iKOOP
IIKS
's Werelds
laatste hoge
hoedenfabrie
gaat dicht
IGRIJKE
ülGINELE
vrijj.
uit
Nog meer opvang
ECHT
VOORDEEL
Saes
ïiten
IE GROTE
•IJTEN
JZEN
IDANS
[RMATEN:
MATEN:
i'
CNV
DOEL
TREFFEND
:N KUNST
IUR
uur
;amer
REHOUSES
Luns zal er nog zuiniger op moeten zijn,
evenals hare majesteits opperstalmeester
Bissclioff van Heemskerck. En onze am-
j,aSgadeurs. all over the world, moeten
hem dan maar overdragen aan hun op
volgers. Want de echte ministers- en di-
plomatensteken worden vanaf nu niet
meer gemaakt. Net zoals de statige zijden
hoge hoeden en de satijnen klaphoeden.
Jan Spoorenbergs Zijdenhoedenfabriek
Pf.V. in Eindhoven, de enige nog in heel
Je wereld, houdt er mee op. Hij ziet er
geen brood meer in voor zijn opvolger
zoon Mare (31), die nu de kans heeft el
ders een goede nieuwe baan te pakken.
En dat betekent na precies 160 jaar het
einde van de zijdenhoedentraditie in de
familie Spoorenberg. Sjef Kusters sprak
j met de laatste hoge-zijden-fabrikant van
de wereld.
Oudgedienden
Brand
Schellak
Bezetting
IRDAG 19 OKTOBER i97,
it op donderdag 24 oktober
ibijeenkomst gehouden in
w „Het Anker", Dr. Aliens-
secretaris v/h CNV komt
j toe om te spreken over
en van de christelijke vak-
morgenen. overmor-
enkomst begint 's avonds
irelkom; niet alleen om te
tgoed om te discussiëren
i forum.
IV u? Kom dan naar deze
ollektie 18e en 19e eeuwse
en, zoals: kasten, dekenkis-
els, stoelen, armstoelen, se-
's enz. enz.
ckersstraat 7, Heeze (N.-
tl. 04907-2706.
pend geopend!
litzoêken 20-
litzoeken 30.-
iltzoeken 75.-
litzoeken 120-
litzoeken 140-
uitzoeken 195-
150.-
175.-
1 I 675 -
N- EN EETKAMER
Mehrivan, Moodl,
OORDEEL!
(én van:
I
ntoren In
est voordelige
boden tapijt is
Even onherroepelijk als de dood is het afscheid
van de hoge zijden hoed.
AFSCHEID VAN „D'N HOGE ZIJJEN"
Jan Spoorenberg. 71 jaar oud,
twee meter hoog, kaarsrecht,
gedistingeerd snorretje, hofle
verancier, sappig verteller en,
zoals hij zegt, vader van acht
meter zoon, is al 56 jaar lang
hoedenfabrikant. Hij leerde het
vak van zijn vader, en die weer
van zijn vader en ga zo maar
terug tot het jaar 1814.
In die tijden was Spoorenberg
talist niet de enige hpge hoe-
denfabrikant in de wereld.
Ook in Duitsland, België en
Frankrijk waren er toen be
drijfjes, waar de hoge zijden
gemaakt werden en Spooren
berg heeft van enkele bedrijf
jes nog alle gereedschappen
overgenomen bij hun sluiting.
Maar er waren dan ook tij den
waarin de dokter, de notaris,
de burgemeester en hoge amb
tenaren van 's morgens vroeg
tot 's avonds laat met dat
symbool van waardigheid ge
sierd waren. De hoed die van
een heer een Heer maakte, die
cachet gaf aan een verschij
ning.
hat is nu helemaal afgelopen.
