er/
;hef
IÜ0
Priester in krottenwijk van Lissabon
over Portugals grote probleem:
HOE MAAK JE
ANALFABETEN
RIJP VOOR
DEMOCRATIE
Richard Nixon schaamt zich
alleen maar voor zijn vloeken
GAUIUSME INSPIREERT
FRANSEN NIET MEER
BRUINE
VLEKKEN
NG-
W
Ik vrees
IELD
OL
dat het met
Portugal
dezelfde
kant uit
gaat,
als met het
Chili van
Allende"
Geld
Achterlijk
Schuldig
Blinde
I Triviaal
Klok terug
Schande
MORGEN PRESIDENTSVERKIEZINGEN
Tweede ronde
Bijna rechts
DOOR
CORN.
VERHOEVEN
HINGEN PE NG N PE LINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
INGEN.PE|L|NGfN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
PEILINGEN „PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILING
RINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN]
Zaterdag 4 mei jg^
r
aasgroep die met 52 vesti-
5tdzaKeii|k oezighoudt met
roer
zoekt zi| een |onge exped'
xan internationale autogrou- j
Rotterdam is rechtstreeks?
)töed"|f als met de cliënten.
zal hij xeeivwdig contacten
tn de Duitse taai in woord en
haar expeditie-afdelingen
ïg die zich ih dit vak willen
ige ervaring ais assistent-
nieten de voorkeur
praken zal rekening gehou-
3 functie, waarvoor interesse
hrectie gaarne ingewacht aan
eg 24 POB 5200 Rotterdam
bedrijf in de regio
in, maar ook utili-
isionerirtg van de
lagt is MTS Bouw-
irsdiploma als ba
te praktijkervaring
an een bouwonder-
itend uit de praktijk
goede cursussen
gevraagd, is even-
goede zelfstandig-
tde kwaliteiten en
ling verzekerd zijn
tichinde omgeving
ten vestigen Bi|het
onruimte kan dan
BUREAU
HOVEN
sschool
van het onderwijs en
gogisch Centrun Zee-
the Academie te Mid-
ericht aan de sekreta-
6788), die op verzoek
woonruimte zal volle
J
Ginnekenstraat 28 te
-■ zit gekoppeld de op-
tandig filiaalchef Via
int u in het bedrijf bin-
ijdopklimmen tot deze
sunt u richten aan
28 Breda
de heer C. de Witte
49 84
11
(Van onze speciale
verslaggever in Lissabon)
LISSABON Pater Resi-
na Rodrigues heeft weinig
tjjd. H(j is te druk met de
paupers in de krottenwijk
Duranto een buurt waar
het gekelderde Portugese re
gime uit schaamte nooit bui
tenlanders heeft willen toe
laten. Daarom praten we in
de dubbeldeksbus die hem
naar zijn werk brengt.
Een jonge priester met een
(el, bleek gezicht, dat gesne
den lijkt uit hetzelfde hout als
de ascetische heiligenbeelden
in de kerken van Lissabon.
We passeren het ene bankge
bouw na het andere, bewaakt
door agenten met gummiknup
pels, en lange rijen wachtende
mensen ervoor. De militaire
junta heeft alle financiële
transacties stopgezet om te
voorkomen dat rechtse ele
menten hun geld veilig kun
nen stellen of nog erger
aan het speculeren kunnen
slaan. Men mag alleen zijn
salaris ophalen. „Dinheiro",
zegt pater Rodrigues bitter.
„Geld. Er verandert niets. Om
geld blijft hier alles draai-
en".
En opeens komt er een stort-
I vloed van woorden los alsof
leen sluis is opengezet. „Oké,
I ik ben radicaal, ik sympathi
seer met mijn collega's uit
I Oporto die uit protest tegen
I het fascistische regime gewei-
Iserd hebben als aalmoezenier
I dienst te nemen in het leger.
