Daniël in
de „kuil"
met het
publiek
DE ENGELSE ZIEKTE
VOLGENS BARTJES
Marietje tè lief, Jantje tè stoer in kinderboek
Van Deel: „Ik heb Van Geel geïnterpreteerd"
I'
uit'
WAYENBERG EN HBO (25)
IN: WIE VAN DE DRIE?
uziek
ijdscfirift
orm
oek
ota bene
Opgave 1
Opgave 4
Opgave 7
ZATERDAG 19 OKTOBER |J
fe' fe fe
CHRIS Brand, befaamde
letterontwerper, exposeert in
De Beyerd, Breda. Tevens B.
Huitema-Kaiser met prenten;
tot 18 nov.
HONDERDSTE geboorte
dag dr. Albert Schweitzer
wordt op 9 nov. om 14-30 her
dacht in Koninklijk Instituut
voor de Tropen, Amsterdam
met o.a. voordracht van Siceo
ManshdM.
VIJFDE Cinemanifestatie;
op dit moment in Eindhoven
en Utrecht, 25 nieuwe films.
O.a. uit Israël, Spanje. Frank
rijk. Bezoekers o.a. Wïderberg,
Pasolind, Varda, Channier.
ZESDE grafiekmanifesta
tie: Grafiek '74 in Krabbe-
dans, Eindhoven, Cultureel
Centrum Venlo, De Vaart Hil
versum- Tien grafici (o.a, Gui-
do Lippens, Piet Fioole, Sam
Middleton, Henny v. d. Nieu-
wenhof) vervaardigden 5
prenten. Voor tien prenten
naar eigen keus te betalen
f 450,- (subsidie van f 90,-). Vo-
riig jaar werden 2500 prenten
verkocht. Te zien in genoemde
centra vanaf 8 nov.
MADAME Butterfly gaat
vanavond om 20 uiur in pre
mière bij KVO, Antwerpen.
Andere voorstellingen op vrij
dag 25 okt. 20 u.' en zondag 27
okt. om 14.30 u.
ITALIAANSE opera
kampt met geldgebrek. Sindis
jund heeft personeel opera
Venetië al geen salaris meer
ontvangen- Romeinse opera
moest wegens geldgebrek
voorstelling in Keulen afzeg
gen. Milaan twijfelt het sei
zoen të kunnen afmaken.
SCHöNBERG werd 100
jaar geleden geboren. Exposi
tie „Een leven in documenten"
tot 19 nov. in Rijksmuseum
Vincent van Gogh, Amster
dam. Phonogram presenteert
daarbij o.a. integrale opera
,M»ses und Aron" van
Sohönberg op de plaat.
MARNIX Göjsen wordt op
20 okt. 75 jaar.
DUFAY overleed 500 jaar
geleden. Herdenkingstentoon
stelling van deze componist in
Haags Gemeentemuseum tot
en met 1 dec.
RAOUL de Keyser en
Amédée Cortder exposeren
momenteel in het Van Abbe-
imuseum te Eindhoven.
CREATIVITEIT, wat koop
je ervoor? Thema van congres
van VCO, waarbij 70 creativi
teitscentra zijn aangesloten, in
Driebergen. Vandaag en o.l.v.
mr. Paul Kuypers. Wat is de
plaats van de creativiteitscen
tra in de huidige ontwikkelin
gen is het belangrijke uitgangs
punt der discussie.
Daniël Wayenberg tijdens repetitie met HBO.
„Gelukkig, de heer Wayen
berg heeft óók problemen",
verzucht Hein Jordans, en tikt
af. Pianoconcert no. 3 van
Bartok; een kluif, waarop
bloedig geoefend wordt in het
Sweelinckhuts, waar Het Bra
bants Orkest zich telkens
voorbereid op de concerten.
