Nieuwe inzichten in psychiatrie
HET HOOGHUYS ETTEN-LEUR
WIL MEER NAAR MENSEN TOE
Weg mei
lek en M
trek
Winst i
ZEG
PLOEG
VOOR
Zweedse journalist
meldt massamoord
in Nam i bi sch dorp
WK
Maria-
paviljoen
krijgt
opknap
beurt
Surinaamse actie
in Den Haag
binnenland
buitenland
V eranderingen
Maria-pavil j oen
AAGRUNOL AU
Prostituees
schadeloos
gesteld
Aritiekdief
Vrijdag 26 juli 1974
(Van een onzer verslaggevers)
ETTEN-LEUR Bij huize Sint-Antonius in de Lenrse hoek
van Etten-Leur, kom je binnen in het oude gedeelte. Er is niet
zo veel veranderd. De gang doet er wat glad en koud aan, zoals
in oudere ziekenhuizen.
Verderop vooral in het nieuwere gedeelte en nog meer in ge
sprekken, blijkt dat Het Hooghuys, waarvan Sint-Antonius een
onderdeel is, helemaal geen ziekenhuis meer wil zijn.
De tijden zijn erg veranderd sinds in de loop van de zestiger
jaren plannen werden gemaakt voor een groot nieuw psychia
trisch ziekenhuis in Etten-Leur. Een ziekenhuis met 1.200 bed
den. „Je krijgt er koude rillingen van", zegt de Hooghuys-leiding
nu.
Het huidige aantal plaatsen in Sint-Antonius (350) zal ook in
de toekomst voldoende zijn ter bediening van de regio Breda en
omstreken.
Er is inmiddels een bouwstop, maar ook zonder, zou er geen
groot Hooghuysgebouw gekomen zijn. De opvattingen en de prak
tijk bij de psychiatrische instituten zijn zo veranderd dat Sint-
Antonius bijvoorbeeld vorig jaar een onderbezetting had. Voor
een niet onbelangrijk gedeelte kwam dit door verhuizing van
patiënten naar het Bredase Lucia; maar ook voor de toekomst
rekent men met een geringere bezetting dan voorheen. Want het
aantal mensen dat langdurig in een psychiatrische inrichting ver
blijft wordt steeds kleiner. Als opname niet per se nodig is wordt
tegenwoordig poliklinische hulp verleend. Sint-Antonius heeft
nog 250 bewoners die er langer dan een jaar zijn. De gemiddelde
opname-tijd is vier maanden.
In Sint-Antonius is een groot paviljoen nodig aan verbetering
toe. Er wonen daar te veel mensen, namelijk ruim 200 zg. chro
nische patiënten. Ze zijn verdeeld in te grote groepen. Zo'n 25
tot 50 mensen per groep. De bewoners hebben onvoldoende pri
vacy en onvoldoende sanitaire voorzieningen.
„Vijftig mensen op één afdeling, dat is een massa. Willen de
mensen hun eigen leven opbouwen dan moeten de groepen klei
ner zijn", is nu de opvatting. Een interne werkgroep werkt mo
menteel aan een plan tot verkleining van de groepen en verbe
tering van de woonomstandigheden.
Met 350 plaatsen is St.-Antonius „betrekkelijk klein, maar
eigenlijk nog te groot". De grote bouwplannen van weleer mo
gen van de Hooghuys-leiding rustig vergelen. „Wij zijn niet zo
voor expansie.
Er is een heel ander streven gekomen: „Decentralisatie en
kwalitatieve verbetering". In het oude, hier en daar ouderwetse
St.-Antonius is daar het nodige van te merken. „AI wordt er
bijna geen steen gelegd, er wordt wel wat gebouwd".
(Van een onzer verslag
gevers)
ETTEN-LEUR - Direc
teur van de Stichting Het
Hooghuys te Etten-Leur
is drs. f L J M Laane,
zenuwarts. Hij heeft geen
witte jas aan, ook geen
driedelig pak. De direc
teur gaat gemakkelijk ge
kleed en zal het jasje
over zijn stoel hangen.
