REKENSOM MULTATULI WAT MIS? Help leren lezen en schrijven Maken wij ons tot slaaf van verleden of toekomst....? ABC-dag op 8 september vraagt aandacht voor analfabetisme NIEMAND KAN JE MEER OVER JEZELF VERTELLEN DAN JEZELF KUNT.... kunst cultuur Een geëngageerd kookboekje is het bij Elsevier uitgegeven ETEN VAN MOEDER AARDE (f. 12,een oorspronkelijk Amerikaans werkje, dat ver taald en aangepast werd dooi de Jo Fiedeldij Üop-Phaff. Clai re Lopes C a rdozo-B aissev ai n en Obe de Vries- Het boek wil de mensen die daar voor voelen op een meer verantwoorde manier van eten wijzen- Het is ook bestemd voor de genen die minder vlees willen gaan eten. De auteurs zijn geen strikte vegetariërs maar moti veren hun keuze grondig: ,De kwaliteit van vlees is de laat ste jaren zienderogen achteruit gegaan", schrijven ze- De bio- industrie, de vetmesters, de veredelaars de verkleurders en de talloze anderen die meer aan hun winst dan aan het welzijn van moeder aarde en aan naar kinderen denken zijn er volgens de schrijvers debet aan dat er zoveel ongezond voedsel op de markt gebracht wordt. Daar komt nog bij, vermeldt het „woord vooraf', dat vlees welhaast het meest verspillen de voedsel is in onze maaltij den. Eén ons vlees kost al gauw èèn tot anderhalve gul- den- Een prijs die nauwelijks in overeenstemming is met de voedingswaarde- Dat komt, al dus de schrijvers omdat voor de prodiuktie van één ons vlees ca. 1 kilo graan nodig is. is- In een eenvoudige rekensom rekenen zij voor, dat men een beperkt vleesgebruik, veel graan gespaard zou worden voor menselijke consumptie, en de honger in de wereld op die manier ingrijpend bestre den zou kunnen wó rden- Afgezien van de beperking van het vleesgebruik, blijkt het boekje een aantal op het eerste gezicht vreemde maar heerlijke maaltijden te bevat ten- Ook zonder erg geëngageerd te zijn is het naar hartelust experimenteren met groenten ais voornaamste basis, een boeiend avontuur. Het werkje is verder goed verzorgd en bevat de nodige aanwijzingen waar on-Nederlandse zaken als sesamzaad, en tamari te verkrijgen zijn- M- v- A. „Een rusteloze geest, met een overborrelende fantasie, een vechtjas, een held in de aanval, maar een slecht verde diger"- Dat zei de beroemde schaakmeester dr- Emanuel Lasker eens van Multatuli, na dat hij een paar van diens schaakpartijen had gezien- Want Multatuli schaakte graag en goed, zij het dat hij zich, als romanticus, na een goed begin telkens tot avontu ren en zijpaden Met verlei den- Het is tekenend voor de juist verschenen bloemlezing uit zijn werk DE ROEPING VAN DE MENS (uitg- Arbei derspers - f 14,50), dat dit minder bekende aspect van zijn persoonlijkheid niet werd vergeten en men treft er een analyse in aan van een door de schrijver van de Max Ha- velaar gespeelde en gewon nen partij- Bij de honderdivijfti'gste her denking v-an de geboortedag /an Eduard Douwes Dekker, nu vier jaar geleden, is een vracht gelegentoeidspublikaties verschenen van som-s uitzon derlijk -goede kwaliteit (vooral het Belgische gedenkboek in de reeks Genie en Wereld van uitgeverij Heideland), maar de samensteller van de keuze in net nu uitgegeven boek, de heer C- Bij, is er terecht van uitgegaan dat het veelzijdige werk van deze grote nege-n- tiende-eeuwse schrijver, het- vormer en moralist bij het Ne derlandse publiek nauwelijks anders bekend is dan door een of twee boektitels. De heer Bij heeft dan ook een aantal boeiende fragmenten bijeenge zocht, waarvan hij mag veron derstellen dat ze de leeslust en verdere belangstelling zul len opwekken- Een biografi sche schets en een aanteke ning over de dood en crematie van Multatuli onder de vijf aanwezigen bevonden zich twee jongelieden uit Middel burg; een van hen was de latere Amsterdamse socialisti sche wethouder F- M. Wibaut completeren deze nuttige uitgave- In zijn inleiding ont hult de samensteller nog hoe Woutertje Peterse aan zijn voornaam ls gekomen. JOOP BARTMAN WAT GAAT ER NU E1GEK. LIJK MIS? (uitg. Ankh.