Europa van de
ene crisis
naar de andere
Gehalveerde grandeur
De thee is wat bitter
Pragmatisme in Bonn
Zorgenkind in't Zuiden
OP DE LADDER
Bittere pil
voor
WILSON
VRAAGT
TIME-OUT
KANSELIER
ZONDER
CHARISMA
Scheiding
op z'n
peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen
PFIIINGFN PFll INGFN pfii INGFN peii ingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen
'^cifiwgen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peiling
s'gEN peiungen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilinge^
Paniek
Ergernis
Rechtstreeks
Nieuwe rubriek
DOOR
CORN.
VERHOEVEN
•pxffl
bot m de Tweede
ffereWoortog stil werd,
jn0(St)en de landen van het
m machtige Europa toe
fen dat ze zich niet op ei-
j,en kracht konden herstellen.
Saffleiiwcrking was bittere
Churchill opperde
Ijj 1946 de mogelijkheid van
soort Verenigde Staten
van Europa, Het waren vooral
Fransen Jean Monnet en
jokert Schuman die probeer
den de iedealen van solidari-
en saamhorigheid in Euro-
po werkelijk gestalte te ge-
vea.
Langzamerhand kwam er
gehot in- Het eerste grote suc
ces was de oprichting van de
Europese Economische Ge
meenschap in 1957. Daarna
leek de politieke eenwording
van Europa alleen nog maar
een kwestie van afwachten.
Verschill«ndie barrières voor
vrije handel over de grenzen
van de zes deelnemende lan
den werden overwonnen, er
ontstond een gemeenschappe
lijke landbouwmarkt en de
eerste lijnen van een economi
sche en monetaire eenheid
werden zichtbaar. Er werdien
enthousiast Europa-pleinen en
Europa-hallen aangelegd en E-
manifestaties georganiseerd.
Het leek allemaal zo mooi.
Tot aan de andere kant van de
Middellandse Zee de oliekraan
werd dichtgedraaid. Er ont
stond grote paniek in Europa
en toen bleek hoe groot de
chaos was. Frankrijk, Duits
land, Italië, Nederland,, België,
Luxemburg en de nieuwe le
den Engeland, Ierland en De
nemarken zaten opeens met
een reeks nieuwe problemen
In eigen land: energiie-distri-
tatie, bezuinigingen, snel stij
gende prijzen, werkloosheid.
De Negen van Europa slaag
den er in Kopenhagen (de
cember 1973) niet in gezamen
lijk een oplossing te vinden en
een gemeenschappelijk ener
giebeleid te ontwerpen. Ieder
land probeerde het op zijn ei
gen manier. De saamhorigheid
van vlak na de oorlog was ver
te zoeken.
Europa was tprug hl de wer
kelijkheid, De Europese Ge-
BRANDT
meenschap was door de olie
crisis door de mand gevallen-
De Nederlandse Europeaan
Sicoo Mansholt zegt over deze
klap: „Zij is een logisch ge
volg van het fundamentele
verschil in inzicht tussen
Frankrijk en de andere EEG-
lamden over de toekomst van
de Gemeenschap". Er bleken
geen organen en instrumenten
te zijn om een krachtig beleid
te voeren. De Gaulle had alles
wat ook maar een beetje bo-
ven-nationaal was, afgewezen
en de Europese Gemeenschap
alleen maar gezien als een
middel om Frankrijk meer
aanzien te geven.
De Europese eenheid bleek
een illusie. Prof. mr. L.J.
Brinkhorst, onze staatssecreta
ris voor Europa, schetst de si
tuatie als volgt: „De staten
houden elkaar in evenwicht,
maar komen niet tot enige
vooruitgang". Op de kritieke
momenten blijkt de EEG een
machteloos ambtelijk apparaat
te zijn. Het dagelijks bestuur,
de Europese Commissie, mag
zelf geen beslissingen nemen-,
alleen maar plannen maken-,
daarbij op de vingers giekeken
d-oor een Europees Parlement
zonder bevoegdheden.
„De jongeren ervaren Euro
pa en de Europese instelling
als een ondoorzichtige bureau
cratische wolken-krabber",
heeft Den Uyl eens gezegd.