Typerend is ook dat hij
niet de enige is die aan
het gesprek met De Stem
deelneemt. Aan het ge
sprek doen namelijk ook
mee drs. I. Boukema
psycholoog)mevrouw
E. Oostrum-Van der San-
den verpleegkundige
mr. P. van Ginneken (al-
gemeeen assistent van de
directeur). En ook een
„cliënt/patiënt. „Het
juiste woord hebben we
nog steeds niet," zegt drs.
Laane.
Je kunt bij St.-Antonius
waar de muur en de hek
ken nu al weer een tijdje
verdwenen zijn wat ge
makkelijker binnenlopen
dan vroeger het geval was.
Maar toch: er is nog veel af
stand tussen Het Hooghuys
en de rest van de maat
schappij.
Bij Het Hooghuys zeggen
ze: „We zijn allemaal ex-pa
tiënten of mogelijk toekom
stig patiënt". En: „Het kan
ons allemaal overkomen".
Intern is er bij Het Hooghuys
de laatste paar jaar veel veran
derd. De ene psycholoog die er
was heeft er vier collega's bij
gekregen, er zijn vier maat
schappelijk werkers gekomen.
Zij werken in teams (met ook
verpleegkundigen en arts),
waarin de psychiater er nu
vooral is voor de rugge
steun.
Wiertot dan in de tijd toen de
patiënt als een zieke werd ge
zien, als iemand met een gees
telijke afwijking. Er is meer
oog gekomen „voor wat er met
mensen gebeurt". Er wordt
veel gedaan met mensweten
schappen, aandacht voor tus
senmenselijke aspecten, socia
le en sociologische invloeden,
enz.
Ook bij Het Hooghuys kom je
tegenwoordig niet meer om al
leen maar te rusten, pilletjes in
te nemen en vijf minuten in de
week te praten met de psychi
ater. Cliënten zoals ze nu
genoemd worden zijn grote
delen van de dag vrij intensief
bezig. Vaak met elkaar. Er
wordt gezamenlijk gewerkt, er
wordt gepraat over eikaars ge
dragingen. „Het gaat er om:
Wat doe je met elkaar en wat
kim je er uit Ieren". Soms
gaat dat met spanningen in de
groep. „Dat kan maanden du
ren".
Voor de patiënten is er veel
veranderd (..Het heeft wel
wat onrust, wat onzekerheid
gegeven"), voor het personeel
niet minder. De verpleegkun
dige heeft een veel omvatten
der taak dan toen hij-zij er
vooral was voor de zogeheten
bedwassing. Het uniform is
verdwenen, het werk heeft
meer inhoud gekregen. Ze zijn
er blij mee. „Je staat nu veel
dichter bij de mensen".
Voor iedere opname-afdeling OrCllipcl
van ongeveer 30 patiënten
die weer verdeeld is in leef
groepen van 10 a 15 patiënten
is zo'n team beschikbaar.
Er wordt 'heel anders ge-
„We zijn een paar stappen
op een weg waarvan we niet
kunnen zeggen waar die ein
digt", zeggen de mensen van
Het Hooghuys over de hele
ontwikkeling binnen hiun psy
chiatrisch instituut. Over de
resultaten: „Of de mensen
sneller uit de put komen is
moeilijk meetbaar. Je hoopt
dat het beter gaat. Je hebt het
idee dat de mensen meer tot
bun recht komen".
Ook de cliënten zijn vaak
anders dan voorheen. De men
sen hebben nu een wat duide
lijker beeld van wat ze bij Het
Hooghuys komen doen.
De drempel is wel wat lager
geworden. Maar nog lang niet
verdwenen: „Naar een psychi
atrisch instituut gaan, dat
doen de mensen niet gauw".
De opvatting is nog vaak
en de mensen van Het Hoog
huys vinden dat helemaal be
grijpelijk: „Naar een gekken
huis? Ik ben wel gek. Eerst
daarheen, dan kom ik in moei-
lijfcheden met het krijgen van
een rijbewijs en bij het solli
citeren".
Met het oog op de begrijpe
lijke drempel wil Het Hoog
huys de hulp zoveel mogelijk
naar de mensen toe brengen.
