De bom schokt de „zone van de vrede" De Amerikanen zitten nooit met de armen over elkaar Schmidt en Giscard proberen Europa op de been te helpen Verboden verdriet DE GIGANTISCHE WAPENRACE TUSSEN DE GROTEN IN DE INDISCHE OCEAAN Havens Niet verwaarloosd Meesterzet Olie Protest Uitdaging Tevreden Nieuwe start Weer hoop DOOR CORN. VERHOEVEN HINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PE L NGEN PEIL NGEN PE L NGEN PELNGEN PE UNGEN INGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN ^PEILINGEN PEILINGEN PALINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN „PEILINGEN PEILINGEN PEILING EILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGE 0 BREZNJEV India's ondergrondse kernproef heeft de wereld verrast. Volgens de goedingelichte James Reston van de New York Times hadden zelfs de A- merikaanse en Britse inj- lichtingendiensten haar niet voorzien. Natuurlijk zegt India niet van plan te zijn een nu cleair arsenaal op te hou wen en Indira Gandhi zegt dat het experiment uitslui tend bedoeld is „voor de mijnbouw, het zoeken naar aardolie en aardgas en on dergrondse watervoorrar den, om de rivieren van loop te doen veranderen, voor wetenschappelijke en technologische kennis". Maar een Indiase minister heeft ook gezegd, dat India natuurlijk „de bom" zal ge bruiken als het land door een aanvaller in het nauw zou worden gebracht. Hoe men India's intrede in de exclusieve kern-club ook beziet, zeker is, dat India's militaire positie in het gebied van de Indische Oceaan verstevigd is. De kernproef heeft al be langrijke politieke fall-out veroorzaakt. Een golf van wrok en onzekerheid ging door verschillende landen in Zuidoost-Azië. In Pakistan liet men door schemeren, dat men niet kan achterblijven. De be kende kettingreactie. De Indiase kernproef zal zeker verdere consequen ties hebben voor de machtsverhoudingen en veiligheid in het gebied van de Indische Oceaan door de Russische partij leider Breznjev de „zone van de vrede genoemd waar de groten al jaren lang verwikkeld zijn in een gigantische wapenrace. Wellicht heeft de Indiase bom trillingen veroorzaakt in de hoofdsteden van de supermachten en misschien zijn zij eraan herinnerd],, dat ook zij niet ongestraft door kunnen gaan met de wapenwedloop in de Indi sche Oceaan. Voor het on voltooide verhaal over de wedloop der Groten in dat gebied dook Anton Theu- nissen in het archief. INDIRA GANDHI I ti 1975 kan als alles volgens plan verloopt het Suez-kanaal her opend worden. De weg naar het Verre - Oosten ligt dan opnieuw open en de Middellandse Zee is weer een steenworp ver wijderd van de Arabi sche Zee en de Indische Oceaan. Men heeft allang het stra tegische aspect van een open Suezkanaal onderkend en Amerikaanse top-militai- ren hebben in het openbaar van een heropend kanaal, gewezen op de „gevaren" Met die gevaren doelen zij dan vooral op het gebied van de Indische Oceaan, waar de Grote Twee elkaar verdrin gen om de sterkste troeven in handen te krijgen. Dit gebeurt op de klassieke manier van de wapenwedloop, die, hoe ironisch dat ook klinkt, de twee grootmachten in evenwicht houdt en de af wezigheid van oorlog in belang rijke mate garandeert. De Bussen, die im feite ai sinds de 19e eeuw gestreefd hebben naar een haiven aan de Indische Oceaan zijn bezig stevig te nestelen in dat ge bied en als we westerse mili taire rapporten mogen gelo ven, hebben ze al een flinke voorsprong op de Amerika nen. De feiten. Toen de Britten in 1970 be sloten hun basissen ten oosten van Suez op te heffen, kwa men de Amerikanen, die in Vietnam met de rug tegen de muur stonden, in actie o<m het dreigende vacuüm op te vul len. Er staat in het gebied van de Indische Oceaan strategisch gezien veel op het spel. Wie er de baas is, kan militair gesproken toezicht uitoefe nen op de Perzische Golf, waaraan landen liggen die 57 procent van de olie voor Euro pa en 90 procent van de olie voor Japan leveren. De Russen hebben er noodt een geheim van gemaakt, dat zij in de Indische Oceaan een schakel wilden leggen met hun basissen in het Verre- Oosten, vooral met de zeeha ven Wladiwostok in Oost-Si- berië- Dit is vooral van belang bij een eventueel conflict met China, waarbij de trans-Sibe rische spoorweg het vervoer van