„Het enige wat we hebben", is
vol-gen-s Mansholt een „Europa
van het bedrijfsleven"- De
EEG is het machtigste han
delsblok ter wereld, maar is
niet in staat in eigen hiuds orde
op zaken te stellen en een
krachtige pdlitiefc naar buiten
te voeren.
Ook op monetair gebied liep
het vast, het oude ideaal van
één Europese munt to rau wel
heel ver weg. Het streven
naar vaste wisselkoersen werd
de grond in geboord, tien die
Amerikaanse dollar gedevalu
eerd werd en sommige Euro
pese munten gingen zweven
de andere „vast" bleven.
En alsof dat allemaal nog
niet genoeg was, kreeg Europa
dlit jaar de ene slag na de
andere te verwerken. De grote
bondgenoot Amerika ging een
lange nacht in toen het Water-
gate-sdhandaal aan het licht
kwam en die inflatie onstuit
baar bleek.
De Negen stelden een reso
lutie op over de oorlog in het
Müddien--Oosten en venschillan-
MANSHOLT
die Europese landen gingen op
hun eigen houtje met de Ara
bieren onderhandelen over
olietoeleverm-gen. Amerika er
gerde zich aan het eigen
machtig optreden van Europa
en vooral van het niet zo
Amerikaans-gezinde Frank
rijk. Nixon dreigde met ver
mindering van militaire hulp
en de controverse tussen Euro
pa en Amerika was ver
scherpt. Later is de zaak weer
wat gerust en werd er
gesproken over „ruzie onder
vrienden".
Begin april zorgde Engeland
voor nieuwe opschudding. Ja
mes Cal-laghan, de Britse mi
nister van Buitenlandse Za
ken, eiste nieuwe oniderhande-
lincen over de voorwaarden
tot liMmaatschap van de EEG.
De nieuwe Labourre-germg
wilde een an-der landbouwbe
leid, een redelijker verdeling
van de financiële lasten (o.a-
bij het regionale beleid) en
het loslaten van de ideeën
van vaste wisselkoersen. Wil
son en de ziijnen zeiden zo te
m-oeten handelen, omdat ze
een verkiezingsbelofte aan de
kiezers waar wilden maken.
Frankrijk staat er politie:
en economisch niet al te bes.
voor en dat zal (net al-s dat bi.i
Engeland het geval is) haai
houding ten opzichte van de
Europese Gemeenschap beïn
vloeden. Na de dood van pre
sident Pompidou lijkt Frank
rijk definitief stuurloos ge
worden. Het is voor de nieuwe
president een zeer zware taak
vanuit verouderde structuren
een vaste koers te varen.
Italië was eind april aan die
beurt om de knuppel in het
hoenderhok te gooien. Het
bouwde een „ouderwetse" ta
riefmuur op: importeurs moe
ten de helft van de tegen
waarde van al hun importpro-
dUkten storten bij de Italiaan
se bank. Deze maatregel was
volgens de Italiaanse regering
nodig om de abominabele be
talingsbalans te verbeteren.
Ook Italië verkeert in zeer
zorgwekkende omstandighe
den.
De laatste schok voor Euro
pa was het plotselinge aftre
den van Willy Brandt. Hiij kon
besdhouiwd worden als de
trouwste Europeaan. Hij be-
BRINKHORST
0 POMPIDOU
schouwde Europa als de on
misbare basis voor zijn Ost-
politi'k en was erin geslaagd
elk wantrouwen ten opzichte
van de Duitse loyaliteit (ge
groeid na twee wereldoorlo
gen) weg te nemen- Duitsland
vaart op dlilt moment redelijk
wel, maar het is niet uitgeslo
ten dat 'de verwarring na
Brandts verdwijnen ao groot
Is, dat de politieke en econo
mische stabiliteit wordt aange
tast.
Zo staat Europa er momen
teel voor: de leden zijn na de
oliecrises in hun nationale
schulp teruggekropen en de
vier grote mogendheden,
Frankrijk, Engeland, Italië en
Duitsland kampen met grote
interne problemen. Wie durft
er nog te hopen dat we in
1980 een regering op Europees
niveau hebben? Nog één
nachtvorstje, lijkt heit, en Eu
ropa is er geweest.