-Het. mes - f 15) Het boek van F- MOHR, één groot antwoord op de ti. telvraag. Wat gaat er volgen, Mohr immers mis? Ongeveer alles- Alles is in verval, cultu. rele waarden, normbesef geestelijke volksgezondheid! De welvaartsstaat is de grot, boosdoener, die de mensheid naar de knoppen helpt- Na. tuurlijk, in een stuik kritiek oj die welvaartsstaat staat Moj, niet alleen- Maar het ideaal waaraan hij de huidige samen, leving (overigens veel te veel generaliserend) toetst, is nje|, anders dan de /goeie ouw,» degelijkheid, een soort .gez0n. de volksgeest of beter „Volks, empfinden". Het ideale gezj, schetst Mohr, bij wijze van voorbeeld, aldus: ln een I gezin, waar de ouders hun kinderen behalve voor het ei- gen goede voorbeeld, metli door bewust opvoedkundig ij. zicht; zelfstandigheid, initia. tief, eerbied voor de mede- mens en voor hogere levens, waarden (welke precies zegt Mohr nergens - J- L-), zelfjjt.1 eipline, culturele belangstel, ling en zin voor het nuchters en harde realiteit bijbrengen, zal een opbouwende geest heersen, terwijl de kinderen, eerder een goede kans zal. I len hebben om zich een be hoorlijke plaats en positie ii de samenleving te kunna verwerven". Alle andere gezinnen zij; volgens Mohr „losgeslagen va enig beeld omtrent het vol waardig mens-zijn"- En z« gaat het in dit hele boek, dal I bewust alles miskent, wat it onze dagen aan winstpunta t-o-v- vorige generaties is tt vinden. Het is cultuurpessi misme van een gevaarlijk soort en verheerlijkt slechts een „elite-cultuur" en burger lijke moraal, die aan hun ei-1 gen leegheid ten onder aan het I gaan zijn- Natuurlijk, materia lisme, technocratie, normver- lies e-a- vormen reële gevaren, ma-ar er zijn tegenkrachten aan het werk- En juist die maakt Mohr met zijn quasi- maatschappijkritiek verdacht. En juist dat maakt dit boek nu voor ons zo verdacht- „Op 8 september aanstaande zal het weer ABC-dag zijn -ingesteld door de UNESCO in 1967 een dag waarop alle landen in de wereld hun betrokkenheid kunnen tonen bij een probleem het analfabetisme dat zó omvangrijk is, dat het de gehele mensheid aangaat. Tevens biedt de ABC-dag alle lidstaten van de UNESCO de gelegenheid vast te stellen welke vorderingen er in het afgelopen jaar zijn gemaakt bij het terugdringen van de onwetendheid en hoe lang de weg nog is, die moet worden afgelegd om de strijd tegen het analfabetisme tot een goed einde te bren gen". Aldus die directeur generaal van de UNESCO, de heer R. Maheu, in zijn oproep tot de lid-staten van de UNESCO, of zij nu rechtstreeks te maken hebben met het analfabetisme of niet, daadwerkelijk aan dacht te besteden aan de AB- C-Dag li974 o,p 8 september aanstaande. De heer Maheu maakt on derscheid tussen de landen die het analfabetisme dagelijks aan den lijve ondervinden, en de landen waar het analfabe tisme nauwelijks nog een pro bleem vormt. Wel valt het te betreuren dat deze laatste weinig belangstelling tonen voor de ABC-Dag terwijl toch vaak onder deze geïndustriali seerde landen een groot aantal voorkomt, waarin duizenden buitenlandse arbeiders verblij ven die analfabeet zijn. Juist de aanwezigheid van vele bui tenlandse werknemers zou er itoe moeten leiden dat ook de geïndustrialiseerde landen bij zondere inhoud geven aan de ABC-Dag. Bovendien is het van het grootste belang dat de rijke landen financieel hulp bieden aan de verschillende alfabetiseringsprogramma's in de ontwikkelingslanden. Naast deze hulp door regeringen kunnen ook organisaties, scho len, jeugdclubs, en particulie ren een niet te onderschatten rol spelen door financiële bij drage te geven aan deze on derwijsprogramma's. Ter gele genheid van de ABC-Dag 1974 heeft het UNESCO Centrum Nederland een drietal onder wijsprojecten uitgekozen, waaraan rechtstreeks particu liere financiële hulp kan wor den geboden. GCP 519: NEPAL, onder wijs aan vrouwen en gemeen schapsontwikkeling. Negentig procenit van de be volking van Nepal is analfa beet. De