militaire versterkingen niet zou aankunnen. Geleidelijk nan heeft Mos kou de nodige steunpilaren opgebouwd. De republiek Zuid-Jemen stelde zijn belang rijke haven Aden ter be schikking en krijgt daarvoor 53 miljoen dollar per jaar, HoüCtieS plus twee squadrons straalja gers en 500 tanks en pantser wagens. Ook het eiland Soco- tra, eveneens van Zuid-Jemen en zeer strategisch gelegen aan de monding van de Golf van Aden, wordt uitgebouwd tot een observatiepost van de Russische vloot. Op de Afrikaanse oostkust bleek Somaliland bereid met de Russen in zee te gaan. De vissershaven van Berbera werd op kosten van Moskou gemoderniseerd en geschikt gemaakt voor schepen tot 120.000 ton. Ook de vroegere Italiaanse basis Mogadiscio mochten de Russen gebruiken. Wat Somaliland er precies voor heeft teruggekregen is geheim, maar in de moderne diplomatie is het nog altijd „voor wat, hoort wat", en het is niet onzinnig om aan te ne men, dat de Russen flink ge put hebben uit hun enorme voorraad van verouderd oor- logsmaterieel. Natuurlijk heeft Rusland de olierijke Perzische Golf niet verwaarloosd. Met Bahrein en bondgenoot Irak heeft Moskou speciale vlootafckoorden geslo ten. Tenslotte is er nog Bang- ladesj, waar de Russen de ver woeste haven van Chittagong aan het opbouwen zijn en waarschijnlijk alle faciliteiten zullen krijgen voor hun vloot. Al die steunpilaren staan ten dienste van 30 Russische oor logsschepen, die de Indische Oceaan bewaken- wicht verstoord dreigt te ra ken. Integendeel, de Amerika nen hebben sinds de oorlog steeds weer gereageerd met pacten en met eigen wapen- vertoon, waarbij zij het wel aan hun stand verplicht waren nooit met motteballenspullen te komen. op de noordwestkust van Au stralië vonden de Amerikanen dat zij maar pvertjes verte genwoordigd waren in het ge bied -aan de Indische Oce aan. Weer de feiten: Washington kon al heel lang rekenen op de onvoorwaardelijke mede werking van de sjah van Per- zië, die nooit onder stoelen of banken heeft gestoken, dat hij de absolute heerser wil wor den in de Arabische zee en zelfs zijn militaire invloed wil uitbreiden tot de Indische Oceaan. De sjah heeft dan ook nooit tevergeefs een beroep gedaan op de Amerikaanse wapenarsenalen. En: die sjah had wat te bieden: olie. Maar ondanks de steunpun ten op de Christmas-eilanden, de Cocos-Keelingeilanden en De Amerikaanse meesterzet werd: Diego Garcia. Dit ko raal-eiland, genoemd naar de Portugese zeeman die bet in 1532 ontdeikte. ligt pp een ide ale strategische plaa-ts in de oceaan: 5000 kilometer van Australië; 3500 km. van de Afrikaanse kust en 2000 kilo meter van de zuidkust van India. De Amerikanen hebben besloten o-m dit eiland, waarop zij een communicatiestation hadden, uit te bouwen tot een enorme militaire basis. Even wat gegevens over het eiland- Diego Garcia vormt sa men met enkele koraaleilan den de Tsjagos-archipel, een van de resten v-an het roemrij ke Britse imperium. Die-go Garcia is 2» vlak ails de Lage Landen en bij stormweer drei gen de golven het eiland te overspoelen. Maar het ligt let terlijk op de grote zeeroutes van de Kaap de Goede Hoop naar Singapore en voor zo'n strategisch belang kunnen alle technische moeilijkheden overwonnen worden. De Amerikanen hebben het onder de regering-Heath met de Engelsen op een akkoordje gegooid en zij kunnen op Die- XTipf rif go Garcia nu hun gang gaan. 1 u' India, Bangladesj, Tanzania en andere Oostiafrikaanse landen protesteerden omdat zij liever geen rivaliteit tussen de groot machten aan hun grenzen zien. Maar er kwam ook verzet van Australië, waar de Labourlei- der Gough Whitlam de Ameri kaanse plannen met betrek king tot Diego Garcia afkeur de en zelfs tegen de Ameri kaanse basis in Australië be denkingen uitsprak. De Amerikaanse senaat dreigde nog even wat roet in het eten te gooien «foor geen geld ter beschikking te stellen voor het steunpunt, maar het lijkt nauwelijks aannemelijk dat de plannen van het Penta gon nog gedwarsboomd kun nen warden. De Russen spraken van een „imperialistisch offensief en De (bekende) feiten rijn hiermee in het krt opgesomd, maar 'et verhaal van de wa penwedloop in de Indische Oceaan is nog verre van af. Dat zal pas eindigen, als de grootmachten ook in dit ge bied voor