1 Maar als ik de armen van
Lissabon zie, denk ik bij me-
I zelf: wat schieten we in, we
ten op met een dergelijk pro
test? Iedereen zegt niu, dat de
sleutel tot onze toekomst ligt
bij de oplossing van het kolo
niale probleem. Natuurlijk is
dat een gevoelig punt, en de
huidige machthebbers doen er
hun voordeel mee. Bijna al
onze jongemannen moeten
vier jaar dienstplicht vervul
len in Afrika. Sommigen ko
men nooit terug. Anderen zijn
verminkt of lijden aan een
tropische ziekte als ze terug
komen. Materiaal genoeg om
propaganda mee te maken te
gen de verdreven regering".
Pater Rodrigues wringt zich
van machteloosheid in de han
den tot zijn vingers kraken.
„Oké. De koloniën weg. Van
zelfsprekend. En daarna? Als
u door Portugal reist, zult u
hele dorpen zien, waar geen
mannen te vinden zijn. Oimdat
ze vechten in Angola of Mo
zambique? Gedeeltelijk. Maar
gedeeltelijk ook omdat ze
werken ais gastarbeider in, Uw
eigen land. Dinheiro. Geld".
Pater Rodrigues in zijn sjo
fele burgerpak heeft gelijk.
Jongetjes van naar onze be
grippen duidelijk leerplichtige
leeftijd staan op de stoepen
van de hotels hun enige
taak is het open- en dichtdoen
van de glazen deuren. Of ze
bedienen je in de restaurants
twaalf stuks voor twee gas
ten totdat je je eerder een
belangrijke patiënt in het zie
kenhuis voelt dan iets anders,
en totdat de maaltijd een pijn
lijke operatie wordt. Ze zijn
het symbool van het verziekte
land. Op de rijkdom van de
heersende klasse na is de ar
moede in Portugal verschrik
kelijk.
Wie beroepsmilitair kan
worden, mag blij zijn, want
dan is hij tenminste zeker van
een baan. Pater Rodrigues:
„Daar zit een grote brok pro
blematiek. Bijna die helft van
de Portugese begroting gaat
naar defensie. Kun je een der
gelijk apparaat zo maar af
schaffen als je de oorlog in
Afrika opgeeft? Wat moeten
de jongens dan?"
Ook om andere redenen
blijkt hij een hard hoofd te
hebben in de volksdemocratie
waarnaar Portugal de laatste
dagen heeft toe gefeest. „Kom
in Duranto kijken", zegt hij
emotioneel. „Daar ziet u het
echte gezicht van Portugal.
Veertig prooent analfabeet,
hoe denkt u mensen die niet
lezen af schrijven kunnen, rijp
te maken voor democratie?
Ongeletterdheid is de meest
hechte basis waarop een dicta
tuur kan stoelen. Zo is het in
Portugal eeuwenlang geweest,
en ik vraag me af hoe dat op
korte termijn moet veranderen
ondanks alle schone schijn.
Portugal is het meest achter
lijke land in Europa. Van die
keiharde waarheid moeten we
uitgaan. De rest is loos gebral
van politici die een succesje
ruiken, het spijt me voor me
neer Soares, die zichzelf al
president van de nieuwe heil
staat waant".
Het thema laat pater Rodri
gues op weg naar zijn berooi
de kerkvolk niet los. „Ontzag
lijk is de taak die Portugal
We zwijgen een paar minu
ten. De geladenheid van de
man naast mij komt zo sterk
over dat ik niets meer vragen
durf. Dan begint pater Rodri
gues opnieuw. „Be ben pries
ter. En u wilt van mij als
priester natuurlijk weten of
de kerk niet medeschuldig is
aan dit alles. Mijn antwoord
luidt volmondig „ja". De kerk
is schuldig. Ik zal u zeggen
wat ik voorzie. Ik vrees dat
het met Portugal na de brood
dronkenheid van de staats
greep dezelfde kant uit zal
gaan als met het Chili van
Allende. Ik vrees dat het ka
pitaal zal overwinnen zoals
het in Chili overwonnen heeft
Wat voor heil kunnen we ver-
ian met ervaring in de
of met interesse hter-
BATA DETAIL OR-
DERLAND de moge-
laatst te worden als
(Van onze correspondent)
WASHINGTON Ongeveer
MHO personen zeulden deze
"eek in Washington met een
Jtoiumentaal boekwerk van
'iffla 1.300 bladzijden en rond
kn kward miljoen woorden,
tnarin volgens president Ri-
ttard Nixon bewijzen liggen
tJn zijn onschuld. Het boek is
11*' federale staatsdrukkerij
"tkrijgbaar voor 12% dollar.
