Gouverneurs Vele vormen Betrokkenheid DOOR CORN VERHOEVEN -INSTEM fd van de loop van jaren ;sen het hootd taste ide kwaliteiten sche opleiding varing met an gegevens. elefonische en totdrs LLE-WEMELDINGE sgeving 19 lid 2. rREGISTRATIE de ruilverkaveling van hel nge' maakt het volgends ffende gronden, gelegen eling. moeten bij haai ter door toezending aan de iktie KADOR. aid Piejek- elinge pachtovereenkom- en een bnel worden opge- ,e vermelding van naam, er adres van pachter en «ding van de percelen of sectie nummer grootte), httermijn en de pachtprijs 3. sn moeten ter registratie dagen na 18 november per 1974 d w.z pachtovereenkom- ivorden aangegaan ot ver den ingezonden binnen 30 of verlengd 'ING ngevolge artikel 19 van de ildt als volgt: et eerste lid van artike' 18 eling pachtgrond terug te ihts aanspraak maken in de plaatselijke commissie int plaats te vinden binnen lilke commissie te bepalen eenkomst na deze dag is het aangaan van de over- door de plaatselijke com- eze tijdstippen worden ter minste twee nieuwsbladen ar gebruikelijke wijze IUWING pmst niet tijdig ter regl- ift de pachter geen aan ig in pacht als bedoeld In re pachter van het groot- komst(en) tijdig te laten er kan dit doen) van reeds geregistreerde spoedig mogelijk kennis te aris. onder vermelding van Dornoemd. irg 1 ÏSSSNSWSSS tKvïiSww eld verdienen Fijn werk. een i/end inlichtingen Stuur deze politie Breda is ontslaan boekhouding. itratie en in samenwerking ellen van de |aarci|f0r$ navo praktijkdipioma jrvanng op gebied Zi| die studeren len voorkeur eetti|d en ervaring t°' 5 - (adiunct-commies) ingevolge de Promotiemogelilkheid me ;h onderzoek kan tot de e behoren hten aan de commissaris sndaalseweg 60 Breda. na plaatsing van deze N PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEIL NGEN PE L NGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGENPEILINGEN JGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILING EN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN E geschiedenis kent Dvele mannen en vrouwen, die bereid waren zich grote of fers te getroosten, een onze kere en een onveilige weg te volgen, om hun opvattingen over recht en onrecht, en over goed en kwaad, publie kelijk te toetsen aan heer- jende normen. Vaak werden zij gedreven door de maat schappelijke ondredrukking van grote bevolkingsgroepen. In andere gevallen door de directe confrontatie met po litieke misdaden, waarvan de geschiedenis er zovele vermeldt. Zo begint professor dr. B. A. Sijes, eind juni 1973, de lezing jn Wenen ter gelegenheid van het feit, dat ir. Wiesenthal 25 jaren directeur is van het in stituut dat zich, onder andere, bezighoudt met het opsporen van nazi-misdadigers. Die kor te, sterk persoonlijke, oratie is opgenomen in het zojuist ver- sehenen boek van Sijes, „stu dies over jodenvervolging". In die toespraak tot z'n vriend regt Sijes. onder meer, dat wij piet weten waarom mensen om ras, godsdienst of politieke Inrichten werden en worden vermoord. Waarom miljoenen Europese joden, en anderen, door de nazi's de dood werden „Maar intussen gaat het moorden steeds door. Miljoe nen zijn sedert het einde van de laatste oorlog wegens ras, politiek of godsdienst .gedood. En nog steeds aanvaardt men dat de „kleine" moordenaar zich beroept op zijn opdracht gever en dat de opdrachtgever zich beroept op het „belang van hogere orde". Het zijn slechts betrekkelijk weinig mensen die waarschuwen voor het aanvaarden van die nood lottige opvatting, een