Met een ogenschijnlijk gemak
heeft Wayenberg het derde pi
anoconcert van Rachamaninoff
en het pianoconcert in F. gr.t.
van Gerswhin met het orkest
doorgenomen. Bartok maakt
de trits vol, waaruit het pu
bliek kan kiezen tijdens de
tweede serie der keuzeconcer
ten, die deze week begonnen
is. „Op verzoek van de heer
Wayenberg nummer 75" (van
de partituur, vraagt Hein Jor
dans de orkestleden, die al
drie uur ingespannen bezig
zijn geweest Bartok die waar
schijnlijk het minst „in het
gehoor ligt" bij de concertbe
zoekers. „Toch geloof ik, dat
Bartok wel een kans maakt
minstens één keer gekozen te
worden", zegt Daniël Wayen
berg, die zich enthousiast
toont over deze manier van
programmeren, waarbij hij en
het orkest zich geen gemakke
lijke opgave stellen. Het is
natuurlijk eenvoudiger om één
werk goed in te studeren in
plaats van drie, waarvan je
nog maar moet afwachten of
ze gespeeld worden. De klant
is koning!
Daniël Wayenberg (45), in
een smetteloos wit overhemd
onder zijn grijzende haren,
hangt ontspannen over de
vleugel. Partituur op de kast
om af en toe het te repeteren
nummer op te zoeken, maar
verder vloeien de drie grote pi-
anowerken zonder notenschrift
"zo" uit zijn handen. Uiterlijk
merk je niets van een voor
keur voor b.v. Rachmaninoff
boven Bartok of omgekeerd.
„Ik weiger om te zeggen, dat
ik een voorkeur zou hebben",
zegt hij. Ik wil geen voorkeur
hebben om de puibliekskeuze
met te beïnvloeden. Ik denk,
theoretisch, dat de keuize van
het publiek zal liggen tussen
RactramaninofE en Gershwin,
waarbij als er veel jong
publiek is Gershwin wat
méér stemmen zal krijgen.
Maar de stemverhouding tus
sen beiden zal niet zover ui
teen liggen, zodat je dan de
kans loopt, dat Bartok als der
de met de meeste stemmen
toch één keer minstens pp de
zeven concerten een kans
maakt".
Jordans, Wayenberg en HBO-leden turen op de Bartok-
partituur
Op de publieke tribune, die zitten een aantal jonge men-
tijdens de repetities voor ie- sen. Jordans, juist gebruind
dereen gratis toegankelijk is, van drie maanden gastdirectie
in Nieuw-Zeeland terug, tikt
Gershrwin af als het lekkere
thema terugkomt en roept
naar boven: Jammer hè! De
lekkere delen bewaren we
voor de concerten. Moet je
daar maar komen!" Daniël
Wayenberg vraagt of de gong
niet wat langer de nagalm kan
houden op een bepaald punt.
I „We hebben niet méér", zegt
Jordans spijtig en vraagt aan
het publiek op de tribune wie
er nog f 20.000 heeft liggen
voor een nieuwe? Maar je
maakt dan ook mee, hoe er
irritaties ontstaan als bij Ra
chamaninoff het orkest de pia
nist zit op te jagen en de zaak
ongelijk wordt of er omge
keerd te langzaam gestreken
wordt, "„Heren, Wayenberg zit
alweer in Parijs, als wij aan
de slotmaten toezijn", meent
Hein Jordans dan. Of: „Wat
heb ik gezegd? De twee klari
netten fotte, forte! Er zit niet
beledigends in voor ons, dat
de componist te weinig aan de
klarinetten gedacht heeft".
Daniël Wayenberg: „Ik
speel altijd met zeer veel ple
zier bij Het Brabants Orkest.
Ik ben er nooit teleurgesteld".