zich een wapenarse naal hebben opgebouwd van zodanige omvang en vernieti gingskracht, dat het onbruik baar is geworden, tenzij men alle menselijke leven wil ris keren. Wie ook maar een beetje de internationale politiek volgt, weet, dut de Amerikanen nooit met de armen over elkaar toe kijken als ergens 't machtsover- J)e onverwachte opleving in de Europese Gemeenschap kwam vlak na het topoverleg van Giscard en Schmidt in Parijs. Dat is niet zo verwon derlijk. De sfeer in Europa wordt voor een groot deel be paald door de verhouding tus sen Duitsland en Frankrijk. Die was in de dagen van Brandt en Pompidou erg koel. Valéry Giscard-d'Estaing en Helmut Schmidt waren al po litieke en persoonlijke vrien den toen ze beiden als minis ter van financiën deelnemen ton het overleg op Europees Piveau. Sinds zij aan het roer van hun land staan, lijkt Euro- Pa weer een beetje overeind te krabbelen. Wat de Franse president en de Duitse bondskanselier voor al bindt, is hun manier van optreden. Ze zijn beide koele analytici, die hun problemen ®nel en pragmatisch oplossen, de zou ze politieke managers ™nnein noemen. Hiun succes steunt op geduld, nuchterheid f11 „karakter" niet op briljante tegevingen en idealisme. Ze pPllen zitih niet principieel en onbuigzaam opstellen, maar door de feiten laten lei den. Giscard en Schmidt warden het ware aangetrokken d?or politieke struikelblokken die ze dan koste wat het kost Wt de weg willen ruimen. De ™r°Pese crisis is voor hen "en grote uitdaging. Als ze het tokje klaren zal hun wankele Positie in eigen land een stuk GISCARD d'ESTAING 0 HELMUT SCHMIDT. steviger wonden. Met een eensgezind Europa achter zich zijn zij in staat op gelijke voet met Amerika te praten, waar door zij eindelijk weer aan wereldpolitiek kunnen doen- Als hun ideaal kan de harde doortastendheid van Henri Kissinger beschouwd wor den. Hun werkwijze is dezelfde, maar hun doelen zijn verschil lend, simpel gesteld: Giscard vecht voor Frankrijk, Schmidt voor Duitsland. Toch zijn bei de landen op dit moment ge baat bij het oplossen van de bestaande oonflicten en het te gengaan van de verdere af brokkeling van Europa. Gis card kampt met een afschu welijk tekort op de betalings- banlans (6,5 miljoen) en een niet te stuiten inflatie. Alleen het rijkste EEG-land, West- Duitsland, zou de ergste pro blemen mee kunnen oplossen. De Bondsrepubliek zou bij voorbeeld de langzamerhand ongezond geworden hoge uit voer naar Frankrijk kunnen remmen. Tegenover de Duitse hulp moet een opbouwende houding van Frankrijk in de Europese Gemeenschappen staan. De nieuiwe Franse minister van Buitenlandse Zaken, Jean Sau- vagn argues, heeft zich deze week in Luxemburg al niet zo onverzoenlijk tegen de Engel se eisen voor nieuwe onder handelingen opgesteld als ver wacht werd. Deze Sauvagraar- gues is overigens ambassadeur in Bonn geweest, wat de bete kenis die Giscard aan de as Parijs-Bonn hecht onder streept. West-Duitsland is veel gele gen aan een economisch ge zond Europa. De Duitsers voe ren maar liefst 20% van hun nationale produkten uit en zijn dus sterk afhankelijk van wat er op de wereldmarkt ge beurt. Toen de Italianen hun importbeperkende bepalingen bekend maakten, spande voor al de Duitse regering zich in om in EEG-verband maatrege len uit te denken die Italië uit de put halen en de Europese landbouw niet schaden. Over die maatregelen zijn de Euro pese minister het nu ook eens geworden. En het is vooral Frankrijk dat tevreden mag zijn nu de Italiaanse tarief- muur weer snel wordt afge broken. Het gesloten Duits-Franse front heeft de Britse regering er waarschijnlijk toe gebracht wat minder met dreigementen te gooien- Als Engeland in de EEG wil blijven (en dat wil het, gezien het economisch voordeel) kan het niet teveel eisen. De Engelse minister Callaghan sprak zelfs al van „een nieuwe start voor euro pa". Het Europese parlement heeft meer bevoegdheden ge kregen, het kan nu de begro ting van de Europese Commis sie (het dagelijks bestuur van Europa) verwerpen. Frankrijk en ook Engeland en Denemar ken hebben zich' lang tegen deze bevoegdheid uitgesproken Dat ze hun bezwaren de afge lopen week lieten varen, duidt op een verbetering van de at mosfeer in de EG. Door het duo Schmidt—Gi