onck
le
Creatief zijn
(hariiigf
tips
LEES
-srriS!,-"
IN EEN GEDICHT
VROEG
WAL
BOEKEN BOEKEN BOEKEN BOEKEN BOEKEN BOEKEN BOEKEN BOEKEN BOEKEN BOEKEN BOEKEN B
kunst
cultuur
12
hifj de stent bijzomöer vJn»
weg en kwaim op ean (J
pllaiaits döofr. Een stat die
overigens het niodiiige gevaj
iirihóeild. want ruiim 150 aitteZ,
moesten zdidh oipstefen bij een
breedte van amper 2i0 me^
D'aiairinia weird de hele sllliart liet
bos kigestauird over ean pad
d'alt aimpeir 1.50 meter breed
was. Daar deden ztóh dan ook
verschiMlenxJe valpartijen vmt
nitot verwoindiemlii'jik overi
gens en verschiilltenidie aifc
ten moesten ziicli onidleir béhan-
diefliinig vain een arts stellen,.
Had Schout biij die start txt.
middellijk die zesde piliaah
voor ziich opgeëist. Vonck en
die andere grote niaimen zaïten
verder achteraan. Maar na de
eerste ronde waren ailj al een
aantal plaatsen niaar voren ge.
koonien. Ook de Hutolars© atle
ten Vonck en Bours diie ach
in het Belgische Erebodegon
duidelijk in die kijker liepen.
Dat deed ook de bekende En
gelse atleet Bon Hlillll. Met nog
een ixwdie te lopen lag Vonck
op de negende plaats, maar
ook toen bad hij nog voldoen
de reserves over om de Duitse
kampioen Lekribadh en de be-
kende Belg De Barmeniter
voorbij te gaan. A. Bours Mep
een regetmiatiilge wedstrijd en
eindigde op die zestiende
plaiaitis. J. Sohiout werd twaall-
de. Hiij moest Hlffll net voor
laten gaan. W. van Hou
ten die 'geplaagd werd door
ean lichte griep moest zich
tevreden stelten met een ze
venentwintigste plaats.
Zaterdag waren de je
lieten. van de RKHAV
Schalde Sport uit Temauzen
weer bijzoinder sterk, dit to de
gpote damesorass in het Belgin
söhie Hiwgenie. Bij 'de senioren
werd het voor de HwlsterSe-
atlete L. van Dorseliaiair een
voortreffölijke derde plaats, E.
van Daarboven van Schelde
Sport werd hier twaalfde. Bij
die B-meisjes legdie B. de Nijs
van Sabelde Sport beslag op
de tweede plaats. K. die
van Schelde Sport deed hot I
beter bij de D-meliisjes; 2iij be
haalde hier haar zoveelste j
Overwinning. R. N'ijsikens,
„aeuiwulge" concurrente van De J
Niijts werd dierde. Bij de aM» I
kleiniSten werd het voor I. de 1
Niijs van Schelde Sport een
fraaie vierde plaats.
Uitslagen Erebodegemise
nioren 7000 meter: 1. M. de
Smet (Sigolo Doedhouit) (B), 2.
A. Vaes, 3. E. de Baak, 5. V»
Holsibeek, 7. P. Vonck, 11. R,
Hull (E), 12. J. Sohoiult, 16. A
Bours 25 J. van Laarhoven
(RKHAV), 27. W. van Horten
(RKHAV), 43. W. Verbiest
(RKHAV); A-jongens: 1. R
Schoofs (Luik-B.), 28. F.
Dernihouit (RKHAV). D-joai-
gene, boniderd vertrekkers: 1.
W. Goddaert (VUerzel'e Spor
tief), 36 C. Reyns (RKHAV),
43. J d'Homdt (RKHAV), 48.
L. BaSiitnck (RKHAV), 58. J.
Ivenis (RKHAV). Uitstegen
van damiescross in Hiingene:
semioren 3000 meter: 1. L. van
de Biroeck (AC Herentete-B.),
3. L. van Dorseliaer (RKHAV),
12. E. van Laarhoven (Schelde
Sport). B-meiisjes: 1. R. va®
Landeghiem (AC Waiaslmd-
B.), 2. B. de Nijs (Schelde
Sport. D-imedsjes: 1. K. de Nip
(Schelde Sport), 2. D. Ver
hoert (AC BenetnitaiB), 4. R
Nijskems (Schelde Sport); pn-
pufcn: 1. C. Mettepeniningto
(AC Hamnie-B), 4. I. de Nija
(Schelde Sport).
SCHAATSEN Twee
Zeeuwse schaatsers reden ffl
het afgelopen weekeinde <>P
de Uithof in Den Haag nun
eerste tien kilometer van
dit
seizoen onder bar slechte
weersomstandigheden. ":0
Hoeree (Kruiningen) n0'eS!\
een tijd van 19.59.6 en Wrt
Hirdes (Krabbendijke) het
20.08.0 afdrukken.