En dat wil wel wat zeggen,
deze uitspraak van een man,
die vanuit Parijs de hele we
reld bereist om zijn pianocon
certen te geven; die in '53 zijn
debuut in Amerika maakte in
de Cauraegiehial ern daarna ieder
jaar toernees maakte in de
Verenigde Staten en Canada;
die een geziene pianist is in
Rusland, Polen, Zuid-Afrika
etc. telkens geprogrammeerd
wordt op festivals als de Ber
liner Festwochen, Holland
Festival, Athene, Bordeaux
etc.; talrijke onderscheidingen
heeft. Hij wordt bij HBO zo
langjzamerhand als de huispia
nist beschouwd. „Ik zou het
niet meer weten hoeveel jaren
ik al bij HBO speel", zegt hij,
„maar al héél lang. Zoek het
maar op in het archief'. Daar
in vinden we, dat Wayenberg
in '56 voor het eerst met het
HBO speelde in een pianocon
cert van Stallaert, de van ori
gine Helmondse componist, die
als Wayenberg in Frankrijk
geaard is. „Ik zit veel in Ne
derland", zegt Daniël Wayen
berg, „ik stel me ook veel
voor van de concerten met
HBO in januari, waarop ik
met Janine Dacosta en Michel
Block mijn eigen compositie,
een 15 minuten durend Trip
pelconcert, speel. Ja, dan ben
ik als pianist en componist
aanwezig".
„Het was een vermoeidende,
maar fijne repetitie", zegt een
vam de strijkers na aifloop.
„Een geïnteresseerd publiek op
de tribune dat zie je en
met zo'n bezielende figuur als
Wayenberg achter de piano"
Dinsdag a.s. speelt Wayenberg
met HBO in Bergen op Zoom
en donderdag in Roosendaal.
SAMENSPEL 7-8; „Als we
het samen eens kunnen wor
den over het profiel van de
wereld vam morgen, clan biedt
de parlementaire democratie
ons nog steeds de beste garan
ties, die wereld samen voor te
bereiden". Aldus H. van Praag
in „Leren leven met verande
ring" in deze aflevering, die
als thema Verandering heeft.
Jan Velzeboer srihetst het ver
band tussen angst en verande
ring; „veel conversatie en
communicatie is een ongecon
centreerd gesprek tussen twee
mensen die doende zijn voor
elkaar te denken". lm kistkalve
ren en het VNO zegit Ben Bos
o.a. ..Achtergrondsversehillen
(r.-k., protestant, ongelovig,
humanistisch enz.) garanderen
de vrijheid van schooltypes.
Wie in dat esthetische moeras
stapt en zegt: zie daar vindt u
uw vrijheid, is bezig met ver
lakkerij"- Jöng Richard
schrijft over Spelpedagogie-k;
„een speipedagogiek die een
bewuste vorm vam aanleren
wil bevorderen, zou nu juist
bij de controversiële erva-
ringisverbanden van de kinde
ren en bij de tegenstrijdigheid
van de werking vam hun fan
tasie moeten aanknopen". Op
welke manier agogen en peda
gogen gevaarlijke „waarde
vrije" specialisten worden,
ontvouwt Wim Odé. Marius
van Beek tenslotte brengt en
kele gedachten over kunst en
verandering. (Samenspel,
Zandpad 28, Maarssen)
JEUGD EN CULTUUR -
8: Een thema-nummer: De ac
tualiteit van de Duitse litera
tuur, geschreven door drs.
Frank Schuitemaker. Na '45 is
er in het hele Duitse taai-ge
bied geen schrijver van enig
niveau te vinden die niet zijn
inspiratie putte uit die ene
centrale ervaring: de intense
bedreiging van het individu
door een zó perfect georgani
seerde maatschappij, dat zelfs
de meest intieme gevoelens nog
gevaar lopen te worden gean
nexeerd en ingelijfd en bruik
baar gemaakt bmmem het Sys
teem. Met deze „sleutel" op zak
behandelt Schuitenmaker au
teurs ails Schnurre, Nossack,
Böll, Eich, Frisch, Enzensber-
ger, Grass, Wa-lser, Weiss, Bach-
mann, Heissenbüttel, Wellers-
hof en Handke. Vanuit de for
mule individu contra maat
schappij geeft Sehuitémaker
goed inzicht in oorsprong, the
matiek en functie om vervol
gens de verschillende „stro
mingen" tussen '45 en '74 na
der toe te lichten, (J en C,
Oedenkovenstra at 37, Borger-
hout-Antwerpen
Jantje is stoer, houdt van
avonturen, huilt niet en is de
baas. Marietje is lief, speelt
met poppen, huilt en mag haar
grote broer helpen. Zo gaat
het in werkelijkheid en zo
gaat het ook in de kinderboe
ken. Er zijn vrouwen, en ook
wel mannen, die zich afvragen
of dit rollenpatroon wel zo na
tuurlijk en logisch is. Om aan
te tonen, dat dit niet het geval
is, voeren ze acties die de
vrouw uit haar ondergeschikte
rol moeten halen. Dankzij de
ze acties worden veel vrouwen
zich bewust van de situatie
waarin ze verkeren, regerin
gen en directies van bedrijven
zien zich genoodzaakt iets
voor de emancipatie van de
vrouw te doen, 1975 werd uit
geroepen tot het jaar van de
vrouwmaar Jantje blijft
intussen in de kinderboeken
de stoere jongen uithangen en
Marietje speelt nog steeds de
rol van lief poppemoedertje.
