Een
messias
van
hard
metaal
DE WILG
STERFT NA
DE LENTE
Ook kerk
moet aan
markt-
azen
onderzoek doen
Stille getuigen
en
Strubbelingen
Eenheid
Niet veel indruk
Vierkant
Voorste linie
Genadeloos
Gemarteld
^aS|as4Utee^hza°dned^ Èt Opmerkelijke man
Propaganda
Niet opzij
Meer aandacht
DOOR
CORN.
VERHOEVEN
'onycenftrum «WATER
i uw kinderen van 4 tot 15
ikantie op onze boerderij,
e schoolvakanties. Mogelijk
ionyboerderij en kinderboek
N.K.R. Qfv
ïtingen: De Wuurde 52, Elst/r
ion Zonnelust voor een
tie. Volledig pension. Prijs
ideren tot 12 jaar 17,— pj'f
aat 10. Telefoon 03418 -1
5ALOW OF CAMPING
e ligt naast uw deur
VVV-Recreatie-gids.
stb. 234, Ede-4. Bel 08380-]
jnen in de Otterlose bossen"
DRENTE
lustig dorp, bos, heide, verwaï
Is op aanvraag,
traat 43, Zuidwolde (Dr.) Teli
/EELAND
4 personen. Camping „Dishoel
singen. Caravan 5-6 pers.
Soshoeve", Nieuwvliet bij Bts
stranden van Nederland. Bh
ïuur 4-, 6- en 8-pers. caravan^™
oorz. van gas en elektr. stani
Prijzen vanaf 40,per
3, Bergen op Zoom, 01640-31111
D. Conferentie-oord en vakanli,
STROMEN", 200 meter van
appartementen, kamers. Zelf4
erveren voorkomt teleurstellig
zich wervden tof N.V. AUDE!
139).
tijd is gebon-
Id door school-
n) doet er ver
vakantie in
en te over-
:en is het dan
ger en zijn de
rol, men is
elijk goedkoper
:osten zijn dan
:r; voor alle
15 juni en na
den slechts 5,-
;ten in rekening
genen, die in
een hotel
nimaal 250,-
vering ontvan-
een tegoedbon
f 25,- te
'"NG„EN .ffigÈS" PE7L!^?NEN PEP|LInG?NN PEP,EL',ki^N PE^iiS" PEIEHS" PÉMP PEPE!NG?NN pfiW PlK^N," pS'f,N," PE^LIW
INGEN nciMMr-cM DCII mrcN PFII INiaFN^PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILING
EBGNENEN Pe'UNGÊN PEILINGEN PEIUNGEN" PEIUNGEN" PEIUNGEN" PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEE,
w
(Van onze redactie
buitenland)
DE 31-jarige Omar Moam-
mer Gaddafi, de eerste
man van Libië, lijkt een
steeds belangrijker rol te
gaan spelen in de Arabische
wereld. De afgelopen week
bekendgemaakte fusie tus
sen zijn land en Tunesië is
misschien niet zo schokkend,
het is toch weer een van die
momenten waarop hij de
aandacht van de wereld op
zich weet te vestigen.
Sommigen zien een nieuwe
Nasser in deze Gaddafi, die
zijn niet geringe ambitie inzet
voor de Arabische eenheid,
opzwepende redevoeringen
houdt en recht-uit en onver
biddelijk is. Anderen noemen
de jonge, energieke kolonel
zelfs de lang verwachte leider
van de Derde Wereld.
Gaddafi heeft de opbouw
van het achterlijke Libië
grootscheeps aangepakt. Hij
wil zijn regeringssysteem een
voorbeeld laten zijn voor
alle Arabische landen. Zijn
ideologie is het „Arabisch soci
alisme" met als belangrijkste
inspiratiebron de koran. Kolo
nel Gaddafi is een zeer fana-
tiek islamiet en dat hebben de
Libiërs gemerkt.
Alcohol is taboe, evenals het
blad „Playboy", Engelstalige
liefdesfilms en boeken van
„ketters" als Jean-Paul Sartre.
