Het verschijnsel Willink
Magnum Force
B
GEVOELENS IN DE KM
SCHAAKSPEL ALS
vrn
uit
Kunstenaars uit
Zuid-Nederland
„SEDERT '70 HEB IK MET MIJN WILLINK-BOEK LOPEN LEUREN"
„DE KLEINE
MAN MOET
IK HEBBEN"
ijdschrift
xpositie
oek
Zaterdag 15 december
1973
fe. fe fe
MARCEL Cockx, de be
kende Vlaamse neo-expressio-
nis>t, exposeert tot en met 13
januari vijftig werken iin gale
rie Micro te Oosterhout. Gister
avond werd de expositie geo
pend door die aiuteur Jos Va<n-
deJoo.
KERSTSALON van de
Zeeuwse Kunisitkritnig: vain 21
december tot 13 januari im
Vleeshal Stadhuis Middel
burg.
INTERNATIONAL Living-
geen reisbureu, maar 42-jariig
experiment, dat verblijf bij
gastvrij gezin in 65 landen or
ganiseert. Doel: verbetering
internationale contacten. Nieu
we programma vermeldt o.a.
6-weeks verblijf in India voor
1 1250 en drie weken USA
voor f 900 vliegreis inbe
grepen. WL: Tel. 020-799096.
ZEVEN Rotterdamse kun
stenaars met keramiek, gra
fiek en tekeningen van 15 de
cember - 5 januari bij galerie
De 3 Leesten te Ndspen. Wis-
seitentoonstelling met galerie
Het Galgje te Hendrik Ido
Ambacht, waar Westbraban
ders nu exposeren.
DELTAWATER, jubileum
tentoonstelling in voormalige
gemeenteschool te Tholen; tot
19 januari, dinsdags t.m. zater
dags van 10.30-16 uur; behalve
van 23-12 tot 21.
BERGEN op Zoom kent nu
oo<k een Kunistenaars-Kofflek-
tief met 14 leden. Integreren
van kunst iin samenleving is
één vain de oogmerken (seor.
Z.Z. Haven 33a, tel. 37475). Er
komt ook een Artoteek.
ZUIDNEDERLANDSE Fo-
MARJA en Frans de Boer
Lichtveld met objecten, die
m.n. tot stand kwamen in sa
menwerking met architecten;
tot 12 januari bij galerie Mo
dern Material Promotion.
Westblaak 12, Rotterdam. Ki
netische objecten, zoals spie
gelwand zwembad Haarlem,
vervaardigden zolj.
OUDE prenten van Rotter
dam uit 17e en 18e eeuw zijn
door uitgeverij De Forel,
Nieuwendijk, feilloos her
drukt; o.a. het zesluik de
befaamde Maaskaart van
Jacob Quacq. Dertig prenten
met wiissellijst in cassette voor
f 175.
WINTERCIRCUS Cir
que d'Hiver de Paris '73
van 21-31 december in
schouwburg Eindhoven. Pro
gramma met paarden, roofdie
ren, clowns, trapez-ewerk etc.
op het toneel (Tel. 040-
117555).
TEKENINGEN van Bergen
op Zoom heet het boek en
tevens catalogus van de ge
lijknamige tentoonstelling in
Markiezenhof te Bergen op
Zoom tot 28 januari. Het
boek van J. Mosselveld en W.
Ham bevat o.m. 145 topografi
sche tekeningen van de stad
en omgeving (Halsteren,
Woensdrecht, Wouw) van o.a.
Hans Bol, Josua de Grave e.a.
Te bestellen voor f 32,- (stof
omslag) of f 27,- (plasticom
slag) bij Gemeentemuseum St.-
Annastr. 6 te Bergen op
Zoom.
0 JAN Sluyters aquarellen
en tekeningen; verkoopten
toonstelling; tot 1 februari in
galerie Brabant te Woudri-
cham.