opvat ting die in principe een vrij brief kan worden om te moor den. Zoals de nazi-moorde naars hebben gedaan". Sijes is van de oprichting (1945) af verbonden geweest aan het Rijksinstituut voor Oorlogsdo cumentatie, Hij kreeg vooral grote bekendheid door zijn openbaar optreden in anti-na- zi-processen in Oostenrijk en Duitsland. Daar legde hij als getaige-deskundiige zakelijke en feitelijke verklaringen af over nazi-misdadigers die in Mederland een rol hadden ge speeld. Enkele van die verkla ringen zijn nu in boekvorm verschenen. Alsmede een aan tal verhelderende studies die I hij schreef om zelf meer in zicht te krijgen in de oorzaken en achtergronden van het anti- j semitisme in de Duitstalige lauden. Oorzaken en achter gronden die hebben geleid tot de massamoord op miljoenen joden, zigeuners, Polen en po- HET GROTE MOORDEN GAAT P Prof. dr. B. A. Sijes. litieke tegenstanders van het Hitlerdom. Ook de teksten van drie lezingen die Sijes afstak zijn in dit boek opgenomen. In het eerste deel van de studies speurt Sijes naar de oorsprongen van het antisemi tisme in de 20ste eeuw in Duitsland en, vooral, Oosten rijk. Hij bewijst aan de hand van vele citaten dat dit antise mitisme al tientallen jaren voor het optreden van Hitier en zijn nazi's krachtig en vaak agressief aanwezig was in Oostenrijk. Dat het Hitier en z'n landgenoten als het ware met de paplepel is ingegeven. Sijes stelt dan ook dat de „Ostmark" (naam van Oosten rijk na de inlijving in het Grootduitse Hitlerrijk) voor de nazi's een echte leerschool werd voor de koelbloedige, bijna wetenschappelijke geor ganiseerde, jodenvervolging. Een vervolging die tenslotte uitliep op de moord van zeker 6 miljoen joden uit Europa. In de nazi-filosofie was de mas sale moord op tegenstanders, of op hen die daarvoor door gingen, geen .misdaad", maar een daad van staatkundige noodzaak. Sijes put uit vele bronnen om dat aan te tonen. Van die opvatting werden niet alleen de joden het slachtoffer. Hitier en zijn trawanten ver moordden nog zo'n 5 miljoen niet-joodse Europeanen, waar onder heel wat burgers uit de Duitssprekende landen zelf. In dat gehele afgrijselijke proces van vervolging, massale roof, emigratiedwang, internering en. tenslotte, volkerenmoord, speelden Oostenrijkers een grote rol. Gedekt door de koelbloedige administratieve organisatie ervan door Duitse grondigheid. Sijes laat er geen twijfel over bestaan dat niet alle Duitsers en alle Oostenrijkers antisemitisch waren. Maar ook en dat moet ons, mensen uit de zeventiger jaren, te denken geven dat van de meeste gewone mensen in die landen door een jarenlange hetze tegen de „joden" het gevoel van verantwoordelijk heid en het normbesef volle dig ondermijnd was. Iedere nazi en ook ieder anti-nazi in die landen wist. aldus Sijes, dat Hitier en zijn regime er op uit waren hun tegenstan ders, in de eerste plaats de joden, te vernietigen.. Er zijn wel vele aanwijzingen dat die (Van onze correspondent) democraten en republikeinen «P het politieke toneel in Amerika, maar in wezen be staat er geen „partijensys- Er zijn 435 leden van J't Huis van Afgevaardig- »n, waarvan er 187 het eti ket „republikein" dragen en de overigen zich democraten •eemen, Maar een democraat "i Jackson in de staat Michi- &au laat andere ideologische teluiden horen dan een de mocraat in Jackson in dé staat Mississippi'. De politie ke partijen in de Verenigde Staten zijn opmerkelijk losse 'onfederaties. Er zijn geen Partijprogramma's en er is