ITEM
USIEVE
IRTS,
es gulden!
uit
Keukenhof
etalage
van een keiharde handel
Elk jaar weer
'n gokje met
de weergoden
fNODIGING:
dbouwshow tijden
paasdagen
Zaterdagbij lage van 13 april 1974
OW ROADMASÏÏll
ZARI
J? "'Glanders, een prettig
CeVen voor het Nationaal
l _vo°r Toerisme en de
r e ei ie in de Randstad.
Wildernis
jnderstaande kantoren vin
krijgbaar.
ne kleuren
nde kwaliteitprijs:
12 small en medium.
Neve krant
Zuivelstraat 26
Reigerstraat 16
Klokstraat 1
Steenstraat 14
Arendstraat 14
Molenstraat 45
Nieuwstraat 9
KRANEN
Atlas, 1202, 1302, 1!«|
Kruger. Div. modeUal
P.Z.
Snelhooiers
Cyclomaaiers
Strela hooiers
VICON
Kunstmeststrooiers
Acrobaten, Portie kar
STEIB
Kunstmeststrooiers
2 rii-ig l' en 2-sc
ende Schotelkunstmeststrwi
reidcrs
ikselaars
beginsel
n25jaar
HBS of
srzoek
dure.
oopbaan
n
idigenwij
ijven.
te pasfoto
i van de
:enbank
dhoven.
vrij
ers voor de hef
MONOZEM
Maïszaaimachines
Plantmachines
WMECHANISATIEBEDRIJF
AN GAANS B. V.
istraat 2 te Roosendaal
•Jabij café 't Anker)
33036 België 91.31.1650.33038
b.g.g. 01650 - 42975
kampeer- en bagagewagen).
in 10-17 uur ook 2e Paasdag.
Zondags gesloten.
r- en bagagewagenfabriek
- GOIRLE - Tel. 04247 - 14M|
Vijfentwintig jaar Keukenhof. Meer dan dertien miljoen geestdriftige bezoe
kers. Ze kwamen en komen voor de bloeiende bolbloemen, voor lien is Keuken
hof 'n tentoonsetelling als zoveel andere. Dat is onjuist. Keukenhof is een evene
ment waar nog nooit geld bij heeft gemoeten. Integendeel, de gemeente Lisse
hield er alleen al door de opbrengsten der vermakelijkheidsbelasting een
zwembad en een sporthal aan over. Onze redacteur Joop Bartman, geen vreemde
ling in de bollenstreek, schrijft hier over ontstaan en achtergronden van een na
tionale instelling, wier domein gevormd wordt door 28 ha duinbos waar eens
de legendarische gravin Jacoba v. Beieren zich moest verweren tegen buitenland-
ge indringers. De hostesses van Keukenhof houden door naam en kledij de her
innering aan haar levend.
■■i
wtmmmi
Hyacinten, tulpen, narcissen pronken bij duizenden on-
Ider de voorjaarszon, fraai geschakeerd onder majesteite
lijke bomen of op de glooiende oevers van waterpartijer
I waarin witte zwanen statig drijven. Over de paden wan
I delen de bezoekers al in drommen, ondanks het vroege sei
1 zoen, ondanks het nog vroege uur. Ze genieten van de zon
ze genieten van de kleuren en geuren. Een gesmeerd lo
pend tentoonstellingsbedrijf. Toch kijkt Keukenhof-direc
Iteur Willem van der Lee een tikje bezorgd naar de strak
I blauwe lucht. „Gelukkig komt er koele oostenwind", zeg
I hij dan berustend. Een bloemententoonstelling moet in he
I begin niet al te mooi weer hebben, dan zijn de bloemen
I veel te gauw uitgebloeid.
Dat is de jaarlijkse gok van
lue Keukenhof. Is de winter
■streng of lang geweest, dan is
Ier buiten nog weinig te zien.
|De kijkers kunnen dan beter
een paar weken later komen.