HENK Helmantel terug
naar het realisme met olie
verven bij Etcetera, Bergen op
Zoom; tot 21 deoember.
gaat daarbij om een breder
„Sedert 1970 heb ik met
mijn boek over Willink bij de
uitgevers lopen leuren. In 1971
begon Nijgh en Van Ditmar er
voor te voelen, maar was nog
bang. Dat veranderde toen de
Collectieve Propaganda van
het Nederlandse Boek
(CPNB) er een „boek van de
maand" van wilde maken",
vertelt Walter Kramer, de sa
mensteller van het Willink-
boek. „Maar, dat betekende
ook, dat ik mijn uitgangspunt
moest veranderen, want het
publiek. Het mocht nu geen
Carel Blotkamp-boek worden.
Alles staat er in. Ja, veel
documentatie; 220 platen
het totale oeuvre van Willink
bedraagt 265 schilderijen
0 Walter Kramer
waarvan 40 in uitstekende
kleurendruk. En dat wil wat
zeggen bij een oplage van
83.000. Het interview met Wil
link door Marja Roscam Ab-
bing kreeg ik opgedrongen.
Nou ja
Velen in het zuiden kennen
Walter Kramer als architect
van de Monumentenzorg. Se
dert enige tijd is hij hoofd
architect bij deze dienst van
de drie noordelijke provincies.
„Ik mis Brabant wel", zegt
hij, „je kon er zoveel onder
een pilsje doen". Juist als ar
chitect kreeg hij grote belang
stelling voor Willink; boven
dien is hij van oorsprong ook
Amsterdammer. „Eind '62 be
gon ik aan mijn boek. Sedert
'69 heb ik veel gesprekken
met Willink zelf gehad. Ik heb
er reizen voor ondernomen:
naar Berlijn, waar hij in de
twintiger jaren gewerkt heeft
om te kijken of er nog gebou
wen over waren, die hij toen
schilderde. Naar Beograd,
waar hij in '23 exposeerde en
waar nog schilderijen van hem
moeten zijn; heb ze niet ge
vonden".
Willinks contacten met en
tekenwerk voor Du Perron
zijn weer tevoorschijn geko
men; dat was praktisch verge
ten". Ik ben trouwens alweer
bezig met een nieuw boek
over Willink; over zijn aqua
rellen en tekenwerk. Dat is
nog nooit geëxposeerd", aldus
Walter Kramer.
„Eind '71 heb ik contact op
genomen met Boymans voor
een tentoonstelling bij ver
schijning van dit boek. Dat zat
direct goed. Het was een fijne
samenwerking. Deze tentoon
stelling met 64 werken
jammer genoeg konden we de
compositie uit '23 niet los krij
gen van de Stuyvesant Stich
ting geeft een goed beeld
van de geschiedenis in het
boek beschreven. De geïso
leerde consequente wijze
waarop Willink is doorgegaan
bewonder ik. Maar ik moet er
wel bijzeggen, dat Willink in
zijn contact met mij veel men
selijker was, dan ik hem uit
zijn schilderijen had voorge
steld", zegt Walter Kramer.
„De belangstelling voor zijn
werk en het boek is onvoor
stelbaar. Zó had ik het niet
verwacht. Wat een gedoe!"
Tot en met 19 januari kost
dit kijkboek f 11,90, daarna f
21,-.
Het verschijnsel Willink
(73) komt binnen: het wan
delende zelfportret uit 1973.
Zijn „hofhouding" volgt
hem: een glimmend groot
gebit in paarse flappers
mevrouw Willink of Mathil-
de de Doelder (35) uit Ter-
neuzeneen vriendin, ge
heel in het zilver en Paljas-
schmink op het gezicht etc.
Iedereen speelt het spel
mee.
„Aangenaam, ik ben lid van
Je raad van conmissarissen",
zegt mijn buurman tegen zijn
buurman. Enkele honderden
mensen bij de opening van de
Willink-tentoonstelling in Boy
mans-Van Beuningen te Rot
terdam; gemiddelde leeftijd:
ongeveer 50 jaar. Gezichten,
die moeite hebben met een
keuze tussen het „winteressan-
te" en het „gênante".