(ADVERTENTIE)
1) Hartig hapje:
Toastje met stukje
gemarineerde haring
of rolmops. Garneren
met tomaat.
Z) Kippers:
Zó op 't brood óf
even bakken met mes
puntje boter óf kort koken
in bodempje water.
3) Bokking:
Gefileerd of gesneden.
Garneren met dun
sohiifje augurk.
4) Maatjes «ring:
In mootjes op toast
(met stukje tomaat).
Cocktail: 1 dl. room,
2 dl. tomatenketchup,
4 dl. mayonaise en naar
.smaak sherry of cogna^
De bekende Amsterdamse
kunstenaar Pieter Kooistra
ontwierp voor AEG een sys
teem waarbij aan de hand van
een aantal gegeven elementen
iedereen zijn eigen houtplas
tiek kan samenstellen. Er be
staan twee geheel verschillen
de ontwerpen. Het eerste ont
werp is opgebouwd uit een
aantal elementen die met een
coupeerzaag dienen te worden
gezaagd. Het tweede ontwerp
is gebaseerd op de getande
hontverbinding; een houtver
binding die met een bij de
AEG cirkelzagen geleverd
hulpstuk, zeer eenvoudig kan
worden gezaagd.
Bij beide ontwerpen wordt
uitgegaan van een aantal gege
ven elementen. Deze elemen
ten kunnen dienen als uit
gangspunt voor iedereen die
wil trachten eigen ritme en
ruimtegevoel te ontwikkelen.
Daarom zijn er ook geen pas
klare werktekeningen, doch
slechts werktekeningen van
elementen. Naar believen kan
men met de onderdelen expe
rimenteren om zo tot een ge
heel eigen houtplastiek te ko
men.
De beschrijvingen van de
elementen voor deze decora
tieve plastieken verschijnen
onder de naam AEG. AEG-
Amsterdam stelt AEG via de
vakhandel gratis ter beschik
king aan alle geïnteresseerde
doe-het-zelvers. Indien het
verkrijgen van AEG moeilijk
heden oplevert, zal de afdeling
Public Relations van AEG-
Amsterdam behulpzaam zijn.
De omschrijving van het eer
ste plastiek, dat wordt ver
vaardigd met de decoupeer-
zaag, is intussen verkrijgbaar.
Aan het einde van dit jaar
verschijnt de omschrijving van
het tweede houtplastiek, dat
berust op de getande houtver
binding.
De getoonde oinitwerpen zijn
gemaakt van 9 mm multiplex.
Dit materiaal biedt het voor
deel dat tegen elkaar gelijmde
elementen op de kopse zijde
de lijnwerking versterken.
Men kan naar believen elke
andere houtsoort of meubel
plaat gebruiken. De voorbeel
den zijn blank gelaten, maar
desgewenst kan men de plas
tieken beschilderen in één of
meer kleuren. In het laatste
geval moet men er op letten
dat de kleuren het ritme en de
vorm versterken en niet af
breken. Beperking is meestal
noodzakelijk. Het gegeven
ontwerp bestaat daarom uit
elementen die alle zijn afge
leid van een vierkant van 14 x
14 cm.
Het voordeel van de ele-
mentenbouw is dat we sneller
tot een logische en ritmische
opbouw komen dan wanneer
we allerlei willekeurige vor
men zagen en aan elkaar lij
men. De elementen kunnen
het beste met een witte hout-
lijm tegen elkaar worden ge
lijmd.
JOSE-LUIS DE VILAL
LONGA: GOUD ADEL. (uitg,
H. Meulenhoff).
De journalist en schrijver
José-Luis de Vilallonga heeft
met de echtgenoot van prinses
Irene gemeen dat hij met even
veel recht Fransman als
Spanjaard kan worden ge
noemd. En voor het overige
bestaat er een zekere overeen
komst in het feit dat De Vilal
longa graag schrijft over men
sen van het type Karel-Hugo:
weggejaagde en langvergelen
monarchen als Uberto van Ita
lië, operette-vorsten als Rei-
nier van Monaco, rijkaards als
Onassis, tot de verbeelding
sprekende vrouwen als Ira
von Fürstenbeng en de onver
mijdelijke Brigitte Bardot, on
fortuinlijke minnaars als Peter
Townsend en ga zo maar
door.