Maar na een zachte winter en
Jjet een warm voorjaar be
staat het gevaar dat de bloe-
trar.pracht te snel over haar
[hoogtepunt heen is. Wie dan
«at komt, is teleurgesteld. De
wisselvalligheden van de na-
tor worden het best geïllus
treerd door twee ver uiteen-
hêgende sluitingsdata van
Keukenhof, In de vijfentwin-
'8 jaar van baar bestaan heeft
tentoonstelling een keer ail
10 mei moeten sluiten en
i keer pas op 30 mei. Drie
ken verschil dus op een to-
i tentoonstel! ingsduux van
«uit 8 weken. Voor heit to-
5 bezoekersaantal is het ook
J belang of Pasen vroeg of
valt en vooral hoe het
r dan is. De vrij grote
Mommelingen in de belang-
kunnen voor een deel
"""'t worden verklaard.
Vijfentwintig jaar na de op-
pchting zal
seizoen op
ptkenhof de veertienmil-
htoste bezoeker worden ver-
f^Iomd. Kwamen er op de
ftste tentoonstelling 236.000
pasen, het vorige jaar waren
L" er 343.000. Daarmee heeft
le enhof zioh geschaard in
l. riitie van niet kapot te
jnjgen toeristische attracties in
"s land, op gelijke hoogte
Pet lendam en Marken, de
■achtwacht, Madurodam,
«Wph°l en De Eftelimg. Ver-
"jroeent van de bezoekers
hoi 1 maart 1949 dat
BH dri'1 ^an der Lee met
Bn kar telefoontje van
Par w61 wer<^ weggeroepen
[js,. gemeentehuis van
r troJ burge
tor eó ambooy omringd
M. hsAoii" ®"ote jongens
t er nva va ze waren
s een <*ns geworden dat
51 graaf v va? het landgoed
ïuren mï M Lynden zouden
er een tentoonstel
ling te gaan houden. De ge
meente Lisse zou de toegangs
wegen aanleggen en gaf zes
tigduizend gulden om het ter
rein aan te leggen, voor de
rest moesten de bollenkwe-
kers en -handelaren het zelf
maar klaren. Of Van der Lee
zich maar met de aanleg wilde
beast en.
Van der Lee: „Op 1 Juli
ging de huur in. Ik heb me
toen in een tuinhuisje genes
teld en kon vandaar de wil
dernis overzien, 't Liep boven
dien allemaa verschrikkelijk
uit de hand. We hadden op
een twintigtal inzenders gere
kend, er kwamen er wel vijf
tig. De laatste meldde zich in
december. Normaal begin je in
oktober bollen te planten, be
gin december ben je klaar.
Maar toen waren we op de
laatste dag van het jaar nog
met tachtig man bezig bollen
in de grond te stoppen. Ein-
genlijk volkomen onverant
woord. Tegenwoordig zijn we
al twee jaar van tevoren met
de organisatie bezig. Toen ont
dekten we op het laatste mo
ment dat we een soortpoortge
bouw nodig hadden als enitree
om ten-minste de kaartjes te
kunnen verkopen. Voor 1000
gulden werd dat gefikst.' En
we gingen veel te v-roeg open,
al half maart, toen ej; nog
niets te zien was".
Dat eerste jaar werd meteen
een succes. De organisators
hadden op honderdduizend
bezoekers gerekend, het wer
den er meer dan het dubbele.
De gemeente Lisse kreeg haar
voorschot terug, de inmiddels
gevormde stichting was uit de
zof-gen. Van der Lee: „In die
eerste jaren betaalden de deel
nemers feitelijk hun eigen
aanleg. Ze fourneerden mest
en gras en ze plantten hun
eigen bollen zelf. Geleidelijk
aan nam Keukenhof mest en
gras voor haar rekening en nu
is het al zover dat ze van mij
de tekening-en en de lijsten
krijgen waarop staat hoeveel
bollen ze moeten brengen. Het
planten doen we nu ook hier
met onze 32 tuinlieden. De
0 Veel vorstelijke bezoekers
heeft de Keukenhof gekend.
Dit jaar was het echter voor
het eerst dat een vorstin de
tuin opende: koningin Juliana
die hier de kleuren van de
lente bekijkt. Geheel rechts de
architect van de Keukenhof.
toonstelling in de veilihghallen
van Lisse bewezen trouwens
al dait een geconcentreerde uit
stalling van de resultaten van
hot vakmanschap in kruisen,
zaaien en winnen v-an nieuiwe
soorten veel m-en-sen trok.