Er is een wet die mannen
verbiedt als kappers te wer
ken. De mohammedaanse Hei
lige Schrift gebiedt behalve
uiterste soberheid ook streng
heid. Veroordeelde misdadi
gers kunnen als straf handen
en benen afgehakt worden.
Veel van deze ideeën heeft
kolonel Gaddafi hartstochtelijk
verkondigd tijdens de Libische
OMAR MOAMMER GADDAFL
„culturele revolutie" in de zo
mer van vorig jaar. Overal in
het land werden volkscomités
opgericht die het verbranden
van „gevaarlijke" boeken or
ganiseerden. Grote stapels ka
pitalistische en communisti
sche boeken, die schadelijk
werden geacht voor het isla
mitische erfgoed, verdwenen
in de vlammen. Gaddafi ge
looft in het socialisme, maar
het communisme haat hij als
de pest, omdat het atheïstisch
is. Zelfs de werken van Karl
Marx werden consequent ver
brand.
Gaddafi heeft steeds ver
klaard dat zijn culturele revolu
tie niets met het Chinese
voorbeeld van Mao te maken
had. Toch was er één duidelij
ke overeenkomst. De jonge re
volutionairen in Libië zwaai
den met kleine, handige boek
jes vol citaten: „Het kleine
groene boekje van broeder ko
lonel".
De regering ging zelfs zo
ver dat ze lichte wapens uit
deelde onder de bevolking
„om de revolutionaire verwor
venheden te beschermen"
Professoren die weigerden
mee te doen aan de „zelf
kritiekbij eenkomsten" van
studenten, kregen een flink
pak slaag.
Omar Moammer Gaddafi
(Khadafi, zo u wilt zijn
naam wordt op vele manieren
gespeld) heeft altijd precies
geweten wat hij wilde. Als
middelbareschoolleerling or
ganiseerde hij zijn eerste de
monstratie. Dat was tijdens de
Suez-crisis in 1956. Hij en zijn
maten waren vol van de Ara
bische bewustwording en hun
bewondering gold vooral de
Egyptische leider Nasser.
In 1959 lichtte Gaddafi met
gelijkgezinde vrienden een ge
heime organisatie op met als
doel Libië te ontdoen van con
servatieve invloeden en reacti
onaire krachten. Tien jaar la
ter nam hij als voorzitter van
de revolutionaire raad de
macht ovear van koning
Idris.
Deze revolutionaire raad
haalde direct flink uit. De
Britse troepen die sinds de
Tweede Wereldoorlog in het
land waren geweest, konden
vertrekken. De Amerikanen
moesten de belangrijke basis
Wheelus verlaten. De bezittin
gen van de joden werden ont
eigend en ook de nog in Libië
wonende Italianen raakten
hun bezittingen kwijt.
In 1070 werd Gaddafi ook
nog premier. Toch is zijn posi
tie in eigen land niet altijd
onaantastbaar gebleken. Hij
bad vaak strubbelingen met
mensen die hem te pro-Egyp
tisch vonden en met jonige of
ficieren die meer militairen in
de regering wilden. Als de
spanningen groot werden, ver
liet Gaddafi de hoofdstad Tri
poli en trok hij zich terug in
een woestijntent. Gaddafi
werd in 1942 uit Berber-ou-
ders geboren in een bedoe
ïenentent en als hij alleen wil
zijn, verruilt hij de woelige
stad voor dit vertrouwde plek
je.
Verschillende keren dreigde
hij in dramatische bewoordin
gen Eif te treden en dan
zwichtte men voor zijn eisen.
Een enkele maal werd hij
zelfs door een schreeuwende
volksmenigte teruggeroepen.
Ook deze tactiek doet sterk
denken aan de held van Gad
dafi's jonge jaren, Nasser.