De strijders voor de Europe
se zaak blijven gematigd opti
mistisch. Die hoop is geba
seerd op de gedachte dat de
eenwording van Europa op
den diuur wel moét komen.
Het wordt samenwerken of
verzuipen. De voorzitter van
de Europese Commissie, Fran-
cois-Xavier Ortoli zei over de
energietroebelen: „Uit deze
crisis blijkt zonneklaar dat de
Europese eenheid zonder meer
noodzakelijk is".
De grote problemen waarmee
de Europese laniden ieder voor
zich te kampen hebben, zijn
alleen op boven-nationaal ni
veau op te lossen. De steeds
dreigender wordende voedsel.
en energieproblemen kunnen
alleen op Europees (of zelfs
wereld-) niveau wonden aange
pakt. Hulp aan de Derde We
reld is alleen mogelijk via in-
ternatóoaaai overleg.
Als werknemers hun positie
willen verbeteren, zullen ze
contact moeten zoeken met
collega's over de grenzen. Al
leen een verenigd Europa kan
greep krijgen op machtige
multinationals. Staatssecretaris
Brinkhorst zegt het zo: „Wie
in zijn land maatschappelijke
hervormingen wenst, zal zeker
voor een supra-nationale EEG
moeten kiezen"-
Mankholt meent dat de een
wording van Europa staat of
valt met de betrokkenheid van
de gewone burger. De Europe
se gedachte leeft alleen als de
inwoners van die lidstaten
werkelijk invloed hebben op
het beleid, net zoals bij de
landelijke of de gemeentelijke
politiek. De Raad van Europa
heeft nu al jaren lang geen
enkele beslissing genomen.
„Dat zou je op nationaal ge
bied eens moeten proberen als
regering", aldus Mansholt.
De politieke partijen zouden
hun kiezers moeten mobilise
ren en samenwerken over de
grenzen. Het Europese Parle
ment zou rechtssbreöks gekozen
moeten worden. De Europese
Commissie zou daardoor gesti
muleerd worden. Verder is
volgens Mansholt nodig dat de
Raad van Ministers meerder-
heidsbeslissingen neemt, zodat
het niet meer mogelijk is dat
één land besluiten kan tegen
houden.
Het lijkt een vreemd mo
ment voor zoiets, maar we zijn
van plan in deze krant regel
matig achtergrond-informatie
over het wel en wee van de
Europese eenwording te ge
ven. Binnenkort gaat deze Eu
ropa-rubriek van start. Het is
de bedoeling u duidelijk te
maken dat wat er in de Euro
pese Gemeenschap gebeurt,
ons allemaal raakt. Het is een
heel bescheiden poging om de
betrokkenheid van de burger
bij het Europese gebeuren,
waar Mansholt zo vast in ge
looft, te bevorderen.
DIRK VELLENGA
OP de dag dat de Fransen zich opmaakten om
ter stembus te tijgen, bereikte de koers van de
Franse frank een dieptepunt. In twee maan
den tijd had ze bijna dertien percent verloren
ten opzichte van de gulden, ruim veertien per
eent in vergelijking met de Zwitserse frank en de
Westduitse mark. Als men bedenkt dat de munt van
de Bondsrepubliek op 1 juni 1958 precies zoveel waard
was als de Franse frank, dan illustreert de wisselkoers
van de afgelopen week op veelzeggende wijze hoe het
frankrijk is vergaan tijdens de dertien jaren van de
Vijfde Republiek, het thans afgelopen tijdperk van het
faullisme: de Westduitse mark is nu precies twee keer
Weel wiaard als de munten in Mariannes spaarpot. De
«grandeur" waarop De Gaulle en zijn navolgers zo
pat gingen, is wel gehalveerd. Die twee-deling is sym
bolisch voor de gespletenheid van het land dat zich zo
ag als de draagster van Europa beschouwt. Want
wie er op 19 mei ook president mag worden, Giscard
"'Estaing of Mitterrand, ze zullen nooit meer zijn dan
e vertegenwoordiger van de helft van de Fransen. Ze
allien altijd exponenten blijven van bepaalde groepen,
tooit van het geheel. Valéry Giscard d'Estaing zal de
Jan zijn van het deftige Zestiende arrondissement van
wijs en Francois Mitterrand van het Twintigste, van
to arbeiderswijken; de onafhankelijke zal zich ge
tarnd weten door de middenstanders en de boeren,
™or de grootgrondbezitters en de werkgevers; de so
cialist door de bankwerkers en de dagloners, door wat
intellectuelen en artiesten. Pas een catastrofe zou hen
iot een nationale figuur kunnen maken en dat is een
"at hoge prijs voor een eervolle vermelding in de
[eschiedenisboekjes. Ze doen natuurlijk wel hun best
®t Mam van iedereen te spreken, maar alleen al hun
verkiezingsprogramma's verraden de kringen waaruit
'e voortkomen. De één heeft het over vrijwillige loon
matiging en wijst een prijsstop af, de ander wil die prij.