„De voordeur verleggen",
wordt dat genoemd. Met als
toevoeging: „In die éne voor
deur geloven we niet". Want
je moet er van uit gaan dat er
niet één categorie mensen is
die hulp nodig heeft maar dat
er veel verschillende zijn
„Om de toegang tot de hulp die
door de psychiatrische inrich
tingen geboden wordt gemak
kelijker te maken zou je voor
de verschillende soorten pro
blemen verschillende „boe
tiekjes" moeten opzetten.
Dicht bij de mensen".
Het Hooghuys is al wel ac
tief buiten St.-Antonius. Bij
voorbeeld op het Bredase bu
reau van de Sociaal-Psychia
trische Dienst (SPD) voor ge
sprekken met cliënten die
daarvoor dan niet naar Leur
hoeven. Met de SPD wordt
ook op andere terreinen sa
mengewerkt, b.v. in een 24-
uurdienst voor advies aan huis
artsen en anderen die daarom
vragen.
De Hooghuys-leiding is van
mening dat er op het terrein
van de geestelijke volksge
zondheid in dit gewest veel
méér samengewerkt zou moe
ten worden. Er is ooit een
overleg geweest met 80 ge
sprekspartners. Dat heeft géén
vervolg gekregen.
In deze situatie is het, vol
gens Het Hooghuys, nog altijd
zo dat nog geen vijftig procent
van de huisartsen en de maat
schappelijk werkers weet wel
ke mogelijkheden er voor de
psychiatrische hulpverlening
zijn. „En als je eikaars moge
lijkheden niet eens kent, wat
zal de patiënt er dan van we
ten"?
Een handicap vindt de lei
ding van Het Hooghuys ook
dat de financiële mogelijkhe
den voor tijdelijke geestelijke
gezondheidszorg ver achter
blijven.
Intussen betekent dat niet
dat bij Het Hooghuys geen
nieuwe taken aangepakt wor
den De poliklinische hulp
neemt toe, ook zijn er moge
lijkheden gekomen voor
groeps-, gezins- en echtparen-
therapieën. Ook is het moge
lijk geworden om voor gedeel
ten van een 'dag of een week
naar Het Hooghuys te ko
men.
Er wordt ook gewerkt aan
verdere verbeteringen voor
mensen die allang in Sint-An-
thoriius verblijven. Al jaren
bestaat het plan om het kolos
sale Maria-paviljoen, waarin
ruim 200 van deze mensen
wonen, te saneren.
Eerst werd gedacht aan
nieuwbouw voor al deze men
sen, later aan nieuwbouw voor
een aantal van deze mensen.
Het ministerie van Volksge
zondheid is in de laatste jaren
echter zoveel beperkingen
gaan stellen aan investeringen,
dat Het Hooghuys niet meer
behoeft te denken aan nieuw
bouw voor zijn chronische pa
tiënten. Zelfs een grondige
verbouwing van het Maria-pa
viljoen is thans niet haalbaar.
Functionarissen van de Inspec
tie van de Geestelijke Volks
gezondheid die het paviljoen
onlangs kwamen bekijken ver
zuchtten: „Och, zulke pavil
joens zijn er nog in zoveel
inrichtingen; dit is niet eens
één van de slechtste".
Ondanks al deze beperkin
gen ziet Het Hooghuys finan
cieel toch nog een gaatje om
het Maria-paviljoen in het ko
mende jaar „op te knappen"
..Deze opknapbeurt zal geen
grondige verbouwing kunnen
inhouden, maar wel een ver
betering van de privacy en de
sanitaire voorzieningen.
In de eerste plaats is deze
opknapbeurt erop gericht de
bewonersgroepen kleiner te
Bij de foto's:
Boetseren, een expres
sietherapie (gieheel boven).
Gesprek tussen een pa
tiënte en een psycholoog
(foto hierboven).
(Foto's Ad van Dongen)
maken. Dit is slechts mogelijk
indien vooraf het aantal bewo
ners van dit paviljoen dras
tisch wordt verminderd. De
werkgroep zoekt naar mogp-
lijtoheden om enkele tientallen
bewoners van dit paviljoen el
ders onder te brengen dan
wel over te plaatsen naar an
dere stichtingen die een meer
aangepaste benadering van
een bepaald type patiënten
kunnen bieden, ofwel door
hen onder te brengen in ande
re eigen gebouwen.