De Vilallonga overtuigt het
best in de gesprekken met de
genen die het meeste mens
zijn en tegelijkertijd ook het
begaafdst. Umberto en Reinier
vallen zeker niet in die cate
gorie de mededeling dat de
prins van Monaco de hele dag
druk werk heeft met het lezen
van de staatsstukken doet
nogal potsierlijk aan maar
de ereprijs gaat naar Charles
Chaplin, de hertogin van Me
dina Sidonia en Brigitte Bar
dot. Er staan twee profielen in
deze kaleidoscoop van de „jet
set", die de auteur blijkbaar
uit de tweede hand heeft: die
van Franco en van Aristoteles
Onassis. Het stuk over de
Spaanse rebellen-generaal laat
van diens persoon even weinig
heel ails van diens regiem. Dat
over de gouden Griek zal voor
menigeen een openbaring zijn:
Ari komt daaruit tevoorschijn
als een bijzonder aardige man.
Resumerend: een interessant
en leerzaam boek voor ieder
een die wat meer wil weten
over de wezens die achter de
krantekoppen en kleurenfoto's
schuil gaan.
JOOP BARTMAN
CHRISTÏAAN TE WIN
KEL: DE GRASBAAN (uitg.
Querido, f 13,90)
Een debuut van een 31-jari-
ge onderwijzer uit de Achter
hoek. Ik, Spiks en Eleonora
zijn de drie hoofdpersonen
van het boek, dat eveneens uit
drie elementen is opgebouwd:
jeugdherinneringen en oorlogs
ervaringen, dromen en bele
venissen van het moment.
Hoewel Te Winkel deze on
derscheiden ervariingen dik
wijls knap met elkaar weet
te verweven, blijft het geheel
toch teveel een constructie;
mede door de opbouw van
snel wisselende korte frag
menten achtereen. Bovendien
bedrijft hij daarbij nogal eens
bewust literatuur in zijn
schrijfwijze. Een wat vermoei
end boekje.
Dat neemt niet wag, dat Te-
Winkel erin slaagt de span
ning tussen de ik Spiks en
Eleonora goed te karakterise
ren. De wijze waarop het drie
tal op elkaar reflecteert, en op
de omringende wereld, op
mens en dier, krijgt rake ty
peringen mee. Drie mensen
die ten opzichte van elkaar
niet uit een isolement weten
te breken en aan de hand van
simpele gebeurtenissen telkens
op een dood spoor komen. Het
verleden van de ik blijkt wel
een verklaring soms, maar
geen oplossing te bieden. De
droombeelden waarbij ver
trekken de simpele gebeurte
nissen, naar een wat magisch-
realistische situatie, waarbij
het geweld tegen mens en dier
een symbolische geladenheid
meekrijgt. De rol, die de
vrouw speelt in dit boek is er
een van een blijvende myste
rie, waarop de man geen ant
woord weet. Een boek waarin
vele werelden over elkaar
heen schuiven, die bewust ge
maakt niet in staat blijken
reëel met elkaar ln verbinding
te treden.
HENK EGBERS
JOHN UPDIKE; RABBIT
REDUX (Uitgeverij Meullen-
hoff)
Elf jaar na het verschijnen
van zijn anti-heid Rabbit Run
laat Updike zien wat er intus
sen van zijn gefrustreerde
Amerikaan terecht is geko
men. Met zijn ongemeen boei
ende schrijftrant laat Updike
je op 366 pagina's eigenlijk
een stukje Amerikaanse ge
schiedenis beleven. Een bele
venis is het om dit boek te
lezen. Rabbit is een soort pro
letarische uitgave van Nixon:
de droom van een Amerikaan
se ideaalstaat, samengesteld
uit de grootste gemene delers.
De oorlog in Vietnam heeft
hem de nodige trauma's daar
omtrent opgeleverd. Nikkers
en hippies vormen een bedrei
ging. Maar het bloed kruiot
waar het niet gaan kan. Als
zijn vrouw aan de haal gaat
met een Griek, nadat zijn hu
welijk is vastgelopen in een
burgerlijk patroon, raakt Rab
bit verzeild in de wereld van
door slogans ondergespitte
problematieken. Een weggelo
pen meisje en een neger trek-
ken bij hem in. De confronta
tie met druggebruik, Black
Power, ontevredenheid en der
gelijke, zetten hem aan het
denken. Woorden zijn waarde
oordelen op zijn minst door
elkaar geschud, hij blijft
nadat de buurt zich hardhan
dig tegen hem heeft afgezet
over als een door het leven
getekende. Zonder uitzicht,
want wezenlijke veranderin
gen hebben zich noch in hem,
noch in die maatschappij
plaatsgevonden. Meesterlijk
zijn vooral de sfeertekeningen
en de karakteriseringen, die
Updike aan zijn personen en
situaties meegeeft. Onder de
schijnbare oppervlakkigheid
ligt een wereld van verborgen
emoties en maatschappelijke
frustraties. De relatie tussen
Rabbit en zijn vader, beiden
als zetter werkzaam bij een
plaatselijke krant, en de rol
die Rabbits moeder daarbij
speelt, worden prachtig geka
rakteriseerd. Dat geldt ook
voor de onderlinge verhouding
tussen Rabbit en het jonge
meisje Jill en Skeeter, de ne
ger. De taal die Updike zijn
personnages laat spreken is
van een dergelijke trefzekere
eenvouw dat ze meer dan le
vensecht door het boek heen-
wandelen. Een meesterlijk ge
schreven boek, waarvan de le
zing een hartstochtelijke bele
ving kan zjjn.