De socialistische kolonel
doet overigens graag een be
roep op „spontane volksac
ties". Toen zijn streven met
buurland Egypte een natie te
vormen leek te mislukken,
trokken enige tienduizenden
Libiërs dwars door de woes
tijn naar de Egyptische hoofd
stad Cairo.
Gaddafi berichtte president
Sadat dat de menigte hem een
met bloed geschreven petitie
zou aanbieden. Sadat trok zich
walgend terug. Gaddafi riep
dat hij zijn volk niet kon te
genhouden en kondigde weer
eens aan niet langer de leiding
van de staat te willen dragen.
Sadat gaf toen maar toe en
ontving een kleine delegatie
Libiërs.
Aanvankelijk leek het nau
we contact met Egypte tot
Gaddafi's eerste succes te zul
len leiden. Het samengaan van
beide landen was in de ogen
van de kolonel de eerste be
langrijke stap op weg naar de
Arabische eenwording. In zijn
toespraken heeft hij het her
haaldelijk over „het verlangen
van een jonge generatie de
kunstmatige, door kolonialisme
gewrochte grenzen af te schaf
fen". Hij wenst vurig eenheid
onder de Arabieren van de
Atlantische Oceaan tot de Per
zische Golf.
Libië en Egypte groeiden
echter uit elkaar. Sadat zag
Gaddafi's „culturele revolutie"
helemaal niet zitten en Libië
vindt dat de Arabieren op ei
gen kracht de Israëli's moeten
verslaan zonder steun van het
communistische Rusland.
Het is vooral op het gebied
van de buitenlandse politiek
dat Gaddafi teleurstellingen
heeft ondervonden. Hij kan de
andere Arabische landen niet
meekrijgen in zijn onverzoen
lijke pogingen door te gaan tot
de „eindafrekening met Is
raël".
In eigen land riep Gaddafi
vrijwilligers op voor de oorlog
met Israël. Er was niemand
die zich kwam aanmelden.
Zijn belofte de Ierse revoluti
onairen te steunen heeft inter
nationaal niet veel indruk ge
maakt.
Wel succes boekte hij met
zijn pogingen de Middenafri-
kaanse landen los te weken
van Israël, dat daardoor nog
meer geïsoleerd werd. Hij
slaagde erin het eeuwenoude
wantrouwen van de Afrikanen
Jegens de Arabieren te over
winnen.
Het is niet uitgesloten dat
de invloed van Gaddafi in de
komende jaren heel wat groter
wordt. In 1959 is in Libië olie
ontdekt, waardoor het arme
(voor 90% uit woestijn be
staande) land opeens rijk
werd. Gaddafi beseft heel
goed dat geld macht betekent,
ook in de buitenlandse poli
tiek. Die grote macht blijkt nu
al uit het steeds verder opdrij
ven van de olieprijzen.
Langzamerhand krijgt Libië
de beschikking over geschoold
kader, dat tot nu toe geheel
ontbrak. Dat betekent een
steun in de rug van Gaddafi.
Zijn eigen politieke ervEiring
zal toenemen, vooral nu hij
naast de oude en wijze Bour-
guiba aan het hoofd komt te
staan van de kersverse Ara-
bisoh-Islamitische Republiek.
En dan is er natuurlijk altijd
nog Gaddafi's tomeloze ambitie,
die veel te groot is voor het
maar 2 miljoen inwoners tel
lende Libië.
Gezien zijn goede contacten
met Afrikaanse landen en zijn
idealen een nieuwe wereld
macht te scheppen, kan hij
voor de Derde Wereld een rol
van betekenis gaan spelen.
Zijn kordaat optreden heeft
ook in Europa verschillende
mensen geïmponeerd. Zijn
godsdienstige bezetenheid
geeft hem de allure van een
messias.
Toch blijft hij in de eerste
plaats de staalharde, vierkante
militair, die niet met zich laat
spotten. Het is dan ook niet
verwonderlijk dat hij zich
vreselijk opwond, toen het
Italiaanse blad „La Stampa"
Gaddafi's machtshonger en
godsdienstig fanatisme bela
chelijk maakte, door te schrij
ven dat hij tijdens zijn bezoek
aan Joegoslavië hoewel het
vasten was, een hele beer met
huid en haar verslonden zou
hebben.
