De bom schokt de „zone van de vrede"
De Amerikanen zitten
nooit met
de armen over elkaar
Schmidt en Giscard
proberen Europa op
de been te helpen
Verboden
verdriet
DE GIGANTISCHE WAPENRACE TUSSEN DE GROTEN IN DE INDISCHE OCEAAN
Havens
Niet verwaarloosd
Meesterzet
Olie
Protest
Uitdaging
Tevreden
Nieuwe start
Weer hoop
DOOR
CORN.
VERHOEVEN
HINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PE L NGEN PEIL NGEN PE L NGEN PELNGEN PE UNGEN
INGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN ^PEILINGEN PEILINGEN PALINGEN PEILINGEN PEILINGEN
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN „PEILINGEN PEILINGEN PEILING
EILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGE
0 BREZNJEV
India's ondergrondse
kernproef heeft de
wereld verrast. Volgens
de goedingelichte James
Reston van de New York
Times hadden zelfs de A-
merikaanse en Britse inj-
lichtingendiensten haar
niet voorzien.
Natuurlijk zegt India niet
van plan te zijn een nu
cleair arsenaal op te hou
wen en Indira Gandhi zegt
dat het experiment uitslui
tend bedoeld is „voor de
mijnbouw, het zoeken naar
aardolie en aardgas en on
dergrondse watervoorrar
den, om de rivieren van
loop te doen veranderen,
voor wetenschappelijke en
technologische kennis".
Maar een Indiase minister
heeft ook gezegd, dat India
natuurlijk „de bom" zal ge
bruiken als het land door
een aanvaller in het nauw
zou worden gebracht.
Hoe men India's intrede in
de exclusieve kern-club
ook beziet, zeker is, dat
India's militaire positie in
het gebied van de Indische
Oceaan verstevigd is.
De kernproef heeft al be
langrijke politieke fall-out
veroorzaakt. Een golf van
wrok en onzekerheid ging
door verschillende landen
in Zuidoost-Azië.
In Pakistan liet men door
schemeren, dat men niet
kan achterblijven. De be
kende kettingreactie.
De Indiase kernproef zal
zeker verdere consequen
ties hebben voor de
machtsverhoudingen en
veiligheid in het gebied
van de Indische Oceaan
door de Russische partij
leider Breznjev de „zone
van de vrede genoemd
waar de groten al jaren
lang verwikkeld zijn in een
gigantische wapenrace.
Wellicht heeft de Indiase
bom trillingen veroorzaakt
in de hoofdsteden van de
supermachten en misschien
zijn zij eraan herinnerd],,
dat ook zij niet ongestraft
door kunnen gaan met de
wapenwedloop in de Indi
sche Oceaan. Voor het on
voltooide verhaal over de
wedloop der Groten in dat
gebied dook Anton Theu-
nissen in het archief.
INDIRA GANDHI
I ti 1975 kan als alles
volgens plan verloopt
het Suez-kanaal her
opend worden. De weg
naar het Verre - Oosten
ligt dan opnieuw open en
de Middellandse Zee is
weer een steenworp ver
wijderd van de Arabi
sche Zee en de Indische
Oceaan.
Men heeft allang het stra
tegische aspect van een
open Suezkanaal onderkend
en Amerikaanse top-militai-
ren hebben in het openbaar
van een heropend kanaal,
gewezen op de „gevaren"
Met die gevaren doelen zij
dan vooral op het gebied van
de Indische Oceaan, waar de
Grote Twee elkaar verdrin
gen om de sterkste troeven
in handen te krijgen.
Dit gebeurt op de klassieke
manier van de wapenwedloop,
die, hoe ironisch dat ook
klinkt, de twee grootmachten
in evenwicht houdt en de af
wezigheid van oorlog in belang
rijke mate garandeert.
De Bussen, die im feite ai
sinds de 19e eeuw gestreefd
hebben naar een haiven aan de
Indische Oceaan zijn bezig
stevig te nestelen in dat ge
bied en als we westerse mili
taire rapporten mogen gelo
ven, hebben ze al een flinke
voorsprong op de Amerika
nen.
De feiten.