teen partijdiscipline. De Politieke kandidaten in Ame- "ka formuleren hun eigen Pfopamma's. Er zijn demo- rtaten als Bella Abzug van h' Jork die mén als radi- links kan typeren en er j!]n demoeraten die rechtser- 'Jn als Barry Goldwater. J1' kandidaten worden niet aangewezen door partijbon en maar ze worden, tijdens '«'verkiezingen, aangewe- n door het kiezersvolk Er "raat geen hechte partij- ndiiig met de kiezers en de "kieringen van 1972 maak- «k» overduidelijk: Ri- Nixon werd met een 'wveldigende meerderheid 'kozen iis president, maar 1 leed tezelfdertijd verlie- m hte Congres. In de sl Erie in Pennsylvania pinden in 1972 meer dan 80 cent vw he kiezers voot ™n demoeraat in het Huis vim Afgevaardigden, maar trJ l|1p republikein Nixon het Witte Huis. D« "norfe partijstructuur in hel Tongres tot im mer verschuivende bondge nootschappen tussen demo craten en republikeinen. Er zijn geen partijbonzen die de afgevaardigden en senatoren in een soort ideologisch ga reel kunnen houden. Er is een democratische meerder heid en algemeen wordt aan genomen dat de democraten vooruitstrevender zijn dan de republikeinen. Maar, interes sant genoeg, behalve een de mocratische meerderheid is er ook een conservatieve meerderheid in het Congres. De opiniepeiler George Gal lup vroeg een doorsneegroep van de Amerikaanse kiezers of zij op een conservatieve of vooruitstrevende partii zouden stemmen wanneer de democratische en republi keinse paraplu-partijen niet langer zouden bestaan. Repu blikeinen voelden in meer derheid voor een conserva tieve partij <57 procent) ter wijl 11 proeent vanderepu- blikeinen antwoordde op een vooruitstrevende partij te zullen stemmen. Van de de mocraten beschouwde een derde zich als conservatief; een derde als vooruitstre vend en de rest wist het eenvoudig niet. De Amerikaanse partijen zijn dus vage allianties. Als de democraten op de eerste dinsdag van november aan zienlijke winst boeken -en alle tekenen wijzen daarop- kan men daaraan nauwe lijks conclusies verbinden omtrent de presidentsverkie zingen in 1976. Wel van be tekenis voor de presidents verkiezingen is de vraag hoeveel democraten er in be langrijke gouverneurszetels komen te zitten. De presi dent wordt gekozen op basis van vijftig afzonderlijke ver kiezingen in de 50 staten en de gouverneurs bouwen de politieke machines in de sta ten. die zeer invloedrijk kunnen zijn in nationale ver kiezingen. Het verlies van de gouverneurszetels in New Vork en Califomié is waar schijnlijk pijnlijker voor de republikeinen dan een ver lies van 20 zetels in het Huis van Afgevaardigden of een half dozijn in de Senaat. BERT VAN VELZEN Vorige afleveringen in deze serie ln de kranten van 30 "n 31 oktober). tegenstanders de duidelijke uitspraken daarover niet ern_ stig namen. Ze beschouwden ze ais een soort politieke propa ganda, waarmee het latent aanwezige antisemitisme werd bespeeld om aan de macht te komen. Zeonderkenden de ware aard van het nationaal- socialisme niet. Dat hadden ze gemeen met de meeste staats lieden en politici van Euro pa. Dat deel van de studies vormt een waardevolle bijdra ge tot onze kennis over het nationaal-socialisme. En moge lijk vormen zij ook een eerste stap op de weg die kan leiden tot het schrijven van een alge mene geschiedenis van de massamoord op de Europese joden. En de rol die daarin de Duitse Wehrmacht heeft ge speeld. Dat is een geschiedenis waarvoor nog heel wat deel studies nodig zijn. En waarbij wetenschappen als de psycho