jea Wel blokkeren en met de vakbeweging een „een-
waal akkoord" aangaan.
Het Franse perspectief is dan ook verre van roos-
kleurig. Wint Giscard dan is het met de betrekkelijke,
latent wankele arbeidsvrede in de Vijfde Republiek
gedaan. En als Mitterrand het Elysée betreedt, zal hij
zijn werkelijke macht nog moeten veroveren. Giscard
zal over 'n gewillige meerderheid in de Nationale Ver
gadering beschikken, Mitterrand zal de Assemblée moe
ten ontbinden en na nieuwe verkiezingen maar af
wachten of zijn aanhangers het gezicht van de nieuwe
Kamers zullen bepalen. Faalt Mitterrand in het verwe
zenlijken van het Gemeenschappelijk Programma van
socialisten en communisten en hoeveel stokken kun
nen hem door de rechterzijde wel tussen de benen wor
den gestoken dan zullen de laatsten zich zeker her
inneren hoe zjj in de Volksfrontjaren het wapen van
de bedrijfsbezettingen wisten toe te passen.
Wapperen achter Mitterrand de rode vanen van de
arbeidersmilitie, achter Giscard d'Estaing tekenen zich
de schaduwen af van degenen die Vichy, Pétain, de
vuurpelotons en de zuivering hebben overleefd. Ver
deeld, gehalveerd, gepolariseerd Frankrijk. Een hogere
koers voor de frank zit er nog niet in.
JOOP BARTMAN
GROOT-BRITTANNIë heeft de laatste maanden
veel weg van 'n boek van de door Engelsen ge
koesterde schrijfster Agatha Christie; vol in
triges, onverwachte wendingen, plotseling op
komende onbekende personen, hele en halve
schandalen. Alleen weet Agatha Christie voortdurend
een aardig einde aan haar boeken te maken; de uit
komst van het „boek Engeland" is duister als de nacht.
Groot-Brittannië is een gekwelde natie. Niet slechts
door het onoplosbare probleem Noord-lierland, waar de
vij andelij kheden momenteel weer toenemen. Of het
volkomen verkankerde sociale klimaat. Deze week
dreigde de machtige vakbond van technisch personeel
met een staking, die na de mijnwerkersstaking
opnieuw vrijwel de gehele Britse industrie lam gelegd
zou hebben.
De huidige socialistische regering-Wilson kwam aan
het bewind met de belofte de industriële vrede te gaan
verzekeren door een betere verstandhouding met de
vakbonden. Maar Wilson zit met de erfenis van Ted
Heath, onder wiens regering het -r- in de ogen van de
vakbonden gewraakte gerechtshof voor de industri
ële betrekkingen is opgericht.
Maar er is meer. Mede door het bekend worden van
een aantal schandalen, waarbij hoge partij- of rege
ringsfunctionarissen zijn of waren betrokken, is er bij
het Britse volk een groeiend wantrouwen in de integri
teit van zijn leiders ontstaan. „Hoe kaïn op een volk een
beroep worden gedaan om offers te brengen als de
integriteit van hen die dat beroep doen ter discussie
staat", schreef prof. Bernard Crick van de Londense
universiteit deze week in The Observer.