DIRK VELLENGA
De deze week aan
heupkanker overle
den Josef Smrkovsky
was in de ogen van
zijn landgenoten
evenzeer als Alexander Dub-
cek de personificatie van de
Praagse lente. Gaf de vroegere
secretaris van de Tsjechische
communistische partij aan de
ze politieke lente zijn gezicht,
Smrkovsky gaf er zijn stem
aan. Met de sluwheid en vin
dingrijkheid van een volleerde
soldaat Schweyk moest hij de
bange Tsjechen kalmeren, toen
de Russen met geweld een
einde maakten aan het Praag
se experiment.
Hij was het die, na de Rus
sische invasie en de terugkeer
uit Moskou waar hij met zijn
collega's de „akkoorden van
Moskou" had getekend, zich
belastte met de riskante taak
het Praagse volk de jongste
ontwikkelingen uit te leggen
en te pogen de ernstig gschok-
te opinie nieuwe hoop te ge
ven. Josef Smrkovsky was al
tijd tussen de menigten en de
monstranten te vinden en hij
genoot van het „straatdebat".
Smrkovsky's vrouw vertelde
eens dat, toen zij op het punt
stond haar Josef te trouwen,
deze tegen haar zei: „Je gaat
het niet gemakkelijk met me
krijgen". „Dat is inderdaad
uitgekomen" zei ze in augus
tus 1968, enkele weken voor
de Russische inval.
Smrkovsky heeft ln de ge
hele Oosteuropese crisis in de
voorste linie gestaan naast
Dubcek om de Russen en de
andere kameraden af te hou
den van een directe inmenging
in de Tsjechische aangelegen
heden. In het streven naar
economische en politieke her
vormingen behoorde hij tot de
groep die het meest radicaal
te werk wilde gaan. Dat was
niet altijd zo geweest.
Smrkovsky had, voordat de
eerste bries van liberalisatie
in Praag opstak al een lange
weg achter zich die bij het
orthodoxe stalinisme begon en
die kronkelend met hoogte- en
dieptepunten door het regime
Novotny is gelopen, voordat
hij uitkwam bij de hervor
mingsgezinde Dubcek. De
kortgeknipte, borstelige boe
renzoon en bakkersknecht uit
Bohemen werd op 26 februari
1911 in Valenka geboren, sloot
zich op 19-jarige leeftijd aan
bij de communistische partij
en klom snel op tot verant
woordelijke posities binnen de
communistische jeugdbewe
ging en de vakbonden.
Tegen het einde van de
tweede wereldoorlog begon
zijn ster te rijzen. In de on
dergrondse verzetsbeweging
werd hij „Vrba" genoemd, de
wilg. Hij was een van de or
ganisators van de illegale
strijd tegen de Duitse bezet
ter. In mei 1945 werd hij vice-
voorzitter van de Tsjechische
nationale raad, die in feite de
opstand van Praag ontketende
en de stad bevrijdde voordat
de Russische troepen binnen
trokken. Zijn vrienden leerden
hem in die dagen kennen als
een bekwaam leider die nooit
veel drukte maakte en zonder
veel misbaar zijn gang ging,
maar die ook genadeloos te
werk kon gaan. „Hij werd ge
fascineerd door het idee revo
lutie en door het communis
me", vertelde een lid van de
Nationale Raad. Op een van de
zittingen van die raad was
Smrkovsky de enige die de-
executie wilde van enkele ge
vangen genomen Duitse solda
ten. „Hij was zo bezeten van
de Russische revolutie dat hij
excecuties nodig vond. Die
hoorden er volgens hem nu
eenmaal bij. Hij was commu
nist voor 100 percent en nog
iets meer", zo vertelde een
vriend.