scard is er dus weer hoop voor Europa. Maar er zijn natuur lijk nog heel wat problemen die overwonnen moeten wor den Frankrijk zal toch maat regelen moeten treffen om haar economie te redden en Giscard is heus niet van plan het beleid van Pompidou zo om te buigen dat Frankrijk voor alle Europese plannetjes te porren zal zijn. Daarvan heeft de nieuwe Franse pre mier Ghiirac in zijn regerings verklaring al blijk gegeven door Engeland toch nog even krachtig te waarschuwen. Maar de wil om er tch nog iets van te maken en Europa weer op de been te helpen is in ieder geval weer aanwe zig. DIRK VELLENGA Haar nageslacht piept In het mandje, drie kleine poesjes die hun moeder missen. Hun ingebouwde klok vergist zich niet: moeder blijft te lang weg. Ik ga naar buiten om haar te roepen, maar de gol vende beweging in het lange gras, waarmee gewoonlijk on ze roep beantwoord wordt, blijft uit. Even later komen de kinderen van de buren mel den: „Er ligt een poes op straat, die op jullie Prutske lijkt". Zij lijkt er niet op, ze is het, puntgaaf en morsdood. Het lijfje is nog warm en slap, maar het leven heeft zich de finitief uit dit onrendabel ge worden project teruggetrok ken, Haa/r blik is onbereikbaar afwezig. De automobilist die hier voorbij stoof, zal wel op tijd zijn bestemming bereikt hebben; op dit moedertje wordt tevergeefs gewacht. Geen schel gepiep van jongen kan haar nog ten leven wek ken; ik denk zelfs dat het, als een grammofoonplaat draaiend in haar hoofd, de oorzaak van een fatale verstrooidheid is geweest. Het is een triest karwei een geliefd huisdier te begraven. Er hoort geen uitstel bij, geen getreuzel, geen ritueel en ei genlijk ook geen verdriet. Mag er om dieren getreurd worden Maar wie kan dat verbieden Ik aarzel met de schop in de hoop, dat zij zal opspringen en wegrennen, meer om mijzelf de gelegenheid te geven een standpunt te bepalen op reële gronden. Intussen betrap ik mij erop, dat ik tegen het dode wezentje praat alsof ik bezig ben een levende te ver zorgen. Als ik haar in het grafje leg, nog voordat zij koud geworden is, heb ik het gevoel haar dood al te vlot te bevestigen. Ritueel getreuzel stelt de definitieve dood uit. Haastig afscheid nemen is een beetje vermoorden. Twee jaar lang was zij onze aanhankelijke en ongehoorza me, schichtige en nieuwsgieri ge huisgenote. Zij had alles van een poes en was toch met geen enkele andere poes te vergelijken. Haar kopje was zo klein, dat ik het als een levend ei in mijn handen kon nemen, de ideale maat voor een lief bezit. Dieren zijn ons bezit en dat is misschien een van de redenen, waarom wij er niet over mogen treuren. Verdriet moet verheven zijn. Dikwijls heb ik gedacht„Dat kopje van jou ga ik opzetten als jij dood bent", maar toen ik haar dode blik zag, wist ïk dat leven iets heel anders is dan geconserveerd bezit. Ook die ren bezitten wij niet, een poes wel allerminst. Wij zijn er meer de getuigen dan de be zitters van. Als mensen sterven, laten zij iets na. Zij zijn bezitters, Ingrijpers, hervormers van de wereld. Zij verdwijnen niet spoorloos. Dieren zijn arme en bescheiden gasten op aarde, die alles zo laten als het voor hen was. De herinnering heeft weinig houvast. In het mandje keert de rust al gauw terug. Het nageslacht zoekt warmte bij elkaar en vindt in de bak jes eten in overvloed. Nu de moeder er niet meer is, lijkt het of ze er nooit geweest Het op zoveel goede gronden verboden en met skepsis geïn jecteerde verdriet verdunt zich ot een somberheid die door de fijnste aderen trekt en alles ■'onker kleurt. Een klein verdri.t dat afgewezen wordt, werkt als een zuurdesem in het hele bestaan. De Romeinse dichter Catullus schreef een aandoenlijke lijkklacht op het musje van zijn geliefde. Het was meer spot da-a pathos, meer reflexie op het verdriet dan een uiting daarvan, maar juist daardoor zo sprekend als uiting van verboden verdriet. Als mijn pen wat minder stram was zou ik, zoals zovelen voor mij gedaan hebben, op zijn minst een rouwzang wil len schrijnen. op een dode poes, ms Prutske. Nu moet ik volstaa x met een overweging die even weinig sporen achter laat i Is de paar naamloze mussen die zi] heeft opgege ten.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1974 | | pagina 19