logie, de sociologie en de pe dagogiek. zullen moeten hel pen. Want de wetenschap, der geschiedenis .schiet tekort om het karakter te schetsen vari de mentaliteit die heeft geleid tot die massamoord, aldus Sij es. Een massamoord op joden, Polen, zigeuners, politieke te genstanders, gebrekkigen. Zo'n studie, internationaal opgezet, is helaas actueel. Omdat we er misschien uit kunnen leren hoe massale voortdurende ver keerde en eenzijdige voorlich ting en indoctrinatie bevol- kingsgroepen en volkeren er toe kan brengen andere men sen massaal tot in de dood te vervolgen. Omdat zo'n studie ons duidelijk kan maken, hoe langzaam maar zeker de pu blieke moraal murw gemaakt kan worden, zodat op den duur alle geestelijke weer stand tegen de ontmenselij king van een regime wegebt. Actueel ook, omdat er nog steeds op grote schaal volke renmoord plaatsvindt, omdat nog immer minderheden met moorddadig geweld worden onderdrukt en uitgeroeid. Voor velen onzer zal vooral de inhoud van een lezing die Sijes april vorig jaar hield in Jeruzalem over het antisemi tisme in Nederland voor en in de oorlog onthutsende passa ges bevatten. Hij rekent in dat belang af met de krampachtig in stand gehouden legende dat toen in ons land geen sprake was van antisemitisme. Zeker 50 dag-, week- en maandbladen plaatsten herhaaldelijk antise mitische artikelen, zegt Sijes. In bepaalde studentenkringen vierde het antisemitisme hoog tij. Soms werd in enkele res taurants duidelijk gemaakt dat men joodse klanten niet op prijs stelde. Er waren vereni gingen die joodse leden niet wensten. Anderzijds. aldus Sijes, was er in Nederland geen felle jodenhaat bij de grote meerderheid van het volk. Die meerderheid wees de vervolgingen af. Maar slechts een kleine groep bood werkelijke hulp in de oorlog. De rest bleef afzijdig, om dat ze onverschillig of bang was. Het is goed, zo menen wij, dat deze studies zijn uitgegeven. Niet omdat wij de hoop heb ben dat het grote publiek ze zal lezen. Ze vormen immers, in al hun zakelijkheid en koe le afstandelijkheid, zeer depri merende lectuur. Alle glamour is er vreemd aan. Maar ze bestrijken een gebied dat ons veel kan leren, over de oorza ken en de vreselijke gevolgen van discriminatie en vervol ging. Dat ons veel kan doen beseffen van menselijk leed dat door andere mensen wordt veroorzaakt. En dat ons duide lijk maakt waaïtoe onverschil ligheid, angst en heimelijk leedvermaak kunnen leiden. Juist, omdat het grote moor den - in vele vormen en op vele marnieren - nog steeds doorgaat, zijn deze studies van niet-geringe betekenis. Het ontbreekt de meeste onzer waarschijnlijk aan de vak-his torische belangstelling als het erom gaat precies te weten te komen, hoe het Duitse vernie- tigiings-apparaat was opge bouwd. Maar wat ons allemaal in de hoogste mate dient te interesseren is het antwoord op de vraag, waarom zo'n mentaliteit kon ontstaan en haar werk kon doen- Dat is. helaas, een vraag die actueel is en blijft. Want in hetzelfde vlak ligt. het zoeken haar de oorzaken van de anti-gastar beiders-mentaliteit, of van de terreur tegen de Koerden, het uitmoorden van Vietnamezen, van protestanten en katholie ken, het anti-papisme in be paalde kringen. Vult u zelf maar aan! De nu gepubliceer de studies van Sijes behan delen stuk voor stuk een stof die aanleiding tot overdenken geeft over deze zaken, over de mens die een wolf kan zijn en dat vaak is. Dat is misschien wel hun grootste verdienste. De studies druk ken ons met onze