Na de oorlog maakte hij
carrière, maar in 1951 ging het
mis. Als lid van het politburo
en als minister van landbouw
viel hij ten tijde van het proces
tegen Slansky in ongenade.
Het gerucht deed de ronde dat
Smrkovsky fondsen uit het
landbouwbudget ten eigen ba
te had aangewend. Hij werd
opgesloten in een gevangenis.
Een proces werd er, zoals in
de dagen vain Gottwald en No
votny gebruikelijk was, niet
gevoerd.
Vier jaar lang zat Smrkovs
ky gevangen en er moet toen
heel veel in deze man zijn
omgegaan. Hij werd gefolterd
zijn gebit werd met de kolf
van een geweer uit zijn mond
JOSEF SMRKOOSKY.
geslagen. In deze periode van
proeving kwam Smrkovsky tot
geestelijke en lichamelijke be-
andere inzichten en werd hij
en gemarteld. Een deel van
een liberaal communist, die
het mooie visoen van Marx
teloor had zien gaan in het
wrede labyrint van de Tsje
chische communistische partij.
In 1955 kwam hij vrij. Zoals
tienduizenden slachtoffers van
het regime werd hij geplaatst
op de onderste sport van de
maatschappelijke ladder. Hij
verdiende zijn brood als los
werkman en als houthakker.
Zijn volledige politieke re
habilitatie vond plaats in 1963
en driejaar later werd hij
geroepen tot lid van het cen
trale partijcomité. Met een
door hem gevormde groep van
deskundigen bereidde hij de
val voor van Antonin Novotny
en de politieke opkomst van
Dubcek in 1968. Zijn vroegere
geslotenheid heeft hij inmid
dels afgelegd. Hij was een
man geworden, die joviaal,
mild en mededeelzaam kon
zijn. Hij werd met Dubcek het
middelpunt van een echte re
volutie, een bruisende bewe
ging in de richting van mense
lijkheid, vrijheid en nationale
waardigheid. Op deze pagina
verschenen raad 1968 beschou
wingen over de vraag, of com
munisme en democratie dan
toch echt mogelijk waren. We
waren voorzichtig optimistisch,
totdat de Russen ons een nieu
we illusie ontnamen. De lij
densweg van de Tsjechische
liberalen is bekend: zij wer
den langzaam uit alle partij-
organisaties gestoten en onthe
ven van alle functies. Tot zijn
dood bleef Smrkovsky ver
knocht aan het communisme
en werd hij gefascineerd door
de idee revolutie. Maar hij
zag die sinds 1955 in andere
verhoudingen. Hij probeerde
in het oude, verdorven mar
xistische geloof de genade van
een nieuw humanisme en de
zegen van een democratie Op
te roepen.
Zijn poging faalde en
Smrkovsky ging met zijn volk
opnieuw de donkere nacht van
onderdrukking en angst tege
moet. Met zijn dood is de
Praagse lente nu ook symbo
lisch goeddeels ten einde. Al
leen Dubcek, werkzaam in een
garage in Bratislawa, vormt
nog de personificatie van een
bijna vergeten ideaal.
ANTON THEUNISSEN
j^uim een jaar geleden pro
moveerde de heer Anne
van der Meiden tot doctor in
de godgeleerdheid. In beperk
te kring deed zijn proefschrift
nogal wat stof opwaaien, zo
veel zelfs dat de uitgeverij
Ten Haver er alsnog een han
delseditie van heeft vervaar
digd die nu onder de titel
„Mensen winnen de over
dracht van de boodschap" is
verschenen.
De verschillen met het oor
spronkelijke werkstuk, waarop
Van der Meiden promoveerde,
zijn niet gering. Allereerst de
vorm: het proefschrift was een
onmogelijke turf, in vrije
uurtjes getikt en gedrukt, met
alle sporen van dat amateuris
me. Het nu verschenen boek is
een prettig in de hand liggen
de paperback, waarvan de
tekst gemakkelijker is op te
nemen. Tweede verschil be
treft de inhoud. Het thans uit
gegeven boek is minder om
vattend; ik schat dat de tekst
tot de helft is teruggebracht.