HENK EGBERS
GOED BEREID IN KORTE
TIJD (Vertaald door Nita
Baars)
(Uitg. Van Goor en Zonen f
14,90)
Voor de „tijd-is-geld"-flgu-
ren in onze samenleving is het
nieuwe kookboek „Goed be
reid in korte tijd" 200 di-
nertjes voor twee personen
klaar binnen dertig minuten
- een uitstekende handlei
ding. Met de stopwatch in de
hand kunt u met behulp van
blikjes en diepvriesspul, een
efficiënte keuken en toch wat
handigheid binnen eenhalf uur
allerlei lekkers op tafel bren
gen. Onder de „praktische
ideeën en tips" kunt u, me
neer, lezen dat dit zo simpel
is, dat ook u hieraan gerust
kunt beginnen en u, mevrouw,
kunt aan de hand van de drie
pagina's beslaande calorieën-
lijst over uw slanke silhouet
waken. Onder „Een, twee,
drie- vlug en handig" leest u
hoe efficiënt u het bliksemont-
bijt uit pak, pot of blik tovert,
waar u de quick-lunch van
daan haalt en hoe u met be
hulp van de kleine kruiden-
gids kreten van bewondering
oogst bij het „goed bereid in
kort tijd"-diner. De gerechten
die hier en daar in het boek
in kleurenfoto's worden ge
showd zijn nooit langer dan
tien regels, maar het bomt wel
voor, dat er meer dan vijftien
ingrediënten nodig zijn voor
iets waar twintig minuten be
reidingstijd voor staat: zult u
toch poot-aan moeten spelen....
Ondanks die overdreven su
persnelle indruk zien de mees
te recepten er erg goed uit. De
enkele, die ik heb uitgepro
beerd waren lekker; ik heb
aMeen vergeten do stopwatch
ln te stellen.
LIA LUTZ-ROOSE.
P J. F DUPUIS: GENIET
VAN HET LEVEN, (Ten Ha
ve, Baarn, f 16,50).
Dokter P. J. F. Dupuis, die
al meer boeken over mensen
en seksualiteit heeft geschre
ven, tracht in dit nieuwe boek
tot een evaluatie te komen
van de nieuwe opvattingen
over de seksualiteit, zoals die
de laatste jaren zijn gegroeid.
Uitgangspunt zijn evenals
bij de vorige boeken de
evangelische noties betreffen
de de mens en zijn omgang
met de medemens.
Het boek is inderdaad infor
matief en getuigt van een on
bevangen visie op het seksuele
beleven. Het voegt echter wei
nig toe aan de gedachtenvor-
minig over de seksualiteit zoals
die al in tientalen andere
schrifturen is neergelegd.
J. VERDIESEN
„DE MAZEN VAN HET
NET"; ROBERT POLLOCK
(Uitgave Elsevier).
Je zou kunnen zeggen dat Ro
bert Pollocks' roman: „De ma
ren van het net" een blauw
druk is voor een perfecte bank
roof. Maar de schrijver waar
schuwt zelf: „Politie, bewa
kingsfirma's en banken heb
ben dit instructieve boek ook
gelezen en inmiddels passende
veiligheidsmaatregelen geno
men. Het is daarom nogal ris
kant ons werk te imiteren".
Daarom doet men er verstan
dig aan het boek maar te laten
voor wat het is: een spannen
de thriller over het beroven
van een bank in het hartje
van Londen. Een kraker van
professie en een mislukt ar
chitect dokteren het hele plan
uit en maken, met alle risico's
vandien, gebruik van de ma
zen in het net van veiligheids
maatregelen. Gezellige ont
spanningslectuur.
HARRY SWINKELS
KEUKENKRUIDEN IN
KLEUR: (Uitg. Kosmos f
1,90.)