De feministen zagen in, dat
er moeiliij-k sprake kan zijn
vain een verandering van het
rollenpatroon als de kinderen
boeken moeten blijven lezen,
die de meisjes naar het huis
houden en de jongens na-ar
een baan buitenhuis blijven
leiden-
Verschillende groeperingen,
waaronder Man V-rouw Maat
schappij, Dolle Mina en Rooie
Vrouw-en besloten jets aan de
kinderlectuur te gaan doen- De
Rooiiie Vrouwen van de Partij
van de Arbeid riepen de
werkgroep Kinderboeken in
het leven. Marijke Wuthri-oh,
secretaris van de Rooie Vrou
wen, is hiervan d-e woordvoer
ster.
„Als je erop ga-at letten",
zegt ze „kom je tot de ontdek
king, dat het rollenpatroon in
vrijwel alle boeken is doorge
drongen. Het zijn altijd de
jongens en jomgetjesdii-eren, die
d-e spannende avonturen bele
ven. De moeders kijken be
zorgd toe en maken de bedden
op, vader is naar zijn werk en
zusjelief mag kijken wat voor
een held h-a-ar broer is. Het is
opvallend, dat de maatschap
pijkritiek tegenwoordig wei
doordringt in de kinderboeken
en er ook wordt gewezen op
de positie van bijvoorbeeld
negers en joden, maar dat aan
het rollenpatroon ni-et wordt
getornd. Het is natuurlijk wel
begrijpelijk, dat de schrijvers
en schrijfsters dit rollenpa
troon doorvoeren in hun ver
halen. Ook zij zijn in dezelfde
sfeer opgegroeid en staan er
meestal ni)et bij stil, dat het
misschien weieens anders zou
kunnen".
Vraag is, of de feministen
het kin-deirb-o-ek ni-et teveel
zien als middel om hun ideaal
te kunnen bereiken. Marijke
Wut-hrich: „De boeken die nu
verschijnen worden als werke
lijkheidsgetrouw en ongevaar
lijk beschouwd, maar de boe
ken, die ons voor ogen sta-an
als politiek, progresief en ge
vaarlijk. Velen zien nilet, d-at
hert boek da-t die situatie van
nu weergeeft ook dluidedijk
politiek i-s en de kinderen in
doctrmeert. Ik noem het con
servatief. Wij willen echt geen
politiek is en de kinderen in-
ruggen van de kinderen. Het
enii-ge wat v{e w-i-llen is een
bewustwording. Nu wordt de
in de kinderboeken beschre
ven situatie als iets vanzelf
sprekends beschouwd. Wij ge
loven, dat het echt geen
kwaad kan als de mensen zich
eens gaan afvragen af de hele
situatie waarin ze verkeren
wel zo vanzelfsprekend as".