Van der Meiden motiveert dat
met het schrappen van „over
tollige zaken als citaten, uit
wijdingen, excursies op zijpa
den, schema's noten en litera
tuurlijst en het samenvatten
schrijver zelf beseft dat het
soms verraad aan het oor
spronkelijke is. Hij kan ge
troost worden met de medede
ling dat het nogal meevalt. Er
Jijn erger samenvattingen te
Deienken: „Mensen winen" 2
1? U3 Zeen geval een krefrige
sa"-- .if j geworden in dc
trant van sommige handige
HU
ANNE VAN DER MEIDEN.
haalde er de doctorstitel.
Sindsdien wordt hij overal ge
vraagd op reklamecongressen
zowel als voor preekbeurten
(onlangs nog in de Grote Kerk
te Breda) Kortom: het boek
zal wel een oplage halen.
heen...!) aan de andere kant
door de in alle propaganda-
soorten voorkomende getuig-
drang.
klassiekers voor de jeugd, die
het eigenlijke boek zoveel on
eer aandoen.
Waarom Van der Meiden de
ondertitel „een verkenning
van de relatie tussen ethiek,
propaganda en apostolaat"
heeft veranderd in „de over
dracht van de boodschap" is
niet geheel duidelijk Het eer
ste geeft in mijn ogen beter
de strekking van de studie
aan. Anne van der Meiden is
een opmerkelijk man. Hij
komt voort uit de roemruchte
„zwarte-kousenkerken" (waar
over hij ook een boek heeft
geschreven), studeerde theolo
gie en zwaaide om naar de
verkoopleiding van een uitge
verij, werd publiciteitschef bij
Kerk en Wereld, stafdocent
aan het Nederlands Weten
schappelijk Instituut voor Toe
risme te Breda, en is nu hoofd
public relations van de univer
siteit te Utrecht. Daar nam hij
zijn studie weer ter hand en
Van der Meiden gaat aller
eerst uitvoerig in op het be
grip propaganda. Na de twee
de wereldoorlog is dat woord,
in de nasleep van wat Goeb-
bels teweeg heeft gebracht,
besmet met een bijklank die
het zo goed als onbreekbaar
maakte. Van der Meiden wil
het de oude inhoud terugge
ven: naar zijn mening is pro
paganda heel acceptabel zo
lang ze voldoet aan klemmen
de voorwaarden als oorspron
kelijkheid, oprechtheid, vrij
heid, Propaganda van het
christelijk geloof kan aan die
voorwaarden voldoen maar
heeft bovendien naar mening
van de schrijver de bijzondere
kwaliteit dat het om iets
unieks gaat, iets exclusiefs. In
de godsdienstige propaganda
onderscheidt de auteur diverse
typen, zoals de agressieve (Je
hova's Getuigen), de presenta
tie-typen (bijv. die in medi
sche zending hun geloof de
monstreren), de passief-voor-
beeldige typen (kloosteror-
den). Maar alle zijn gericht op
vormen van winst. Ze zijn
missionair, werven ingesteld.
Aan de ene kant zijn ze ge
dreven door de opdracht (gaat
Hoe hard het ook klinkt,
vanuit de leer van de over
dracht bestaat er geen enkel
onderscheid tussen de dwaas
heid der eerste Nazi-partijgan
gers in de ogen van hen die
zicih niet wensten aan te slui
ten en de dwaasheid van de
prediking van het evangelie
die oproept tot aansluiting.
Voor de ja-zeggers is de bood
schap van de gekruisigde heer
een kracht en een wijsheid,
voor de nee-zeggers een erger
nis en dwaasheid. Van der
Meiden noemt dit het „skan-
dalon", een wezenselement in
de christelijke zaak en hij
komt hier veelvuldig op terug.
De kerk moet daarvoor niet
opzij gaan, integendeel. Maar
ze moet wel oog hebben voor
haar plaats in de wereld en de
manier waarop die wereld
haar bekijkt.