Een van die eigen gebouwen
die een bijdrage zullen leve
ren tot een vermindering van
de bevolking van het Maria-
paviljoen is een huis dat on
langs in Breda werd aange
kocht: Academiesingel 46,
vlakbij het station.
Dit huis zal worden inge
richt als „sluisinternaat", een
soort doorgangstehuis naar de
maatschappij. Eind september
zal de „sluis" in gebruik wor
den genomen. Daarheen zullen
dan 14 mensen verhuizen die
allang in St.-Anthonius ver
blijven. De bedoeling is om
hen binnen een aantal maan
den te begeleiden naar volle
dige zelfstandigheid.
In deze tijd vergeet je gauw
hoe naar het in de afgelopen
winter was, om met de rug
tegen een raam te zitten. Maar
over enkele maanden is het
weer zo ver: trek langs lek
kende sponningen, rammelen
de ruiten bij sterke wind. En
dan ga je niet even het glas
eruit halen.
Nu kam. dat wel. En zo vre
selijk moeilijk is het ook niet
om aan die gemene winterse
luchtstroom langs de ramen
een einde te maken.
Haal de glaslatten weg: een
beitel eronder steken, even
opwippeneen eindje verder
hetzelfde doen, tot de lat los
zit. Alle vier de latten wegne
men en de ruit voorzichtig
wegnemen. Resten van kit,
vuil e.d. grondig verwijderen.
Ramen die niet met glaslatten
zijn gemonteerd, maar die in
de stopverf staan, verwijderen
door de oude, meestal gebar
sten en beschadigde stopverf
laag weg te steken.
Ruit weer op zijn plaats,
brengen, en dan speciaal af
dichtingsband voor ramen (be
kend is bijvoorbeeld Glass-
Tic) langs de ruit en in de
sponning duwen. Dit materiaal
is zelfklevend. Het komt dus
in een hoek tegen glas en
sponning te zitten. Goed aan
duwen. Het moet zo tegen de
ruit worden gezet, dat de glas
lat er later net een paar milli
meter bovenuit steekt.
In de hoek strijkt men ver
volgens een hoeveelheid wel.
pasta, en dan wordt de glaslat
er weer ingedrukt. Of er
wordt een nieuwe stopveiflaag
aangebracht.
De nieuwe bevestiging
maakt de ruit trek- en vocht-
dicht, en daarvan heeft u in
de komende winter een hele
boel plezier-
Hetzelfde materiaal kan
trouwens voor vele andere
doeleinden gebruikt morden.
De enorme kleefkracht en de
vochtwerende eigenschappen
maken het mogelijk om bij.
voorbeeld een lek in een regen-
afvoerpijp of de goot te her
stellen.
Aansluitingen van golfplaten
bij de muur, worden met een
reep van dit band waterdicht
gemaakt, zelfs een lek in ten
autokofferruimte kan ermee
worden gedicht.
Rond een stalen paal gewik
keld, voordat deze de grond in
gaat, houdt het geruime tijd
roestvorming tegen. Kortom,
overal waar kieren, gaten en
andere onbedoelde openingen
bestaan, die vocht doorlaten
kan men op snelle en eenvou
dige wijze een reparatie uit
voeren. Let er alleen wel even
op dat het oppervlak waarop
Glass-Tic wordt gezet schoon
en ueturij moet zijn. Voor plas
is de gewone uitvoering bruik
baar, voor zwaarder reparatie-
werk is hetzelfde band ver
krijgbaar meteen dunne alu
miniumfolie.
Vrijdag 26 juli 1974
STOCKHOLM (UPI) De
Zweedse free lance journalist
Per Sanden heeft verklaard
dat Zuidafrikaanse militairen
onlangs een dorp in Namibië
(Zuid west-Afrika) met de
grond gelijk hebben gemaakt
en 105 Afrikanen hebben ver
moord. Hij zei dat woensdag
in een uitzending van de
Zweedse televisie. Sanden, die
een reis door Zuid-Afrika en
Namibië had gemaakt, zei dat
hij gesproken heeft met de
enige overlevende van de
massamoord.