De werkgroep Kinderboeken
wil op de eerste pla-ats de
vrouwen bereiken. Zij zijn het
immers, dii-e meestal de boeken
voor de kinderen kopen en die
voor-lezen. Behalve met de ei
gen leden willen ze ook van
gedachten wisselen met ande
re vrouwen en mannen- Omdat
niet alleen ouders te ma-ken
hebben met kinderzoeken wil
len de Rooie Vrouwen bijvoor
beeld schrijvers, uitgevers en
boekverkopers benaderen-- Ma
rijke Wuthrdch verdedigde ook
tegenover hen a-I die standpun
ten van de werkgroep. Verder
hebben de Rooie Vrouwen
goede contacten met bijvoor
beeld Man Vrouiw Maatschap
pij en Dolle Mina, die zich
ook met het rollenpatroon in
de kinderboeken bezig hou
den.
Miaar ondanks de pogingen,
die tot nu toe zijn gedaan om
verandering in de wereld van
het kinderboek te krijgen is
het nog steeds erg moeilijk om
een vertaal te vinden, Wat
niet doordrongen is van het
oude rollenpatroon. Marijke
Wut-hri-ch ra-adt de ouders
da-arom a-an zelf goed o-p te
letten in de boekhandel en
actie te voeren voor kinder
boeken met een veranderd rol
lenpatroon-
RIEJA VAN AART
Er zijn eigenlijk verschillen
de manieren van lezen. Een
roman bijvoorbeeld lees je
meestal één keer, afgezien van
de je toegestuurde meester
werken die je na dertig pagi
na's al hebt bekeken. Een ge
dichtenbundel pak je wel eens
meer uit de kast, maar er zijn
van die uitgaven die je ge
woon op je bureau hebt lig
gen, en waarin je bij wijze
van spreken dagelijks even zit
te bladeren. Met dit laatste
doel ik op de zojuist versche
nen bundel van T. VAN DEEL
EN CHR. J. VAN GEEL: GE
DICHTEN BIJ TEKENINGEN
(uitg. C- J. Aarts 8,50; geb.
17,50). Een klein leuk bun
deltje, om zomaar te hebben,
om in te neuzen en om over
na te denken.
De uitgave besta-at uit tien
tekeningen van Van Geel met
daarbij tien drieregelige vers
jes van Van Deel. Vain deze
laatste verschenen bij Querido
twee gedichtenbundels, „Straf
werk" en „Recht onder de me
rels"; serieuze poëzie met toch
wel een anekdotische inslag.
De gedichten die hij nu ge
schreven heeft verschillen
nogal van zijn vroegere werk.
Het is nu poëzie die erg veel
lijkt op de gedichten zoals
Van Geel die heeft laten ver
schijnen in Het Zinrijk en
Enkele Gedichten, Het is
evenwel onjuist Van Deel te
verwijten dat zijn drieregelige
versjes louter imitaties zouden
zijn van Van Geel's poëzie.
Van Deel zegt me: „Het is
natuurlijk de bedoeling dat
mijn gedichten iets te maken
hebben met de tekeningen van
Van Geel. Je komt dan van
zelf tot aan hem verwante for
muleringen, maar ze komen
geheel voor mijn rekening, dat
spreekt. Je moet weten dat
deze uitgiarve op een bijzondere
manier tot stand is gekomen.
Al geruime tijd voor Van
Geel's dood hadden we het
plan gemaakt een bundeltje te
laten verschijnen (als blijk
van onze vriendschappelijke
samenwerking), waarvoor hij
de tekeningen zou leveren, en
ilk de onderschriften. In maart
overleed hij, maar de meeste
tekeningen hadden we al uit
gezocht. De gedichtjes die ik
er daarna bij geschreven heb,
dragen ook een soort „in me-
moriam"-karakter. Ik heb,
zonder mijzelf daarin te ver
loochenen, duidelijk naar Van
Geel toe geïnterpreteerd". Van
Deel is wat voorzichtiger ge
worden in zijn formuleringen
omdat hij zich nogal genomen
voelt door de Haagse Post-
Van Deel: „Ik ben, al werken
de, steeds meer bewondering
voor Van Geel's tekeningetjes
gaan opbrengen, vooj d-e haast
argeloze subtiliteit ervan. Ze
zijn veelbetekenende uitdruk
kingen van Van Geel zelf"
De bundel opent met een
subtiele tekening van Van
Geel en het volgende ge
dicht:
In sierlijk omzien ligt haar
kracht,
plumeau die zich met eigen
veren
weet te vermaken, niets ver
wacht. y
De tekening laat zien, de
woorden geven de betekenis.