Toen de Britten in 1970 be
sloten hun basissen ten oosten
van Suez op te heffen, kwa
men de Amerikanen, die in
Vietnam met de rug tegen de
muur stonden, in actie o<m het
dreigende vacuüm op te vul
len. Er staat in het gebied van
de Indische Oceaan strategisch
gezien veel op het spel. Wie
er de baas is, kan militair
gesproken toezicht uitoefe
nen op de Perzische Golf,
waaraan landen liggen die 57
procent van de olie voor Euro
pa en 90 procent van de olie
voor Japan leveren.
De Russen hebben er noodt
een geheim van gemaakt, dat
zij in de Indische Oceaan een
schakel wilden leggen met
hun basissen in het Verre-
Oosten, vooral met de zeeha
ven Wladiwostok in Oost-Si-
berië- Dit is vooral van belang
bij een eventueel conflict met
China, waarbij de trans-Sibe
rische spoorweg het vervoer
van militaire versterkingen
niet zou aankunnen.
Geleidelijk nan heeft Mos
kou de nodige steunpilaren
opgebouwd. De republiek
Zuid-Jemen stelde zijn belang
rijke haven Aden ter be
schikking en krijgt daarvoor
53 miljoen dollar per jaar, HoüCtieS
plus twee squadrons straalja
gers en 500 tanks en pantser
wagens. Ook het eiland Soco-
tra, eveneens van Zuid-Jemen
en zeer strategisch gelegen
aan de monding van de Golf
van Aden, wordt uitgebouwd
tot een observatiepost van de
Russische vloot.
Op de Afrikaanse oostkust
bleek Somaliland bereid met
de Russen in zee te gaan. De
vissershaven van Berbera
werd op kosten van Moskou
gemoderniseerd en geschikt
gemaakt voor schepen tot
120.000 ton. Ook de vroegere
Italiaanse basis Mogadiscio
mochten de Russen gebruiken.
Wat Somaliland er precies
voor heeft teruggekregen is
geheim, maar in de moderne
diplomatie is het nog altijd
„voor wat, hoort wat", en het is
niet onzinnig om aan te ne
men, dat de Russen flink ge
put hebben uit hun enorme
voorraad van verouderd oor-
logsmaterieel.
Natuurlijk heeft Rusland de
olierijke Perzische Golf niet
verwaarloosd. Met Bahrein en
bondgenoot Irak heeft Moskou
speciale vlootafckoorden geslo
ten. Tenslotte is er nog Bang-
ladesj, waar de Russen de ver
woeste haven van Chittagong
aan het opbouwen zijn en
waarschijnlijk alle faciliteiten
zullen krijgen voor hun vloot.
Al die steunpilaren staan ten
dienste van 30 Russische oor
logsschepen, die de Indische
Oceaan bewaken-
wicht verstoord dreigt te ra
ken. Integendeel, de Amerika
nen hebben sinds de oorlog
steeds weer gereageerd met
pacten en met eigen wapen-
vertoon, waarbij zij het wel
aan hun stand verplicht waren
nooit met motteballenspullen
te komen.
op de noordwestkust van Au
stralië vonden de Amerikanen
dat zij maar pvertjes verte
genwoordigd waren in het ge
bied -aan de Indische Oce
aan.
Weer de feiten: Washington
kon al heel lang rekenen op
de onvoorwaardelijke mede
werking van de sjah van Per-
zië, die nooit onder stoelen of
banken heeft gestoken, dat hij
de absolute heerser wil wor
den in de Arabische zee en
zelfs zijn militaire invloed wil
uitbreiden tot de Indische
Oceaan. De sjah heeft dan ook
nooit tevergeefs een beroep
gedaan op de Amerikaanse
wapenarsenalen. En: die sjah
had wat te bieden: olie.
Maar ondanks de steunpun
ten op de Christmas-eilanden,
de Cocos-Keelingeilanden en
De Amerikaanse meesterzet
werd: Diego Garcia. Dit ko
raal-eiland, genoemd naar de
Portugese zeeman die bet in
1532 ontdeikte. ligt pp een ide
ale strategische plaa-ts in de
oceaan: 5000 kilometer van
Australië; 3500 km. van de
Afrikaanse kust en 2000 kilo
meter van de zuidkust van
India. De Amerikanen hebben
besloten o-m dit eiland, waarop
zij een communicatiestation
hadden, uit te bouwen tot een
enorme militaire basis.