Hij liet een film zien die
opgenomen zou zijn op de
plaats waar het bloedbad zich
moet hebben afgespeeld. De
beelden vertoonden minstens
vijf menselijke schedels, lig'
gend in het gras op de plaats
waar het dorp zou hebben ge
staan. De Zuidafrikaanse mili
tairen hadden het dorp met de
grond gelijk gemaakt. Volgens
Sanaen lag het dorp in het
district Kalonga, in de Capri-
vi-strook, in het uiterste
noordoosten van Namibië.
I>e film bevatte ook een
vraaggesprek met een man die
Je enige overlevende van het
bloedbad zou zijn. De man
aangeduid als Aaron (44) ver
telde dat Zuidafrikaanse mili
tairen, die jacht maakten op
guerrilleros van de Swapo (de
bevrijdingsbeweging van Na
mibië) het dorp waren bin
nengekomen op zoek naar gu
errillastrijders. „Alle bewo
ners werden opgejaagd en
kregen opdracht voor de troe
pen in het gelid te gaan
staan".
Een van de soldaten vertel
de hem wat er zou gaan ge
beuren en ried hem aan te
viuchten. „En dat deed ik,
Maar mijn vrouwen en kinde
ren werden gedood. De mili
tairen goten benzine over de
ij ken en staken ze in brand.
In totaal werden 105 dorpelin
gen gedood", zo zei hij. De
man vertelde dat hij later was
aangehouden door Zuidafri
kaanse militairen, die hem
(ADVERTENTIE)
Geen insektenplaag hoeft lan
ger te duren dan u wenst. Want
er is'Omyl, het beproefde mid
del dat u van lastige insekten
afhelpt Dus wilt u insekten de
baas blijven, vraag dan nadruk
kelijk om Omyl.
DE OMYL EXTRA spuitbus:
het beproefde middel legen
alle mogelijke vliegende in
sekten, zoals vliegen, mug
gen. motten en wespen
DE OMYL POEDER:
tegen ongedierte op huis-
dieren en ter voorkoming
van mottBnvraat in wollen
goed.
Verkrijgbaar o.a. —M
bij drogisten
naar zijn zeggen hadden ge
marteld om inlichtinigen te
brij-gen over Swapo-nesten.
Hij toonde in de film de litte
kens op zijn lichaam van mes
steken en van touw.
Sanden zei dat hij met Aa-
-on buiten Namibië had ge
sproken, maar hij zet met
waar. De Zweedse journalist
iteelde mee dat hij volgende
maand als getuige zou ver
schijnen op een hoorzitting
van een VN-commisste over
Namibië.
DEN HAA G(ANP) Een
groep van tweehonderd Sari-
namers heeft zich in het pand
van de Stichting voor Surina-
mers aan de Laan van Nieuw
Oostindië in Den Haag geïn
stalleerd om vandaaruit actie
te voeren voor een Surinaams
Trefcentrum in Den Haag. Zij
wisselen elkaar in groepen af
en willen het pand voorlopig
als actiecentrum blijven ge
bruiken.
Niet alleen het trefcentrum
zien zij als programmapunt,
maar ook willen zij met de
gemeentelijke sociale dienst
praten over de opvang van
Surinamers door deze dienst.
Het steetot een aantal van de
Haagse Siurinamers dat de po
litie onlangs in overleg met de
directeur van de sociale dienst
besloot verscherpt politietoe
zicht in te stellen in het ge
bouw van de dienst aan de
Neherkade.
KEULEN (REUTER) -
Tweehonderd prostituees in
een eroscentrum in Keulen
zullen schadeloos worden ïe'
steld voor verlies van hun
spaarcenten in het faillisse
ment van de Herstatt-bank "i
juni.
Terwijl de 65,080 andere
klanten van de op één ns
grootste particuliere bank van
West-Duitsland hun geld heb
ben verloren krijgen de P}'03'
tituees hun kwart miljoen
mark terug van de leiding van
het bordeel.
DEN HAAG (ANP) Met
de aanhouding van de 46-jari-
ge plantsoenarbeider M. K-
heeft de politie in Den Haag
een partij antiek ter waarde
van vele duizenden gulden
achterhaald, die de afgelopen
drie jaar bij inbraken in Oen
Haag en Scheveningen is ga
stolen. K. werd aangehouden
toen hij bij een huis had in?e'
broken. Bij hem thuis vond de
politie ruim 200 antieke voor
werpen. waaronder gouden en
zilveren sieraden. beeldjes,
chinees povselpm on eon Per'
zisch tapijt.