Je kunt verder gaan, als lezer,
om de tekening los te zien van
de natuur, zodat de tekst meer
betekenissen krijgt. Je zou er,
bladerend door dit boekje,
dinigen van jezelf in kunnen
herkennen.
Van Geel heeft honderden
tekeningen gemaakt die o-p
een drietal onderwerpen zijn
terug te voeren: over dieren,
meestal vogie-ltjes; over sdhoe-
nen en over interieurtjes. Het
aardige van de tien uitgekozen
tekeningen is dat deze drie
thema's verweven zijn tot één.
In een schoen zitter een aan
tal vogeltjes, of een grote rei
ger zit in een interieurtje ge
klemd. Over de tekst bij deze
laatste tekening kan ik me
indenken dat Van Deel zeer
tevreden is, het is naar mijn
idee de enige tekst die erbij
hoort:
Nooit houdt het denken op aan
hoe wij
vlogen, aan vleugels die ons
tilden
uit de sloot en over daken
voerden.
Je zou deze uitgave kunnen
vergelijken met de in de zes
tiende eeuw in zwang zijnde
emblemata: een gedichtje
werd opgesierd met een prent.
In feite is deze bundel uniek,
immers, de volgorde is omge
draaid. Nu is de tekst gemaakt
bij de tekening en vormen zij
samen één -geSieel.
Van Deel: „Kijk, op het eer
ste gezicht lijken de tekenin
gen van Van Geel een beetje
onnozel, maar d-at zijn ze ze
ker niet. Een vogeltje dat een
graantje pikt is meer dan dat
alleen- Je zou haast durven
zeggen: dat vo-geltje, dat is
Van Geel",
Zo fijnzinnig als de bijdrage
van Van Geel is, zo perfect
passen de teksten van Van
Deel erbij. Nu Van Geel de
publicatie niet meer heeft mo
gen meemaken, heeft Van
Deel de bundel opgedragen
aan zijn nagedachtenis. Pas
sender kan het niet.
JOHAN DIEPSTRATEN
AMSTERDAM heeft de EN
GELSE ZIEKTE. Dat is liet
thema, waaraan de hele afle
vering 19 van het tijdschrift
Woneo-TA-BK (Postbus 507,
Hilversum) gewijd is. Aan de
orde is daarin de projectont
wikkeling met Engels kapitaal
in de hoofdstad, waar op dit
moment 230 projecten in han
den zijn van ongeveer 90 En
gelse ontwikkelaars-beleggers.
Daarbij is ongeveer 300 mil
joen gulden geïnvesteerd. Het is
niet enkel een Amsterdamse
zaak, maar heel ons land
dreigt economisch gekoloniali
seerd te worden door die „ar
me Engelsen". Het totaal aan
Engels bezit in Nederland be
droeg volgens Investers Chro
nicle begin van dit jaar min
stens één miljard gulden. Er is
door het team medewerkers
van dit tijdschrift veel rese
arch verricht om tot een zeer
gedocumenteerd overzicht van
de stand van zaken te komen.
Daarbij worden de kwalijke
gevolgen geschetst en een ac
tie-programma voor waak
zaamheid e.d. gegeven. Nog
niet zo lang geleden werd b.v.
de steenfabriek Udenhout door
Ipstock opgekocht. Dat is
maar een voorbeeld om aan te
geven, dat het verschijnsel
zich niet beperkt tot de
hoofdstad, zodat deze afleve
ring van Wonen-TA-BK ook
ter lezing aan niet-Amster-
dammers ten zeerste kan wor
den aanbevolen. „Amsterdam
mers In de berm" is het laat
ste hoofdstuk getiteld. Het
blijkt zo wordt gezegd, dat
door de stadsplanning, aari de
leiband van de grote projec
tontwikkelaars. het wonen en
recreëren op Amsterdams
grondgebied in de berm van
de infrastructuur een plaats
heeft gekregen.