Van deze vorm van bio-in-
duis-trie heeft Holland nog
steeds het wereldmonopolie.
De Japanners hebben 't wel T
geprobeerd, maar deze keer oCClflCll
zijn ze in hun imitatievermo-
gen niet geslaagd. Het afgelo
pen jaar werd voor 435 mil
joen gulden geëxporteerd.
de tentoonstelling zelf dreigt
te evenaren werd een tweede
café-restaurant geopend en
kwam er dit jaar het Konin
gin- Juliana-pavilj oen bij. Al
in het tweede jaar van het
Keukerahofbestaan werd een
kas gebouwd om het nadeel te
ontgaan dat er bij een laat
voorjaar buit-en nog niets te
zien zou zijn dan graszoden.
In die kas zijn wel zeshonderd
tulpesoo-rten te bewonderen.
Speciale aandacht werd besteed
aan de talrijke gehandicapten
voor wie een bezoek aan Keu
kenhof een lichtpunt in hun
leven betekent. Keukenhof
zorgt voor rolstoel-en en heeft
een speciaal toilet voor invali
den laten maken.
De Verenigde Staten, de
Bondsrepubliek, Frankrijk en
Zweden zijn de traditionele
zwemrmen in januari de ver
grote afnemers. Nog steeds
tegenwoordigers van de bol-
lenhandelaren over de gehele
wereld uit om de nog te velde
staande oogst te verkopen.
Daar zit een flink risico in,
want de opbrengst kan tegen
vallen en dan moet er duur
bijgekocht worden om de leve
rages toch gestand te doen.
Keukenhof is du-s de vitrine
van een keiharde negotie.
Welke uitwerking de ten-
toinstelling heeft op de omzet
cijfers is, zoals zo vaak in de
reclame, niet nauwkeurig te
berekenen. Zeker is dat de
tulipa's, een nieuw variëteit
kleine tulpen, pas door Keu
kenhof populair zijn gewor
den. Vroeger kon het jaren
duren voor een nouveauté een
commercieel succes werd.
Met de belangstelling groei
en ook de accommodatie en de
neven-attracties. Zo kwam er
een speciaal busstation, beslaan
de parkeerterreinen nu al
een oppervlakte welke die van
Wordt Keukenhof elk jaar
volgens hetzelfde patroon be
plant? Directeur Willem van
der Leer: „Nee, dat zou teo ou
bollig worden. M-aar sommige
dingen mag ik gewoon niet
veranderen omdat het publiek
eraan is gehecht. Bijvoor
beeld de lange lopers waarin
vijfendertigduizend blauwe
druifjes zijn geplant". Een bij
zonder facet van Keukenhof
vormen de beelden die er, elk
jaar met een ander thema,
worden geplaatst. Van der Lee
(68 al twintig jaar tuinarchi
tect voor hij d-e Keukenhof
ging maken, ontwierp in 1935
de grote Flora in Heemstede)
maakt er geen geheim van dat
hij voorstander is van .leesbare'
beelden. Een gematigd moder
nisme kan hij best waarderen,
maar toen een bedrijver van
pop-art een kakelbont beschil
derde volkswagen wilde bin
nenbrengen zei hij kort: „Als
dat ding binnenkomt, ga ik
het hek uit".
Succes pleeg tot nabootsing
en concurrentie te leiden. Keu
kenhof heeft daar nauwelijks
last van gehad. Aanvankelijk
kreeg men noga] wat tegenwer
king van de gevestigde macht
in het vak, de Algemene Ver
eniging voor Bloembollencul
tuur. Die zag haar eigen tien
jaarlijkse Flora bedreigd. Ii»
een door haar uitgebracht des
kundigenrapport heette het
dat het „Keuike-nhofterrein to
taal ongeschikt was als bollen-
grond".