Even wat gegevens over het
eiland- Diego Garcia vormt sa
men met enkele koraaleilan
den de Tsjagos-archipel, een
van de resten v-an het roemrij
ke Britse imperium. Die-go
Garcia is 2» vlak ails de Lage
Landen en bij stormweer drei
gen de golven het eiland te
overspoelen. Maar het ligt let
terlijk op de grote zeeroutes
van de Kaap de Goede Hoop
naar Singapore en voor zo'n
strategisch belang kunnen alle
technische moeilijkheden
overwonnen worden.
De Amerikanen hebben het
onder de regering-Heath met
de Engelsen op een akkoordje
gegooid en zij kunnen op Die- XTipf rif
go Garcia nu hun gang gaan. 1 u'
India, Bangladesj, Tanzania en
andere Oostiafrikaanse landen
protesteerden omdat zij liever
geen rivaliteit tussen de groot
machten aan hun grenzen zien.
Maar er kwam ook verzet van
Australië, waar de Labourlei-
der Gough Whitlam de Ameri
kaanse plannen met betrek
king tot Diego Garcia afkeur
de en zelfs tegen de Ameri
kaanse basis in Australië be
denkingen uitsprak.
De Amerikaanse senaat
dreigde nog even wat roet in
het eten te gooien «foor geen
geld ter beschikking te stellen
voor het steunpunt, maar het
lijkt nauwelijks aannemelijk
dat de plannen van het Penta
gon nog gedwarsboomd kun
nen warden.
De Russen spraken van een
„imperialistisch offensief en
De (bekende) feiten rijn
hiermee in het krt opgesomd,
maar 'et verhaal van de wa
penwedloop in de Indische
Oceaan is nog verre van af.
Dat zal pas eindigen, als de
grootmachten ook in dit ge
bied voor zich een wapenarse
naal hebben opgebouwd van
zodanige omvang en vernieti
gingskracht, dat het onbruik
baar is geworden, tenzij men
alle menselijke leven wil ris
keren.
Wie ook maar een beetje de
internationale politiek volgt,
weet, dut de Amerikanen nooit
met de armen over elkaar toe
kijken als ergens 't machtsover-
J)e onverwachte opleving in
de Europese Gemeenschap
kwam vlak na het topoverleg
van Giscard en Schmidt in
Parijs. Dat is niet zo verwon
derlijk. De sfeer in Europa
wordt voor een groot deel be
paald door de verhouding tus
sen Duitsland en Frankrijk.
Die was in de dagen van
Brandt en Pompidou erg koel.
Valéry Giscard-d'Estaing en
Helmut Schmidt waren al po
litieke en persoonlijke vrien
den toen ze beiden als minis
ter van financiën deelnemen
ton het overleg op Europees
Piveau. Sinds zij aan het roer
van hun land staan, lijkt Euro-
Pa weer een beetje overeind
te krabbelen.
Wat de Franse president en
de Duitse bondskanselier voor
al bindt, is hun manier van
optreden. Ze zijn beide koele
analytici, die hun problemen
®nel en pragmatisch oplossen,
de zou ze politieke managers
™nnein noemen. Hiun succes
steunt op geduld, nuchterheid
f11 „karakter" niet op briljante
tegevingen en idealisme. Ze
pPllen zitih niet principieel en
onbuigzaam opstellen, maar
door de feiten laten lei
den.
Giscard en Schmidt warden
het ware aangetrokken
d?or politieke struikelblokken
die ze dan koste wat het kost
Wt de weg willen ruimen. De
™r°Pese crisis is voor hen
"en grote uitdaging. Als ze het
tokje klaren zal hun wankele
Positie in eigen land een stuk
GISCARD d'ESTAING
0 HELMUT SCHMIDT.
steviger wonden. Met een
eensgezind Europa achter zich
zijn zij in staat op gelijke voet
met Amerika te praten, waar
door zij eindelijk weer aan
wereldpolitiek kunnen doen-
Als hun ideaal kan de harde
doortastendheid van Henri
Kissinger beschouwd wor
den.