Nu vrijwel iedereen over
tuigd is geraakt van aangena
me en het nuttige effect van
iruiden is een praktische
taidleiding bij het gebruik er
on zeker welkom. Julia Vos
kuil begreep dat en schreef
(en boekje, dat wat het for
maat betreft in het allerklein
ste keukenkastje een plaats
kan krijgen: Het is 10 hij 15
centimeter. Ondanks het mini-
pocketformaat is de hoeveel
heid aan informatie verrassend
groot: een stuk kruidenge-
schiedenis, het bewaren en
kweken van de planten en een
helder overzicht van het ge
bruik van kruiden in gerech
ten. Het belangrijkste deel
van het boekje echter bestaat
uit de behandeling van veertig
in dit klimaat te kweken krui
den met op de linkerpagina
gegevens over eigenaardighe
den van het kruid, hef kwe
ken en bewaren ervan en op
de rechterpagina een goede
kleurenfoto's er van. Met naime
het gebruik van foto's ter her
kenning is erg plezierig. Want
°°k al zijn tekeningen nog zo
Mooi, de meeste tekentalenten
interpreteren hun object zoda-
Mg, dat in twijfelgevallen her
kenning van een plant een
moeilijke zaak wordt. Het ste
vige glanspapier van het boek
je is behoorlijk tegen keuken
invloeden bestand.
EVEN KIJKEN (Uitg. Wol-
ters i.s.m. Royco).
Royco heeft drie nieuwe
boekjes op de markt gebracht
in de serie Even Kijken. „Die
ren en kinderen" heet het eer
ste. Evenals de meeste deeltjes
is het meer een wegwijzer dan
een boek waarin de lezers vol
ledig op de hoogte worden ge
bracht van het onderwerp,
Aardig is daarom de lijst met
titels van boeken en adressen,
waarmee Han Rensenbrink
besluit. De schrijver beperkt
zich voornamelijk tot het ge
ven van tips over de houding
ten opzichte van huisdieren en
gaat in het kort op de verzor
ging van bepaalde dieren".
Wat geldt voor ..Dieren en
Kinderen" kan eigenlijk ook
worden gezegd over „Plaat
sten waar u nog kunt wande
len". Ook dit boekje vormt
een wegwijzer. Piet Steltman
vertelt op een duidelijke ma
nier met behulp van platte
grondges over wandelen in de
duinen, De Veluiwe, het Hol
lands-Utrechtse Plassengebied,
de heide, om de hoofdstad, in
de kop van Overijssel, tussen
de grote steden, langs de gren
zen en in het land van Bartje:
Drente.
In het derde boekje „Fijne
keuken uit alle landen" be
schrijft Henriëtte Holthausen
op dezelfde manier de recep
ten als in het detltje „Anders
koken". Ze geeft niet eerst
een lijst met benodigdheden
en werkt puntsgewijs de be
reidingswijze af. Onder de re
cepten zijn er met klinkende
namen als Shrimps Nantua,
Fantasie Bisque d'Homard, So-
pa de Ave en Lasagna Con
Vongole.
Wolters-Noordhoff uit Gro
ningen geeft de boekjes uit.
Ze worden verkocht voor vijf
zegeltjes van pakjes Roy co-
soep met bijbetaling van f 2,50
per deel.
RIEJA AARTS.
0 K. BAKER E.A.: DE FAMI
LIE ASHTON (Uitg. L. Veen,
f 19.50).
Boeken die naar aanleiding
van een televisieserie ver
schijnen, kunnen bij voorbaat
rekenen op succes. Zo is het
met de trilogie „De familie
Ashton" van de schrijvers K.
Baker, J. Powell, en R. Russel.
Het is altijd prettig om de
gebeurtenissen nog eens na te
lezen en zeker wanneer dan
blijkt dat het boek nagenoeg
niet afwijkt van het op tv
gebodene.
Dat „De familie Ashton"
zo'n succes had, is ongetwij
feld te danken aan de duide
lijke karaktertekeningen en
die komen ook in het boek
voortreffelijk, zo niet beter
over. In het boek zijn foto's
uit de tv-serie opgenomen. De
uitgever heeft niets nagelaten
om in te haken op het televi
siesucces. Wie van de serie
heeft genoten, moet beslist
ook het boek eens lezen en
nog eens 616 pagina's lang,
meeleven met de gebeurtenis
sen in en rond het gezin Jean
en Edwin Ashton van 1938 tot
1945.
MAARTEN KERSTEN
0 HOBBY ALMANAK VOOR
DE VROUW (uitg. Scheepjes
wol-f6,90).
Een vrouw vult niet meer
haar hele dag met het doen
van haar huishouden. Velen,
die niet buitenshuis willen of
kunnen gaan werken, zoeken
daarom creatieve bezigheden.
Om deze vrouwen daarbij be
hulpzaam te zijn, heeft
„Scheepjeswol" de „Hobby Al
manak voor de Vrouw" uitge
bracht.
Een groot aantal mannen en
vrouwen gaat in de almanak
in op bijvoorbeeld machinaal
borduren, textielcollages, kle
ding versieren, handenarbeid
voor ouderen, creatief breien
en knopen van tapijten.