neuzen op de gevolgen van rassenhaat, politieke, sociale, economische en culturele discriminatie. Het zijn deelstudies die alle een praktisch doel hebben gehad. Maar die voor ons aanleiding kunnen zijn om zeM gewetens vragen te gaan stellen. Al die studies - met uitzon dering de jubileumtoespraak voor Wiesenthal - zijn werk stukken van een historicus. Van een geleerde die zijn stu diegebied door en door kent. De feiten zijn hem heilig. Daardoor ontkomt de wat vluchtige lezer niet aan de op pervlakkige indruk dat Sijes zichzelf helemaal afzijdig houdt van de menselijke as pecten, van het ongelooflijke persoonlijke leed. De opletten de, rustige beschouwer echter zal keer op. keer, op vrijwel- elke bladzijde, bewijzen vin den van de innerlijke span-, ning en de betrokkenheid van de auteur. Soms in een enkel bijvoeglijk naamwoord. Soms door een persoonlijke ervaring en door de taal waarin het verhaal over de feiten is gego ten. Die lezer proeft dan tel kens hoezeer Sijes diep be roerd is door wat hij als histo- jious objectief moest weerge ven. Die lezer proeft de ver bittering, de verbijstering, het ongeloof over zoveel menselij ke slechtheid en domheid en - vooral - het verdriet omdat mensen zoveel ellende moes ten ondergaan En ook de dankbaarheid over lichtpun ten van menselijkheid en me deleven en moed d-i-o vele ver volgden tot troost was gn som migen tot redding werd. JAQUES LEVIJ Prof. dr. B.A. Sijes. "Stu dies in jodenvervolging". Uitg. Van Gorouim. 183 p. III. paper back f 29,50. gebonden f 38,50. Paulus VI Alfrink (Van onze correspondent) V ATIKA AN STAD De bis schoppensynode heeft kenne lijk een inspirerende invloed gehad. Afgezien van de uitvoe rige berichtgeving in de we reldpers over de synode zelf, heeft vooral de internationale weekbladpers zich met de gang van zaken binnen de katholie ke kerk, met het Vatikaan en met de paus beziggehouden. Het Italiaanse weekblad I/Ex presso en het vrijwel gelijkna mige Franse blad hebben op nieuw artikelen gepubliceerd over de paus-opvolging. Beide bladen komen tot nage noeg dezelfde conclusie: Ook de nieuwe paus zal een Itali aan zijn, met als grootste kanshebbers de kardinalen Baggio, Poletti en Pignedali De buitenlanders zullen niet aan bod komen, al blijven en kelen telkens weer in dit soort verhalen terugkomen als ver kiesbare „outsiders": De Bel gische primaat Suenens, de aartsbisschoppen van Madrid en Parijs, vooral de Weense kardinaal König, en verder Garronne, staatssecretaris Villot en de Nederlander Wille- brands. Volgens het Italiaanse blad zou kardinaal Willebrands minder „in de markt" zijn, zeker na zijn eigenlijk misluk te poging om de recente syno de te confronteren met de oe cumenische problematiek. De Nederlandse kerkprovincie, en daarmee ook kardinaal Al frink, zijn intussen uit het fel le en vaak onbarmhartige sehijnwerperlieht van de we reldpers en het Vatikaan zelf geraakt- En eigenlijk is daar niemand rouwig om. Om een aangepaste beeld spraak te gebruiken zou men kunnen zeggen, dat er momen teel sprake is van „invallende dooi" in de betrekkingen tus sen Vatikaan en Nederland. Ondanks de eigenlijk volko men normale tijdelijke span ningen en problemen en welke kerkprovincie in de we reld heeft die niet? is er toch sprake van een langzame mentaliteitsverandering. In Nederland zowel als in Ro me, en ook ten opzichte van het nog altijd tere punt in die betrekkingen, namelijk de be noeming en het daarop gevolg de optreden van de Roermond- se bisschop