m's Watergate-witboek is
'S voor taalgeleerden die
fit uitzoeken wat er in de
-te gestaan heeft van de
I ••ffiezuiverde vloeken en
I !1We karakteriseringen van
I Politieke tegenstanders door
|jpresident. Juristen kunnen
I vermeien in het presiden-
I We inzicht in de strafrechte-
lj'« praktijk: Nixon vertelt
I Dean op een zeker mo-
IWnt dat meineed zeer moei-
te bewijzen is en althans
een voornaam punt de
Sprekken rond de chantage-
IjSjtgen van Howard Hunt
«ijkt Nixon zich in de perife-
|,ivan rechtsobstructie te be-
~en, ofschoon Nixon daar in
televisierede, voor het
|(,!,.het excuus aanvoerde
Ijk hij daarbij werd ge'mspi-
I «til door overwegingen van
rationale veiligheid".
heb het witboek nog niet
enen uitlezen. Het lijkt een
'ening in trivialiteit. Het zal
rati verbazing wekken wan-
Cr.tnen, aangekomen op het
pte van de 250.000 woor-
™i tot de gevolgtrekking
Ifeint
t
">31 yyr„-'.1-T1l --VT!
xon op
basis van zijn eigen witboek
niet kan worden beschuldigd
van massaal wanbedrijf.
De bewijzen daarvoor, als ze
er nog zijn en niet zijn verma
len in de papiersnippermachi
nes of van geluidsbanden zijn
afgewist, liggen elders. En-
president Nixon is niet van
plan ze zonder hardnekkig
verzet vrij te geven.
Watergate-vervolgar Leon Ja-
wonski heeft volgens het Witte
Huis „meer dan voldoende
materiaal" in handen en Ja-
worski's eis van 64 geluids
banden en documenten die
vandaag, donderdag, door het
Witte Huis moeten worden op
geleverd wordt nu het on
derwerp van een slepend juri
disch gevecht voor de recht
banken.
Wat Jaworski's werkzaamhe
den betreft, lijkt de klok nu
teruggedraaid te zijn tot okto
ber van het vorig jaar, toen
Archibald Cox de rechtsproce
dure om de Watergate-bewij
zen leek te gaan winnen. Het
hooggerechtshof stond toen op
het punt een beslissing te ne
men over de vraag of het
„privacy-privilege" van de
president grondwettelijk kan
worden gehanteerd wanneer
dat privilege dient als dek
mantel ter verhulling van cri
minele activiteit-
Nixon bood Cox toen het on
aanvaardbare „compromis"
aan dat Cox „terzake doende'
afschriften zou krijgen en de
hardhorige, stokoude senator
John Stennis naar de geluids
banden zou moeen luisteren
om na te vaan -if de ef.rhrif
ten volledig waren. Cox wei
gerde dat en dat kostte zijn
ontslag, de verdwijning van
Eliott Richardson en William
Ruokelshaus uit het ministerie
van justitie waarin zij niet
langer naar eer en geweten
konden dienen en de natie
een constitutionele crisis.