Nationale Vrouwen Organisatie in Nepal geeft sinds geruime tijd zogenaamd functioneel onderwijs aan vrouwen, welk onderwijs zich richt op de dagelijkse behoef ten en noden. In vorige cam pagnes zijn uitstekende resul taten bereikt. Zo hebben sinds 1965 5.402 vrouwen lezen en schrijven geleerd en zijn 270 Ook de jeugd van Mauritius wil leren lezen onderwijzeressen opgeleid. Thans richt de actie zich voor al op de gezinnen van de landbouwers. Men wil de vrouwen naast lezen en schrij ven ook andere vaardigheden, waarvan zij groot nut hebben ln hun dagelijks bestaan, le ren, zoals het fokken van pluimvee, het conserveren van groente en fruit, handenarbeid. Hierdoor kunnen deze land- bourwgezinnen financieel onaf hankelijk worden. In 4 jaar tijd wil men 75 districten met elk plm. 50 dorpen gaan ont wikkelen. Voor de aanschaf van leesboeken, leermiddelen, transistorradio's enzovoort is per district een bedrag van 1.000 begroot. GCP 526: LAOS, onderwijs aan de bewoners van de vlak te van Vientiane. Dit alfabetiseringsprogram ma werkt met nieuwe opvat tingen omtrent de onderwijs methoden. Aan de landbou wers van de dorpen Hat Dok Keo, Ban Hom en Say Fong en Thadeua worden behalve lezen en schrijven ooik de ba sisbegrippen van techniek en een aantal vaktermen geleerd, waardoor zij in staat zijn. nieuwe landbouwmethoden toe te passen en kunstmest en in secticiden te gaan gebruiken. Het project, dat valt onder het eerste „plan cadre" van Laos, omvat een gebied van 5.000 hectaren en houdt in: onder wijs aan volwassenen op het gebied van de akkerbouw, ontwikkeling van de gemeen schap en de gezondheidsleer. Voor de inrichting van 40 cen tra met leermiddelen, leesboe ken, olie-lampen enzovoort is een bedrag van 15.000 ver eist. GCP 389: MAURITIUS, na tionaal onderwijs program ma. Het eiland Mauritius, gele gen ten oosten van Madagas kar, met bijna een miljoen In woners, leeft hoofdzakelijk van de tropische landbouw en brengt al een eeurw -grote hoe veelheden suikerriet voort. Meer dan de helft van de bewoners is analfabeet en ook in de leeftijdsgroepen onder de 21 jaar hebben velen nooit onderwijs gehad. De regering van het eiland heeft een alfa betiseringsprogramma voor volwassenen opgesteld, dat zich vooral richt op de land bouwers. Niet minder dan 54% van de leerlingen bij het volwassenenonderwijs bestaat uit vrouwen. Dit alfabetise ringsprogramma omvat 100 centra, verspreid over het ge hele eiland. Aan ieder cen trum zijn dertig vrijwilligers verbonden, die onderricht ge ven. Voor de inrichting van de 100 centra met lesmiddelen, leesboeken, dia-projector enzo voort is een bedrag van 10.508 gemoeid. Bovengenoemde projecten behoren tot Het UNESCO G«- schenkbonnensysteem (GCP), dat rechtstreeks contact tussen schenker en het gesteunde project mogelijk maakt. Het UNESCO Centrum Nederland Is gaarne bereid alle gewenste Inlichtingen te verstrekken, (tel. 020-730100) Bijdragen op de postgiro van het UNESCO Centrum Nederland: 194800 onder vermelding van het uit gekomen project worden gaar ne ontvangen. Boeken over het menselijk gedragspatroon verschijnen aan de lopende band. Er is veel kaf onder het'koren; met name wanneer het om gepopu lariseerde lectuur op dit ge bied gaat. Met commerciële slogans worden boeken aange prezen, die je plompverloren in een gebied zetten, dat je eigenlijk zonder plattegrond maar moeilijk kunt betreden. Een drietal hoeken, die on langs verschenen vanuit de humanistische psychologie, is evenwel de aanschaf en het bestuderen zeker waard; ze zijn op een goede manier, die het midden houdt tussen gepo pulariseerde- en vakliteratuur, geschreven. De humanistische psycholo gie noemt zich, na de psycho analyse en het behaiviourisme, de -derde stroming in de psy chologie. Zij onderscheidt zich van de psycho-analyse, door dat ze het heden niet ziet als een herhaling van in het ver leden doorgemaakte emoties, maar kent het heden een ei gen wa-arde toe. In dat heden zoekt zij haar