mgr. Gijsen. Het gaat erop lijken, dat het doen en laten van de Roermondse bisschop niet lan ger die polariserende paniek veroorzaakt binnen de Neder landse kerkprovincie, zoals dat het geval was in de eerste maanden na zijn benoeming. Men is langzamerhand gewend geraakt aan de rechtlijnige op vattingen van mgr. Gijsen en zijn inbreng wordt logisch maar minder dominant erva ren. Ook binnen zijn eigen diocees is de polarisatie verminderd. Het meest sprekende voor beeld is de houding en opvat tingen ten aanzien van de HTP, de Hogeschool voor The ologie en Pastoraat in Heerlen. Er zijn harde woorden geval len over de wijze van lesge ven op dit instituut. Aanvan kelijk geruggesteund door de betreffende Romeinse congre gatie heeft de Roermondse bisschop getracht de HTP te blokkeren. Dat is maar ten- dele gelukt, omdat de HTP-leiding tot op heden in alle vrijheid en be reidwilligheid de dialoog met het Vatikaan heeft opengehou den. Maar er is meer veranderd in het Vatikaan ten opzichte van de Nederlandse kerkprovincie dan alleen een genuanceerde visie op het probleem van de priester-opleiding in Heerlen. De afgelopen maanden voora hebben brieven, akties en be sluiten van het Nederland' episcoopaat een zekere klimaats verbetering in het Vatikaai denkpatroon over Nederlanr' veroorzaakt. Natuurlijk is het nooit de be doeling geweest van het Ne derlandse episcopaat om een kabinetscrisis te veroorzaken met de reeent gepubliceerde abortus-brief. Dat niettemin de Nederlandse bisschoppen onder aanvoering van Alfrink een dermate duidelijk en af wijzend standpunt hebben in genomen, heeft velen binnen het Vatikaan aangenaam ver- rast- Niet minder belandrijk ten slotte was de audiëntie van kar dinaal Alfrink bij de paus. Kard Alfrink heeft op de jongste bisschoppensynode een uiterst rustige bijna bescheiden rol gespeeld Hij heeft in de aula nauwelijks gesproken, heeft in de Duitse taalgroep zijn bij drage in de algemene discussie geleverd en heeft de paus in zijn drukbezette programma niet eerder lastig willen vallen dan nadat paus Paulus in de rustiger na-synode tijd was gekomen De audiëntie of beter de gesprekken van de paus met zijn kardinalen en bisschop pen, worden nooit openbaar, maar het staat vrijwel vast dat het gesprek ontspannen is verlopen. Die a.h.w. vernieuwde vriend schap tussen paus en kardi naal is én voor het Vatikaan, én voor katholiek Nederland een verheugend feit. Paus Paulus heeft voor het a.: heilig jaar het thema „verzoe ning en vernieuwing" gekozen Het heeft ei; alle schijn van dat 'op dit moment al een soort verzoening tussen Vatikaan en Utrecht (en daarmee heel Ne derland) plaatsvindt. Aan de vooravond van het heilig jaar schijnt voor het eerst sinds jaren de dooi tus sen Vatikaan en Nederland in gevallen te zijn. En dat is een vertrouwen"»"-/''- 1 'eit. I'RANh WlJNANDSl In de apologie van Socrates, zoals die na zijn veroordeling in 399 v. Chr. door Plato met groot meesterschap te hoek gesteld is, vergelijkt de lastige filosoof zich met een horzel die paarden plaagt' Hij is, zegt hijdoor de godheid aan da stad toegewezen als aan een groot en nobel paard, dat door zijn omvang te traag wordt en dooieen horzel wakker ge houden moet worden. Hij kent zich daarmee dus de taak toe van een profeet. Een profeet zouden we kunnen omschrij ven als iemand die zich geroe pen voelt - en in staat is - het bewustzijn vam zijn medemen sen te verhbgen. Socrates moet een bewon derenswaardig, maar uiterst irritant iemand