Nixon's witboek en de bege
leidende redevoering voor de
televisie kunnen niet dienen-
als het laatste hoofdstuk in de
bewijsgaring met betrekking
tot Watergate en ander wan
bedrijf. Het enige diat men uit
het witboek van Nixon kan
leren, is het schema van zijn
persoonlijke verdediging. Er is
niet alleen de vraag of Nixon
rechtsobstructie heeft gepleegd
op het enige thema van Water
gate, maar er zijn bovendien
tal van andere zaken, zoals het
melk- en het kapitale ITT-
sehandaal, die Nixon niet zon
der meer kan wegpraten.
De president heeft een schan
delijk beflastingavontuur ach
ter de rug. Zijn vice-president,
Spiro Agnew, verliet zijn-
functie in een geur van cor
ruptie. Agnew's opvolger als
politieke baas van Baltimore
County, Dale Anderson, werd
woensdag tot vijf jaar gevan
genisstraf veroordeeld op
grond van corrupte praktijken,
die daar blijkbaar endemisch
zijn en waarvan de besmetting
Agnew, volgens zijn beschuit
digers, tot in het Witte Huis
hebben begeleid.
Mannen die in de periferie
van Nixon hebben gewerkt
zijn veroordeeld of zullen nog
torertit mneton staan.
Maar het enige waarvoor
Nixon zich nu lijkt te scha
men, is de rauwe taal, die hij
onder zijn vrienden hanteert
en die uit zijn witboek is
weggezuiverd. Kijk, hier
wordt zijn uiterlijke vroom
heid aangetast en dat schijnt
minder aanvaardbaar voor
president Nixon dan het feit
dat „vijanden in het Congres
en in de pers" een riool van
criminaliteit in het Witte Huis
hebben blootgelegd.
Mijn handen zijn schoon, zo
wii president Nixon het volk
doen geloven; het enige dat
men mij verwijten kan is dat
ik mijn mond niet vaak ge
noeg hteb gespoeld met groe
ne zeep.
Harry Truman uitte zich graag
in soldatentaal en kwam daar
eerlijk voor uit- Toen Richard
Nixon in 1960 slag leverde
tegen John Kennedy om het
Witte Huis, kwam Harry Tru
man John Kennedy te hulp
met verkiezingsrethoriek
waarin hij de republikeinen
bij voorkeur „verdomde repu
blikeinen" noemde.
Nixon, toen vice-president
verscheen verontwaardigd op
de beeldbuis om te verklaren
dat de taal van Truiman schok
kend moest zijn voor kleine,
nette jongetjes, die ervan
droomden ooit president van
de Verenigde Staten te wor
den, Truman ondergroef, aldius
Nixon toen, de waardigheid en
het morele kaliber van het
presidentiële ambt. Gevraagd
naar commentaar zei Truman
„Nixon is een verdomde
republikein en hij kan naar de
duivel lopen".
BERT VAN VELZEN
wacht", barst hij opnieuw los,
„We moeten nog met de eerste
vingeroefeningen van de de
mooratie beginnen en u weet
hoe dat klinkt. Moeder, er ligt
een kip in het water". Zijn
vingers spelen het kinder
deuntje op de armleuning van
zijn stoel mee. „We zetten on
ze eerste stappen op weg naar
de vrijheid als een blinde die
de straat met zijn wandelstok
moet aftasten. Alle respect
voor de idealisten die de kran
ten vol schrijven, nu de cen
suur is afgeschaft. Maar waar
op kan Portugal eigenlijk te
rugvallen? Precies 16 jaar de
mocratic hebben we in heel
onze geschiedenis gehad
van 1910 tot 1926. In die tijd
zijn er 20 staatsgrepen ge
weest, hebben 44 regeringen
de macht gehad, en zijn er
twee presidenten vermoord. Ik
weet er alles van. Mijn eigen
grootvader is destijds bij de
onlusten omgekomen".
wachten van militairen en van
opportunistische partijbonzen?
Wat voor heil kunnen we ver
wachten van Rome?"
De bus is op de plaats van
bestemming aangekomen. Een
paar haveloze kinderen staan
pater Rodrigues bij de halte
op te wachten. Hij schudt mij
ten afscheid bijna een minuut
lang de hand alsof hij zich
ergens voor te excuseren had.