De koppen boven de diverse
bijdragen spreken duidelijke
taal: „Het gaat om d« y
kers - de stad en de stefc
gen staan op het spel' t
„Hoe onroerend goed-sp*
lianen over de aardbol ml
gen, de steden kaalvreten
zoek naar rendement"
„Overheid en premiebetai(l,
een spectaculaire dubbjJ
En: „Bewoners moeten i
zelf doen". Met naam en
naam wordt gewezen 0p g
die de stad willen maken
een reeks gebouwen van,
hoog mogelijke inkop»,
waardoor de stad als oord.
te leven en te wonen V
afgedaan. Niet alleen de k
hoedenbrigade, maar met a
me „de drievuldigheid"
sa - Van der Meijden - Pfc
Pensioenfondsen, worden
noemd als de verzieken
onze economie, van ons l»
en woonklimaat. Opvallen
„trefpunt van handlang
voor Britse speculanten*
wikkelaars is het advocate
en procureurskantoor Cojj
mit en Brambergen;
kweekplaats voor D'66,
o.a. de met Anneke Goudab
gehuwde mr. Willem Kier»
zetelt.
Er wordt een aantal stelp
gels geproclameerd om fa
activiteiten in de gaten t
houden. Erachter komen t,
waar welke plannen 1»!
(„ambtenaren die ge?ev»
doorspelen hebben tenmii»
iets begrepen van de demon
tic"). En: hoe houden w, i,
plannen van de ontwikel®
belegger of van de overt*
tegen als die in strijd rijn t,
de belangen van de onderlij
gende minstbetaalde
groepen? De grootste bek»
merkig bij het opkomen t»i
„eigen" rechten is veelal kt
ongeloof in resultaat, zo wj
gezegd. In ieder geval kan 4:
ze aflevering van dit tljt
schrift misschien weer
stukje geloof brengen bij ie
botsen van tegenstrijdige
langen: „De onroerend ;oci
boeren streven naar winst»
de bewoners naar onderdok
zeggenschap over de „elja
omgeving".
eindredactie
henk egbers
Hoewel er zo hier en daar een kleine doorbraak valt te comb
teren in het geijkte kinderboek, komen er vooral rond de kin
derboekenweek nog stapels kinderboeken uit, die lastig dooi-
borduren op het traditionele recept. De Kinderboekenweek in i»
allereerste aanzet dan ook een commerciële aangelegenheid, b
de loop der jaren is eenter in de activiteiten, waarmee kinderen
opgejut worden te lezen (le kopen), een bewustwordend element
geslopen. De vraag: wat is eigenlijk een kinderboek wordt wee:
steeds actueler. Het antwoord daarop is niet zó eenvoudig en
hangt samen met vragen als: wat willen we met onze samenle
ving en wat is de plaats van het kind daarin? De historie van b'
kinderboek kan daarbij verhelderend werken. In het kader vu
de kinderboekenweek is bv in Museum van Gijn te DordrecM
een tentoonstelling van oude kinderboeken, getiteld „Voedsel
voor wurmen" te zien (tol 15 dec.). En in het gebouw van Je
provinciale bibliotheekcentrale Zeeland, Roosenburglaan 85, Mid
delburg is tot 2 nov. de tentoonstelling „Het kinderboek sW
Gillis Zoetekoek" te volgen. Daarbij schreef drs A. van Kraati
een eenvoudige, maar wel verhelderende toelichting, die je 1,0
duidelijk maakt van de geschiedenis van het kind(erboek). I"
dit verband is het misschien wel aardig om nog eens te wijzen
op het boekje van prof dr. J.H. van den Berg: 's Morgens jagen-
's middags vissen (uitg. Callenbach), die daarin ook verheid»'
rende dingen zegt. Voor 1697 bevatten alle boeken voor kinder-
gebruik volwassen vertellingen. Echte kinderverhalen bestond»»