geweest zijn. Misschien gaat dat altijd sa men, want hoeveel bewonde ring kunnen mensen opbren gen? Zijn veroordeling in een stad vol tamelijk redelijke mensen geeft evenzeer te den ken als de positie die hij bin nen de gemeenschap innam. Socrates was de uitzondering die moeilijk te verwerken was en die door haar redelijkheid alleen maar stekeliger werd. Nu ik de prachtige rede die Plato zijn leermeester in de mond legtweer eens lees komt bij mij de vraag op, hoeveel uitzonderingen een sa menleving kan verwerken. Een maatschappij die bestaat uit louter profeten en bewust- makers lijkt mij onbestaan baar. De profeet moet een uit zondering 'zijn, het "lagere" bewustzijn regel. Eén profeet li'jkt zelfs in eigen land nog wel te verwerken. Want tegen de smadelijke ervaring door zijn aanwezigheid tot een la ger bewustzijn gedegradeerd te worden zijn mechanismen die de profeet tot dorpsgek maken en daardoor zijn bood schap ontkrachtenOf hij wordt een zondebok en ver dwijnt van het toneel. Of er wordt naar hem geluisterd, maar dat is uiterst ongebrui kelijk. Maar wat moeten we met stra ten en pleinen vol pi'ofeten die ieder weer een ander ge bied van het totale bewustzijn bewerken? Wamneer het prak tisch al niet mogelijk is in één profeet te geloven, hoe kunnen we dan zoveel profeten tege lijk au sérieux nemen? Of lie ver: hoe slagen we erin ze ondanks hun aantal niet au sérieux te nemenIk geloof, dat dit niet lukt, ook al doen mode en commercie hun best het profetendom te beperken tot kledei'dracht en zulke min der serieuze zaken. We kun nen zoveel profeten niet ern stig neinen en we kunnen er ook niet om lachen. Dat is, denk ik, het probleem waar voor wij gesteld worden door de grote stoeten van bewust makers en alternatief rondkij kende betweters die tegen woordig uit alle deuren van alle akademies naar buiten gulpen. Wij zijn te serieus om ze uit te lachen en te tolerant om ze te veroordelen. En zij zijn te redelijk om ze niet te geloven er. te ludiek om- ze wel te geloven. Het gevolg is een collectieve agitatie, waar uit niets meer kan voortkomen en die door geen enkele be slissende daad kan worden in gevuld. Iedereen is zich be wust van de veranderbaar - heid, maar niemand is in staat een werkelijke verandering tot stand te brengen. In plaats van reële verbeteringen ontstaat eenblinde en zenuw achtige veranderingsdrift die nergens vruchtbaar wordt. On rust is het enige gevolg en die inrust wordt op zichzelf a,l als iets goeds beschouwt. Er wordt enorm gedramd over emancipatie met als enig re sultaat een slopende ontevre denheid en een collectief zelf beklagOnder de druk van de bewustmakers verdwijnt alles wat maar o;p tevredenheid lijkt en dat ?s allang niet meer omdat de toestand aanwijsbaar slecht of duidelijk verbeter- baar is, maai' omdat tevreden heid geen agitatie meer is. En alles wat geen agitatie is, wordt 'n een toestand van al gemene opwinding als slecht, niet-bcvrijd en niet-bewust beschouwd Socrates was magr tot op zekere hoogte een agitator. Zijn doel was niet da vernieti gende en frusterende onrust maar het inzicht in de eigen beperktheia. Zijn wijsheid was de overtuiging, dat hij niets wist In die zin was hij wel een irriterende uitzonde ring, maar geen profeet of bet- iveter. Dat maakt het bij na der inzien ook onmogelijk hem in e*nsi te vergelijken met hedendaagse beioiistma- kers. Zijn apologie is daarom riipi minde actueel.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1974 | | pagina 19