„Ik ben geen pessimist", zegt
hij, „ik ben realist, en de rea
liteit dat zijn de arme men
sen van Portugal die hun va
ders en zonen naar Nederland
moeten sturen om het zout In
de pap te verdienen. Als u
ergens over wilt schrijven, doe
het dan daarover".
(Van onze correspondent)
PARIJS Vrijdagavond heb
ben de twaalf kandidaten voor
het Franse presidentschap een
punt achter de vaak hartstoch
telijke kiescampagne gezet. Za
terdag is de traditionele dag
van de zogenaamde godsvrede.
Zondag bepalen 30 miljoen
Fransen in de eerste ronde wel
ke twee kandidaten over twee
weken op 19 mei de eindstrijd
zullen leveren.
Van de twaalf kandidaten kan
men driekwart bij voorbaat
afschrijven. De uiteindelijke
krachtmeting in de eerste
stembeurt gaat tussen Francois
Mitterrand, kandidaat van de
linkse eenheid van socialisten,
communisten en linkse radica
len enerzijds en Chaban-Del-
mas, vertegenwoordiger van
het Gaullisme en Giseard
d'Estamg, die de vertegen
woordiger van een modern li
beralisme is, anderzijds-
De laatste opiniepeilingen
kenden Mitterrand 44 van
de stemmen toe, Giseard 31
Chaban 17 Mitterrand
is in de afgelopen weken ge
stadig vooruitgegaan, Giseard
eveneens, Chaban is teruggelo
pen. Deze laatste maakt naar
alle waarschijnlijkheid ook
geen kans, behoudens het
wonder dat soms gebeurt, om
in de tweede ronde tegen Mit
terrand uit te komen
De eindfase zal dan ook de
zogenaamde bipolarisering be
krachtigen: een strijd tussen
de kandidaten van links en van
rechts. De mogelijkheid dat
Mitterrand in de eerste ronde
meteen gekozen wordt doordat
hij de volstrekte meerderheid
van stemmen behaalt, is niet
uitgesloten, maar wordt ook
niet waarschijnlijk geacht.
In de tweede ronde zal hij in
beginsel de stemmen krijgen
die in de eerste stembeurt
naar de linkse minderheids-
kandidaten gegaan zijn: de
„maoïstische,,, de „trotzkisti-
sdhe" en vermoedelijk ook die
van de ecologievoorvechter
Dumont. Giseard zal in dat
geval de stemmen kunnen
aantrekken van ongeveer 73
van degenen die op 5 mei
op Chaban stemmen (Mitter
rand zou in de tweede ronde
Giseard d'Estaing.
0 Chaban-Delmas.
volgens de peilingen 11 van
de aanvankelijke Chabanstem-
men veroveren) en van die
rechtse of centrumkandidaten,
die al bij het begin geen en
kele kans maakten. De peilin
gen laat voorzien dat het „een
dubbeltje op zijn kant" zal
worden en dat Giseard 51
en Mitterrand 49 van de
stemmen in de laatste ronde zal
veroveren, waarmee Gi'scard
veroveren, waarmee Giseard
dus tot president (van de helft
van Frankrijk) gekozen zal
worden.
Het klassieke Gaullisme dat
na de dood van Pompidou uit
eenviel en door Chaban ver
tegenwoordigd werd, is niet
meer in staat gebleken Frank
rijk te begeesteren, hoewel
Chataan's programma progres
siever, socialer en „linkser" is
dan dat van Giseard, die hij
overigens steeds feller is gaan
aanvallen.
Chaban heeft daarmee een
soort centrumpositie ingeno
men (vermoedelijk tegen wil
en dank) en geprobeerd het
vacuüm op te vullen dat door
het eveneens uiteenvallen van
de middengroeperingen ont
staan is. Uiteindelijk is nie
mand in staat gebleken bij het
einde van de kiescampagne
duidelijk te zeggen op welke
punten de economische en de
internationale politiek van
Chaban en Giseard verschillen.