therapeutische kracht. Zij onderscheidt zich van de behavi-ouristisahe rich ting door het idee, dat de mens van zichzelf heeft se rieus te nemen en deze niet te zien als louter een response- reactie op een prikkel uit de omgeving. Niet langer wordt de psy chotherapie door velen gezien als een „geneeswijze" voor zieken, maar steeds meer re kent zij het tot ha-ar taak o-m concrete aanwijzingen te ge ven over het samenleven van mensen met elkaar. Hoewel de psycho-analyse beschouwd werd als bestemd voor zieken is haar invloed veel groter ge weest. Maar theoriën zijn niet alleen in de gezondheidszorg, maar ook in het gewone spraakgebruik doorgedrongen. Hoewel in de gezondheidszorg nog duidelijk verankerd, heeft de laatste generatie psycholo gen in toenemende mate haar gebreken ontdekt. Met name het Freudiaanse mensbeeld voldeed niet meer, omdat het het bewustzijn van de mens wantrouwde en altijd de drijf veren in het onbewuste zoekt, hetgeen de mens angstig ten opzichte van zichzelf maakte. De mens als een bundel gesubli meerde instincten, die met moeite zijn driften leerde ka naliseren, moge in de praktijk dan een aantal hanteerbare patiënten opleveren, het doet weinig recht aan de mens, die voor de opgave staat zijn ei gen vrijheid te verwezenlij ken. De invloeden van het existentialisme, dat voor het eerst de nadruk legde op de onontkoombare vrijheid van de mens, zijn pas later in de psychologie doorgedrongen. De humanistische psychologie probeert de invloeden van het existentialisme te verwerken en tot een nieuw mensbeeld te ko-men, waarbij de mens die gene is, die zijn eigen vrijhei den kan verwezenlijken of vernietigen. Het hier en nu is hierbij erg belangrijk. De vraag is nl. maken wij ons tot slaaf van verleden of toekomst of zetten wij onze zintuigen open en laten daarbij de le vensstroom de vrije loop, waarbij de moraliteit ligt in het (h) erkennen en uitdruk ken van wat er in je leeft. In tegenstelling tot de psy cho-analyse, die het heden ai- tijd zag als de overdracht van het verleden, ziet de humanis tische psychologie het heden als een daad, die je zelf stelt. Je kunt je namelijk tot slaaf van het verleden maken en daarmee d-e verantwoordelijk heid voor het voortduren van onprettige situaties van je af schuiven. Door echter deze verantwoordelijkheid weer op je te nemen en de delen in jezelf, die je wegsohuift, weer op te nemen (te assimileren) wordt je vrijer om je eigen keuze te maken. Dat dit min der gemakkelijk is dan het misschien lijkt, hoeft nauwe lijks gezegd te worden. Dat het steeds meer de taak van de psychotherapie wordt om concrete aanwijzingen te geven hoe men moet-kan sa menleven wordt duidelijk in het uitstekende boek van E. en M. POLSTER: PRAKTIJK VAN GESTALT - Psychothera pie voor zieken, gezonden, sa menleving; een nieuwe manier van leven (Ned. versie; J. Valk, uitg. Lemniscaat f 20,90). Valk zegt in zijn inlei ding „De methode van Ge- stalt-therapie spreekt mensen aan, die in hun werk, hun huwelijk, hun studie, hun ide alen op een dood spoor zitten. Dit onbehagen leidde tot de keuze van het werk van de Polsters, omdat die dit aspect bijzonder goed belicht". Het boek is een poging tot theorie vorming aan de hand van tal rijke praktijkervaringen van de Polsters als therapeuten. Het behandelt de aspecten van hier en nu-ervaringen, de con tact-functies en -grenzen en bewustwordingsprocessen en de relaties tussen betekenis en ervaring. Begrippen, die som migen misschien wat vreemd in de oren klinken, maar het zijn nu eenmaal begrippen, die in deze psychologie een cen trale rol spelen. Er wordt vanuit gegaan, dat niemand je meer over jezelf kan vertellen dan jezelf. Dit vraagt evenwel om een goed onderscheidingsvermogen. Wanneer voel je; wanneer fantaseer je, denk je, begeer je? De taak of functie van de therapeut van een boek of van oefeningen daaromtrent is die van een gids, die je het ver mogen helpt ontwikkelen zelf te onderscheiden wat er in je omgaat om