Hun werkwijze is dezelfde,
maar hun doelen zijn verschil
lend, simpel gesteld: Giscard
vecht voor Frankrijk, Schmidt
voor Duitsland. Toch zijn bei
de landen op dit moment ge
baat bij het oplossen van de
bestaande oonflicten en het te
gengaan van de verdere af
brokkeling van Europa. Gis
card kampt met een afschu
welijk tekort op de betalings-
banlans (6,5 miljoen) en een
niet te stuiten inflatie. Alleen
het rijkste EEG-land, West-
Duitsland, zou de ergste pro
blemen mee kunnen oplossen.
De Bondsrepubliek zou bij
voorbeeld de langzamerhand
ongezond geworden hoge uit
voer naar Frankrijk kunnen
remmen.
Tegenover de Duitse hulp
moet een opbouwende houding
van Frankrijk in de Europese
Gemeenschappen staan. De
nieuiwe Franse minister van
Buitenlandse Zaken, Jean Sau-
vagn argues, heeft zich deze
week in Luxemburg al niet zo
onverzoenlijk tegen de Engel
se eisen voor nieuwe onder
handelingen opgesteld als ver
wacht werd. Deze Sauvagraar-
gues is overigens ambassadeur
in Bonn geweest, wat de bete
kenis die Giscard aan de as
Parijs-Bonn hecht onder
streept.
West-Duitsland is veel gele
gen aan een economisch ge
zond Europa. De Duitsers voe
ren maar liefst 20% van hun
nationale produkten uit en
zijn dus sterk afhankelijk van
wat er op de wereldmarkt ge
beurt. Toen de Italianen hun
importbeperkende bepalingen
bekend maakten, spande voor
al de Duitse regering zich in
om in EEG-verband maatrege
len uit te denken die Italië uit
de put halen en de Europese
landbouw niet schaden. Over
die maatregelen zijn de Euro
pese minister het nu ook eens
geworden. En het is vooral
Frankrijk dat tevreden mag
zijn nu de Italiaanse tarief-
muur weer snel wordt afge
broken.
Het gesloten Duits-Franse
front heeft de Britse regering
er waarschijnlijk toe gebracht
wat minder met dreigementen
te gooien- Als Engeland in de
EEG wil blijven (en dat wil
het, gezien het economisch
voordeel) kan het niet teveel
eisen. De Engelse minister
Callaghan sprak zelfs al van
„een nieuwe start voor euro
pa". Het Europese parlement
heeft meer bevoegdheden ge
kregen, het kan nu de begro
ting van de Europese Commis
sie (het dagelijks bestuur van
Europa) verwerpen. Frankrijk
en ook Engeland en Denemar
ken hebben zich' lang tegen
deze bevoegdheid uitgesproken
Dat ze hun bezwaren de afge
lopen week lieten varen, duidt
op een verbetering van de at
mosfeer in de EG.
Door het duo Schmidt—Gi
scard is er dus weer hoop voor
Europa. Maar er zijn natuur
lijk nog heel wat problemen
die overwonnen moeten wor
den Frankrijk zal toch maat
regelen moeten treffen om
haar economie te redden en
Giscard is heus niet van plan
het beleid van Pompidou zo
om te buigen dat Frankrijk
voor alle Europese plannetjes
te porren zal zijn. Daarvan
heeft de nieuwe Franse pre
mier Ghiirac in zijn regerings
verklaring al blijk gegeven
door Engeland toch nog even
krachtig te waarschuwen.
Maar de wil om er tch nog
iets van te maken en Europa
weer op de been te helpen is
in ieder geval weer aanwe
zig.
DIRK VELLENGA
Haar nageslacht piept In het
mandje, drie kleine poesjes
die hun moeder missen. Hun
ingebouwde klok vergist zich
niet: moeder blijft te lang
weg. Ik ga naar buiten om
haar te roepen, maar de gol
vende beweging in het lange
gras, waarmee gewoonlijk on
ze roep beantwoord wordt,
blijft uit. Even later komen de
kinderen van de buren mel
den: „Er ligt een poes op
straat, die op jullie Prutske
lijkt".