Mensen, die zich verdringen
rond de meester voor een
handtekening in het boek van
de maand. Het decadent-thea
trale van zijn doeken als le
vend schouwspel!
De tiijid lijkt rijp voor een
Wiillink-rage. De tenitooostel-
liirag, ondersteund door het uit
stekend kijk-grijp boek van
de maand van Walter Kramer,
zal een topper worden, als de
Dali- en de Delvaux exposi
ties. Er hangt overigens nog
een flinke collectie Delvaux in
de buurt van Willink, waar
door je in staat bent om vast
te stellen, dat Willink een veel
grotere vakman is dan Del
vaux. Om het hoekje zijn
schilderijen opgehangen van
o.a. Ket, Pyke Koch en Raouil
Hynicbes, waarmee je de con
text van de magisch- en neo
realistische schilders krijgt
aangeboden. Willink werd de
meest lucratieve. Zijn drie
doeken per jaar brengen meer
dan één ton op. Al werd on
langs voor een recent werk al
f 60.000 neergeteld. Maar voor
de Willink-,.nivellering" wordt
ook zorg gedragen via een pa-
het
voor Jan
en alleman voor ruim een
tientje.
pieren democratise:
boek van de maand
k.
yrd
kunst
geen plaatjes meer kunnen
kijken", its een citaat van Wil
link in het boek. Plaatjes te
over op deze expositie: 64
stuks, bezwangerd door een
afstandelijke en dreigende
vervreemding. Je bent niet
verwonderd als j.e leest, dat
hij nooit echte vrienden heeft
gehad. Hij geniet ervan om
Mathilde tussen de monster
(1966) te leggen Zo vanaf de
jaren dertig is hij zoals dat
heet zichzelf trouw geble
ven. Wij weten nu, wat hij
kan en dat is heel wat
maar we weten niiet wat hij
niet kan. Dat „zichzelf trouw
blijven" kan evengoed een te
ken van zwakte zijn. Het is
daarom wel verademend om
op deze expositie ook met
Willinks worstelperi-ode (de
jaren twintig) geconfronteerd
te worden. Het heen en weer
slingeren invloeden van Maie-
vitch, Klee, Kadiosky, Léger
e.a. Kijk maar naar zdljn zelf
portret uit '26, de op Mathilde
lijkende Ariadne uit '26.
Carel Willink: zelfportret
uit 1973.
breid.
grote
in
ijn de
1923 tot '73 uitge-
„De kleine man moet ik
In de jaren dertig koos hij
definitief voor het realisme,
geïnspireerd door de weerga
loze techniek van de oude
meesters en de literatuur
(Aanvamgkelijk nog onder in
vloed van Chirico Jobs tijding,
Zeppelin, Pompei, "Straat met
standbeeld1) ontstaan lanigiza-
De zogenaamde „5 JAAR
LIJKSE" in het Van Abbe-
museum te Eindhoven wil in
formatie bieden over de stand
van zaken bij de beeldende
(jonge kunst in Zuid-Neder
land. Het Zuiden wordt hierbij
versmald tot Brabant en Lim
burg, terwijl Zeeland daarbij
nu zeker niet meer gemist kan
worden. De keuze van de 20
kunstenaars is bepaald door 75
atelier-bezoeken in twee pro
vincies. Alleen Brabant kent
al 400 kunstenaars! Het is dan
ook de laatste keer, dat vol
gens deze formule gewerkt is.
Drie kunstenaars uit West-
Brabant behoren tot de „uit
verkorenen".