daarna zelf te kun- kiezen wat je ermee nen doet. Het boek van de Polsters is prettig leesbaar geschreven en geeft een helder beeld van waar het in de Gestalt-psycho- logie nu precies om draait. Voor diegenen, die zich willen oriënteren omtrent denk- en werkw:ze van de Gestalt een zeer aanbevolen boek. De au teurs beschrijven de therapeut als een soort artiest en je krijgt uit dit levendige werk ook echt de indruk, dat zij zelf zo te werk gaan. Ander zijds krijg ik de indruk, dat zij te veel vanuit succesnummers piraten; te veel de Gestalt als tovermiddel hanteren. Ik ben van mening dat men op moet passen de Gestalt-psycrologie te presenteren als een nieuwe 3nelle en goedkope manier tot vrijwording. Na een hoos van ongeveer tien jaar „geluks- boekjes" zijn er niet zo erg veel mensen gelukkig gewor den. Het proces van vrijwor ding en zelfkennis is een pro ces wat doorgaans een heel mensenleven in beslag neemt. Daarom ondervond ik soms een lichte irritatie als de ene bladzijde na de andere, de ene persoon na de andere een be langrijke ervarig krijgt, waar door ze opeens met hun vrouw zijn, depressies, schuldgevoe lens etc. weer raad weten. Je kunt dat op de koop toe ne men, want het kind wordt meestal toch door badwater omgeven. En voorlopig is de geboorte van het G est alt-kind met zijn perspectief nog zeer welkom. Van HOWARD R. LEWIS EN HAROLD S. STREIFELD verscheen SPEEL JE VRIJ! - activiteiten voor harmonieuze persoonlijkheidsgroei - (vert. W. Witteveen uitg. De Toorts - f 22,50). Jammer, dat we op zondag weer mogen autorij den, denk je, want de spelle tjes in dit boaken zouden bij uitstek op zo'n dag gespeeld kunnen worden, met de be doeling onzelevensvreugde te verruimen in plaats van met file-rijden, vette en steeds slechter worden fritten-eten en tegen elkaar botsend de overgebleven bomen te bekij ken. Het zal daarom wel een betrekkelijk kleine groep blij ven, die zijn bewustzijn de moeite waard vindt om er eni ge extra tijd en moeite aan te besteden. Het voorwoord geeft de volgende motivatie bij de uitgave: „Ervaren leden en leiders van T-groepen, werk groepen en sensitiviteitstrai- ningen presenteren hier wat velen een radicale en gedurfde opvatting mill en vinden. Je hoeft geen geld uit te geven aan een psycholoog als je even plezierig geestelijk wilt groei en als in een goede groep. Ze vinden dat je helemaal alleen kunt leren je woede te laten gaan, kunt mediteren op Zen- koans, dieper kunt ademhalen, kunt genieten van je lichaam en hoofd en rammel aan de oppervlakte van je geest kunt opruimen". Evenals het boek Bewustzijn van Stevens, raad ik het boek niet aan aan diegenen, die niets van Zen, Gestalt en-of bio-genetica weten. Je hebt dan de kans, dat de spelletjes of een bron van hilariteit vor men; op zich niet erg, maar het schiet wel zijn doel voor bij. Of het kan gebeuren, dat je niet weet wat je ermee aan moet en dan voel je je in de kou staan bij gebrek aan con tact met je omgeving over je ervaringen. In dit boek vindt je verschillende soorten spel letjes, die proberen je in oon- tact te brengen met je eigen gevoel. Als je je b.v. verdrie tig voelt is er niemand die tegen je zegt: kom, kom, niet zeuren, 't gaat wel over. Nee, je mag je verdriet doorleven; het is je eigen ervaring en door ermee in contact te ko men leer je jezelf meer ken nen en aandurven. Er zijn ook spelletjes met een specifiek doel. Iemand die niet met zich liet sollen dacht hij kreeg de opdracht letterlijk met zich te laten sol len (duwen, wat heen en weer gooien). Toen pas brak de er varing door, dat hij wel met zich liet sollen. Daarna kon hij een keuze maken wat hij met deze ervaring kan doen. Er zijn verder spelletjes, die hel pen je zintuigen te scherpen, Je Mchaam opnieuw te erva ren, te ontdekken wat er in je bewuste en onbewuste omgaat, spelletjes om je gevoelens te ontwikkelen, vertrouwen te krijgen, angst te verminderen en tenslotte spelletjes om het gezin gelukkiger te maken. De kern van