En hij wijst op Ted Heath, die de vrije markteco
nomie propageerde en eindigde met een steeds strenger
wordend overheidsingrijpen in lonen en prijzen. Crick
wijst ook op Wilson, die door nieuwe onderhandelingen
met de EEG eigenlijk alleen maar tijd wil winnen in
plaats van zich sterk te maken voor een „Europa" met
een wat bredere horizon.
Deze (on)betrouwbaarheid heeft nog niets met cor-
ruptie te maken. Al is Wilsons naam de laatste maand
wel herhaaldelijk genoemd in verband met bepaalde
zaken. Zoals daar is de zaak van de van moord op zijn
vrouw verdachte Ronald James Milhench, die in het
bezit was van het officiële briefpapier van Harold Wil
son, compleet met diens (vervalste) handtekeningen.
Dat briefpapier werd gebruikt bij louche grondspecu-
laties. Speculaties waarbij ook de naam werd genoemd
van Wilsons persoonlijke secretaresse Marcia Williams.
Verder werd onlamigs bekend dat Ted Short, de tweede
man van die Labour partij geld heeft aangenomen van
de wegens corruptie veroordeelde T. Dan Smith. Maar
Short blijft, als Nixon. Wilson leeft door deze onthul
lingen in onmin met een groot deel van de Britse pers
Zelfs de populaire voetbalcoach Alf Ramsey die
Engeland naar een wereldkampioenschap voerde
werd ontslagen. En wat is dan nog zeker in Engeland?
Slechts de Cup Final!
EUGENE LOOMANS
WE zullen meer democratie moeten aandurven.
Met deze slogan veroverde Willy Brandt
het witte paleis Schaumburg aan de Rijn
te Bonn. Wat ook Brandts feilen en fouten
zijn geweest, gezegd moet worden dat hij
®tor democratie heeft aangedurfd dan zijn voorganger,
heeft een Duitse maatschappij achtergelaten, waarin
®ast welstand en sociale zekerheid (naar het Adenauer
'raard. en Kiesinger-model), plaats is voor een gevoel
saamhorigheid. Hij hield de werknemers voor, dat
jj.m deze wereld meer is dan prestatiedwang,
schiep ruimte voor toleratie tegenover minderheden
de zwakkeren in de maatschappij en hij bevrijdde
tot-Duitsland van een decennia durend blind anti-
'°i»munisme. Meer democratie is vooral een kwestie
'®n mentaliteitsverandering en de aangeboren Duitse
torstand tegen verandering kennende moet men con
cluderen dat Brandt veel ten goede heeft opengebroken
5 veranderd.
Wt de lijn-Brandt met de komst van Helmut
tolffliidt afgekapt Waarschijnlijk niet. Schmidt (de
"Rootmuil" bijgenaamd, die het zelfs aandurft Franz-
totoph Strauss uit te dagen is gepredestineerd door
"sissen van de meest uiteenlopende aard (zie De Stem
woensdag j.l.), maar bij hem begon het gesternte
zijn geluk steeds meer te stralen. Hij volbracht
ivoorbeeld op Financiën en Economische Zaken een
laP staaltje door de staatskas gevuld te houden en
I" land als laatste in de rij van de westelijke inflatie-
Naars te stellen.
in paleis Schaumburg zeker veel veranderen
Waarschijnlijk zal er meer „ordnug" zijn dan ondei
°r&ndt.
towiji Brandt de problemen wilde overwinnen dooi
"itegreren, uitpraten en nog eens uitpraten, zal de
J"selarij ra de straffe hand van Helmut Schmidt
aan voelen. Het zal echter geen bewind worden van
Jjtorbiddelijke hardheid. Ongetwijfeld zal ook bij
*«nidt het humane domineren, maar hij zal geen
naast zich houden, die voor hun post niet
deugen en hiervoor heeft hij een bijzonder geschoold
oog.
In zuiver politieke zin zal Schmidt, zo wordt verwacht,
in de geest van Brandt blijven regeren. Het is een
fabeltje aan te nemen, dat hij in de partij erg rechts
zou staan, al moet hij weinig hebben van de linkse
iusos. Hij is alleen pragmatischer dan Brandt en een
man met een uitgesproken gevoel voor politieke macht.