Zij lijkt er niet op, ze is
het, puntgaaf en morsdood.
Het lijfje is nog warm en slap,
maar het leven heeft zich de
finitief uit dit onrendabel ge
worden project teruggetrok
ken, Haa/r blik is onbereikbaar
afwezig. De automobilist die
hier voorbij stoof, zal wel op
tijd zijn bestemming bereikt
hebben; op dit moedertje
wordt tevergeefs gewacht.
Geen schel gepiep van jongen
kan haar nog ten leven wek
ken; ik denk zelfs dat het, als
een grammofoonplaat draaiend
in haar hoofd, de oorzaak van
een fatale verstrooidheid is
geweest.
Het is een triest karwei een
geliefd huisdier te begraven.
Er hoort geen uitstel bij, geen
getreuzel, geen ritueel en ei
genlijk ook geen verdriet. Mag
er om dieren getreurd worden
Maar wie kan dat verbieden
Ik aarzel met de schop in de
hoop, dat zij zal opspringen en
wegrennen, meer om mijzelf
de gelegenheid te geven een
standpunt te bepalen op reële
gronden. Intussen betrap ik
mij erop, dat ik tegen het
dode wezentje praat alsof ik
bezig ben een levende te ver
zorgen. Als ik haar in het
grafje leg, nog voordat zij
koud geworden is, heb ik het
gevoel haar dood al te vlot te
bevestigen. Ritueel getreuzel
stelt de definitieve dood uit.
Haastig afscheid nemen is een
beetje vermoorden.
Twee jaar lang was zij onze
aanhankelijke en ongehoorza
me, schichtige en nieuwsgieri
ge huisgenote. Zij had alles
van een poes en was toch met
geen enkele andere poes te
vergelijken. Haar kopje was
zo klein, dat ik het als een
levend ei in mijn handen kon
nemen, de ideale maat voor
een lief bezit. Dieren zijn ons
bezit en dat is misschien een
van de redenen, waarom wij
er niet over mogen treuren.
Verdriet moet verheven zijn.
Dikwijls heb ik gedacht„Dat
kopje van jou ga ik opzetten
als jij dood bent", maar toen ik
haar dode blik zag, wist ïk dat
leven iets heel anders is dan
geconserveerd bezit. Ook die
ren bezitten wij niet, een poes
wel allerminst. Wij zijn er
meer de getuigen dan de be
zitters van.
Als mensen sterven, laten
zij iets na. Zij zijn bezitters,
Ingrijpers, hervormers van de
wereld. Zij verdwijnen niet
spoorloos. Dieren zijn arme en
bescheiden gasten op aarde,
die alles zo laten als het voor
hen was. De herinnering heeft
weinig houvast. In het mandje
keert de rust al gauw terug.
Het nageslacht zoekt warmte
bij elkaar en vindt in de bak
jes eten in overvloed. Nu de
moeder er niet meer is, lijkt
het of ze er nooit geweest
Het op zoveel goede gronden
verboden en met skepsis geïn
jecteerde verdriet verdunt
zich ot een somberheid die
door de fijnste aderen trekt en
alles ■'onker kleurt. Een klein
verdri.t dat afgewezen wordt,
werkt als een zuurdesem in
het hele bestaan. De Romeinse
dichter Catullus schreef een
aandoenlijke lijkklacht op het
musje van zijn geliefde. Het
was meer spot da-a pathos,
meer reflexie op het verdriet
dan een uiting daarvan, maar
juist daardoor zo sprekend als
uiting van verboden verdriet.
Als mijn pen wat minder
stram was zou ik, zoals zovelen
voor mij gedaan hebben, op
zijn minst een rouwzang wil
len schrijnen. op een dode
poes, ms Prutske. Nu moet ik
volstaa x met een overweging
die even weinig sporen achter
laat i Is de paar naamloze
mussen die zi] heeft opgege
ten.