(Van onze
wielermed-nwerker)
IJZENDIJKE Een val
nech konden zelfs Toine v
de Bunder de zege niet ontr
men gisteren in het avondc
terium te IJzendijke. Ondan
het in vrij geringe mate op
komen rennersveld heeft
talrijk opgekomen publi
toch kunnen genieten van
spectaculaire wedstrijd,
was overigens ook de
wachting met namen zoals
Raas Toine van de Bunde
Matje Dohmen en Pet
Gödde. Toine van de Bund'
liet ondanks de grote concu
KIL
AMSTERDAM (ANP)
Herman Ponsteen heeft d«
balans met Rini Langkruif
weer in evenwicht gebracht
Na titels voor Langkruis of
de sprint en de tandem be
haalde achtervolgingskam
pioen Ponsteen zijn tweedi
rood-wit-blauwe trui op de
1000 meter tijdrit. Met Pon
steen en Langkruis (tweede)
verwierf Jan de Jong, ook
al derde hij de stayers, hei
recht van een plaats op he
erepodium.
De 1000 meter tijdrit, heit
raakvlak tussen sprint en ach
tervolging was door de sterkt
wind van gistermiddag meet
een nummer voor de krachtrij
ders dan voor de spurters. Al
leen Rini Langkruis kon zich
als sprinter handhaven. Ter]
Tije, Zuidwest en Velidt wer
den respectievelijk achtste
negende en tiende en Raayma-
kers kwam niet verder dan de
veertiende plaats.
(Van onze sportredactie).
AMSTERDAM De sport-
commissie van de KNWl
(Koninklijke Nederlandse
Wielren Unie) heeft gistera
vond in Amsterdam de Neder
landse wielerploeg bekendge
maakt die zal starten in he
wereldkampioenschap dat op
14 augustus In Montreal he
gint. Slechts de baanploeg van
de profionals is nog niet ge
heel compleet. Tevens zal een
renner moeten afvallen voor
de ploegachtervolging ama
teurs.
De samenstelling is als
volgt:
Dames: Baan: achtervolging:
Keetie van Oosten-Hage en
Willy Kwantes, Sprint: Mini
Nieuwerihuis-Brintohoff. "Weg.
Keetie van Oosten, Willy
Kwantes, Mini Nieuwenhuis,
Bella van der Spiegel-Hage en
Nel Streef.
Amateurs: Baan: Sprint: Ri
ni Langkruis en Laurens
Veldt. Tandem: Rini Lang
kruis en Laurens Veldt reser
ves: Herman Ponsteen en Ger
tie Slot. 1000 meter tijdrit:
Herman Ponsteen. reserve Ri
ni Langkruis. Achtervolging.
Herman Ponsteen en Peter
NieuwerihjU'ls, reserve Gerrie
van Gerwen. Ploegachtervol
ging: Er zullen vier renners
worden gekozen uit het vijftal
Herman Pbnsteen, Peter Nieu
wenhuis, Gerrie Slot, Gerrit
Möhlman en Gerrie van Ger
wen. Stayers: Gaby Minneboo
niet Gangmaker Joop Staken
burg. Wegploeg: 160 kilometer
ploegentijdrit: Ad Gevers, Aad
Van den Hoek. Frits Schür en
Jan Aling. De laatste twee
zullen eveneens starten in de
individuele wedstrijd met
van Dongen Jan Raas,
Theo Smit, en Ad Dekkers.
Professionals: Baan: Achter
voeging: Roy Schuiten en Rene
Pijnen. Stayers: Cees Stam
jnit gangmaker Joop Staken
burg. Weg: Cees Bal, Gerben
Karstens, Piet van Katwijk,
berrie Knetemann, Hennie
Kuiper, Cees Priem, Rene Pij-
Ben, Roy Schuiten, Tino Tabak,
®n Gerard Vianen. Reserves:
Jos Schipper en Fedor den
Hertog.