Het aantal verschillende
vormen van handenarbeid, dat
wordt behandeld is zo groot,
dat nergens diep op kan wor
den ingegaan. De almanak
moet daarom meer worden ge
zien als een werk, dat iemand
op weg kan helpen. Duidelijke
werktekeningen en foto's be
geleiden de tekst. Jammer, dat
een groot aantal forse waarde
bonnen waarvan de waarde
bovendien onbekend is, het
boek uiterlijk tot een luxueus
reclameblad maakt.
De „Hobby Almanak voor
de Vrouw" kan rechtstreeks
bij Scheepjeswol in Veenen-
daal worden besteld.
RIEJA AARTS
CWim Meuldijk: „Ketelbin
kie" en „Kappie" van Maarten
Toonder (uitgave Skarabee f
7,90)
Na het brood is nu blijkbaar
ook het boek aan de beurt om
dwars gebakken te worden.
Dat blijkt uit enkele uitgaven
met stripverhalen van de uit
geverij 'Skarabee in. Laren.
Strips van Ketelbinkie en
Kappie, bekende verhalen van
bekende figuren dus, kwamen
in boekvorm van de pers. Het
merkwaardige is dat de vorm
van deze boeken met stripver
halen niet aangepast is aan de
breedte van de tekeningen,
maar dat de stripafleveringen
in deze boeken van „normaal"
formaat op hun kant zijn afge
drukt. Ze moeten dus ook
dwars gelezen worden. Maar
voor strip-fans is dat mis
schien helemaal geen be
zwaar.
0 GEORGE ORWELL HOUDT
DE SANSEVERIA HOOG.
(Meulenhoff - f 19,50).
Else Hoog, die als vertaal
ster al meer voortreffelijk
werk heeft laten zien, heeft
zich dit keer gewaagd aan
George Orwell's in '39 voor het
eerst gepubliceerde ,.Keep the
aspidistra flying". (Houdt de
sanseveria hoog).
Op de vertaling zijn mis
schien toch nog twee kleine
aanmerkingen te maken. Van
de platen van Johnny Cash
kennen we de censuur-fluit-
toon die dan moet verhullen of
juist accentueren dat een
woord, dar eigenlijk niet door
de beugel kan, weggevallen
Iets dergelijks doet zich in
de vertaling van OrweUs
meesterlijke verteUing voor,
hier en daar verschijnen in
eens kleine sterretjes in de
tekst, waar een of ander niet
welgevoeglijk woord behoorde
te staan. Als Orwell het zelf
zo bedoelt heeft, dan mijn ex
cuses aan de vertaalster, het
zou namelijk best kunnen om
dat het boek bedoelt de com
plete en onontkoombare bur
gerlijkheid te typeren.
Een tweede bezwaar geldt
een beeld dat Else Hoog ge
bruikt en dat mijns inziens
bijzonder ongelukkig gekozen
is.
„De kinderboeken lagen in
een glazen vitrine aan de
rechter-kanta Gordon wendde
zijn blik af van een afgrijse
lijk Anton Pieck-aehtig om
slag ."Het is niet verstan
dig een groot illustrator van
kinderboeken, en zijn bewon
deraars op deze wijze voor het
hoofd te stoten; Anton Pieck
kan immers in de originele
Engelse tekst onmogelijk ge
noemd zijn.
Wat het verhaal betreft: de
meesterlijk beschreven hoofd
persoon in de vertaling is de
zich dichter noemende Gor
don Comstock. Hij ziet geld
als de allesbeheersende god in
het leven, reden waarom het
boek ook opent met de beken
de „liefdepassage" uit de brief
van de apostel Paulus aan de
Corinthiërs, waarin dan wel
telkens het woord liefde door
geld vervangen is.
Het gevecht tegen het geld
van de zich dichter wanende
hoofdpersoon, loopt uit in een
echec en het weer aannemen
van een .goede betrekking"
bij het advertentiebureau, dat
hij verliet omdat hij in zijn
poëtische trots het teksten
schrijven verachtte.
Als „Leitmotiv" vindt Com
stock telkens weer de sanse
veria (het symbool van bur
gerlijkheid) op zijn weg. Als
hij dan ook in de slotfase van
het boek capituleert voor de
geldgod en met zijn inmiddels
zwangere echtgenote in de
nieuwe huiskamer staat zegt
hij: „Hier komt de sanseveria
te staan".
De vijand Is in huis gehaald,
en om te zien hoe dit proces
verloopt kan alleen maar ge
adviseerd worden: lees het
zelf. Zeker zo'n machtig ver
teller als George Orwell, zal u
nu, 32 jaar later, nog intens
weten te boeien.
MARC VAN ABBE,
MAX CROISET: BEWOOR
DINGEN (NIJGH EN VAN
DIïMAR 12,50).