Deze laatste „chauvinisti
sche" constatering is eigenlijk
niet meer op haar plaats. Het
feit dat bepaalde kunstenaars
toevallig werken in een be
paalde streek van het land
heeft met hele andere factoren
te maken dan met kunstzinni
ge. Een inhoudelijke gelijke
tentoonstelling zou je bv ook
in Noord-Holland samen kun
nen brengen. Er zouden moge
lijk alleen kwaliteitsverschil
len optreden. Deze Zuid-Ne
derlandse expositie biedt een
aardige staalkaart van zaken,
die beeldende kunstenaars in
het algemeen bezig houden op
gebied van schilderkunst, gra
fiek, foto, weefkunst en sculp
tuur (al is sculptuur maar
zeer betrekkelijk vertegen
woordigd
Piet Fioole Breda, heeft er
zijn serie „Mensen" een
combinatie van foto's en zeef
drukken hangen, waarover
we al eerder schreven. Van
Dick Fluitsma, Breda, staan er
een aantal objets trouvé's,
materialen, die al een eigen
leven achter de rug hebben
(junk-art-afvalsculptuur) en
Roel Elzinga uit Teteringen
0 Dick Fluitsma: Actief en
passief in twee ijzeren balken.
heeft een viertal interessante
doeken opgehangen, waarvan
het einde voor hem zoek is.
Jan Spit en zijn Studio 38
uit Tilburg zorgde voor een
actie-project Water-Aarde-
Lueht. Effect? Fijnzinnige
doekjes een beetje de Ans
Wortelsfeer van Ank Over-
weel (Eindhoven): wandobjec-
ten van doordachte structuren
:n moderne materialen van
Ria van Eyk (Goirle) tegeno
ver de uit binnenhuis-architec
tuur ontstane „wandtapijten"
van Riet Verkade (Westerho
ven), opvallend foto-werk van
Paul de Nooijer (Eindhoven)
knappe etsen van Henny van
de Nieuwenhof (Nuenen); mo
derne versies van de ikoon
door Dorien Melis (Bakel) en
indringende figuratief-surrea-
listische doeken van Margriet
Rood (Eindhoven). Een infor
matieve greep uit een best aar
dige tentoonstelling.
STREVEN-3: „De stelling
verdedigen, dat vóór alles on
ze bevolking moet dalen, zon
der dat men zich eerst de
vraag stelt, of de wijze waar
op wij „leven en teren" ma
cro-economisch verantwoord
is, getuigt op zijn minst van
een zekere kortzichtigheid",
aldus de Werkgroep Alterna
tieve Economie in „Overbevol
king in Benelux". Arthur
McCormack laat in „Met het
oog op de feiten" zien hoe het
er met de wereldbevolking
kwantitaitef en kwalitatief
voorstaat. Harry Buntinx
schrijft over Sovjet-Ameri
kaanse top en Westeuropese
.frustraties. „Het leven is nooit
loutere herhaling", zegt K.
Boey o.a. in zijn inleiding tot
een filosofie voor onze tijd:
De mens achterna. Verder nog
bijdragen over Barthes en het
Structuralisme (P. Claes) en
over de Verlichting (M. Chap-
pin). (Streven postbus 233.
Den Bosch).
KULTUURLEVEN-9: De
education permanente (voort
durende vorming) is onder
werp voor een „dossier" met
vijf bijdragen over theorie en
praktijk rond dit begrip. De
redactie zelf tekent bij deze
artikelen aan: „Zij breken niet
breed genoeg door het niveau
van te algemene beschouwin
gen en probleemstellingen
heen tot op de punten waar
deidee van een voortdurende
vorming de opgaven stelt van
haar authentiek rendement".
W. Rombauts schrijft verder
over Problemen van immuni
teit bij orgaanoverplanting er
kanker. P. Tomissen over Carl
Schmitt en de politieke theolo
gie. En J. Andrade zegt o.a.
dat sociologisch bekeken de
Spaans-Amerikaanse poëzie de
vrucht is van collectieve span
ningen in zijn bijdrage over
De Spaans-Amerikaanse poë
zie (K.L. Ravenstr. 112, Leu
ven)..