Interessant was dat tijdens de
kiescampagne Mitterrand alles
gedaan heeft om zich zo ge
ruststellend mogelijk en bijna
rechts voor te doe" en Giseard
bijna links en waar zij elkan
der althans propagandistisch
min of meer ontmoetten, stond
Chaban, die daardoor (en door
tal van andere motieven) „o-
verbodig" leek.
De bipolarisering valt ten gun
ste van Giseard uit, Chaban
ziet zich genoopt de stellingen
van het centrum te verdedigen
tegen waar dit uiteindelijk
aan ten onder is gegaan- Mit
terrand gaat ondanks de ver
nieuwing, de dromen en de
hoop van miljoenen die hij
incarneert, gebukt onder de
aanhang van de communisten,
die velen schrik inboezemt, en
verder onder Zijn aanvecht
baar economisch proermmma.
Giseard torst zwaar aan de
hypotheek van zijn elf jaar
minister van financiën zijn en
aan zijn conservatisme. Ande
re subtielere maar niet onbe
langrijke overwegingen spelen
bovendien aan beide zijden
een rol De uiteindelijke be
slissing zal in de tweede kies-
ronde afhangen van enkele
honderdduizenden stemmen,
mogelijk die van de overzeese
departementen en gebiedsde
len. Alles wijst er dan ook op
dat de bipolarisering, de schei
ding van Frankrijk in twee
kampen, het voornaamste ken
merk van deze presidentsver
kiezing zal zijn, ongeacht wel
ke tendens de eindzege be
haalt.
De gevolgen daarvan kunnen
uiteraard op menigerlei gebied
0 Mitterrand.
zorgwekkend worden. Terwijl
de invloedrijke conservatieve
Figaro zich voor steun aan Gi
seard uitsprak, name het even
eens invloedrijke onafhanke
lijke blad Le Monde voor het
eerst zij het zonder diens
naam te noemen stelling
voor Mitterrand, die donder
dag eveneens de openbare
steun van Sicco Mansholt
kreeg. Deze verklaarde geen
vertrouwen te hebben in het
programma van Giseard, maar
dat van Mitterrand bevredi
gend te vinden. „Ik ben ze
ker", zo zei hij, „dat Mitter
rand een andere allure aan
Europa wil geven". En Mans-
holt meende dat de kandidaat
van de socialisten en commu
nisten dit Europa van de on
dernemers en het kapitaal in
een socialer en menselijker
Europa zou proberen om te
zetten.
Als Mitterrand president
mocht worden, zou het als ge
volg van het Gaullistische
overwicht in het parlement tot
een acute, latente of chroni
sche politieke crisis kunnen
komen; als Giseard daarente
gen het Elysee betrekt, is de
dreiging van sociaal-economi
sche woelingen als gevolg van
de rol van de linkse vakbon
den allerminst denkbeeldig.
Maar wie ook uiteindelijk de
overwinning behaalt, ze lijkt
ten koste te gaan van het
klassieke Gaullisme en het
traditionele centrum en het
Frankrijk van morgen zal in
elk van de twee moereliike ge
vallen een ander Frankrijk
zijn dan dat van gisteren.
fflegen en twintig jaar na de
bevrijding moet je oud zijn
om nog te weten, wat die
vorm van onderdrukking be
tekende waaraan toen een
einde kwam. De polarisatie
en wederzijdse verkettering,
waaraan velen zich nu over
geven en die mooi op weg is
de nationale sport bij uitstek
te worden, is daarbij vergele
ken een kinderspel. Wat er
aan ernst in ligt, dankt het
grotendeels aan een verre
herinnering aan die tijd: een
van de bronnen waaruit de
polarisatie geïnspireerd wordt,
is het verzet tegen elk totali
tair en onderdrukkend sys
teem.