niet. De Zeeuwse tentoonstelling brengt dat in beeld. Het wasj'
70-jarige Charles Perrault, die met ziin Sprookjes van Moede:o'
Gans het eerste kinderbeek maakte. Ze dienden o.a. om te lat»"
zien hoeveel voordeliger het is om eerlijk te zijn, geduldig ni'
eigenwijs, werkzaam, gehoorzaam en het kwaad dat overkom'
aan diegenen die dit niet zijn. „Werd in de 16e eeuw al «ns
mélange van moraal en verhaal vergeleken met wormkruid
suiker", zo tekent Van Kraaij bij deze en ander getoonde histori
sche uitgaven aan. „aan hei eind van de 18e eeuw werden et®
'De vermaarde historie van Gillis Zoetekoek', (zie foto) een kW-
ne jongen, die van 't leren leefde, zoete koeken gebakken door
de vader van Gillis, banketbakker van beroep, met het doel 4
Jongen te leren spellen en lezen. Begonnen met een ABC-bw*
van zoetekoek bestijgt hij de 'Trap der jeugd' en tracht zelfsam
hoger te komen met 'Hoe gelukkig te worden en naar de bett
te gaan" Met dat startpunt wandelt de expositie langs een aar"
historische kinderboeken, waarbij de moralistische ondjïr™\
('kinderpligten') zeer sterk is. Invloeden van de Duitse pcdaf™'
J. H. Campe (ideeën van Rousseau en Locke) waren ook hier w»
Invloed, waarbij de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
1784 door Jan Nieuwenhuijzen opgericht) voor de versprei'
zorgde. Hieronymns van Alphen. als de vader van het k»nn
boek, met talrijke slappere navolgers, krijgt aandacht. Een boe J
als „De brave Hendrik" van Anslijn en de rekenmethode
Willem Bartjes ("volgens Bartjes") leven nog voort in
spraakgebruik. In de praktijk is het sterke rolverschil w
jongens en meisjes, in die tijd aangepunt, nog zeer duW»
„Vrijwel elk soort kinderhoek van onze tiid is in de beginper
van het Nederlandse krnderboelt terug te vinden" zegt
Kraai}. Aandacht is er ook voor de in de tweede helft der
eeuw op gang gekomen discussies rond het kinderboek,
anekdotische verschijnselen als kindertijdschriften ('t "ol j
Penning Magazijn voor dc jeugd 1835-1852: de Kinderro
vanaf 1850 e.d.) voor de zogenaamde centsprenten of oortjesP^
ten voor de minder draagkrachtigen etc. Kortom een in
santé expositie.
n -J
Deze huppelende hoefacj
a. Reeën.
b. Impalas.
c. Zebras
lasn
door H. W. FILARS
GEVAARLIJKE SPELER
De gevaarlijke speler aan d(
man die precies puntjes wee
geboeken gelezen heeft, ma:
weet te creëren'. Daarbij is
van de starre regel af te wi|
geldt dat dit slechts gerecht'
sultaat goed blijkt te zijn!
Dit zag ik onlangs:
B 8 3
o io 7 a
O 8 2
H 8 3
♦AH
<?B4
9 A H B 9 7 3
754
West gever, allen kwetsbaar!
Sansatout - geen bod dat sfe
maar wél een erg leuke ondjj
fin oost verhoogde tot TweJ
Noord startte met harten vil
lenvrouw te maken. Sullig 1
fin harten na, waarna OW
West had natuurlijk slim gel
tenkaart te verzwijgen: echt I
kelijk gevaarlijk speler. Zuid!
fantasie dan west: na het md
had hij in slag 2 de klavervj
wggen. Ja, zegt u, je hebt i
riet dat noord klaverheer hei
Ifi dat niet weten. Goed: wi
klaverheer wél en (b.v.) rui:
gebeurt er dan? West neemt
vrouw met de heer. noord
buitenheer aan slag komen e:
van het spel heeft, klaver naJ
gespeelde lclavervrouw op nl
dan dat zuid tenminste A. vj