„Op de begrafenis van oud-
minister Smallenbroek was er
piemand, niemand meer met
een hoge hoed op," zo heeft
Jat Spoorenberg ietwat spijtig
opgemerkt. Het doet hem toch
wel pijn, dat dit stukje stijl
stil-aan verdwenen is. En wel
ke bruidegom trouwt nog met
een zwarte zijden hoed in de
hand, als hij al niet in Levi's
oi Lois' gaat.
,.De verhuurbedrijven hebben
de mensen wijsgemaakt dat
wart voor begrafenissen is en
zij bij hun bruiloft een
Sjfe hoed moeten dragen.
Want de grijze vilten hoed
!'ijt niet zo snel. Maar grijs is
voor de paardenraces op
Ascot."
Limburgs gouverneur mr. dr.
Ch. van Rooy is nog regelma
tig te zien in het op een ope-
retteigenenaalsuniforrn lijkende
amibtstenue (compleet met sa
beltje en steek), maar welke
burgemeester heeft nog zo'n
pak? Welke priester heeft nog
zo'n fraaie zwarte steek voor
hoogtijdagen, in welke kerk
loopt nog zo'n statig uitgedoste
suisse om de orde te handha
ven in de achterste rijen? En
minister Max van der Stoei
met zo'n randgevederd geheel
op zijn hoofd, het zou geen
gezicht zijn.
Alleen Toon Krooymans en
Toon van Vliet, twee oudge
dienden die al 25 jaar bij
Spoorenberg „aan de bank
staan" zijn nog niet onderdak.
Het bericht over de sluiting
van de laatste hogehoedenfa-
briek ter wereld veroorzaakte
een golf van publiciteit. „Ik
heb het geweten," verzucht
Jan Spoorenberg. De televisie
ploeg is net de deur uit en 's
avonds om half zes brengt de
radio een uitgebreid bericht.
Intussen heeft hij al zoveel
interview-routine, dat hii te
gen me spreekt in dicteer-
tempo.
„Ik zit hier nu wel, maar ei
genlijk is mijn zoon Mare di
recteur. Een paar jaar geleden
heb ik hem de zaak verkocht."
Omdat zoon Mare (een van de
vier zonen) samen met Toon
Krooymans (53) de laatste be
stellingen afwerkt (na het be
richt over de sluiting zijn zo
veel orders binnengekomen
dat de Spoorenbergs al 1200
hoeden geannuleerd hebben)
neemt senior hem nu dit werk
uit handen. Trouwens, „ik heb
al een paar keer geprobeerd
thuis te blij ven, maar dat gaat
niet," bekent senior.
Hij vertelt de na-oorlogse ge
schiedenis van de Koninklijke
Zijdenhoedenfabriek Jan
Spoorenberg N.V. „In 1942
werden we in de Eindhovense
binnenstad weggebombar
deerd. Daarna begonnen we,
omdat er toch vrijwel geen
grondstoffen zoals zijde te
krijgen waren, een reparatie-
inrichting. Maar in 1943 heb
ben de Duitsers diat bedrijfje
als „nicht Kriegswichtig" ge
sloten. Na de bevrijding-kwaim
Jan Slpoorenberg op het cen-
suurkantoor van het militair
gezag in Eindhoven en toen
'dat naar Amsterdam werd
overgeplaatst, werd hij hoofd
van het Bureau Toezicht op de
politieke delinquenten in de
zuidelijke provincies.
„Einde 1949 heb ik drie hoe
denmakers bij elkaar gezocht,
we hebben wat leerlingen aan
genomen en de fabricage van
zijden hoeden begon weer. Het
bedrijf groeide en we moesten
verhuizen. Maar de nieuwe fa
briek lag naast Karei I en die
viel in 1971 brandend boven
op ons. Toen zijn we hier aan
de Bachlaan terecht gekomen."
Inmiddels waren de tijden
slecht geworden vpor een ho-
ge-zijden-fabrikant. De hoed
ging, doordat er vijf uren
werk aan zijn, steeds meer
kosten (winkelprijs 160,-)
en er waren steeds minder
klanten. „Er zijn zelfs al be
grafenisondernemers die met
een slappe zwarte hoed op lo
pen." Jan Spoorenberg huivert
even.
die ik ooit gezien heb," zegt
senior trots.