Nog steeds zijn mensen al
lergisch voor alles wat aan
fascime herinnert. Een bruine
vlek lokt een schrikreactie uit,
die amper nog in een reële
verhouding staat tot het ge
vaar van besmetting. Dezer
dagen ontdekte ik er een in
een argeloos uitziende school
uitgave. De schrik ging vrij
snel over in verbazing en be
vreemding. Bruine vlekken,
dertig jaar geleden giftig en
besmettelijk, kunnen er in
1974 ontroerend naïef en onge
vaarlijk uitzien. Het boekje
waar het over gaat, is Duits
en ik vermoed, dat het in de
veertiger jaren voor het eerst
is uitgegeven. De derde druk
is van 1956, de vierde van
1960. Het is een commentaar
op de Griekse geschiedschrij
ver Herodotus, verzorgd door
Dr. Julius Tambornino, van wie
mij verder niets bekend is.
Wij hadden het op school in
gevoerd, omdat het betrekke
lijk goedkoop is.
Herdotus vertelt over ie
mand die gelukkig is, omdat
hij een redelijk inkomen
heeft, de kinderen van zijn
kinderen ziet opgroeien en
tenslotte voor het vaderland
sneuvelt. „Kinderrijkdom",
zegt Tambornino dan in het
commentaar, „een geluk, kin
derloosheid een ongeluk, ja
een schande". Als weergave
van een bepaalde opvatting,
vooral met betrekking tot een
antiek volk, zal dit wel juist
zijn. Maar nu voegt de com
mentator nog dit daaraan toe:
„Voor elk gezond voelend volk
(gesund empfindende Volkis
deze opvatting natuurlijk". En
hiervan moet ik nu blozen.
Want het is niet mis te ver
staan: hier wordt beweerd dat
kinderloosheid terecht als een
ongeluk, zelfs als een schande
beschouwd wordt, en hierbij
beroept men zich op een van
die dingen die zoveel ellende
veroorzaakt hebben: het „ge-
sundes Volksempf inden". In
1940 betekende dit uiteraard
dat elke Arische moeder zoveel
mogelijk soldaten voor Hitier
moest barenHet was een
kleine schok, dat in 1974 nog
in een schoolboek te lezen, en
nauwelijks een troost, te be
merken, dat de leerlingen pas
na een uitvoerige uitleg iets
van mijn verwarring konden
begrijpen. Zij hebben aan dat
vreselijke woord geen enkele
herinnering en zijn bovendien
geneigd in een commentaar al
les over te slaan wat geen
onmiddellijke steun biedt bij
het vertalen.
Ik weet niet, wat hier nog
achter zit, behalve een afschu
welijk verleden. Waarschijn
lijk wordt het boekje telkens
weer geöachtenloos herdrukt
met bruine vlekken en al. De
gezonde Arische boodschap
komt nauwelijks nog over.
Maar wij moeten voorzichtig
zijn met boodschappen en in
sinuaties in leerboeken, alleen
al omdat zij meer zeggen dan
wij kunnen verantwoorden.
Op die manier kunnen ook
andere dan bruine vlekken on-
staan. In een veel gebruikt
geschiedenisboek „Mensen en
machten" dl. 1 lees ik op bl.
30, dat de Egyptische priesters
zich verzetten tegen de invoe
ring var het alfabetische
schrift, zogenaamd uit respect
voor de goden, maar in werke
lijkheid uit vrees voor machts
verlies, en dat ze zo een ge
zonde vooruitgang tegenhiel
den. Hier wordt alweer een
interpretatie als een feit aange
boden en die interpretatie
heeft een duidelijk rode kleur.
Ik neem aan, dat die priesters
hun minderwaardige motieven
niet tegen de heren Adang en
Vercauteren verteld zullen
hebben, noch hun opvatting
over „gezonde" vooruitgang. Er
is geen enkele mogelijkheid
om hun werkelijke motieven
te achterhalen en het is een vrij
banale manier van interprete
ren het ongunstigste motief
als het meest vanzelfspreken
de te beschouwen. Maar ook
hier liehben de leerlingen
geen verweer.