Of het democratische socialisme onder Schmidt het
zelfde élan za] uitstralen als onder Brandt valt te
bezien. Elan veronderstelt een zeker charisma bij de
leider en dat mist een tomeloze doordouwer als
Schmidt.
FRANS WENNEKES ANION TUEUNIS&EN
ER is maar één land in Europa waar grote politie
ke en kerkelijke verdeeldheid kan ontstaan over
het vraagstuk van de echtscheiding en dat is
Italië. De „Laars van Europa" heeft niet alleen
een sociale achterstand op de rest van de Eu
ropese Gemeenschap, maar ook wat betreft morele op
vattingen heeft het de twintigste eeuw nog niet ge
haald.
Morgen, op moederdag, mogen de Italianen door mid
del van een stembriefje te kennen geven of ze voor
of tegen wettelijk toegestane echtscheiding zijn. De po
litici wachten gespannen af. De huidige regeringscoa
litie staat op het spel want de christen-democratische
partij, is er fel tegen, en de twee andere regeringspar
tijen, de socialisten en de sociaal-democraten, er voor.
De Italiaanse bisschoppen noemden echtscheiding
„de riekte v$n die maatschappij" en zetten voorstanders
onder sterke druk. Andersdenkende geestelijken is
het verschillende malen onmogelijk gemaakt rich tot
de gelovigen te richten. De echtscheidingsstrijd toont
weer eens duidelijk aan dat de rooms-katholieke kerk
tn Italië een grote en zeer behoudende stempel
op fret maatschappelijke leven drukt.
Het grootste probleem van Italië is sinds jaar en dag
het arme zuiden. De armoede is een voedinigsboderr
voor linkse en rechtse extremisten. De communistisch
partij, de grootste in West-Europa, is vrij gematigd
Het zijn de anarchisten, maar vooral de neo-fascistei
die steeds weer de aandacht trekken met bomaanslager
en vuurgevechten.
Uiterst rechts, de Moviemento Soziale Italiano me
10% van de Italiaanse kiezers achter zich, probeert he
volk in de echtscheidingsstrijd in zijn richting te trek
ken. De neo-fascisten klagen steeds over de invloed
van links en zijn bereid hun vijanden met geweld te
(bestrijden. Radicaal links schijnt weer de hand
te hebben in een groot aantal ontvoeringen van rijke
industriëlen.
Nog deze week uitte» die bewoners yan bet stadje
Eboli hium ongenoegen over de armoede ie hun streek
door de grote verkeersweg van noord naar zuid te ver
sperren. Ze smeekten om meer werkgelegenheid en
premier Rumor beloofde dat er een fabriek zal worden
gevestigd. Deze keer kwam het dus niet zover als een
raar jaar geleden, toen er in de provincie Reggio di
lalabria, ook in het achtergebleven deel van Italië,
loedige onlusten ontstonden.
De economische situatie is bijna rampzalig. De be-
ilingsbalans vertoont dit jaar een tekort van 45 mil-
ard, de inflatie wordt geschat op 15% en in de laatste
len jaar is het aantal werknemers met 2 miljoen te
uggelopen. Het zweven van de lire heeft niets opge-
ost. De Italiaanse regering moest de invoer duurder
maken en besloot de EEG-afspraken te vergeter De
andere landen in Europa verwachten echter n'et dat
deze maatregelen de betalingsbalans weer in even
wicht zullen brengen.
DIRK VELLENGA
Uit naam van de democratie
wordt niet altijd helder ge
dacht. Of misschien moet ik
zeggen, dat er soms te helder
gedacht wordt en dat ingewik
kelde zaken te eenvoudig wor
den voorgesteld. Vooral het
thema „gelijkheid" lijkt daar
toe uit te nodigen. Het hoort
bij de gedachte van gelijkheid
haar als eenvoudig voor te
stellen, want ingewikkeldheid
die niet door iedereen begre
pen wordt, is strijdig met die
gedachte. Een eerste vereen
voudiging is al te zeggen, dat
alle mensen gelijk zijn, in
plaats van dat zij gelijke rech
ten zouden moeten hebben of
lets van die strekking. Het is
eenvoudig, maar strijdig met
de feiten, want mensen zijn
zeer ongelijk.