I" „Bewoordingen" zijn
plotseling opkomende ge-
lachten gevangen in woorden
I's automatisch zich voegen
to samenvallen in een gedicht,
«lax Croiset heeft niet alleen
gave om datgene wat bij
aan ander vervliegt, vast te
tonden, maar hij weet dat ook
zo te verwoorden dat er direct
contact met de lezer is.
Op elke bladzijde staat, zon
nar leestekens of hoofdletters,
ton simpel verstild gedicht dat
tohter spant van geladenheid.
Maar deze geladenheid (groot-
kosmische kracht)
wordt gevangen in de weer-
Piegeling in het kleine, het
atbare, maar het effect is het
egendeel van verkleining. Da-
saujkse dmgen, meest iets uit
o natuur, zijn aanleiding voor
lpi/e .te die b°ven de aan-
J£°t uitstijgt, maar er zich
vta losmaakt. Croiset
ov geraffineerd
er te brengen: hij verwoordt
die ganl2idcn§ °P een manier
Daar in haar wezen laat.
als k eëelij kertij d wordt er
mee ware verwezen naar
senn' jaa-r dat£ene wat niet
EelHk omdat dat onmo-
nret5,-ls' er is mks van
Pretentieus moralisme bij.
tine, un4 de bundel dan ook
de e„ e manieren lezen (en
js-smWU'SSS
hp» eenvoudige taal) of
laten™peJe gedicht op je in
Voor _^e.rken (het staat niet
witte Soisoieerd op een
te on'.deklTn°m Steeds meer
-dee van „er is nog
meer" wordt nog versterkt
doordat bijna alle gedicnten
midden in een zin beginnen:
er wordt gesuggereerd dat er
iets voorafging en dat er iets
zal volgen.
Het is alsof de hele bladzij
de is volgeschreven en dat al
leen de woorden van het ge
dicht leesbaar zijn omdat die
toevallig met zwarte inkt zijn
gedrukt.
Wanneer er op een pagina al
leen maar staat
dat is een regendruppel
de zee oerdiept
ku-n je daar mee doen wat
je wilt. Je kimt het laten inwer
ken en .ie eigen gedachten aan
die van Croiset koppelen om
zelf verder te denken, dichten
en spelen of om gewoon te ge
nieten van de kundigheid,
waarmee Croiset deze vermen
ging van groot en klein te
zien geeft. Opmerkelijk is de
grote mate van plasticiteit
(komt dit misschien door
Croisets dramaturgische acti
viteiten?); de gedichten zijn
tastbaar, een effect dat Croiset
voornamelijk bereikt door toe
passing van de synesthesie
(het door elkaar gebruiken
van de zintuigen) zoals in
op de stille toetsenrij
ligt hoorbaar
je afwezigheid
ik doe de klep van je piano
dicht
Dit gedicht staat in de afde
ling „Kanker" dat gaat over
de dode geliefde, waarin je de
omkering van waarden weer
vaak tegenkomt.
nu jij er niet bent
zie ik de lucht
liever bewolkt
dan ben ge dichterbij
Spelen met tegenstellingen
vind je ook in de andere afde
lingen: „Zee", waarin de gren
zeloosheid, bodemloosheid van
een wijde zee met veel stilte
voorzichtig voelbaar wordt:
omzichtig spreidt de dage
raad
de zee weer voor mij uit
De vrije gedichten uit de
bundel zijn veel minder reto
risch (een retoriek die be
werkstelligd wordt door de
vele aan- en uitroepen) en
winnen daardoor aan span
ning. Met name zijn heimwee
naar zijn kinderjaren weet hij
treffend te verwoorden. In het
gedicht „Oude kerk te Ooster-
blijft kerk- en bijbelgebon
den.
Ad den Besten is tevens re
dacteur van „Seismogram",
een serie hedendaagse poëzie.
De naam is afkomstig van de
gedachte dat dichters bij uit
stek gevoelig zouden zijn voor
me de grote gevoeligheid en
de kwetsbaarheid die voor
zichtig onder woorden ge
bracht worden, bepalen het
toch eigen gezicht van de bun
del.
Het pessimisme over de ver
zakelijkte wereld, ontroerend
in zijn waarachtigheid, wordt
in een directe taal, het enige
na even aarzelen
"krijgt ook een
plaats
schip zijn
De andere afdelingen zijn:
„Duin", „Hooggebergte" en
„6.000.000" waarin onbegrip en
verbazing doorklinkt om de
zes miljoen joden die moesten
sterven. Een schuldgevoel
klint door:
niet één jood
heb ik zien sterven
en ik schrijf zes miljoen
aan geen zes miljoen
ben ik gestorven
en ik schrijf
0 AD DEN BESTEN: EEN
STEM BOVEN HET WATER
UIT (Bosch en Keuning n.v. f
6,75).