Als iedere propagandasoort
wordt apostolaat ondernomen
als activiteit of als systema
tisch gebundelde activiteiten,
door een persoon of een groep,
vaak in organisatorisch ver
band, drager(s) van een gods
dienstige overtuiging, van ide
alen overeenkomstig het chris
telijk geloof, van geloofsemo-
ties, en -gevoelens, die de fun
damentele karaktertrek hebben
dat ze verspreid, aan anderen
overgedragen willen worden,
krachtens de oer-wet van de
vleeswording. Deze vorm van
propaganda wil dichterbij of
veraf, direct of indirect, be
wust of onbewust andere men
sen voor die overtuiging of
idealen winnen.
Toch is er een wezenlijk
onderscheid tussen apostolaat
en andere propagandasoorten.
De christelijke boodschap
houdt in de verkondiging van
bevrijding van machten, ook
die welke tussen apostolaat en
andere propaganda-soorten aan
mensen worden opgelegd, in
cultuur, politiek en commer
cie. Maar apostolaat predikt
niet alleen oorspronkelijkheid,
vrijheid en verantwoordelijk
heid, ze staat als propaganda
soort zelf onder de kritiek
van deze zedelijke beginselen.
Zo gesteld staat het apostolaat
model voor de doorvoering
van dezeprincipes in de ande
re propagandasoorten.
Ook de christelijke propa
ganda toetst Van der Meiden
uitvoerig aan de ethische nor
men, waaraan lang niet altijd
werd (de kerk in vroeger tij
den) of zelfs wordt (agressie
ve Amerikaanse secten) vol
daan. Dit brengt hem tot de
breed uitgewerkte en van ar
gumenten voorziene stelling,
dat de kerken meer aandacht
dienen te besteden aan marke
ting, marktonderzoek dus. Van
zo'n woord hoeft niemand te
schrikken, ook niet als het om
christelijke verkondiging gaat.
Evenmin als bijvoorbeeld film
slecht is omdat er ook wel
slechte films worden gemaakt,
is marketing als zodanig ver
werpelijk. Heel wat begrip
pen, die we tot dan toe slechts
kenden uit het vakjargon van
reclame, marktonderzoek etce
tera worden nu getoetst aan
hun betekenis voor de christe
lijke boodschap, zoals pro-
dukt- en prijsbepaling, presen
tatie, markthandhaving en
produkttrouw. Wie dit schok
kend vindt, beseffe dat het
niet gaat om een doel dat de
middelen heiligt, maar om een
gebruikmaking van op zich or
dentelijke middelen, waarvan
alleen kan worden gezegd dat
ze nieuw zijn en dat lang niet
ieder ermee vertrouwd is.
„Mensen winnen" gaat daar
allemaal op in. Bij herlezing
van dit boek merkte ik her
haaldelijk dat de nieuwe ver
sie me wat kort en abrupt
voorkwam, alsof het niet meer
was dan een aantippen van
wat waard was uitvoeriger te
worden bezien. Dat is het na
deel van zo n verkorte editie.
Het voordeel is dat dit boek
zonder meer leesbaarder, po
pulairder is geworden. Zodat
veel meer belangstellenden
en dat zijn er nogal wat
kermis kunnen nemen van de
inhoud en die ook in de prak
tijk gaan toepassen.
F, OUDEJANS
In dit seizoen hebben wij
soms een paar kleine gasten in
huis. Zij kondigen hun komst
niet aan en hun aanwezigheid
wordt gewoonlijk pas gecon
stateerd als het te laat is om
de deur voor hen te sluiten.
Niemand weet, hoe ze bin
nen komen, maar in een oud
huis lukt dat altijd wel. Als
het buiten koud wordt, zoeken
ze een warm plekje op en ze
zijn daarin heel vindingrijk.