dit alles blijft: het vertrouwen in de mens; het bewustzijn dat hij nog niet de helft van zijn leefvermogen gebruikt en dat er wegen zijn waarlangs hij meer kan groei- Aardig zijn de oefeningen van dr. Georgê Brown en Bernhard Gunther, die dienen om je bewustzijn te verruimen en die in hun effecten lijken op de ervaringen, die je hebt met LSD. Doordat je je ge fixeerde blik op de wereld van je afzet, ontstaat daarbij een nieuwe manier van zien, van je herboren voelen (doet denken aan de satori-ervaring van Zen-boedhisten). Enfin, de zoekers onder ons vinden hier veel om weer mee vooruit te kunnen. Het derde boek is van IK- VIN L. CHILD: HUMANIS TISCHE PSYCHOLOGIE EN DE RESEARCH-TRADITIE - een pleidooi voor integratie - (uitg. De Toorts - f 27,50). Een uitdagend boek. De huma nistische psychologie, die zich onderscheidt van psycho-ana lyse en behaviourisme, waar uit de research-traditie ont staan is, wordt door Child in een nieuw interesse-vlak ge plaatst. Het boek is bepaald niet geschikt voor de beginne ling op dit terrein; het veron derstelt een behoorlijke voor kennis van bestaande stromin gen. Een blik ap de inhoud trekt reeds de aandacht; ach ter elkaar staan o.a. genoemd: psychologie en ontwikkeling van het normbesef; psycholo gie van de kunst en buitenzin- tuigelijke waarneming. Alleen onderwerpen maakt de auteur al met de keuze van deze onderwerpen maakt de auteur zijn pretentie waar: „Terrei nen van kennis dienen om be stuurlijke redenen gescheiden te zijn, maar ware wetenschap heeft geen oog voor dit soort, begrenzingen". In de eerste twee artikelen zet Child de denk- en wer kwijzen van de harde (de re search) en de zachte (huma nistische) psychologie uiteen. De harde psychologie houdt zich bezig met gedragswijzi gingen teweeggebracht door wisselwerkingen tussen orga nisme en omgevingin het ver leden. Het ontwikkelt dan o.a. standaardonderzoekmethodes (bv het uit het hoofd leren van onzin-lettergrepen door studenten). Vaak gebeurt het, dat niet werkelijk belangrijke denkbeelden onderzocht wor den, maar ideeën die zich hel beste lenen tot toetsing. Child ziet de verdienten var een objectieve wetenschap duidelijk in, maar pleit voor inspiratie van te onderzoeken denkbeelden bij de azachte psychologie; deze houdt ziel) immers beizig met de volle be leefde werkelijkheid bij de mens van zichzelf. Verder legt Child duidelijk de vinger ap de zwaikke plek van de behaviouristische psy chologie nl. dat bij de preten tie uitsluitend objectief het gedrag in studie te hebben - in plaats an de geest pogen het innerlijk ervaren ol het bewustzijn buiten en be studering te houden; iets wat in de praktijk niet lukt, omdat men igedrag niet los kan ma ken van de innerlijke erva ring. In de andere artikelen over normen, kunst en hypnose, worden interessante denkbeel den ontvouwd, waarhij Child zich zeer belezen toont en waarbij hij op de hoogte van talrijke onderzoeken blijkt 'e zijn. Bovendien toont hi 8™ een helder denker. Ook over de onderzoeken met schizofrenen geeft hij en kele opvallende gegevens: Kiezen gehospitaliseerde schl' zofrenen hun levenswijze- Conclusie o.a.: „Geestelijk ga- stoorden maken net als andere mensen gebruik van hun om geving, naar eigen genoegen; waar deze schizofrenen de wens te kennen geven in hun rinrlchting te willen blijven, omdat zij hier de kans krijgen hun leefwijze voort te zetten, zoals zij die willen. In zijn artikel over therapie pleit hij tenslotte voor een psychologisch research, die be heerst wordt door een huma nistische zienswijze. De huma nistische psycholoog dient w waken voor zelfgenoegzaam heid en sentimentaliteit en be hoort ook zijn eigen ervarin gen regelmatig te toetsen. Irvin Child treedt met zijn pleidooi voor integratie in de voetsporen van de Duitser Klavki, die zelfs het belang van deze integratie aangaf voor het welslagen van de de mocratie in Europa. Marianne EgW*

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1974 | | pagina 14