De leus „gelijke kansen
voor iedereen", dagelijks ge
hanteerd en nooit toegelicht,
roept de gelijkheid niet uit tot
een feit, maar stelt vanuit een
ideaal bepaalde eisen aan de
werkelijkheid. Daarom alleen
al klinkt de leus sympathiek.
Die eisen zijn duidelijk en
om die reden maakt de geach
te de indruk helder te zijn.
Maar het is de vraag of ook
deze helderheid niet te danken
is aan een simplificatie. Als
niet iedereen gelijk is, zijn de
gelijke kansen voor iedereen
ook niet gelijk, want de een
maakt van dezelfde kans een
heel ander gebruik dan de an
der, al is het alleen al omdat
hij haar niet als een kans
herkent. Mensen die achter
liggen, zouden meer kansen
moeten krijgen, om gelijk te
worden, maar dan heeft de
gelijkheid al geen betrekking
meer op de kansen, maar op
dat wat ermee gebeurt, dus
niet op een begin, maar op
een definitieve toestand. En
het lijkt erop of bij het ge
bruik van de leus dat ook
bedoeld wordt. Maar de uni
formiteit waarmee de gelijk
heid dan verward wordt, is
een tamelijk abstracte aange
legenheid en volstrekt geen
ideaal.
Wat betekent een uniform
ideaal anders dan tyrannie?
Als ideaal wordt gewoonlijk
een bepaalde top voorgesteld
die vroeger maar door weini
gen bereikt werd en ook nu
maar door enkelen anders
zou hel geen top zijn. De se
lectie is een beetje veranderd,
maar de hiërachie en het daar
bij behorende ideaal zijn blij
ven bestaan. Terwijl het vroe
ger vrij zeldzaam was dat ie
mand uit zijn „stand" omhoog
klom, kan nu dank zij de ge
lijke kansen iedereen carrière
maken. De ladder is niet meer
een hiërarchie van vastgestel
de standen, maar een trap van
te doorlopen fases. Het ideaal
blijft daarboven; iedereen
moet nu die trap op en wordt
beoordeeld naar wat hij nog
niet bereikt heeft. „Gelijke
kansen' betekent, dat het aan
tal gefrustreerde mensen op
geweldige schaal toeneemt.
Het oude onrecht van de
standen wordt nu vervangen
door de vermoeiende verplich
ting om uit naam van de ge
lijkheid mee te doen aan de
race naar de top. Wat de hiër
archie blijft bestaan en ieder
een moet de top bereiken
waar maar voor een paar men
sen plaats is. Maar waarom is
het eigenlijk zo ideaal carrière
te maken en een top te berei
ken Dat is helemaal niet zo
duidelijk. Het is bovendien in
strijd met de ideoligie van de
gelijkheid een oude hiërarchi
sche symboliek te handhaven,
uit naam van de gelijkheid
een uniform ideaal op te leg
gen en een afvalrace naar de
top te organiseren.
Als „gelijke kansen voor ie
dereen" niet betekent, dat ie
dereen de vrijheid heeft zich
een ander ideaal te stellen, is
de leus in al haar simpelheid
een grondregel voor tyrannie-
ke uniformiteit. Als zij dat
wel betekent, is de keus van
het woord gelijkwel wat
merkwaardig: het betekent
dan niet dat de kansen uni
form zijn, zodat b.v. iedereen
zolang mogelijk het zelfde on,-
derwijs moet volgen, maar dat
ze voor iedereen maximaal
zijn. En „kans" heeft dan geen
betrekking op één bepaalde
zelfverwezenlijking, die spec
taculair is en naar een denk
beeldige top voert, maar op
een vorm van bestaan waarin
iemand zich gelukkig kan voe
len, hoe ver ook van elke top
verwijderd. Uit naam van een
al te i bstracte gelijkheid wor
den misschien meer mensen
ongelukkig gemaakt dan in
staat gesteld hun eigen, onge-
Ujke leven te leiden.