Ik heb er zojuist een dood
geslagen en ik zit mij nog
enigszins te verbazen over de
heftigheid waarmee dat ge
beurde; die was achteraf ge
zien, nogal overbodig. Ik deed
het niet om het beestje te
verlossen uit het lijden, waar
in het verkeerde vanaf het
moment dat de poes ermee
aan het spelen was. Katten
schijnen geen veldmuizen te
eten, en hoe geringer de eet
lust is, des te langer schijnt
het spel met de prooi gerekt
te moeten worden. Zodoende
vluchtte de muis en viel in
handen van iemand die wat
minder ludiek is.
Een slecht geweten houd ik
aan zo'n eenvoudige daad niet
over, maar wel enige ver won
dering over de begeleidende
gevoelens. Ik kan natuurlijk
zeggen, dat ik muizen wel
aardig vind, maar dat ik ze
niet in huis wil. Ze knagen
overal aan, eten links en
rechts wat op en slepen overal
met hun staart overheen. Dat
kun je in een modern gezin
niet hebben; ze moeten dus
weg, punt.
Nu geloof ik, dat het met
muizen niet zo eenvoudig ge
steld is. Het verbazingwek
kende vind ik niet zozeer de
redelijke overweging, dat ze
niet in huis horenmaar de
volstrekte en absolute afkeer
die zeer veel mensen tegeno
ver deze vrij onschuldige die
ren hebben en de klassieke
hysterie die zo'n beestje aan
deftige dames weet te ontlok
ken.
Het lijkt wel of een angst
en een afkeer groter en abso-
luter zijn naarmateze minder
op redelijke gronden te base
ren zijn. Absoluutheden zjjn
in hun gave volstrektheid een
produkt van onze fantasie.
Muizen zijn meer angstwek
kend door wat wij ze toedich
ten dan door hun eigenschap
pen. Het kan niet redelijk he
ten, dat dezelfde diertjes die
ons in het wit en in een kooi
tje vertederen, ons tot razernij
brengen, zodra ze grijs zijn en
vrij rondlopen.
Daar komt nog iets heel
merkwaardigs bij. Veel dingen
boezemen ons angst en af
schuw in door op ons af te
komen, door agressief en fron
taal te naderen. Dat is begrij
pelijk, want op die manier
vertegenwoordigen zij een ge
vaar dat ons bedreigt. Maar
als ik het goed begrijp, wek
ken muizen niet onze angst op
door naar ons toe te komen,
maar juist door te vluchten.
Door hun eigen angst lijken
zij ons te betrekken in de
besmettelijke werking van al
le angst. Zij onthullen een pa
niek die al in ons aanwezig is
en in een donker hoekje op de
loer ligt. Uitgerekend naar
zo'n donker, oncontroleerbaar
hoekje vluchten de muizende
torren, de spinnen en andere
kleine dieren die een mens
door hun eigen angst kunnen
laten schrikken.
Zij verschuilen zich in de
ruimte die wij zelf bewonen,
die wij als een verlengstuk
van ons zelf beschouwen en
waarvan wij menen dat we ze
redelijk overzien. Zij zijn niet
schrikwekkend door naar bui
ten te vluchten, in de ruimte
die van iedereen is en waar
voor wij niet persoonlijk ver
antwoordelijk zijn, maar door
zich te verschuilen in onze
eigen ruimte. Muizen zijn onze
verborgen huisgenoten, getui
gen en verraders van ons ver
borgen en slecht georganiseer
de leven.
Ik denk, dat psychologen dit
alles in verband zullen bren
gen met verdringing, het on
bewuste en zijn afweermecha
nismen. Een uitleg in seksuele
richting laat zich dan gemak
kelijk verzinnen. Zelf word
ik, onmiddellijk na mijn
moord, meer aangesproken
door de gedachte, dat weg
schietende beestje het deel
van ons leven vertegenwoordi
gen, dat ons ontsnapt en waar
we noodgedwongen passief te
genover staan. Zij roepen de
agressie op omdat agressie de
ontkenning van alle passiviteit
is, een te laten poging om het
heft in handen te nemen. Of
zoiets.