0 Bnggs heeft Harry onder sclioi.
Hoewel als kerstfilm aange
kondigd is MAGNUM FORCE
allesbehalve een verhaal vol
vredige kerstklokjes. Wie in
dertijd Dirty Harry gezien
heeft, weet wat er te wachten
staat. Het succes van deze
film was aanleiding om
CLINT EASTWOOD weer
eens op te laten draven in een
spannende politiefilm. Clint,
ook al favoriet in westerns is
nu in Magnum Force de harde
en onkreukbare inspecteur
Harry Callahan. Voor degenen,
die daarvan houden heeft Ted
Post voldoende elementen
aangedragen om er een span
nende geschiedenis van te ma
ren, waarin heel wat gebeurt.
Ik was er niet kapot van,
maar was toch in staat om
gedurende twee uur de ene
trammelant (van de film) in
te ruilen voor de andere tram
melant (rondom ons in de we
reld). Of dat zinvol is?
Het verhaal speelt zich af
binnen het politecorps van S.-
Francisco. Daar staan naast
en tenslotte tegenover elkaar
inspecteur Harry Gallahan en
detective Neil Briggs, gespeeld
door de, vooral als Mark Twain
op de tv, bekende Hal Hol-
brook. Natuurlijk een aantal
mysterieuze moorden als uit
gangspunt. Om een lang ver
haal kort te maken: blijkt
tenslotte dat Briggs met be
hulp van een groepje recruten
uit het politiecorps zelf voor
rechter en scherprechter
speelt, omdat zijns inziens de
rechtbank voortdurend faalt.
En als politiemannen zelf voor
rechtertje spelen gebeuren er
gekke dingen. Onze dirty Har
ry kan daarvan meepraten. Hij
wordt uiteraard bijna zelf het
slachtoffer, maar via een aan
tal spectaculaire scenes redt
deze onkreukbare politieman
zich uit een aantal netelige
posities. Zo worden dan toch
weer de kwaden gestraft en
de goede beloond en...is het
toch kerstmis, al liggen de lij
ken op straat.
Post, die o.a. verantwoorde
lijk is voor The Defenders,
Perry Mason, Rawhide (met
Clint Eastwood) en Gunsmoke
weet hoe hij filmisch een der
gelijk varkentje moet wassen.
In zijn soort zit de film dan
ook uitstekend in elkaar en
zorgt voor geijkte spanning
die dan wel toevallig met de
kerstdagen wordt opgediend,
maar er verder dan ook niets
mee te maken heeft.
H.E.
Carel Willink: „Hynckes
was een uitstekend verteller;
we hebben in Americain 's
avonds veel gelachen". RA-
OUL HYNCKE.3, als gezellige
verteller, staat nu te boek in
DE VRIENDEN VAN MID
DERNACHT (uitg. Arbeiden
pers-privé-domein-f 18,50
en postume uitgave van zijr.
reeds eerder in dag- en week
bladen verschenen onderhou
dende stukjes proza. Hij redi
geerde deze uitgave nog ten
dele zelf en maakte er vignet
ten bij, voordat hij in januari
van dit jaar op 79-jarige leef
tijd stierf. Met Carel Willink
en Pyke Koch behoorde Hync
kes tot de top van de zoge
naamde magisch-realisten. „Al
zijn de „magische" schilders
verbonden door eendere pictu
rale en psyeholigische opvat
tingen, door een erg trouwe
vriendschap zijn ze dit be
paald niet", aldus Hynckes. De
keuvelstukjes zijn daardoo'
erg anecdotisoh van aard, zon
der dat je nu veel wijzer
wordt van wezenoijke zaken
wordt van wezenlijke zaker
staan over de schilder Hync
kes zelf.
In I960 beloot hij, na jaren
Willink weer eens op te zoe-
ken;„...en zoals ik gewoon
was, stormde ik de trap op
terwijl ik riep: „Hynckes!"
Carel wachtte me op de over
loop op, hij zag zo wit als een
doek. Verbaasd, ongerust,
vroeg ik: Carel, wat heb je?"
Wilma is dood Raoul!"