Ad den Besten blijft geobse
deerd door de religie. Voor
hem geen louter estheticisme,
maar door zijn gedichten pro
beert hij uiting te geven aan
zijn houding, ten opzicht van
de christelijke God. De zeven
liederen aan het eind van de
bundel sluiten het meest aan
bij zijn vroeger werk en doen
door hun strakke rijm- en me
trumschema haast archaïsch
aan.
beek" b.v. klinkt de weemoed
door om wat eens was, maar
tegelijkertijd is er de hoop op
de nieuwe God, die afgedaan
heeft met de vanzelfsprekende
God van vroeger, maar die
daardoor wel waarachtiger
overkomt. Ad den Besten
hangt echter geen algemene of
b.v. oosterse religie aan. Hij
de ondergrondse trillingen in
hun tijd. In de serie verscheen
o.a van
0 DIRK KROON: DE GETE
KENDE DAG (Bosch en Keu
ning f 5,90).
Deze bundel, opgedragen
aan Victor van Vriesland ver
toont veel reminiscenties aan
deze dichter-prozaïst. Met na-
wat nog redding biedt, met
oorspronkelijke beelden ver
woord, zodat bij de lezer het
vermoeden rijst dat Kroon in
eventueel latere bundels al
leen maar troost zal vinden in
een scherpe spot.
0 WILNA BURGER: JACHT
OP DE ZON (Bosch en Keu
ning f 5,90).
De schrijfster had geen tref
fender titei voor haar gedich
ten kunnen kiezen. De bundel
is één ode aan de zon, de
levensverwekster, het uitgangs
punt, maar ook zoals bij som
mige mensen het godsbeeld,
de wrekende. Evenals Dirk
Kroon kent Wilna Burger het
verlangen naar de puurheid
van de natuur. Maar zij is
sprankelender en sprookjes-
achtiger dian Kroon. Zij stelt
nog vragen terwijl Kroon dat
al opgegeven heeft en nog
slechts kan constateren.
0 BEN BOS: HET IJZEREN
WIEL. Gedichten in verband
met Vietnam (Uitg. Bert Bak
ker f 8,90).
In de literatuur wordt vaak
een scherp onderscheid ge
maakt tussen lyrische, per
soonlijke gedichten en maat
schappelijk geëngageerde ge
dichten die men als „strijdlie
deren" bestempelt. In „het ij
zeren wiel" probeert Ben Bos,
voorheen redacteur v. d. Nieu
we Linie, deze twee groepen
samen te brengen. De gedich
ten in het boekje zijn geschre
ven naar aanleiding van ge
beurtenissen uit de oorlog in
Vietnam. Door deze vermen
ging van persoonlijk voelen en
maatschappelijke verbonden
heid is -.Het ijzeren wiel" een
boekie tegen het vergeten ge
worden. Je kunt namelijk
minder makkelijk onder het
nuchtere krantebericht „zwa
re bomacties van V.S. onder
20e breedtegraad" uit wanneer
het als titel fungeert van het
volgende gedicht:
vogels verlaten
de bomen
bommen w erpers
beklimmen
de wolken
molblind
de dood
Dat wil niet zeggen dat het
gedeelte persoonlijk voelen
tranenrijke sentimentaliteit
zou betekenen; doordat Bos
veroordeling van onrecht een
deel is van zijn persoonlijk
leven is een harmonieuze een
heid ontstaan, die edit is. Het
is moeilijk om bij de beoorde
ling van „Het ijzeren wiel"
niet in prijzende mooi klin
kende termen te vervallen,
want hoe indrukwekkend de
gedichten ook zijn, je doet er
het onderwerp en de bedoe
ling van de gedichten geweld
mee aan. Om dezelfde reden
schroom ik om de vormgeving
wat uitgebreider te behande
len. De vorm (korte regels die
de aandacht vestigen op datge
ne wat er gebeurt, de lezer
wordt gedwongen om stil te
blijven staan) dient alleen
maar om de inhoud te verster
ken, en als zodanig hebben de
gedichten hun eigen identiteit
en recht om zo behandeld te
worden. Daarom is het ook
niet erg dat Bos soms ongenu
anceerd is en het feit dat een
Amerikaans vliegtuig is neer
geschoten abstracter benadert
dan wanneer het gaat om een
Noordvietnamees slachtoffer.
Ben Bos kiest.
Ik ben hem dankbaar dat hij
een poging heeft gedaan om
aan het vergeten te ontkomen,
maar het paradoxale zal wel
weer zijn dat zijn boekje al»
zijnde „tijdgebonden" in de
boekenkast gezet zal worden,
om vergeten te worden.
JEANNE PEYNENBURG