En een beetje nadenkend: „We
zouden misschien nog wel een
paar jaar door kunnen draaien,
maar Mare kan nu een goede
baan krijgen. Daar is het over
een paar jaar te laat vpor."
Niet alleen vader en zoon ne
men wat gereedschapsetjes
mee naar huis, ooik de oudere
personeelsleden kunnen een
stel krijigen, vormen, borstels,
strijkijzertjes, en ander ty
pisch klein gereedschap.
De naam Spoprenlberg staaf
echter in geen enkele hoed.
Oiiwel de naam van de hande
laar, zoals Motsch et fils, Pa
ris, ofwel een van de handels
merken van de Spoorenbergs:
Superior, Burt on en Empire.
Na het bekendworden van de
sluiting van de Zijdenhoeden
fabriek heeft er de telefoon
niet stilgestaan. Handelaren
willen kopen wat er nog te
krijgen is en een wanhopig
Maastrichts bestuurslid van
een harmonie wilde npg snel
een reparatie van zijn half
versleten hoge zijden.
Een uitbreiding van het „re
pertoire" met bolhoeden, rij-
petten, gildehoeden, jaohtpet-
ten en zelfs kolbakken vopr
drumbands bracht geen red
ding voor altijd. En ook de
chapeau clacque niet, de hoge
hoed die platgeklapt kan wor
den en die met een elegant
tikje tegen bil, knie of heup
weer onberispelijk in het mo
del zit, hoewel grossiers uit de
USA ze inderdaad grosgewijs
opkochten. Vpor goocnelaars.
„Een heel goede klant, Don
Hooton uit Melrose bij New
York, wil de gereedschappen
voor het maken van de klap
hoeden overnemen," zegt de
heer Spoorenberg. Maar obk
antiquairs blijken dol op de
oude gereedschappen. „Het is
net zo als met de oude siiga-
renmakersvormen en de let
terkasten uit drukkerijen,"
zegt hij. Zoon Mare wil zelf
een paar sets gereedschap
houden, als herinnering aan
het familiebedrijf en om af en
toe, uit liefhebberij, nog een
hoed te maken. „Want hij
kent het bedrijf van onderop.
Hij heeft zeven jaar aan de
bak gestaan, hoeden maken.
Niet omdat het mijn zoon is,
maar hij is de beste vakman
Een hoge zijden is een stevige
constructie van linnen en
molton, verstijfd door schel
lak. De rand wordt gemaakt
van in schellak gedoopt mpl-
ton, de cilinder wordt van lin
nen gewikkeld om een houten
vorm en dan ingestreken met
scfhella'k. Later wordt op die
verharde cilinder de zijde ge
plakt, door met een heet strijk-
ij zertje (zo'n dik ijzeren
blokje, dat op een gasvuur
verhit wordt tot ruim 690 gra
den. het smeltpunt van schel
lak) over de zijde te strijken.
De schellak in het linnen
smelt dian heel even en de
zijde plakt.
Dat opstrijken moet met vak
manschap gebeuren en de
wang van de hoedenmaker
fungeert daarbij als thermos
taat: hij houdt het ijzer op
zo'n deritg om. van zijn wang
en weet dan precies hoe heet
het is. Is het te koud, dan
plakt de zijde niet. is het te
heet dan verbrandt de zij. En
drukt hij te hard bij het strij
ken, dan smelt de schellak
door de zijde heen, dan „komt
de stront erdoor" zegt de vak
man. Met band en voering
wordt de hoed dan afgewerkt.
Ook de post zwol aan. Jan
Spoorenberg, Hofleverancier,
Opgericht 1814, zo adresseerde
°ens een Zweedse handelaar.