„Van alle magische realisten
is Pyke Koch", schrijft hij.
de enige met wie ik op goede
voet sta. Het feit dat wij elk
aar nooit zien, nooit schrij
ven en nooit opbellen is daar
waarschijnlijk de reden van".
In het hoofdstuk Vrienden van
middernacht en andere verha
len komen nog als vrienden
im de hoek kijken de regis
;eur Guus Defresne, de acteui
Van Dalsum, de antiquair Jack
Vecht, stadsarchitect Merkel-
bach, de schrijver-advocaat
Frangois Pauwels, kunsthande
laar Van Lier en de schilders
W, Schumacher, Cor Postma,
Germ de Jong en Jan van
Herwijnen. Vrij oppervlakkige
vriendschappen, want veel
meer dan wat vermakelijke
anecdotes vertelt Hynckes
niet.
Je krijgt wel het gevoel, dat
Je Belg Hynckes, die na de
eerste wereldoorlog naar Ne
derland uitweek, zich in ons
klimaat als een balling is blij
ven voelen. Het grootste deel
van het boek wordt dan ook
ingenomen door jeugdherinne
ringen: zijn jonge jaren in
Brussel, zijn vader en moeder,
hoe hij in de schilderkunst te
recht kwam en zijn telkens
terugkerende tochten naar zijn
geboorteland. Autobiografische
schetsen van een objectieve
buitenstaander, doorspekt met
wat persoonlijke reacties over
schilderskunst en maatschap
pelijke toestanden. Geen be
kentenissen-literatuur, zoals je
die in de serie privédomein
vel tegenkomt.
„Niet iedereen die het wil,
can tot de legende behoren en
vaar men tegenwoordig slech-
er en slechter schildert, zelfs
in die mate dat men in het
jeheel niet meer schildert, be
hoeft het geen enkele verba
zing dat het „vak" zoals de
„realisten" dit opvatten, legen
darisch is geworden", zegt hij;
en dat mag. En bv: .Destijds
sprak niemand die twee dui
velse woorden communicatie
en recreatie uit. Tegenwoordig
Is men verzot op deze fameuze
communicatiemiddelen, die de
individualiteit vernietigen ten
bate van een anonieme collec
tiviteit", is een andere uit
spraak. Op de oppervlakkige
vriendschappen uit dit boek
en het met moeite bloot geven
van zijn eigen individualiteit
tn deze verhalen deze bewe
ring in haar tegendeel veran
dert is een andere zaak.
Natuurlijk is het leuk om te
lezen hoe zijn schilderij met
de kip ontstond, dat Ernest
Hemming way boven zijn bed
hing; waarom hij zo veel
doodskoppen schilderde etc
naar het maakt je niet zoveel
duidelijk over de magisch-rea-
sten i c. Hynckes zelf. Als jf
dat niet verlangt missehier
was dat wel verkeerd van mr
blijft over: een boek mei
aangenaam te lezen, gezellig
praatstukjes,
H.E.
eindredactie
henk egbers
mierhiand de Willinks, zoals
bijnia iedereen, die keint; zoals
ze nu nog gemeefot worden:
klassieke beelden en gebou
wen in vreemde omgevingen
en irnet dreigende luchten. Van
Het Jachtslot ('35), via Sime
on, de zudlentoeiiige ('39) na-ar
Onnodige getuigen ('65) en
Bezwering van oude geesten
('68) is niet zo'n grote stap.
„Ik ben zo gaan schilderen
omdat ik dat, wat i;k walde
schilderen moet uiten door een
perfecte techniek. Het is niet
omgekeerd'', is één van zijn
vele uitspraken in het boek.