Na 1953 is de Flora uit
Heemstede verdwenen en op
gegaan in de veel breder op
gezette Floriade, die in I960 in
Rotterdam en in 1972 iin Am
sterdam werd gehouden. Des
ondanks trok Keukenhof in
1960 meer dan een half mil
joen en twee jaar geleden
650.000 bezoekers. Maar 't
scheelde altijd een honderd-
tot honderdvijftigduizend be
zoekers met een „normaal"
jaar, dat wel.
Verder is er door een Bene-
broeks-e kweker een poging
ondernomen om met een Lin-
n-aaeushof een soort tweede
Keukenhof te stichten. Dat
werd een fiasco. l?e huidige
Linina-eushof is echter een ge
waardeerd ontspanningsoord
geworden. En dan is er nog de
„Tulip Garden" van John
Roozen, een voorbeeld van een
kweker die nog steeds zijn
eigen etage verkiest boven de
gezamenlijkheid van de Keu
kenhof. Die tulpentuin in Vo
gelenzang is echter, naar eigen
aard en omvang, best aardig
en de eigenaar heeft kans ge
zien zijn bedrijf door een
doeltreffende reclame in bin
nen- en buitenland bekend te
maken.
In het Westfriese hollen-gebied
wordt in het begin van het
jaar de Westfriese Win terflora
gehouden. Dat zijn uitsluitend
binnententoonstellingen. Een
zestiental Westfriese bollentoe-
drijven nemen trouwen-s aan
Keukenhof deel.
De toekomst van Keukenhof
zie-t er dus zonnig uit. Direc
teur Van der Lee: „We hebben
het terrein tot 1986 weer inge
huurd".
JOOP BARTMAN.
Keukenhof, wordt dus hele
maal uit de entreegelden be
kostigd".
Want die honderdduizenden
die over de Pa-den schuifelen
beseffen meestal niet dat ze
langs de etales van de bollen-
boeren lopen. Zoals ze zich
evenmin realiseren dat een
bezoek aan Keukenih-of eigen
lijk nog de enige manier is om
bollen in het groot te zien
bloeien.
Vroeger voor de oorlog
vormden de bollenvelden de
belangrijkste toeristische voor-
jaarsa-ttractie van ons land.
Tussen Haarlem en Leiden
sloten de grote rechthoekige
vlakken in een bonte kleuren
weelde tot een geweldig bloe-
mentapijt aaneen. Vanuit de
trein had men er schitterend
uitzicht op. In die tijd kende
men nog de „bollen-zondagen",
waarop de stedelingen per
fiets of T-Fordje naar Hille-
gom, Lisse, Sassenheim en an
dere hollen-dorpen togen om er
met narcissenslingers omhan
gen weer van tenug te keren.
De tram kan de duizenden bij
na niet aan-slepen die speciale
bollenroutes gingen wandelen.
Dat alles is voorbij. Met moeite
vindt men nog een paar spaar
zame bloeiende velden. Als
men de volgende dag te
rug komt liggen die er ook al
weer kaal bij.
Geleidelijk aan ontdekten
de kwekers daarin geleid
door hun laboratorium dat
d-e bollen mooier en groter
werden als men ze niet liet
bloeien, dat ook de opbrengst
verbeterde en dat- een zwam-
vormend virus niet meer voor
kwam als men de bollen „kop
te", dat wil zeggen d-e bloem
er tijdig afsneed. Daar komt
dan no-g de mechanisatie bij,
in allerlei vorm,en. Eén ervan
0 Narcissen, lentebloemen
bij uitstek, vor een waterpar
tij met majesteitelijke bomen.
maakte een einde aan een an
der bekoorlijk tafereeltje in
de bollentijd: de honderden
bootjes waarmee bloemen en
bollen via de vele sloten en
vaarten die de velden door
sneden wenden vervoerd.
De bollenkwekers en -han
delaren voelden dus behoefte
aan een andere mogelijkheid
om hun produkten te showen.
Tot 1950 ontvingen ze hun
klanten meestal op hun velden
en in hun kassen, maar dat
was voor de bezoekers niet
erg comfortabel en voor de
bedrijven zelf lastig, want de
onwennige kijkers, wilden nog
wel eenis van het rechte pad
afdwalen en dan in de met
zoveel zorg geplante bollenvel
den stappen. De voorjaarsten-