Hij had dat „adres" van het
briefpapier afgekeken en niet
zonder succes, want al duurde
het enkele weken, de brief
kwam aan.
De mooiste brief kwam van
secretaris De Jong van het
Sint Margareth a-gilde uit Aar-
Ie Rixtel. „Wij zijn sinds eeu
wen dragers van Uw pro-
dukt," fantaseert de ijverige
secretaris, die laat weten dat
het gilde protesteert tegen de
sluiting en „zonodig het be
drijf wil bezetten," hoewel hij
toegeeft dat een gilde in feite
wars is van dergelijke moder
ne actiemiddelen. „Ik wil U
vragen om, alvorens U Uw
voorraad van de hand doet,
aan ons te denken," bedelt hij,
„maar wij zijn niet zo goed
bij kas." En Jan Spoorenberg
verzucht: „Zo gaat het nu al
tijd en dan denken ze ook nog
dat ik op zo'n manier kam
doordraaien!"
SJEF KUSTERS
Hulp mishandelde vrouwen op gang
^ie in Engeland een hond schopt, komt voor de
rechter. Wie in Engeland zijn vrouw schopt, gaat vrij-
De Britten hebben hier vrede mee, maar een
restal Nederlandse vrouwen niet.
Een dezer dagen hebben zij opgericht de Stichting
wet de knuppelharde titel „Blijf Van Mijn Lijf".
?e Stichting wil vrouwen die
WW hun man mishandeld
(aen, opvangen. De zes ini-
'«lefneemsters wensen ano-
~em Je blijven. Ook de plaats
J®, j"in „asiel" wordt niet
ypuld. Dit alles vanwege de
"Jtogheid, De vrouwen die ge-
ucht zijn voor de harde han-
jj P ten voeten) van hun man,
p- er weinig behoefte aan
tierende echtgenoot op
°a nieuwe stoep te zien.
oor en Anita, twee van de
s oprichtsters van de stich-
tJ° bereid hun gedachten
J.te lichten. Het gesprek
„™t plaats tussen de middag,
een „Chinees", één hoog in
™nstelveen: een zorgvuldig
„nSoduid rendez-vous.
,or. en Anita vertellen dat
'1 niet georganiseerd zijn in
.vrouwenbeweging.
Lf1 terrein is nauwkeurig af-
ït°i«end. Er zijn ontstellend
gevallen van vrouwen-
handeling. En er is weinig
J* bekend. Er bestaan geen
"i'ets over."
Anita haalt een pamflet voor
den dag.
In forse letters:
MISHANDELD DOOR MAN
OF VRIEND....
het komt veel voor. Vrouwen
praten er niet graag over, uit
schaamte of angst. En omdat
ze denken dat er toch niets
aan te doen is.
Maar:
JE KUNT WEG, ALS JE
WILT
Stichting „Blijf van m'n lijf'
biedt veilig onderdak aan
vrouwen (met haar kinderen)
en hulp van wouwen die het
óók niet meer nemen.
De opzet, zeggen Noor en Ani
ta, is in de eerste plaats mis
handelde wouwen veiligheid
te bieden. „Vrouwen zijn ca
pabel genoeg om haar proble
men onder ogen te zien en
zelf aan oplossingen te wer
ken. Daarin worden zij bijge
staan door artsen en advoca
ten. Maar onze mogelijkheden
zijn nog zeer beperkt. We
hébben mu een gebouw. Dat is
royaal. Er kunnen wel veertig
wouwen in, het is overzichte
lijk, er is een speelplaatsje en
het is echt veilig tegen man
nen, want het is helemaal in
gebouwd. Je kunt er niet in
komen. Wij willen kijken hoe
het gaat. In En-geland zijn ze
ook met één huis begonnen, in
Londen. En daar kwamen
vrouwen uit heel Groot Bri-
tannië naar toe. Nu zijn er in
totaal veertig. En er staan er
drie in Australië.