De herwaardering voor het
realisme ontstaat meestal in
een tijd van regressie, in een
tijd, dat men de voorthollende
tijd, buiten adem, tracht terug
te zetten. Daarom is de groei
ende Willink-adoratie in onze
tijd verklaarbaar. Hij beheerst
het realisme tot een zeer grote
perfectie. Bovendien laat hij
zich de laatste tijd de legende
vorming als een prettig gebeu
ren aanleunen. Daarin past
zijn uitspraak als: „Mathilde
wil een prachtig huis laten
bouwen, een paleis met een
atelier Zij is waanzinnig be-
zitsgevoeliig: hebben, hebben,
hebben. Ik heb alleen eten en
drinken, kleren en geld voor
de belasting nodig". Of dót
waar is? Waar is wei, dat hij
geweldig kan schilderen.... op
één bepaalde mander.
HENK EGBERS,
Des te meer pers, radio en
tv ons vertellen, wat er ge
beurt, des te minder vertellen
we elkaar wat er met onszelf
gebeurt. Met andere woorden:
de overvloed aan informatie,
die stroomt uit de zogenaamde
communicatiemiddelen, ver
stopt de werkelijke communi
catiekanalen. De massamedia
hebben de communicatie bui
ten onszelf geplaatst; direct
contact met deze „apparaten"
is niet mogelijk. Musici van
naam als Boulez, Shankar en
Menuhin laten zich in de nieu
we Unesco-periodiek „Cultures"
dan ook somber uit over de
rol die de massamedia, in het
bijzonder de tv, spelen bij po
gingen muziekervaring te sti
muleren. Het verschijnen van
het eerste nummer van Cultu
res valt samen met het 25-jarig
bestaan van de met de Unesco
verbonden Internationale Mu-
ziekraad IMC, wat aanleiding
was de betrekkingen tussen
muziek en maatschappij onder
de loep te nemen. Onder het
motto: muziek, musici en com
municatie, verdiept het zich in
de veranderingen in onze cul
tuur.
De Indiase, sitdr-virtuoos
Shankar herinnert zich zijn
jeugdige demonstraties iu Eu
ropa en zegt: „Nü zou nie
mand geloven, dat zoveel on
begrip, apathie en zelfs vijan
digheid voorkwam, zelfs bij
de kleine groep die onze mu
ziek toen kon horen. Onze
„meends" en „gamaks" klon
ken hen in de oren als katte-
gejank, de hoogste prestaties
van onze zangers als gegorgei
of gebraak". Maar nu, meent
Shankar, is er voldoende fun
dament gelegd en neemt het
westerse gehoor de muzikale
barrières door simpelweg te
reageren op wat het hoort. De
jeugd vooral heeft dit vermo
gen". Shankar verklaart dit
doordat er in de jongere gene
ratie een neiging is om het
door de nadruk op het intellec
tuele in de knel geraakte ge
voel een grotere plaats in te
ruimen. Ze is daardoor in
staat „high" te worden zonder
kunstmatige prikkels.
Sinds de laatste 200 k,
zijn er eigenlijk pas spJJ'
zalen voor concerten uiteeiA
den; vandaar dat de foJj;
Pierre Boulez kan zei
„Het is fout een Brandenfc
Concert uit te voeren met
orkest op een podium,
zichten naar het publiek f
wend. De huidige gebruik,'
van presentatie stanunen
een verstijfde traditie" yl
hedendaagse muziek verkil!
Boulez een architectuur 2
volkomen beweeglijk és- p,
soonlijk prefereer ik een"w
gar boven een goedgebeujl
concertzaal om de veel tmw
mogelijkheden". Ideaal zou u
een gebouw vinden, waarin 7
lerlei elementen beweeglijk,'
verwisselbaar zijn, die het
bliek verdelen in
gende groepen en niet meer i»
een anonieme massa.
De Italiaanse componist 1>
ciano Berio zet zich af ten.
het woord „succes". Het I
hem te typisch voor dit t
perk van massamedia j„
gaat het betekenen: de com»,
nist die de meeste platen Z
koopt, wiens foto het vaat!
in de krant staat". Onderzot;
en prestaties van componist,,
als Schönberg en Webem va-
wie je wel kunt zeggen dal a
geen succes hadden in 1
eigen tijd, hebben het gezi
veranderd van de muziek t
deze eeuw".
Van dat „succes" getuigt j,
25-jarige Andrew Lloyd W.
ber, wiens rock-opera jgg,
Christ Superstar over de helt
wereld furore maakte. Dank.
zij...grammofoonpIaat en ande
re publiciteitsmedia! De con-
municatie, die hierbij ontstaat
is echter meer muziek, dn
Yehudi Menuhin brengt naar
voren: „Je beleeft alleen ge
noegen in de mate dat je de
taal verstaat die wordt gespro
ken, in de mate dat het iets
voor je betekent: de gevoelens
en gedachten die schuilen in
de muziek die je hoort, moe
ten deel uitmaken van je ei
gen ervaringen. Communica
tie is een zaak van begrijpen
wat anderen zeggen in termen
van je eigen kennis en erva
ring. Een kind moet daarom zo
jong mogelijk muziek maken,
muziek horen, muziek herken
nen, als iets dat uitdrukking
geeft aan zijn eigen bestaan
en dat van anderen", aldus
Menuhin. En Diana Menuhin
voegt eraan toe: „In deze tijd
wil het publiek zijn kunste
naar „voelen". Ze willen voe
len wat hem maakte tot wat
hij is. Omgekeerd is de artiest
heden zich steeds meer be
wust van zijn gehoor. De pop
zanger voor de microfoon is
zich uitermate bewust hoe hij
of zij zijn publiek be
weegt".
0 Ravi Shankar: „Siropetoj
reageren".
tekstgericht. Webber schf
zijn succes dan ook toe a
verzoening, die hij tot
probeerde te brengen tui
de zogenaamde populaire
serieuze muziek. „Het
bleem van populair zijn is,
je op de een of andere i
het recht kwijt raakt jezelü
serieus te beschouwen", i
hij.
Nu we langzamerhand t
onderkennen, dat de stortvl»
van massamedia ons ia
persoonlijk isolement ka®1!
drijven, omdat de „coma*
catie" daarbij uit een eeariij
tlngsverkeer bestaat, is i
belangrijk uit te kijken i
die media, die een wissel»
king mogelijk maken. Dei*
gelijkheden, die in de mui'
doorbreken vragen om w
grotere bewustwording op k
rijke andere terreinen van k
culturele leven. Hier ea
wordt men zich dat ook n
bewust.
Je zult je wel op een of andere manier met het schaakspe
bonden moeten voelen om alle woordspelingen en grapjes
stripverhaal GLAZEWIJN EN HET SCHAAKSCHANDAAt1
Lemniscaat - f 10,op hun juiste waarde te kunnen P"*
Wat op de eerste plaats opvalt zijn de fijnzinnige prenten, S
kend door Paul Hulshof. De tekst van Rob Schipper is,va
warrend. De op de titelpagina afgebeelde „witte dame", die"1
sprookjesachtige avontuur geschaakt blijkt, is een exacte n"
ve van het 11e eeuwse schaakspel, dat in Schotland is
ven. De geschiedenis zelf staat echter ios van de oude
jenden, waarin het schaakspel al een rol speelde.
Rondom het grote, kleine slagveld heerst gespannen Stjj^j
oeschouwers houden hun adem in. Vangister, verbeten P j,,.
ian zijn sik, weet ondanks het gemis van zijn dame stand
ien. Maar de strijd is te ongelijk. Binnen enkele zett® 0« «e<
partij afgelopen zijn. In wanhoop doet de magere S'ft
poging een pion aan de andere kant van het bord te krijg
leze tot dame te verheffen. Sadolf grijnst gemeen en ((f
lip. Hij is aan zet". Inmiddels is Glazewijn op zoek naaf jllf
dwenen witte dame: beleeft velerlei avonturen en 011 «ij#
lei zinnebeeldige wezens. Vooral door de illustraties een
boek, waarvan de tekst wellicht ook ouderen en jonge
kan houden.