Meestal gaat het over vrouiwen
die meer dan een maal wor
den geslagen. Het is niet zo
eenvoudig om te zeggen na al
die jaren: stop, ik neem het
niet meer. Het is een moeilij
ke keuze. En daarom bieden
wij hoofdzakelijk veiligheid.
Als een man mocht doorstoten,
komt hij tegenover een grote
groep vrouwen terecht die so
lidair zijn. En als we horen
dat hij op komst is, houden
we de kinderen binnen".
De zogeheten vertrouwensart
sen werken met de stichting
samen. Deze artsen, verspreid
over het hele land, houden
zich vooral met kindermishan
deling bezig.
Noor en Anita: „Maar het
blijft moeilijk. Als een vrouw
naar de politie gaat, kan deze
er niet veel tegen doen. De
politie kan alleen na een aan
klacht van de mishandelde op
treden, en de vrouw durft dit
meestal niet aan, omdat ze
door haar man bedreigd is.
Juridisch heeft die politie-be-
scherming weinig te beteke
nen. Wij willen straks ook een
onderzoek laten doen. We zijn
niet gericht op wraak op man
nen, maar op hulp aan wou
wen. Wij hebben de steun toe
gezegd gekregen van drie ad
vocaten. Het is toeval dat zt
alle drie wouw zijn. Ze vor
men een groep die afwil var
de status van de advocatuur
Ze willen een pro-deo prak
tijk en bezien hun werk van
uit een sociale invalshoek. Di
mishandeling is dikwijls hee
ernstig. Het gaat niet om eer
enkele klap, maar om eer
mishandeling die het levei
van een wouw kan kosten".
„B-lijf van m'n lijf' wordt ge
rund door onbetaalde vrijwil
ligsters, maar er is natuurlij]
ook materiële hulp nodig. Via
het JAC, Amstel 30, Amster
dam (tel. 020-242949 giro JAC
335833 ten name van „Bliji
van m'n lijf') komen matras
sen, dekens en ander huisraad
binnen. Vrouwen uit heel Ne
derland kunnen voor inlichtin
gen terecht op de Amsterdam
se telefoonnummers 246223 en
142455, resp. het M.A.I.-ibureau
en de vertrouwensarts.
JAN KOESEN Op zoek naar hulp
De landelijke organi
saties voor ongehuwde
moederzorg hebben
waardering geuit voor
het initiatief van de
stichting "Blijf van m'n
lijf', (zie hiernaast).
De organisaties (de
Federatie van Instellin
gen voor de Ongehuwde
Moeder en haar Kind, de
Hendrik Piersonstichting
en de Centrale Vereni
ging van Instellingen
voor Hulpverlening aan
niet gehuwde moeders
Com) vestigen er tevens
de aandacht op, dat er
ook elders opvangmoge
lijkheden bestaan voor
mishandelde vrouwen.
Verschillende tehuizen
waarin woeger alleen
ongehuwde moeders
werden opgenomen, heb
ben zich ontwikkeld tot
tehuizen waarin ook
vrouwen die in psycho
sociale noodsituaties ver
keren met hun kinderen
terecht kunnen. Mishan
deling kan een van de
aanwijzingen zijn voor
het bestaan van zo'n
noodsituatie. Gedurende
de periode van opname
staan deskundigen be
schikbaar voor de bege
leiding.
Tehuizen waar vrou
wen met andere proble
men dan het ongehuwd
moederschap hulp kun
nen zoeken zijn "Toe
vluchtsoord" in Gronin
gen, de Paula-Stichting
in Oosterbeek, "Ons Te
huis" in Utrecht en
"Valkenhorst" in Breda.
Andere tehuizen in deze
sector bezinnen zich op
een soortgelijke doelstel
ling.
(Vrouwen die inlich
tingen wensen kunnen
contact opnemen met
drs. G.A. Passier van de
Com, 073-128821).
